tag:blogger.com,1999:blog-68336596482638779542024-03-05T23:42:38.388-08:00សូមស្វាគមន៍មកទស្សនាប្លក់វិឆ័យWelcome to visit the blog VichhaiAnonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.comBlogger104125tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-71984204544460919932014-03-08T23:19:00.001-08:002014-03-08T23:19:06.067-08:00การปกครองระบบฃอบประชาธิปไตยที่เจริญอยู่ในยุโรปตะวันตกและสหรัฐอเมริกา มีหลักการสำคัญ ดังนี้<span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">๑. การยึดถือเหตุผล</span><br /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">๒. การเน้นความสำคัญของปัจเจกบุคคล</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">๓. การถือรัฐเป็นเครื่องมือของประช</span><wbr style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></wbr><span class="word_break" style="background-color: white; color: #333333; display: inline-block; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">าชน</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">๔. การอาศัยความสมัครใจเป็นใหญ่</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">๕. การยึดกฏเหนือกฏ</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">๖. การเน้นความสำคัญของวิธีการ</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">๗. การถือความเห็นพ้องต้องกันเป็นห</span><wbr style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></wbr><span class="word_break" style="background-color: white; color: #333333; display: inline-block; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">ลักมนุษย์สัมพันธ์</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">๘. การถือสมภาพ หรือความเท่าเทียมกันขั้นมูลฐาน</span><wbr style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></wbr><span class="word_break" style="background-color: white; color: #333333; display: inline-block; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">ของมนุษย์</span>Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-74631885569361841832014-03-08T23:18:00.002-08:002014-03-08T23:18:11.933-08:00หลักประชาธิปไตย<span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">หลักประชาธิปไตย คือการให้อำนาจแก่ประชาชน โดยประชาชน และเพื่อประชาชน การให้อำนาจทั้งทางนิติบัญญัติ การบริหาร และด้านตุลาการ หลักการสำคัญของระบอบการเมืองที</span><wbr style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></wbr><span class="word_break" style="background-color: white; color: #333333; display: inline-block; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">่ได้รับความศรัทธาเลื่อมใสจากปร</span><wbr style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></wbr><span class="word_break" style="background-color: white; color: #333333; display: inline-block; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">ะคมโลก อย่างแพร่หลายมากที่สุดในปัจจุบ</span><wbr style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></wbr><span class="word_break" style="background-color: white; color: #333333; display: inline-block; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">ันซึ่งประกอบด้วยหลักสำคัญ ๕ ประการ คือ </span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">๑ หลักอำนาจอธิปไตยเป้นของประชาชน</span><wbr style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></wbr><span class="word_break" style="background-color: white; color: #333333; display: inline-block; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"> (Populor Soveregnty)</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">๒ หลักเสรีภาพ (Liberty)</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">๓ หลักความเสมอภาค (Equality)</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">๔ หลักการปกครองโดยกฏหมาย (Rule of law)</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">๕ หลักเสียงข้างมาก (Majority rule)</span>Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-67684340421767051512014-03-08T23:17:00.001-08:002014-03-08T23:17:21.280-08:00សេរីភាពក្នុងរបបប្រជាធិបតេយ្យចំណែកបានដួចជា<span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">១. សេរីភាពក្នុការនិយាយស្ដី សរសេរ ឃោសនា</span><br /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">២. សេរីភាពក្នុងការគោរពជឿសាសនា</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">៣. សេរីភាពក្នុងការសមាគម ឬរួមក្រុម</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">៤. សិទ្ធិក្នុងការរក្សាទ្រព្យសម្បត</span><wbr style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></wbr><span class="word_break" style="background-color: white; color: #333333; display: inline-block; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">្តិ</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">៥. សិទ្ធិដែលបានការគ្រប់គ្រងដោយច្ប</span><wbr style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></wbr><span class="word_break" style="background-color: white; color: #333333; display: inline-block; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">ាប់</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">៦. សិទ្ធិចំពោះបុគ្គល</span>Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-61792462826460279872014-03-08T23:16:00.003-08:002014-03-08T23:16:16.044-08:00សិទ្ធិស្មើភាពក្នុងការគ្រប់គ្រងរបបប្រជាធិបតេយ្យមាន៥យ៉ាង<span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">១. ស្មើភាពក្នុងរឿងនយោបាយ</span><br /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">២. ស្មើភាពចំពោះការបដិបត្តិតាមច្បា</span><wbr style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></wbr><span class="word_break" style="background-color: white; color: #333333; display: inline-block; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;"></span><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">ប់</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">៣. ស្មើភាពក្នុងឱកាស</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">៤. ស្មើភាពផ្លូវសេដ្ធកិច្ច</span><br style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;" /><span style="background-color: white; color: #333333; font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 15px; line-height: 18px;">៥. ស្មើភាពក្នុងសង្គម</span>Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-37248639509607768182013-12-13T05:24:00.002-08:002013-12-13T05:24:55.664-08:00ការបោះបង់ចោលអង្គរ<br />
<div class="MsoNormal">
<span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Arial; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Arial;">បន្ទាប់ពីសង្គ្រាមជាបន្តបន្ទាប់ជាមួយនគរជិតខាង
អង្គរត្រូវបានឆក់ប្លន់បំផ្លិចបំផ្លាញដោយ</span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%93%E1%9E%82%E1%9E%9A%E1%9E%A2%E1%9E%99%E1%9E%BB%E1%9E%92%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6" title="នគរអយុធ្យា"><span lang="KHM" style="color: windowtext; font-family: DaunPenh; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Arial; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Arial; text-decoration: none; text-underline: none;">នគរអយុធ្យា</span></a><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Arial; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Arial;">និងបានបោះបង់ចោលនៅឆ្នាំ១៤៣២
ពីព្រោះតែការថមថយខាងបរិស្ថានវិទ្យានិងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធត្រូវបានខូចខាត។</span><span lang="KHM"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Arial; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Arial;">ហេតុនេះបាននាំទៅដល់សម័យនៃដំណើរនឹងទ្រឹងខាងសេដ្ឋកិច្ច
សង្គមនិងវប្បធម៌
កិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់នគរនេះបានទៅជាស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងត្រួតពិនិត្យនៃពួកអ្នកជិតខាងខ្លួនទៅវិញ។
នៅពេលនោះ ការនិយមរបស់ខ្មែរចំពោះការសាងសង់បូជនីយដ្ឋានត្រូវបានបញ្ឈប់។
ជំនឿចាស់ៗពីមុនៗដូចជាព្រះ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9E%A0%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%B6%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" title="ពុទ្ធសាសនាមហាយាន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: windowtext; font-family: DaunPenh; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Arial; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Arial; text-decoration: none; text-underline: none;">ពុទ្ធសាសនាមហាយាន</span></a><span style="font-family: "Arial","sans-serif"; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-language: TH; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Arial; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Arial;">និង</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A0%E1%9E%B7%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%8C%E1%9E%BC&action=edit&redlink=1" title="ហិណ្ឌូ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: windowtext; font-family: DaunPenh; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Arial; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Arial; text-decoration: none; text-underline: none;">ព្រហ្មញ្ញ</span></a><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Arial; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Arial;">និងលទ្ធិ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%91%E1%9F%81%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87&action=edit&redlink=1" title="ទេវរាជ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: windowtext; font-family: DaunPenh; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Arial; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Arial; text-decoration: none; text-underline: none;">ទេវរាជ</span></a><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; font-size: 10.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-font-family: Arial; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: Arial;">ត្រូវបានជំនួសដោយពុទ្ធសាសនាថេរវាទជារៀងរហូតមក។</span><o:p></o:p></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-13360629457866406492013-12-13T05:05:00.000-08:002013-12-13T05:14:49.753-08:00អធិរាជាណាចក្រខ្មែរ<div class="MsoNormal" style="text-indent: .5in;">
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-indent: .5in;">
<span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 8.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: DaunPenh; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">អធិរាជាណាចក្រខ្មែរគឺជាអធិរាជាណាចក្រដ៏ធំបំផុតរបស់អាស៊ីអាគ្នេយ៍កំឡុងសតវត្សទី១២។
មជ្ឈមណ្ឌលនៃអំណាចរបស់អធិរាជាណាចក្រនេះគឺ</span><span style="font-size: 8.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%9A" title="អង្គរ"><span lang="KHM" style="color: windowtext; font-family: DaunPenh; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 8.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: DaunPenh; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; text-decoration: none; text-underline: none;">អង្គរ</span></a></span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 8.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: DaunPenh; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ជាទីដែលរាជធានីបន្តបន្ទាប់ត្រូវបានសាងសង់ឡើងក្នុងសម័យកាលដែលឈានដល់ចំណុចកំពូលរបស់ចក្រភព។
នៅឆ្នាំ២០០៧
ក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវអន្តរជាតិមួយប្រើរូបថតផ្កាយរណបនិងបច្ចេកទេសទំនើបផ្សេងៗធ្វើការសន្និដ្ឋានថាអង្គរធ្លាប់ជាទីក្រុងបុរេឧស្សាហកម្មធំបំផុតក្នុងលោកជាមួយនិងការលាតសន្ធឹងក្រុង
១១៥០ម៉ាយការ៉េ។</span><span lang="KHM" style="font-size: 8.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 8.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: DaunPenh; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ទីក្រុងនេះ អាចទ្រទ្រង់បាននូវអត្រាប្រជាជនរហូតដល់ចំនួនមួយលាននាក់</span><span style="font-size: 8.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: TH;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 8.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: DaunPenh; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">និង</span><span style="font-size: 8.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F" title="អង្គរវត្ត"><span lang="KHM" style="color: windowtext; font-family: DaunPenh; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 8.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: DaunPenh; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; text-decoration: none; text-underline: none;">អង្គរវត្ត</span></a></span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 8.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: DaunPenh; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ជាប្រាសាទបែបសាសនាល្បីល្បាញបំផុតនិងគង់វង្សបានយូរល្អបំផុតនៅក្នុងស្ថានីយ៍នោះ
នៅតែប្រើជាវត្ថុរំលឹកដល់អតីតកាលរបស់កម្ពុជាជាមហាអំណាចតំបន់ដ៏សំខាន់មួយ។ ទោះបីជា</span><span style="font-size: 8.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: TH;"> </span><span style="font-size: 8.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A&action=edit&redlink=1" title="អាណាចក្រ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: windowtext; font-family: DaunPenh; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 8.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: DaunPenh; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; text-decoration: none; text-underline: none;">អាណាចក្រ</span></a></span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 8.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: DaunPenh; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">ខ្មែរបាន ចុះអន់ថយឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនក៏ដោយ ក៏</span><span style="font-size: 8.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-size: 12.0pt;"><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F" title="អង្គរវត្ត"><span lang="KHM" style="color: windowtext; font-family: DaunPenh; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 8.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: DaunPenh; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin; text-decoration: none; text-underline: none;">អង្គរវត្ត</span></a></span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; font-size: 12.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 8.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: DaunPenh; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">គឺជានិមិត្តរូបមួយសំខាន់
បំផុតដើម្បីជាសាក្សី នៃសាវតារបស់ប្រទេស លើផ្ទៃតំបន់។</span><span style="font-size: 8.0pt; line-height: 115%; mso-bidi-font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: TH;"><o:p></o:p></span></div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-20643972370610165182013-10-03T02:29:00.001-07:002013-10-03T02:34:23.710-07:00ការបាក់បែកបន្ទាយលង្វែក<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in; text-justify: inter-cluster;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: .5in;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: .5in;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: left; text-indent: 0.5in;">
<span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ខ្មែរ</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">បានលើកទ័ពមកវាយខ្មែរជាច្រើនលើកច្រើនសា។នៅឆ្នាំ១៥៨៨</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">សៀមបានលើកទ័ពចូលទន្ទ្រានខ្មែរយ៉ាងកម្រោល</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ហើយបានវាយយកបន្ទាយមានជ័យ</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">បាត់ដំបង</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ពោធិ៍សាត់</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">រហូតដល់ស្រុកបរិបូរណ៍</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ព្រមទាំងហ៊ុមព័ទ្ធបន្ទាយលង្វែកទៀតផង។</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ពួកវាព័ទ្ធបន្ទាយលង្វែកអស់រយៈពេល៣ខែតែត្រូវនៅឆ្នាំ១៥៨០</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ភូមាបានវាយលុកចូលប្រទេសសៀមយ៉ាងខ្លាំង</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span></div>
<a name='more'></a><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ពេលនោះស្ដេចសៀមបានផ្ញើរាជសារជំនួញពីស្ដេចខ្មែរព្រះបាទសត្ថាទី១។</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ព្រះបាទសត្ថាទី១</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ក៏បញ្ជាឲ្យព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌នាំទ័ពទៅជួយច្បាំងសៀមរហូតទទួលបានជ័យជំនះលើទ័ពភូមា</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ហើយបានបណ្ដេញទ័ពភូមាចេញពីទឹកដីសៀមទៀត។</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ក្រោយពីបានជ័យជំនះលើភូមាហើយ</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">សៀមរមិលគុណបាក់ទ័ពរត់ខ្ចាត់ខ្ចាយទៅវិញ</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ដោយសារខ្វះស្បៀងនិងកើតជម្ងឺឆ្លង។</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">មុនទៅវិញសៀមបានប្រើល្បិចបាចប្រាក់ដួងជាច្រើនចូលក្នុងគុម្ពឫស្សីដែលជារបងការពារបន្ទាយលង្វែក</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> ( </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">បើតាមឯកសារមហាបុរសខ្មែរភាគ៣</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">បានប្រាប់ថាសៀមយកប្រាក់ដួងចំនួន</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">៥០០០ដួង</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ច្របល់និងគ្រាប់សំណច្រក</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ក្នុងកាំភ្លើងធំតូច</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">បាញ់ចេញអស់វេលា</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">៣ថ្ងៃ</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> )</span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">។ប្រជារាស្ត្រខ្មែរនាំគ្នាកាប់ឆ្ការគុម្ពឫស្សី</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ដើម្បីយកប្រាក់ដួងទាល់តែរេចរឹលគុម្ពឫស្សីអស់។នៅឆ្នាំ១៥៩៤</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ដោយដឹងថាគុម្ពឫស្សីរេចរឹលអស់ហើយ</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">សៀមបានលើកទ័ពមកម្ដងទៀត</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ហើយនៅទីបំផុតបន្ទាយលង្វែកត្រូវសៀមយកបាន។ពួកសៀមបានប្រមូលយកព្រះគោ</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ព្រះកែវ</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ទ្រព្យសម្បត្តិក្បួនខ្នាត</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">និងឯកសារផ្សេងៗជាច្រើនយកទៅស្រុកសៀម។ព្រះបាទសត្ថាទី១</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">និងបុត្រព្រះនាមជ័យជេដ្ឋាទី១</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ភៀសព្រះកាយទៅនៅដែនដីឡាវ</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ហើយក៏សោយទិវង្គតនៅទីនោះទៅ</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ក្នុងឆ្នាំ១៥៩៦។</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ឯព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌</span><span lang="KHM" style="font-family: "Angsana New","serif"; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"> </span><span lang="KHM" style="font-family: DaunPenh; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 9.0pt; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: KHM;">ត្រូវសៀមចាប់បាននាំយកទៅស្រុកសៀម។</span><span style="font-family: "Angsana New","serif"; font-size: 9.0pt; line-height: 115%; mso-ascii-theme-font: major-bidi; mso-bidi-font-size: 11.0pt; mso-bidi-theme-font: major-bidi; mso-hansi-theme-font: major-bidi;"><o:p></o:p></span><br />
<br />
<br />
<br />
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-78377665258506130472013-09-23T22:59:00.004-07:002013-09-23T23:01:31.713-07:00ចរិត ៦<span style="color: #333333; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18px;">ចរិត គឺការប្រព្រឹត្តិ</span><br />
<br />
<div style="color: #333333; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18px;">
១. រាគចរិត = ចរិតក្នុងរាគកាម</div>
<div style="color: #333333; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18px;">
២. ទោសចរិត = ចរិតក្នុងកំហឹង</div>
<div style="color: #333333; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18px;">
៣. មោហចរិត = ចរិតក្នុងវង្វេង</div>
<div style="color: #333333; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18px;">
៤. វិតក្កចរិត = ចរិតក្នុងតំរិះ</div>
<div style="color: #333333; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18px;">
៥. សទ្ឋាចរិត = ចរិតក្នុងជំនឿ</div>
<div style="color: #333333; font-family: Arial, Tahoma, Helvetica, FreeSans, sans-serif; font-size: 13px; line-height: 18px;">
៦. ពុទ្ឋិចរិត = ចរិតក្នុងចំណេះ</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-86480974288297451332013-09-10T22:12:00.002-07:002013-09-23T23:04:21.051-07:00មហាត្មៈ គន្ធី<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 0.5in;">
<span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">មហាត្មៈ គន្ធី នាមជារដ្ឋបុរសនៃប្រទេសឥណ្ឌា
ហើយដែលពិភពលោកធ្លាប់បានទទួលស្គាល់ជាទូទៅ ។ លោកមានឈ្មោះពេញថា មហាត្មៈ
ការ៉ាមច័ន្ទ គន្ធី ជាជនជាតិហិណ្ឌូ កើតនៅថៃ្ងទី១ខែតុលាឆ្នាំ ១៨៦៩
នៅឯទីក្រុងតូចមួយឈ្មោះ ខាត់តេវាស នៃមណ្ឌលមុមបៃ(បុបបៃ)
ជាកូនពៅគេបង្អស់ក្នុងចំណោមបងប្អូន៤ នាក់នៃត្រកូលអភិជន ។
ប៉ុន្តែត្រកូលអភិជននៃគ្រួសារនេះ មិនសូវរឹងមាំដូចអភិជនដទៃទៀតឡើយ
អាស្រ័យហេតុនេះហើយជីវិតនៅយុវវ័យ មហាត្មៈ
មិនសូវទទួលបានការរៀនសូត្រយ៉ាងហ្មត់ចត់</span></div>
<a name='more'></a>ខ្ពង់ខ្ពស់ឡើយ ។<span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;"> <span lang="KHM">ស្តីអំពីវណ្ណៈ
មហាត្មៈ ស្ថិតនៅក្នុងត្រកូលពេទ្យ ដែលចាត់ថាជាវណ្ណៈធម្មតា
មិនសូវខ្ពង់ខ្ពស់ ជាសាមញ្ញជនម្នាក់ ដែលរមែងទទួលការជិះជាន់
និងមាក់ងាយពីពួកដែលស្ថិតក្នុងឋានៈខ្ពស់ជាង ។ ចំណុចនេះ
ហើយដែលធ្វើឱ្យមហាត្មៈ ស្អប់ខ្ពើមការជិះជាន់រវាងវណ្ណៈនិងវណ្ណៈយ៉ាងខ្លាំង
រួចបង្វែរកំហឹងនេះដោយខិតខំក្នុងការសិក្សា ដែលជាមូលដ្ឋានមួយរឹងមាំ
ដើម្បីយកឈ្នះលើរឿងនេះ ។</span> <span lang="KHM">នៅពេលមហាត្មៈ
អាយុបាន១៣ឆ្នាំ តាមច្បាប់ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីនិយមលោកត្រូវតែរៀបការ។
មហាត្មៈ ក៏រៀបមង្គលការជាមួយកូនក្រមុំម្នាក់អាយុទើបតែបាន៨ឆ្នាំ គឺនាង
កាស្តូរិ ។</span></span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 13.5pt;">ប្រពៃណីរៀបការនៃ ជនជាតិហិណ្ឌូគឺរបៀបនេះឯង
គឺត្រូវរៀបការតាំងពីក្មេង
ធ្វើឱ្យមហាត្មៈយល់ឃើញពីផលអាក្រក់នៃជីវិតអាពាហ៍ពិពាហ៍នៅក្នុង វ័យក្មេងនេះថា
ក្រៅពីបានធ្វើឱ្យការសិក្សាមិនរីកចម្រើនហើយ នៅបានបំផ្លាញសុខ ភាពទារក
ដែលកើតចេញមកទៀត ។</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;"> <span lang="KHM">ប៉ុន្តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ សូម្បីលោកបានរៀបការមែនពិត
ប៉ុន្តែការរៀនសូត្ររបស់លោកនៅតែបន្ត
នៅពេលបានបញ្ចប់ការសិក្សានៅវិទ្យាល័យរួច ភរិយារបស់លោកក៏បានកើតបានកូនម្នាក់
និងក្រោយមកបិតារបស់លោកក៏ស្លាប់ទៅដែរ
។បំណងប្រាថ្នាជាដំបូងនៃជីវិតរបស់លោកមហាត្មៈ ស្រឡាញ់នូវវិជ្ជាជីវៈច្បាប់
និងចង់ក្លាយខ្លួនទៅជាមេធាវី ។
ញាតិសន្តានម្នាក់បានបញ្ជូនលោកទៅសិក្សាវិជ្ជាច្បាប់នៅប្រទេស អង់គ្លេស ។
មហាត្មៈ បានសម្រេចចិត្តទៅរៀនច្បាប់នៅអង់គ្លេស ពេលលោកអាយុបាន១៧ឆ្នាំ
(គ.ស១៨៨៧)ប៉ុន្តែជីវិតនៅអង់គ្លេសសម័យនោះ គាត់មិនសូវជួបការលំបាកឡើយ
។កាលនោះនៅអង់គ្លេសមានជនជាតិឥណ្ឌាតិចនាក់ទេ
ហើយសម័យនោះមានតែត្រកូលអភិជន អ្នកមានប៉ុណ្ណោះដែលមានលទ្ធភាពបញ្ជូនកូនចៅឱ្យទៅរៀន
ហើយក៏រមែងប្រកួតប្រជែងគ្នាបញ្ជូនកូនទៅរៀនដែរ។មហាត្មៈ គន្ធី
ជាមនុស្សចូលចិត្តការស្ងៀមសា្ងត់ អៀនខ្មាស និងមិនសូវនិយាយស្តី ។
កាលនៅអង់គ្លេស លោកសង្កេតឃើញថា ជនជាតិអង់គ្លេសមានរូបរាងមាឌធំៗរឹងមាំ ។
នៅពេលដែលគិតដល់ម្ហូបអាហារដែលពួកអង់គ្លេសបរិភោគរាល់ថៃ្ង
ធ្វើឱ្យលោកគិតឃើញថា ជនជាតិអង់គ្លេសគេចូលចិត្តហូបប្រភេទសាច់
អ៊ីចឹងហើយទើបគេមានសុខ ភាពល្អរឹងមាំ ខុសពីជនជាតិឥណ្ឌា
ដែលមិនបរិភោគសាច់ទាល់តែសោះ ។ តាមលទ្ធិសាសនាដែលមហាត្មៈបានទទួលការបង្ហាត់បង្រៀន
តាំងពីយូរមកហើយ គឺហាមបរិភោគសាច់សត្វ រួចឱ្យគោរពសត្វ
សូម្បីនៅតាមទីក្រុងធំក៏នៅមានគោរពសត្វដែរ ។</span> <span lang="KHM">មុនពេលមហាត្មៈ
ត្រឡប់មកពីសិក្សានៅប្រទេសអង់គ្លេសវិញ ម្តាយបានឱ្យមហាត្មៈស្បថថា
មិនត្រូវសេពគប់នឹងសុរា ស្រី មិនត្រូវបរិភោគសាច់សត្វជាដាច់ខាត
ប៉ុន្តែមហាត្មៈបានបំពានលើពាក្យសម្បថ
រួចបែរមកសាកល្បងហូបសាច់សត្វជាលើកដំបូង
ហើយលោកក៏ត្រូវមិនសប្បាយចិត្តនៅពេលគេស្អប់រូបលោក
ដូច្នេះហើយក៏ឈប់ហូបសាច់សត្វវិញ រួចក៏មកបរិភោគបន្លែ ផ្លែឈើជាមួយបាយ
តាមប្រពៃណីដូចដើម ។ពេលរៀនចប់ច្បាប់នៅអង់គ្លេស មហាត្មៈ
បានធ្វើដំណើរត្រឡប់មកប្រទេសឥណ្ឌាវិញ ក្នុងពេលធ្វើដំណើរត្រឡប់នោះ
លោកបានទទួលដំណឹងថា ម្តាយរបស់លោកទទួលអនិច្ចកម្ម
មហាត្មៈមានទុក្ខសោកយ៉ាងខ្លាំង និងរឹតតែក្លាយខ្លួនជាមនុស្សស្ងៀម
សា្ងត់ជាងមុនទៅទៀត ។</span> <span lang="KHM">មហាត្មៈ
បានចាប់ផ្តើមជីវិតជាមេធាវីក្នុងរយៈពេលដំបូងនៅក្រុងមុមបៃ
និងតមកក៏ត្រឡប់ទៅធ្វើការជួយបងប្រុសនៅឯស្រុកកំណើតវិញ ។ នៅទីនោះ
មហាត្មៈត្រូវអ្នក ផងវាយតម្លៃថា
លោកជាមនុស្សមិនសូវយកចិត្តទុកដាក់លើការងារឡើយ ដែលអាចជាអ៊ីចឹងមែន
ព្រោះជាធម្មតានិស្ស័យរបស់មហាត្មៈ ជាមនុស្ស ស្ងៀមសា្ងត់មិនសូវរវី
រវល់ក្នុងរឿងរស់នៅ ចូលចិត្តសាមញ្ញងាយៗតាមតែមាន ។</span> <span lang="KHM">ជីវិតរបស់គាត់ចាប់ផ្តើមមានតួនាទីសំខាន់
ក្នុងសម័យដែលកាលនោះជនជាតិឥណ្ឌា ត្រូវពួកអាណានិគមអង់គ្លេសបញ្ជូនទៅធ្វើជាកម្មករនៅអាហ្វ្រិក
ខាងត្បូង ។ ទន្ទឹមនឹងនោះ ពួកឈ្មួញផ្សេងៗនៅឥណ្ឌា
ទាំងពួកអ្នកកាន់សាសនាអ៊ិស្លាម និងហិណ្ឌូ ក៏បានទៅរស់នៅទីនោះដែរ
ការប្រកាន់ពូជសាសន៍បានកើតឡើងយ៉ាងតឹងរ៉ឹងក្នុងតំបន់នោះ
ជាពិសេសពួកទាហានហុល្លង់បានព្យាយាមរាំងស្កាត់មិនឱ្យពួកឥណ្ឌាចូល
ទៅក្នុងតំបន់ បាំងរីឡើយ
ហើយពួកហុល្លង់នេះក៏មិនអនុញ្ញាតឱ្យពួកឥណ្ឌាធ្វើជំនួញដែរ
។ក្នុងឆ្នាំ១៨៩៣ មហាត្មៈ បានធ្វើដំណើរទៅកាន់អាហ្វ្រិកខាងត្បូង
ក្នុងឋានៈជាមេធាវីប្រចាំក្រុម ហ៊ុន</span></span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">EAST INDIA </span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">កំពុងមានក្តីក្តាំជាមួយពួកសាធារណរដ្ឋអាហ្វ្រិកខាងត្បូង
និងចាត់ទុកថាជារឿងដំបូងហើយ ដែលមហាត្មៈបានទទួលនូវអំពើអយុត្តិធម៌ ។
បន្ទាប់ពីចាញ់ក្តីនោះរួច លោកក៏វិលត្រឡប់មកស្រុកកំណើតវិញ
គឺនៅក្នុងឆ្នាំ១៨៩៦ លោកក៏បានស្នើឡើងរឿងដែលជនជាតិឥណ្ឌាត្រូវពួកហុល្លង់ជិះជាន់ជូន
រដ្ឋាភិបាលឥណ្ឌា ។ខណៈជាមួយគ្នានេះរដ្ឋាភិបាលអាហ្វ្រិកខាងត្បូង
ដែលជារដ្ឋាភិបាលបង្កើតឡើងដោយអង់គ្លេស ក៏
កើតមានសេចក្តីមិនពេញចិត្តក្នុងករណីមានកម្មករឥណ្ឌាហូរចូលប្រទេស
ខ្លួនកាន់តែច្រើន ។ ពួកស្បែកសមានការភ័យខ្លាចចំពោះតម្លៃពលកម្មរបស់ខ្លួនត្រូវធ្លាក់ចុះ
ព្រោះកម្លាំងពលកម្មពួកឥណ្ឌា ដែលគេជួលមកមានតម្លៃថោក ម្ល៉ោះ
ហើយភាពមិនស្ងប់បានកើតឡើងស្ទើរគ្រប់ទីកន្លែង
នៅទីបំផុតក៏ក្លាយទៅជាអំពើចលាចល។ ក្នុងឆ្នាំ១៨៩៦នេះឯង
ដែលមហាត្មៈក៏ត្រូវពួកអន្ធពាលតាមចងអាឃាតដែរ ប៉ុន្តែលោកបានគេចខ្លួនមុន
។ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយ សូម្បីលោកបានឈ្លោះទាស់ទែងនឹងពួកស្បែកស
ដែលតែងតែមើលងាយចំពោះជាតិខ្លួនក៏ដោយ ប៉ុន្តែលោកនៅតែស្មោះត្រង់ភក្តី
ចំពោះរដ្ឋាភិបាលអង់គ្លេស ។ ក្នុងឆ្នាំ១៨៩៩ អង់គ្លេស កើតសង្គ្រាមជាមួយពួកទាហានហុល្លង់
ក្នុងការបែងចែកទឹកដីគ្រប់គ្រងនៅអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ។លោកមហា ត្មៈ
ក៏បានប្រមូលកម្លាំងជនជាតិឥណ្ឌាចូលរួមជាមួយកងទ័ពអង់គ្លេស
សូម្បីមិនបានចេញទៅច្បាំង
ប៉ុន្តែលោកបានបំពេញតួនាទីជាអ្នកបញ្ជូនសម្ភារៈនិងបញ្ជូនទ័ព ត្រូវរបួសទៅមន្ទីរពេទ្យ
លុះរហូតអង់គ្លេសបានឈ្នះសង្គ្រាម ។ មហាត្មៈ
បានទទួលមេដាយមាសពីរាជការអង់គ្លេស មហាត្មៈធ្វើបែបនេះព្រោះ
លោកយល់ឃើញដោយយុត្តិធម៌ថា ខ្លួនជាមនុស្សរបស់អង់គ្លេស
ដូច្នេះត្រូវផ្តល់ប្រយោជន៍ឱ្យគេទើបគេពេញចិត្ត ។</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;"> <span lang="KHM">នៅពេលព្រឹត្តិការណ៍បានស្ងប់ជាប្រក្រតីហើយ
នៅក្នុងគ.ស១៩០១ មហាត្មៈ ក៏បានធ្វើដំណើរមកឥណ្ឌាវិញ លោកមានក្តីសង្ឈឹមថា
នៅពេលដែលអង់គ្លេសឈ្នះពួកហុល្លង់ហើយ ច្បាប់ដែលតែងតែគាបសង្កត់
ទៅលើជនជាតិឥណ្ឌាប្រាកដជាត្រូវបន្ធូរ បន្ថយខ្លះ ជនជាតិឥណ្ឌានឹងមានសេរីភាព
ប៉ុន្តែហេតុការណ៍នោះនៅតែរក្សាដូចដើម មហាត្មៈ
ក៏បានត្រឡប់ទៅអាហ្វ្រិកខាងត្បូងម្តងទៀត
ដើម្បីដំណើរការតាមផែនការតស៊ូរបស់ខ្លួនឯង គាត់បានបង្កើតសមាគមមួយឈ្មោះថា</span> </span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">British-India </span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">និងបានចេញកាសែតខ្លួនឯងមួយច្បាប់មាន
ឈ្មោះថា</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">“</span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">ទស្សនៈរបស់ជនជាតិឥណ្ឌា</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">” </span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">។គេអាចនិយាយបានថា មហាត្មៈ
មានចេតនាតស៊ូដើម្បីជីវិតកម្មកររបស់ឥណ្ឌា
ជីវិតរបស់គាត់គឺការប្រើពាក្យសម្តីដោយខ្លួនឯង
និងតស៊ូដោយចុងប៉ាកការបស់គាត់សរសេរចុះក្នុងកាសែត ។ ក្នុងរយៈពេលនោះ
សមាគមរបស់គាត់មានសមាជិកកាន់តែច្រើនឡើង
សមាគមនេះគឺមានទិសដៅដើម្បីការពារសិទ្ធិជនជាតិ ឥណ្ឌា
ប៉ុន្តែតស៊ូដោយសច្ចធម៌ មិនប្រើអាវុធឡើយ និងចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩១២មក
មហាត្មៈ បានបោះបង់សម្លៀកបំពាក់បែបពួកអឺរ៉ុបចោលអស់
រួចងាកមកទទួលទានតែបន្លែនិងផ្លែឈើតាមប្រពៃណីរបស់លោក ។</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;"> <span lang="KHM">លោកយល់ឃើញថា
ប្រទេសឥណ្ឌាក្លាយជាប្រទេសឯករាជ្យបាន លុះត្រាតែជនជាតិឥណ្ឌា
រួបរួមគ្នាជាមុន ដោយមិនត្រូវបែងចែកប្រកាន់វណ្ណៈ មិនប្រកាន់សាសនា ហេតុ
នេះទើបមហាត្មៈ ព្យាយាមផ្សះផ្សារបង្រួបបង្រួម
ឱ្យមានការចងមេត្រីរវាងពួកហិណ្ឌូ និងពួកអ៊ិស្លាម ។ លោកបានចំណាយពេលវេលា
សិក្សាទស្សនវិជ្ជា អំពីជីវិតជារៀង រហូត
និងព្យាយាមលុបលាងប្រពៃណីបែងចែកវណ្ណៈរបស់ពួកសាសនាហិណ្ឌូ ដែលមើលងាយ
មើលថោកវណ្ណៈតូចជាង ។មហាត្មៈ និងពួកដែលគេហៅថា ជាសិស្សានុសិស្សរបស់គាត់
បានព្យាយាមតស៊ូដើម្បីជ័យជម្នះ ក្នុង ការទាមទារសិទ្ធិរបស់ខ្លួនជារហូត
នៅពេលចំនួនសិស្សនោះមានកាន់តែច្រើនឡើង
និងរដ្ឋាភិបាលអង់គ្លេសក្នុងអាហ្វ្រិកខាងត្បូង នៅតែមិនព្រមឱ្យសិទ្ធិ
មហាត្មៈក៏ប្រើវិធីលើកស្ទួយកម្លាំងទឹកចិត្តសិស្សឱ្យចេះរួបរួមគ្នា ប្រឆាំង
ដោយមិនឱ្យប្រើកម្លាំង ពោលគឺមិនព្រមឱ្យធ្វើតាមពាក្យបញ្ជារបស់រដ្ឋាភិបាល
។ អង់គ្លេសធ្លាប់បានប្រើកម្លាំងទាហានចូលមកបង្ក្រាប
ដោយអាវុធជាច្រើនលើកច្រើនសារ និងធ្លាប់ចាប់ជនជាតិឥណ្ឌាទៅដាក់គុកជារឿយៗ
រួមទាំងក្មេងស្រីក៏មាន ។</span> <span lang="KHM">រូបមហាត្មៈ
ក៏រមែងត្រូវពួកគេតាមចាប់ដែរ ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលអង់គ្លេសក៏មិនអាចយក
ឈ្នះលើពួកគេបាន រហូតកើតអំពើចលាចលនៅគ្រប់ទីកន្លែងនៃប្រទេសឥណ្ឌា
ព្រោះជនជាតិឥណ្ឌាភាគច្រើនរីករាយនឹងប្រគល់ខ្លួនឱ្យពួកគេចាប់
ជាជាងឱ្យពួកគេជិះជាន់ ។មានគ្រាមួយនោះមហាត្មៈ និងបក្សពួករបស់គាត់បានធ្វើការប្រឆាំងនឹងច្បាប់មួយស្តីអំពីអំបិល
។ មហាត្មៈ បានដឹកនាំបក្សពួកខ្លួន
ធ្វើដំណើរថ្មើរជើងទទេលើចមាយផ្លូវ១៦គីឡូ ម៉ែត្រ ចាកចេញពីទីអាស្រមទៅ
ទន្លេស្បាម៉ាទី ពេលទៅដល់នាំគ្នាចុះដងទឹកអំបិល
ក្រោយពីនេះមិនបានប៉ុន្មានថៃ្ង រាស្ត្រទាំងពួងនៃប្រទេសឥណ្ឌា
ក៏បាននាំគ្នាប្រឆាំងនឹងច្បាប់របស់អង់គ្លេសស្តីអំពីរឿងនោះ ។
រដ្ឋាភិបាលបានចាប់ខ្លួនពួកនោះដាក់គុក និង
បុគ្គលដំបូងដែលត្រូវចាប់ខ្លួនក្នុងរឿងនេះ គឺបណ្ឌិតនេរុហ៍
ដែលខណៈនោះលោកមានតំណែងជាប្រធានសភាឥណ្ឌា ក្រោយមកមហាត្មៈមានវិធីម្យ៉ាងទៀត
គឺលោកធ្វើ បាតុកម្មបង្អត់អាហារខ្លួនឯង ហើយដែលរដ្ឋាភិបាល
អង់គ្លេសចាត់ទុកជារឿងសំខាន់ ព្រោះនឹងក្រែងថាប្រសិនលោកមហាត្មៈស្លាប់ទៅ
ជនជាតិឥណ្ឌាប្រាកដជាគ្មាននរណាម្នាក់ អត់ឱនទោសឱ្យដល់រដ្ឋាភិបាលអង់គ្លេសឡើយ
។ សកម្មភាពរបស់លោកនេះ
បានធ្វើឱ្យរដ្ឋាភិបាលអង់គ្លេសយល់ព្រមដោះស្រាយរឿងផ្សេងៗឱ្យបាន ធូរស្រាល
។ទិសដៅម្យ៉ាងទៀតដែលមហាត្មៈព្យាយាមធ្វើ គឺការជំទាស់មិនឱ្យកម្មករឥណ្ឌា
ចេញទៅធ្វើការនៅ ក្រៅប្រទេស និងក្នុងតំបន់ដែលជនជាតិឥណ្ឌាត្រូវពួកគេជិះជាន់
មហា ត្មៈព្យាយាមតស៊ូ និងចរចា
ទាមទារនូវសមិទ្ធិមិនឱ្យមិត្តរួមជាតិរបស់លោកត្រូវធ្លាក់ទៅជា
ខ្ញុំបរិវារនៃពួកស្បែកស ។មហាត្មៈបានប្រើវិធី</span> </span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">“</span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">ស្មឹងស្មាធ</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">” </span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">របស់គាត់គឺបង្អត់អាហារខ្លួនឯងនោះ
ជាការតស៊ូដោយផ្លូវចិត្តដោយសុចរិត អ៊ីចឹងហើយទើបលោកមានរហស្ស នាមថា</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;"> </span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">“</span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">មហាត្មៈ</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">” </span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">ដែលប្រែថាមនុស្សដែលមានគុណធម៌ខ្ពស់
ឬអ្នកតស៊ូដើម្បីជនក្រីក្រ និងជនដែលត្រូវគេជិះជាន់ ។</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;"> <span lang="KHM">ក្នុងឆ្នាំ១៩១៤
អង់គ្លេសធ្វើសង្គ្រាមនឹងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ មហាត្មៈក៏ប្រមូលកម្លាំងទៅជួយ
ដូចដែលធ្លាប់ជួយអង់គ្លេសកាលពីធ្លាប់បានធ្វើសង្គ្រាមជាមួយហុល្លង់
ប៉ុន្តែពេល នោះទាហានឥណ្ឌា ត្រូវបានចូលរួមសង្គ្រាមជាមួយទាហានអង់គ្លេស
ហើយមហាត្មៈទទួលបានមេដាយពានរង្វាន់ពីអង់គ្លេស ។
សង្គ្រាមបានចប់សេដ្ឋកិច្ចប្រទេសឥណ្ឌាធ្លាក់ចុះយ៉ាងដុនដាប
អ្នកក្រីក្រមានសន្ធឹកសន្ធាប់ ជនជាតិឥណ្ឌដែលធ្លាប់ធ្វើទាហាន
ត្រូវរំសាយក្លាយជាជនអត់ការងារធ្វើ នៅប្រទេសឥណ្ឌាកើតការច្របូកច្របល់
និងកើតភាពចលាចលស្ទើរគ្រប់កន្លែង ។ អង់គ្លេសខ្លាចមានគ្រោះថ្នាក់ដល់ខ្លួន
ក៏ចេញច្បាប់បង្ក្រាបដែលបង្កើតជាអំពើទារុណកម្ម និង អយុត្តិធម៌
មហាត្មះក៏បានប្រើវិធីតស៊ូតាមផែនការរបស់លោកទៀត
។ពេលនេះគាត់បានប្រមែប្រមូលជនជាតិ ឥណ្ឌា ដែលធ្វើ ការក្នុងរដ្ឋាភបាលអង់គ្លេស
ឱ្យសុំលាលែងចេញពីការងារទាំងអស់... មហាត្មៈ ក៏បានបញ្ជូន
មេដាយរង្វាន់ជូនឱ្យរដ្ឋាភិបាលប្រទេសអង់គ្លេសវិញ ។</span> <span lang="KHM">ក្នុងខណៈពេលនោះជនសំខាន់ៗនៅឥណ្ឌាបានបង្កើតសភាជាតិឥណ្ឌាឡើង
សភានេះមានកំណើតតាំង ពីឆ្នាំ១៨៨៥ ប៉ុន្តែទើបតែមានតួនាទីនាពេលនេះ ហើយរូប
មហាត្មះផ្ទាល់ក៏បានចូលរួមជាសមាជិកសភានេះ ។ នៅពេលដែលលោក</span> </span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">Lordeson </span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">នៃរដ្ឋា ភិបាលអង់គ្លេស
បានដាក់នយោបាយបែងចែកមណ្ឌលក្នុងប្រទេសឥណ្ឌាក្នុង ឆ្នាំ១៩១៥
សភានេះធ្វើការជំទាស់យ៉ាងខ្លាំង និងចាប់តាំងពីពេលនោះមក សភានេះមានគំនិតទាមទារឯករាជ្យ
សមាជិកគ្រប់រូបប្រាថ្នាចង់ឃើញឥណ្ឌាបានរួចផុតពីអាណានិគមបរទេស ។
មហាត្មៈបានទទួលជ្រើសតាំងធ្វើជាប្រធានសភា
ប៉ុន្តែផែនការធ្វើការរបស់មហាត្មៈនៅពេលនោះ
មិនឆ្លើយតបនឹងបំណងសមាជិកសំខាន់ៗឡើយ ដូចបណ្ឌិតនេរុហ៍ និងលោកតាស (</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">R.C Tas )</span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">ប៉ុន្តែគេនៅតែគោរពនូវគុណធម៌របស់មហាត្មៈនៅឡើយ
ព្រោះជនជាតិឥណ្ឌា អ្នកខ្លះប្រាថ្នាចង់ឱ្យមានការតស៊ូខាងអាវុធ ប៉ុន្តែ
មហាត្មៈចង់ឱ្យប្រើវិធីស្ងៀមសា្ងត់ ដែលលោកយល់ថា
ប្រសិនបើប្រើអាវុធប្រាកដជាមិនឈ្នះពួកអង់គ្លេសឡើយ ព្រោះអង់គ្លេសមានអាវុធល្អៗហើយឥណ្ឌាគ្មានអាវុធល្អទេ
។</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;"> <span lang="KHM">នៅក្នុងឆ្នាំ១៩២១ ឥណ្ឌាបានកើតភាពចលាចលមួយដ៏ធំ
ព្រោះអត់ធ្មត់រមា្ងប់ចិត្តមិនបាន ។
រដ្ឋាភិបាលអង់គ្លេសបានធ្វើការបង្ក្រាបយ៉ាងឃោរឃៅ
បណ្តាលឱ្យជនជាតិឥណ្ឌាស្លាប់យ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ មហាត្មៈត្រូវចាប់ខ្លួន
និងត្រូវកាត់ទោសឱ្យជាប់ គុកចំនួន៦ឆ្នាំ ។ ពេលជាប់បានតែ២ឆ្នាំ
មហាត្មៈក៏មានជំងឺ ពោះវៀនខ្នែងនិងត្រូវបញ្ជូនទៅព្យាបាលនៅមន្ទីរពេទ្យ
រហូតបានជាសះស្បើយ បន្ទាប់មករដ្ឋាភិបាលអង់គ្លេស
ក៏បានលែងខ្លួនលោកឱ្យមានសេរីភាព ។</span> <span lang="KHM">ទោះបីយ៉ាងណាក៏ដោយ
មហាត្មៈក៏នៅតែបន្តការតស៊ូទៅទៀត តាមសន្តិវិធីរបស់ លោក</span></span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">, </span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">លោកបានព្យាយាមបង្រៀនឱ្យជនជាតិឥណ្ឌា
ឱ្យចេះសង្កត់ចិត្ត
សង្កត់អារម្មណ៍ខ្លួនឯងមិនឱ្យសម្តែងចេញនូវអំពើឃោរឃៅចេញមកខាងក្រៅ
លោកបង្រៀនឱ្យចេះប្រើវិធីចចេសដោយស្ងៀមសា្ងត់ ទោះជាត្រូវគេចាប់យកទៅធ្វើទារុណ
កម្មក៏ដោយ ត្រូវចេះធ្វើឱ្យរីករាយឡើង ប៉ុន្តែក្នុងខណៈជាមួយគ្នានេះ
ក៏មិនត្រូវឱន
ក្បាលគោរពធ្វើតាមពាក្យបង្គាប់បញ្ជាឱ្យពួករដ្ឋាភិបាលអង់គ្លេសដែរ ។
ក្រៅពីនេះ មហាត្មៈបានខំលើកទឹកចិត្តប្រជាជនឥណ្ឌា ត្រូវអនុវត្តឱ្យបាននូវសេចក្តីសម្រេចផ្សេងៗមានដូចជា៖
លើកទឹកចិត្តប្រជាជនឥណ្ឌាឱ្យឈប់ប្រើរបស់របរអង់គ្លេស
និងឱ្យគ្រប់គ្នាត្រូវចេះត្បាញសំពត់ស្លៀកដោយខ្លួនឯង
មិនឱ្យទិញរបស់បរទេសប្រើ ផ្ទះណាដែលមិនអាចចេះធ្វើអ្វី
មហាត្មៈអាចបង្រៀនរហូតអាចធ្វើបាន ។ក្រៅពីនោះ
មហាត្មៈនៅបានបង្រៀនប្រជាជនឥណ្ឌាគ្រប់រូបត្រូវតាំងសតិបញ្ញានឹងនរ
មិនស្អប់ខ្ពើមវណ្ណៈតូចតាច
និងឈប់ឱ្យប្រើច្បាប់គាបសង្កត់គ្នាដូចដែលធ្លាប់បានហាមពួកវណ្ណៈ តូចតាច
មិនឱ្យចូលវិហាររបស់វណ្ណៈខ្ពស់ជាដើម ។</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;"> <span lang="KHM">ក្នុងឆ្នាំ១៩២៤ មហាត្មះក៏បានជ្រើសតាំងធ្វើជាប្រធានសភាជាតិឥណ្ឌា
សមាជិកគ្រប់រូបត្រូវពាក់មួកសធ្វើត្បាញដោយខ្លួនឯង
មួកសនេះជានិមិត្តរូបដែល មហាត្មៈត្រូវបាន
ពាក់ក្នុងពេលគេឃុំរូបលោកនៅប្រទេសអាហ្វ្រិកខាងត្បូង ។
តមកនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៣០ រដ្ឋាភិបាលអង់គ្លេសបានពិចារណាឃើញថា គួរតែឱ្យ
ឥណ្ឌាមានសិទ្ធិបានគ្រប់គ្រងប្រទេសដោយខ្លួនឯង
ប៉ុន្តែក្នុងឋានៈជាប្រទេសដែលក្បាលម៉ាស៊ីនដឹកនាំក្រោមចក្រ ភពអង់គ្លេស
ដូចនៅប្រទេស អូស្ត្រាលី</span></span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">, </span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">ណូវែលហ្សេឡង់</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">, </span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">កាណាដា និងអាហ្វ្រិក ។ ដូច្នេះរដ្ឋសភាអង់
គ្លេសបានបង្កើតគណៈកម្មាធិការមួយឡើង
ដើម្បីប្រជុំពិចារណាបញ្ហានៅប្រទេសឥណ្ឌា ។ ប៉ុន្តែដោយគណៈ
កម្មាធិការនេះមានសមាជិកសុទ្ធតែជាពួកអង់គ្លេសទាំងអស់
ដូច្នេះការងារទាំងឡាយមិនអាចឆ្លើយតបបាន
នឹងបំណងរបស់ជនសំខាន់ៗរបស់ឥណ្ឌាឡើយ ហេតុនេះហើយក្នុងសម័យប្រជុំលើកទីមួយ
មិនមានសមាជិកឥណ្ឌាចូលរួមប្រជុំឡើយ
ទន្ទឹមនឹងនោះសមាជិកឥណ្ឌាមួយចំនួនកំពុងត្រូវជាប់ឃុំឃាំង ។ឡត អេវិន
អភិបាលគ្រប់គ្រងប្រទេសឥណ្ឌាសម័យនោះ បានអញ្ជើញឱ្យមហាត្មៈទៅចូលរួមប្រជុំ</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">, </span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;">លោកអេវិននេះ គោរពលោកមហាត្មៈណាស់
បានចរចាឱ្យលែងខ្លួនបុគ្គលសំខាន់ៗរបស់សភាឥណ្ឌា ហេតុនេះ
មហាត្មៈក៏បានធ្វើដំណើរទៅជួបឡត អេវិន
ដើម្បីធ្វើការព្រមព្រៀងគ្នាដោយសន្តិភាព ។មហាត្មៈ គន្ធី
បានទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលអង់គ្លេសឱ្យឈប់ប្រើអំណាចឃោរឃៅបង្ក្រាប បាតុករ។
ក្នុងដំណើរទៅចូលរួមប្រជុំជាមួយរដ្ឋាភិបាលអង់គ្លេសនៅទីក្រុងឡុងដ៍
ក្នុងគ្រានោះ បានធ្វើឱ្យប្រជាជនអង់គ្លេសមានការពេញចិត្តយ៉ាងខ្លាំង
ពោលគឺមហាត្មៈបានទៅសួរសុខទុក្ខដល់និវាសនដ្ឋានរបស់ក្រុមប្រជាជន
ក្រីក្រជនជាតិអង់គ្លេស នៅពេលទំនេរលោកបានសម្តែងឱ្យនូវគំនិត និងសេចក្តីត្រូវការរបស់ជនជាតិឥណ្ឌា
ឱ្យជនជាតិអង់គ្លេសបានយល់ដឹង ។ លោកបានទៅទស្សនាមហាវិទ្យាល័យនានា
ដែលមានទាំងប្រជាជនឥណ្ឌា និងអង់គ្លេសកំពុងរៀនសូត្រ ។ មហាត្មៈ
បានព្យាយាមពន្យល់ជនជាតិអង់គ្លេសឱ្យបានយល់ច្បាស់អំពី
សេចក្តីត្រូវការរបស់ប្រជាជនឥណ្ឌា
។ការប្រជុំបញ្ហារឿងឥណ្ឌាក្នុងលើកទីមួយនេះមិនបានទទួលនូវ
ការព្រមព្រៀងគ្នាឡើយ ព្រោះដោយសារសមាជិកគណៈកម្មាធិការនោះ
មានពួកអង់គ្លេសស្ទើរតែទាំង អស់ មិនមានសំឡេងប្រជាជនឥណ្ឌាណាម្នាក់ឡើយ ។
ពេលចប់ប្រជុំ មហាត្មៈក៏បានធ្វើដំណើរត្រឡប់មកវិញ
លោកមានឱកាសបានចូលសម្រាកនៅ ក្រុងប៉ារីស ទីនោះលោកបានជួបជាមួយ រូម៉ង់
រូឡង់ ដែលតមកលោករូបនេះបានក្លាយជាមនុស្សដំបូង បង្អស់
ដែលបានសរសេរជីវប្រវត្តិរបស់មហាត្មៈ ។</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt;"> <span lang="KHM">ការតស៊ូដើម្បីឯករាជ្យប្រទេសឥណ្ឌា
ដែលមហាត្មៈបានដឹកនាំនោះ មើលទៅហាក់ ដូចជាបុគ្គលរូបនេះ
ត្រូវស្វិតស្វាញយ៉ាងខ្លាំង លោកត្រូវជាប់គុកស្ទើររាប់ភ្លេច ។
មិនថាជាការតស៊ូដោយបង្អត់អាហារ ឬដោយវិធីចចេសក៏ដោយ
អង់គ្លេសក៏នៅមិនអាចដោះ
ស្រាយចាត់ការឱ្យបានទៅតាមបំណងប្រាថ្នារបស់ប្រជាជនឥណ្ឌា ឡើយ អង់គ្លេសនៅតែរក្សាទុកនូវឥរិយាបថ
មិនប្រគល់ឱ្យឥណ្ឌាបានឯករាជ្យដោយងាយៗឡើយ និងសូម្បីតែថា
អង់គ្លេសមានការបន្ធូរបន្ថយឱ្យមានចាត់តាំងនូវសហព័ន្ធរដ្ឋឡើង
ដោយមានក្បាលម៉ាស៊ីនគ្រប់គ្រងភាគច្រើនជាជនជាតិឥណ្ឌាមែនពិត
តែអង់គ្លេសនៅតែប្រើវិធីគ្រប់គ្រងសេដ្ឋកិច្ចនិងយោធាដូចដើម
។រហូតដល់សង្គ្រាមលោកលើកទី២កើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៣៩ ពេលនោះ
មហាត្មៈនិងប្រជាជនឥណ្ឌាភាគច្រើន មិនបានចូលរួមជួយអង់គ្លេសដូចដើមឡើយ
អង់គ្លេសចាប់ផ្តើមនឹកគិតជាថ្មីថា ការដែលគ្រប់គ្រង
ទៅលើប្រទេសឥណ្ឌាមានការពិបាកណាស់ អ៊ីចឹងហើយទើបនៅឆ្នាំ១៩៤៧
រដ្ឋាភិបាលប្រទេសអង់គ្លេស
បានយល់ព្រមឱ្យចែកប្រទេសឥណ្ឌាជាពីរប្រទេសឯករាជ្យ
គឺប្រទេសឥណ្ឌារបស់ពួកសាសនាហិណ្ឌូ
និងប្រទេសប៉ាគីស្ថានរបស់ជនជាតិអ៊ិស្លាម ។
ប្រទេសទាំងពីរក៏បានប្រកាសឯករាជ្យរៀងៗខ្លួនក្នុងថៃ្ងជាមួយគ្នា គឺថៃ្ងទី
១៥ខែសីហាឆ្នាំ១៩៤៧ ។ ប៉ុន្តែជាការគួរឱ្យសោក ស្តាយ
ក្រោយមកប្រទេសឥណ្ឌាដែលត្រូវបែងចែកពីគ្នា
ពួកគេបានឈ្លោះទាស់ទែងគ្នានៅខែធ្នូឆ្នាំ១៩៧១
ពោលគឺការវិវាទគ្នាមិនឈប់រវាងពួកហិណ្ឌូ និងពួកអ៊ិស្លាម ។មហា ត្មៈ
មានជីវិតបានរស់នៅឃើញឯករាជ្យនៃប្រទេសឥណ្ឌាបានត្រឹមតែ៥ខែជាង ប៉ុណ្ណោះ
ព្រោះក្រោយមករូបលោកត្រូវបានគេលួចសម្លាប់ក្នុងថៃ្ងទី៣០ខែមករា
ឆ្នាំ១៩៤៨ ក្នុងខណៈពេល ដែលលោកកំពុងប្រជុំសូត្រធម៌
លោកក៏បានស្លាប់ភ្លាមក្នុងពេលនោះ ។លោក មហាត្មៈ គន្ធី កើតមកជាមេដឹកនាំប្រទេសនៃប្រទេសឥណ្ឌា
ជារដ្ឋបុរសដ៏ឆ្នើមម្នាក់នៃជនជាតិអាស៊ី
ជារៀមច្បងនៃជនជាតិអាស៊ីប្រកបដោយលក្ខណៈសម្បត្តិនៃសេចក្តីទន់ភ្លន់ ព្យាយាម
អត់ធ្មត់ ក្លាហាន និងមេត្តាធម៌ដ៏គួរឱ្យសរសើរយ៉ាងខ្លាំង៕</span></span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 13.5pt;"><o:p></o:p></span><br />
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-74725488794765401892013-09-03T19:56:00.001-07:002013-09-03T19:56:43.134-07:00សម្ដេចបវរសេដ្ឋា សឺន សាន<br />
<div class="MsoNormal" style="background-color: white; background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0.0001pt; text-align: center;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 16pt;">ប្រវត្តិ</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">សម្ដេចបវរសេដ្ឋា សឺន សាន
ប្រសូត្រនៅថ្ងៃទី០៥ ខែតុលា ឆ្នាំ១៩១១ នៅសង្កាត់លេខ ៥ រាជធានីភ្នំពេញ
ប្រទេសកម្ពុជា។ បិតារបស់លោកនាម សឺន សាច់ (</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">Son Sach) <span lang="KHM">ហើយមានមាតានាម នាង
សន (</span>Neang San)<span lang="KHM">។
បិតារបស់លោកគឺជាពូជពង្សវង្សត្រកូលជំនាន់ក្រោយរបស់ឧកញ៉ាសេនាបតី សឺន
គុយ ដែលជាវីរបុរសខ្មែរកម្ពុជា និងជាអតីតចៅហ្វាយស្រុកព្រះត្រពាំង
(បច្ចុប្បន្នខេត្តព្រះត្រពាំង
ដែលត្រូវបានកាត់បញ្ជូលទៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម)។ លោកបានពលីជីវិតរបស់លោក
ដោយឲ្យយួនកាត់ក្បាលជាថ្នូរនឹងការថែរក្សាជំនឿព្រះពុទ្ធសាសនានិកាយថេរវាទសម្រាប់ជនជាតិដើមខ្មែរក្រោមទាំងមូលនៅកម្ពុជាក្រោម។</span></span></div>
<a name='more'></a><o:p></o:p><br />
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 16pt;">ការទៅតាំងទីលំនៅរបស់លោកតា សឺន សាច់
នៅប្រទេសកម្ពុជា</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">នៅពេលសម្ដេចក្រុមហ្លួង</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%B8%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B7_%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%95%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9E%9C%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%9F&action=edit&redlink=1" title="ស៊ីសុវត្ថិ សុផានវង្ស (ទំព័រនេះមិនទាន់ មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">ស៊ីសុវត្ថិ សុផានវង្ស</span></a> <span lang="KHM">និងសម្ដេចក្សត្រី</span> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%B8%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B7_%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%93%E1%9E%8A%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9F%89%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" title="ស៊ីសុវត្ថិ ពិនដារ៉ា (ទំព័រនេះមិនទាន់ មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">ស៊ីសុវត្ថិ ពិនដារ៉ា</span></a> <span lang="KHM">ព្រះរាជបុត្រា
ព្រះរាជបុត្រីនៃព្រះករុណាព្រះបាទសម្ដេច</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%B8%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B7&action=edit&redlink=1" title="ព្រះស៊ីសុវត្ថិ (ទំព័រនេះមិនទាន់ មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">ព្រះស៊ីសុវត្ថិ</span></a> <span lang="KHM">យាងទៅកម្ពុជាក្រោម
បានទទួលដំណឹងអំពីការបូជាជីវិតរបស់ឧកញ៉ា</span> <a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%BA%E1%9E%93_%E1%9E%82%E1%9E%BB%E1%9E%99" title="សឺន គុយ"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">សឺន គុយ</span></a> <span lang="KHM">ក៏បានលោក</span> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%BA%E1%9E%93%E2%80%8B_%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9F%8B&action=edit&redlink=1" title="សឺន សាច់ (ទំព័រនេះមិនទាន់ មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">សឺន សាច់</span></a><span lang="KHM">ជាបិតារបស់សម្ដេចបវរសេដ្ឋា សឺន សាន និងឪពុកមារបស់លោកម្នាក់
មកនៅភ្នំពេញ ដើម្បីឲ្យបន្តការសិក្សាបន្ថែមទៀត។ លោក</span> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%BA%E1%9E%93_%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9F%8B&action=edit&redlink=1" title="សឺន សាច់ (ទំព័រនេះមិនទាន់ មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">សឺន សាច់</span></a> <span lang="KHM">ក៏បានរៀនសូត្ររហូតឡើងឋានៈជាឧបការីរបស់ព្រះករុណាព្រះបាទព្រះ</span> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E2%80%8B%E1%9E%93%E1%9E%9A%E1%9F%84%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9E%98_%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B9%E1%9E%8F&action=edit&redlink=1" title="ព្រះ នរោត្ដម សុរាម្រឹត (ទំព័រនេះមិនទាន់ មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">ព្រះនរោត្ដម សុរាម្រឹត</span></a> <span lang="KHM">ដែលកាលណោះ
ព្រះអង្គមានព្រះតំណែងជារដ្ឋមន្ត្រី</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9F%E1%9E%BD%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%98&action=edit&redlink=1" title="ក្រសួង កសិកម្ម (ទំព័រនេះមិនទាន់ មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">ក្រសួងកសិកម្ម</span></a><span lang="KHM">។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 16pt;">ការសិក្សា</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">នៅឆ្នាំ១៩១៧ លោក សឺន សាច់ បានបញ្ជូនកុមារា
សឺន សាន ឲ្យទៅសិក្សានៅសាលាបឋមសិក្សាមីស្សក្នុងរាជធានី</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%97%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%81%E1%9E%89" title="ភ្នំពេញ"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">ភ្នំពេញ</span></a><span lang="KHM">។
នៅឆ្នាំ១៩២៧ យុវជន សឺន សាន បានទៅបន្តការសិក្សានៅក្នុងប្រទេស</span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84" title="បារាំង"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">បារាំង</span></a> <span lang="KHM">រហូតបានប្រឡងជាប់សញ្ញាបត្របញ្ចប់ការសិក្សាជាន់ខ្ពស់ខាងពាណិជ្ជកម្មទីក្រុងប៉ារីស
(</span>Dipl</span><span style="font-family: Cambria, serif; font-size: 11.5pt;">ô</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">me des HautesEtudes Com merciales de Paris) <span lang="KHM">នៅឆ្នាំ១៩៣៣ ហើយបានវិលត្រឡប់មកកាន់មាតុប្រទេសវិញ។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 16pt;">តួនាទីនិងសកម្មភាពរបស់សម្តេចបវរសេដ្ឋា សឺន
សានក្នុងសង្គមខ្មែរនៅប្រទេសកម្ពុជា</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 11.25pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Symbol; font-size: 10pt;">·<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">ឆ្នាំ ១៩៣៥ ដល់ ១៩៣៧ លោកបានចូលធ្វើ
ការក្នុងរាជការមានមុខងារជាភូឈួយ</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;"><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%8F%E1%9F%8B%E1%9E%8A%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%84" title="ខេត្តបាត់ដំបង"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">ខេត្តបាត់ដំបង</span></a><span lang="KHM">។ ក្នុងរយៈពេលនៃការបំពេញការងារប្រហែលជាពីរឆ្នាំ កង្វល់របស់លោកភូឈួយ
សឺន សាន គឺការដែលប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរមានជីវភាពដុនដាប និងការកេងប្រវ័ញ្ចរបស់ឈ្មួញ
ដែលយកការប្រាក់ធ្ងន់ធ្ងរពេក ទៅលើប្រជារាស្រ្តខ្មែរក្រីក្រ។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 11.25pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Symbol; font-size: 10pt;">·<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">ពីឆ្នាំ ១៩៣៧ ដល់ ១៩៣៩
លោកបានទទួលតំណែងជាភូឈួយខេត្តព្រៃវែង។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 11.25pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Symbol; font-size: 10pt;">·<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">ពីខែឧសភាឆ្នាំ ១៩៤៦ ដល់ ខែសីហា ឆ្នាំ ១៩៦៨ លោកទទួលបានតំណែងជារដ្ឋមន្ត្រី
និងជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីទទួលបន្ទុកផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុជាច្រើនលើក។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 11.25pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Symbol; font-size: 10pt;">·<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">ឯកឧត្តម សឺន សាន
បានចូលរួមយ៉ាងសកម្មជាមួយសម្តេចចៅហ្វាវាំង</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;"> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9F%89%E1%9F%82%E1%9E%93_%E1%9E%93%E1%9E%BB%E1%9E%8F&action=edit&redlink=1" title="ប៉ែន នុត (ទំព័រនេះមិនទាន់ មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">ប៉ែន នុត</span></a> <span lang="KHM">ក្នុងការទាមទារឯករាជ្យពីបារាំងនៅឆ្នាំ ១៩៥០
ក្រោមកិច្ចដឹកនាំរបស់ព្រះបាទ សម្តេច</span> <a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%93%E1%9E%9A%E1%9F%84%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%98_%E1%9E%9F%E1%9E%B8%E1%9E%A0%E1%9E%93%E1%9E%BB" title="នរោត្តម សីហនុ"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">នរោត្តម សីហនុ</span></a> <span lang="KHM">។ ឯកឧត្តម សឺង សាន បានចូលជាសមាជិក</span> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%82%E1%9E%8E%E1%9E%94%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%92%E1%9E%B7%E1%9E%94%E1%9E%8F%E1%9F%81%E1%9E%99%E1%9F%92%E1%9E%99&action=edit&redlink=1" title="គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ (ទំព័រនេះមិនទាន់ មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ</span></a> <span lang="KHM">ដែលដឹកនាំដោយព្រះអង្គម្ចាស់</span> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%B8%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B7_%E1%9E%99%E1%9E%BB%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%9C%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%9F&action=edit&redlink=1" title="ស៊ីសុវត្ថិ យុត្តិវង្ស (ទំព័រនេះមិនទាន់ មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">ស៊ីសុវត្ថិ យុត្តិវង្ស</span></a> <span lang="KHM">និងបានជាប់ឆ្នោតជាសមាជិកសភាមណ្ឌលក្រុងភ្នំពេញ
នៅឆ្នាំ១៩៤៧ ដល់ ១៩៤៩។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">ពេលនោះឯកឧត្តម សឺន សាន បាន
ចូលរួមក្នុងការព្រាងច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញក្រោមការដឹកនាំរបស់លោក</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A2%E1%9F%80%E1%9E%9C_%E1%9E%80%E1%9E%BE%E1%9E%9F&action=edit&redlink=1" title="អៀវ កើស (ទំព័រនេះមិនទាន់ មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">អៀវ កើស</span></a> <span lang="KHM">។ ឯកឧត្តមសឺន សាន បានជាប់ឆ្នោតជាប្រធានរដ្ឋសភានៅឆ្នាំ១៩៥១ ដល់
១៩៥២។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">មុនឆ្នាំ ១៩៥០ នៅពេលដែលឯកឧត្តម សឺន សាន
កំពុងបន្តធ្វើការសិក្សាក្នុងទីក្រុងប៉ារីស នៅធានាគាប្រទេសបារាំង
ដែលជារូបិយវត្ថុជាតិបារាំងនោះ ឯកឧត្តមត្រូវបានសម្តេចក្រុមហ្លួង ស៊ីសុវត្ថិ
មុនីវង្ស ដែលកាលណោះព្រះអង្គមានព្រះតំណែងជានាយករដ្ឋមន្រ្តី
អញ្ជើញឲ្យវិលចូលកម្ពុជាវិញ ដើម្បីរៀបចំក្រសួងការបរទេស។ ដូច្នេះនាពេលនោះ ឯកឧត្តម
សឺន សាន ត្រូវធ្វើការហ្វឹកហ្វឺនភ្លាមនូវក្រសួងការបរទេសបារាំង ។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">ក្រោយពីបានទទួលឯករាជ្យនៅឆ្នាំ ១៩៥៣ សម្តេច
នរោត្តម សីហនុ បានអនុញ្ញាតិឲ្យឯកឧត្តម សឺន សាន បង្កើតធានាគារជាតិនៃកម្ពុជា
ដើម្បីជួយឲ្យប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលឯករាជ្យ ខាងរូបិយវត្ថុ ។ ឯកឧត្តម សឺន សាន
បានធ្វើឲ្យសម្រេចកិច្ចការនោះបាន ដោយមានកិច្ចសហការជាមួយព្រឹទ្ធបុរសប្រវត្តិវិទូ
និងជាអ្នកសេដ្ឋកិច្ចបារាំងម្នាក់ជាមិត្តភក្តិ គឺសាស្រ្តាចារ្យ </span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">Professeur Achille Dauphin </span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 11.5pt;">–</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">Meunier <span lang="KHM">។
ឯកឧត្តម សឺន សាន បានបំពេញមុខតំណែងជាទេសាភិបាលធានាគាជាតិនៃកម្ពុជា
ចាប់ពីពេលបានបង្កើតធានាគាជាតិនៅឆ្នាំ ១៩៥៤-១៩៥៥ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៦៨ ។ ឯកឧត្តម សឺន
សាន បានលាលែងពីគ្រប់មុខតំណែងរាជការនាឆ្នាំ១៩៦៨
ក្រោយពេលមរណភាពនៃកូនប្រុសច្បងរបស់លោក
និងចាប់ផ្តើមកាន់សីលប្រាំរហូតចាប់ពីពេលនោះមក ។</span><br />
<span lang="KHM">នៅឆ្នាំ ១៩៦៩ ឯកឧត្តម សឺន សាន បានទទួលងារជា </span></span><span style="font-family: Cambria, serif; font-size: 11.5pt;">«</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"> <span lang="KHM">សម្តេចបវរសេដ្ឋាធិបតី</span></span><span style="font-family: Cambria, serif; font-size: 11.5pt;">»</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"> <span lang="KHM">ពីសម្តេច
នរោត្តម សីហនុ ។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">ក្រោមកិច្ចដឹកនាំរបស់សម្តេច នរោត្តម សីហនុ
សម្តេច សឺន សាន
បានចូលរួមយ៉ាងសកម្មក្នុងការចរចានិងក្នុងសន្និសីទជាច្រើនលើកដូចជាសន្និសីទសង់ហ្វ្រង់ស៊ីស្កូ
នាឆ្នាំ១៩៤៨ សន្និសីទវ៉ាស៊ីងតោន សន្និសីទហ្សឺណែវឆ្នាំ១៩៥៤ ស្តីពីឥណ្ឌូចិន
ការរៀបចំសេចក្តីសម្រេចនាឆ្នាំ១៩៦២ របស់តុលាការអន្តរជាតិនាទីក្រុងឡាអេ ស្តីពី</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%A0%E1%9E%B6%E1%9E%9A" title="ប្រាសាទព្រះវិហារ"><span lang="KHM" style="color: black; mso-themecolor: text1; text-decoration: none; text-underline: none;">ប្រាសាទព្រះវិហារ</span></a> <span lang="KHM">ព្រមទាំងការចរចាជាច្រើនទៀតសម្រាប់ការផ្តល់ជំនួយដល់ប្រទេសកម្ពុជា ។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">សម្តេច សឺន សាន
ជាពុទ្ធសាសនិកជនម្នាក់ដែលស្រឡាញ់គោរពប្រពៃណីព្រះពុទ្ធសាសនាយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួនជាគំរូនៃខ្មែរអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាមួយរូប
សម្តេចជាវីរជនមួយរូបឆ្លាតមាន កេរ្តិ៍ឈ្មោះ ស្អាតស្អំ
ពុំដែលប្រព្រឹត្តនូវអំពើពុករលួយអបាយមុខ និងអមនុស្សធម៌ដោយប្រការណាមួយឡើយ ។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">នៅក្នុងឆ្នាំ១៩៨២
ទស្សនកិច្ចមួយនៅទីក្រុងឡុងដ៍ ប្រទេសអង់គ្លេស
ក្នុងឋានៈជានាយករដ្ឋមន្ត្រីនៃរដ្ឋាភិបាលចម្រុះ ក្រោមការដឹកនាំរបស់សម្តេច នរោត្តម
សីហនុ លោករដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអង់គ្លេស </span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">Lord Carrengton <span lang="KHM">បានទទួលស្វាគមន៍
ដោយពោលពាក្យថា </span>Mr.Clean (<span lang="KHM">អ្នកស្អាតស្អំ)។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">នៅក្នុងការដឹកនាំ សម្តេច សឺន សាន
តែងតែប្រកាន់យកមាគ៌ានយោបាយប្រជាធិបតីសេរីនិយមបែបព្រះពុទ្ធសាសនា
និងមានជំនឿយ៉ាងមុតមាំលើព្រះពុទ្ធសាសនាជាដរាប។ ក្រោយរដ្ឋប្រហារនៅកម្ពុជា ឆ្នាំ
១៩៧០ សម្តេច សឺន សាន ត្រូវបានឧត្តមសេនីយ៍ លន់ នល់ ឃុំឃាំងនៅក្នុងផ្ទះ។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">នៅឆ្នាំ ១៩៧២ សម្តេច សឺន សាន បានបំពេញ
បេសកកម្មក្នុងការផ្សះផ្សាជាតិរវាងភាគី ដែលមានវិវាទមនោគមន៍វីជ្ជាខុសគ្នា
ដើម្បីធ្វើការសម្រុះសម្រួល បញ្ចប់សង្គ្រាមទាំងមូលនៅប្រទេសកម្ពុជា បុន្តែ
អន្តរាគមន៍នេះ ពុំបានសម្រេចដូចបំណងរបស់សម្តេចឡើយ។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៧៥ ដល់ ១៩៧៩
ដោយមានចូលរួមពីសហគមន៍ ខ្មែរនៅបរទេសសម្តេច សឺន សាន
បានបង្កើតសមាគមខ្មែរនៅបរទេសមានឈ្មោះថា </span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">AGKE <span lang="KHM">ដើម្បីរិះរកមធ្យោបាយជួយខ្មែរដែលរងគ្រោះ។
ក្នុងនាមជាប្រធានសមាគមខ្មែរនៅបរទេស
សម្តេចបានធ្វើឲ្យមតិសាធារណមានការចាប់អារម្មណ៍ទុក្ខវេទនារបស់ខ្មែរនៅប្រទេសកម្ពុជានាសម័យនោះ
។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">សកម្មភាពសមាគមខ្មែរនៅបរទេស
បានធ្វើសកម្មភាពផ្សេងៗ មានដូចជា ការបង្កើតវត្តអារាមខ្មែរនៅប្រទេសបារាំង
ដែលបានចូលរួមយ៉ាងសកម្ម ជាពិសេសពីព្រះតេជព្រះគុណ យូ ហ៊ុត និងព្រះតេជព្រះគុណ បូ
គ្រី និងបានរៀបចំការសម្តែងសិល្បៈវប្បធម៌ជាដើម។
ក្នុងនាមប្រធានសម្តេចបានជួយអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ </span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">Kurt Waldheim <span lang="KHM">ជាមួយក្រសួងការបរទេសអង់គ្លេសដើម្បីលើកឡើងអំពីបញ្ហារំលោភសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា
ដែលការនេះបានធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលអង្គគ្លេសនាឆ្នាំ ១៩៧៥
ធ្វើការអំពាវនាវនៅមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សនៅទីក្រុងហ្សឺណែវហើយ សមាជិកសភាន័រវេហ្ស៍
នាដើមឆ្នាំ១៩៧៨ បានអំពាវនាវឲ្យធ្វើសវនាការអន្តរជាតិអូស្លូ
ស្តីពីកម្ពុជាដែលកាលណោះសមាគមខ្មែរនៅបរទេសបាន
បញ្ជូនជនភៀសខ្លួនខ្មែរឲ្យធ្វើជាសាក្សីបង្ហាញ់ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់ខ្មែរក្រហម ។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">ធនធានដែលមកពីការសម្តែងសិល្បៈវប្បធម៌
និងសកម្មភាពផ្សេងៗរបស់សមាគមខ្មែរនៅបរទេសត្រូវបានបញ្ជូនមកទៅព្រំដែនខ្មែរដើម្បីជួយជនភៀសខ្លួនខ្មែរនិងការប្រយុទ្ធដើម្បីសេរី
ភាពនៅតាមបណ្តោយព្រំដែនខ្មែរ- ថៃ ។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">ឧត្តមសេនីយ៍ជាច្រើនរូប បានចូលរួមក្នុងចលនាតស៊ូរបស់សម្ដេច
ដូចជា ឧត្តមសេនីយ៍ អ៊ឹម ឈូដេត ឧត្តមសេនីយ៍ កេត រ៉េត ឧត្តមសេនីយ៍ លឿង ស៊ីណាក់
ឧត្តមសេនីយ៍ សៀន សំអុន ឧត្តមសេនីយ៍ ជា ឫទ្ធី ឈុត ជាដើម៕</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 16pt;">ការបង្កើតរណសិរ្សជាតិរំដោះប្រជាពលរដ្ឋ ខ្មែរ
(រ.ជ.រ.ប.ខ)</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">នៅថ្ងៃទី ៥ ខែមិនា ឆ្នាំ ១៩៧៩ កងទ័ពជាតិ
រំដោះប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ បានត្រូវបង្កើតឡើង ។ នៅ ខែតុលា ឆ្នាំ ១៩៧៩ រ.ជ.រ.ប.ខ ដែលប្រ
ជាពលរដ្ឋ ស្គាល់ថា ខេភី ក៏បានប្រកាសបង្កើតឡើងដោយមាន សម្តេច សឺន សាន ជាប្រធាន ។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">ក្រោយមក រ.ជ.រ.ប.ខ បានចូលរួមក្នុងរដ្ឋាភិ
បាលចម្រុះដោយមាន សម្តេច នររោត្តម សីហនុ ជាប្រធាន ហើយសម្តេច សឺន សាន ជានា
យករដ្ឋមន្រ្តី ។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">សម្តេច សឺន សាន បានទទួលរង្វាន់ជាអ្នក
ក្លាហានដើម្បីសេរីភាព ប្រចាំឆ្នាំ ១៩៨៥ រង្វាន់ផ្តល់
ឲ្យដោយអង្គការសម្ព័ន្ធសេរីភាពនៃប្រទេស អូស្ត្រាលីកាលពីថ្ងៃទី ៦ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩៨៦
ក្នុងឪកាល ពិធីរំឭកខួប លើកទី ៦ នៃទិវាសេរីភាពពិភពលោក។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">នៅថ្ងៃទី ១០ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៩០ សម្តេច សឺន សាន
បានយល់ព្រម ចូលជាសមាជិតឧត្តម ក្រុមប្រឹក្សាជាតិដើម្បីសម្រុះសម្រួលជាតិខ្មែរ។
នៅថ្ងៃទី ២២ ខែឧសភា ឆ្នាំ ១៩៩២ សម្តេច សឺនសាន បានទទួលការ ជ្រើសតាំងជាប្រធានគណៈ
បក្សប្រជាធិបតេយ្យសេរីនិយមព្រះពុទ្ធ សាសនា ។
សម្តេចបានជាប់ឆ្នោតជាសមាជិកសភាមណ្ឌលក្រុង ភ្នំពេញនៅឆ្នាំ ១៩៩៣
ហើយបានទទួលដំណែងជាប្រធានសភា ធម្មនុញ្ញរហូតដល់ថ្ងៃទី ២៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ១៩៩៣
នៅពេលដែល សភាធម្មនុញ្ញបានក្លាយទៅ ជារដ្ឋសភា ។ នៅពេលនោះសម្តេច ជាព្រឹទ្ធបុរស
នៃរដ្ឋសភា ។ នៅឆ្នាំ ១៩៩៤ សម្តេចបានទទួលតំ ណែង ជាឧត្តមប្រឹក្សាផ្ទាល់ព្រះមហាក្សត្រ
។ នៅឆ្នាំ ១៩៩៧ សម្តេចបានទទួលតំណែងជាសមាជិកក្រុម ប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញតែង
តាំងដោយព្រះមហាក្សត្រ ។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 16pt;">គ្រឿងឥស្សរិយយសដែលសម្តេច សឺន សាន បានទទួល</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 11.25pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Symbol; font-size: 10pt;">·<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">មេដាយព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា
ថ្នាក់មហាសេរីវឌ្ឍន៍។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 11.25pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Symbol; font-size: 10pt;">·<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">មេដាយសេនាជ័យសិទ្ធិមេដាយរដ្ឋកាលព្រះបាទ សម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុថ្នាក់មាស
។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 11.25pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Symbol; font-size: 10pt;">·<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">មេដាយរដ្ឋកាលព្រះបាទសម្តេច ព្រះនរោត្តម
សុរាម្រិតថ្នាក់មាស ។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 11.25pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Symbol; font-size: 10pt;">·<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">មេដាយមកុដរាជ្យថ្នាក់មាសរដ្ឋកាលមេដាយ
សុវត្ថារាថ្នាក់ធិបតិន្ទ ។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 11.25pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Symbol; font-size: 10pt;">·<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">មេដាយមុនីសារាភ័ណ្ឌថ្នាក់ធិបឌិន្ទ ។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 11.25pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Symbol; font-size: 10pt;">·<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">មេដាយមាសខេមរៈកីឡាឫទ្ធិ ។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 11.25pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Symbol; font-size: 10pt;">·<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">មេដាយមកុដរាជ្យនៃប្រទេស </span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">Belgique <span lang="KHM">ថ្នាក់
មហាសេរីវឌ្ឍ៍ ។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 11.25pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Symbol; font-size: 10pt;">·<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">មេដាយ </span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">Ordre du Nil ( RAU ) <span lang="KHM">ថ្នាក់មហាសេរី
វឌ្ឍ៍ ។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 11.25pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Symbol; font-size: 10pt;">·<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">មេដាយ </span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">Yougoslavie <span lang="KHM">ថ្នាក់មហាសេរីវឌ្ឍ៍
។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 11.25pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Symbol; font-size: 10pt;">·<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">មេដាយ </span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">Million d</span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 10.5pt;">’</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">El</span><span style="font-family: Cambria, serif; font-size: 10.5pt;">é</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">phants ( Laos) <span lang="KHM">ថ្នាក់មហា សេនា ។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 11.25pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Symbol; font-size: 10pt;">·<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">មេដាយ </span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">L</span><span style="font-family: Cambria, serif; font-size: 10.5pt;">é</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">gion d</span><span style="font-family: 'Times New Roman', serif; font-size: 10.5pt;">’</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">honneur <span lang="KHM">ថ្នាក់មហាសេនា
។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 11.25pt; margin: 0cm 0cm 0.0001pt; text-indent: -18pt;">
<!--[if !supportLists]--><span style="font-family: Symbol; font-size: 10pt;">·<span style="font-family: 'Times New Roman'; font-size: 7pt; line-height: normal;">
</span></span><!--[endif]--><span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;">មេដាយជាតូបការៈនិងមេដាយមាសការពារប្រទេស ។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 10.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 16pt;">លក្ខណសម្បត្តិ</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">សម្តេចបវរសេដ្ឋាធិបតី សឺន សាន ជាខ្មែរដ៏
ចំណាស់ម្នាក់រាងស្តើងខ្ពស់ស្រឡះ ស្លឹកត្រចៀក វែង
ថ្ងាសទូលាយបង្ហាញឲ្យឃើញនូវភាពវៃឆ្លាតក្នុងការងារ។
សម្តេចបានប្រសាសន៍មួយៗទន់ភ្លន់ តែមិនចេះតក់ស្លុតនៅចំពោះមុខឧបសគ្គនានា ។
ជារឿយៗ នៅក្នុងការនិយាយស្តី សម្តេចតែងតែរំលឹកអំពីគុណព្រះពុទ្ធ ព្រះធ៌ម
ព្រះសង្ឃ ដោយថ្លែងសំអាងលើព្រះ ឬទេវតាជាប្រធាន។ សម្តេច សឺន សាន
ជាអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសា សនា រក្សាសីលប្រាំរហូតគ្មានដាច់អស់រយៈកាល ៣២ ឆ្នាំ
គិតមកដល់ឆ្នាំ ២០០០ ពេលដែលគាត់បាត់បង់ជីវិត។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">សម្តេច សឺន សាន
ជាអ្នកសេដ្ឋកិច្ចជាមន្ត្រីរាជការជាអ្នកនយោបាយ និងជាពុទ្ធសាសនិកជនម្នាក់គួរឲ្យគោរពណាស់
។ សម្តេចជាអ្នកយល់ដឹងថា តើសម្តេចត្រូវមានការគោរពស្មោះត្រង់យ៉ាងណាចំពោះឧត្តមគតិ
និងគោលការណ៍ដែលសម្តេចត្រូវបម្រើ។ សម្តេច សឺន សាន គោរពដល់ផលប្រយោជន៍ជាតិ
និងប្រជាពលរដ្ឋជាធំ។ សម្តេច សឺន សាន គោរពព្រះពុទ្ធសាសនាយ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន។
ក្នុងជីវិតចុងក្រោយរបស់សម្តេច ទោះក្នុងស្ថានភាពយ៉ាងណាក៏ដោយ
ក៏សម្តេចមានការគិតមមៃជានិច្ចដល់អ្វីដែលជាផលប្រយោជន៍របស់ជាតិ
និងរបស់ប្រជារាស្រខ្មែរ។</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; margin-bottom: 0.0001pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 16pt;">អវសានជីវិត</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 16pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background-position: initial initial; background-repeat: initial initial; line-height: 18.75pt; margin-bottom: 0.0001pt; text-indent: 36pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;">នៅថ្ងៃទី ១៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០០០
សម្តេចបវរសេដ្ឋាធិបតី សឺន សាន បានទទួលអនិច្ចធម្ម នៅទីក្រុងភ្នំពេញ ប្រទេសកម្ពុជា៕</span><span style="font-family: Hanuman, serif; font-size: 11.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<br />
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-40343425100526453202013-09-02T10:21:00.002-07:002014-01-13T02:15:47.752-08:00សម័យអាណានិគមបារាំង<span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt; line-height: 25.1875px;"> <span style="color: black;"> </span></span><span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> </span><span lang="KHM" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><span style="color: black;">ប្រទេសកម្ពុជា បានស្ថិតនៅក្រោមអាណានិគមនិយមបារាំង អស់ជិតមួយសតវត្សដោយ គិតចាប់ពីឆ្នាំ១៨៦៣ រហូតដល់ ពេលទទួលបានឯករាជ្យនៅឆ្នាំ១៩៥៣។ នៅឆ្នាំ១៨៦៣កម្ពុជា ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់</span><span style="color: red;">ព្រះបាទនរោត្តម</span><span style="color: black;">បាន ប្រែជាប្រទេស ក្រោម</span> <span style="color: red;">អាណាព្យាបាល</span><span style="color: black;">បារាំង។ នៅខែតុលា ១៨៨៧ ពួកបារាំង បានប្រកាសការបង្កើត</span> </span><span style="color: black; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><i>Union Indochinoise</i> </span><span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">(</span><span lang="KHM" style="color: red; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">សហភាពឥណ្ឌូ ចិន</span><span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">)</span><span lang="KHM" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><span style="color: black;">ដែលនៅពេលនោះបានបញ្ចូលកម្ពុជា គឺជាភាពជាម្ចាស់បារាំងស្វ័យតរួចរាល់ទៅហើយ</span></span><br />
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<a name='more'></a>និងតំបន់ទាំងបីនៃ<span style="color: red;">វៀតណាម</span>(<span lang="KHM" style="color: red;">តុងកឹង អណ្ណាម</span><span lang="KHM"><span style="color: black;"> និង</span><span style="color: red;">កូសាំងស៊ីន</span></span><span style="color: black;">)</span><span lang="KHM"><span style="color: black;">។ នៅឆ្នាំ១៨៩៣ ឡាវត្រូវបាន រាប់បញ្ចូលបន្ទាប់ពីពួកបារាំងបានគំរាមកំហែង ដល់ព្រះបាទ</span><span style="color: red;">ចុល្លាង្ករ សៀម </span><span style="color: black;">ជាមួយនឹងសង្គ្រាម ដោយហេតុនោះក៏បង្ខំអោយទ្រង់បោះបង់ចោលទឹកដីនេះ។</span></span><br />
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"> <b><i><span lang="KHM" style="color: red;">ដំណើរមកដល់នៃអំណាចត្រួតត្រារបស់បារាំង</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅឆ្នាំ ១៨៦២ បន្ទាបពីដំណើររបស់ឧត្ដមនាវីបូណា (ទេសាភិបាលបារាំងប្រចាំ</span><span style="color: red;"><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%BB%E1%9E%84%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%83%E1%9E%93%E1%9E%82%E1%9E%9A" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ក្រុងព្រៃនគរ"><span lang="KHM" style="color: red;">ក្រុងព្រៃ នគរ</span></a></span>) <span lang="KHM">មកកម្ពុជា បារាំងយល់ថា ភូមិ សាស្ត្រអាចឲ្យបារាំងបង្កើតមូលដ្ឋានបន្តដំណើរទៅកាន់ កាប់ទិសឧត្ដរ និងបស្ចិមនៃឥណ្ឌូចិន ព្រមទាំងអាចបង្កើតរបាំងខណ្ឌដែន ដី ដែលកាន់កាប់ដោយបារាំង និងអង់គ្លេសនៅឥណ្ឌូចិន។ បារាំងឱ្យលោក ឡាក្រង់ឌីយែ មកចរចាបញ្ចុះបញ្ចូល ព្រះបាទនរោត្ដម</span>(<span lang="KHM">១៨៦០-១៩០៤) ឱ្យយល់ព្រមចុះព្រះហស្តលេខាលើសន្ធិសញ្ញាស្ដីពីអាណាព្យាបាលបារាំងលើប្រទេសកម្ពុជា ថ្ងៃ ១១ សីហា</span><span lang="KHM">១៨៦៣។ ប្រទេសសៀម ប្រឆាំងយ៉ាងខ្លាំងនឹងសន្ធិសញ្ញានេះ ហើយធ្វើការគំរាមកំហែង</span></span><span lang="KHM"> <span style="color: red;">ព្រះបាទនរោត្ដម</span> <span style="color: black;">ដោយមិនព្រមប្រគល់ ម្កុដរាជនិងគ្រឿងរាជកកុធភណ្ឌមកថ្វាយព្រះអង្គវិញទេ។ពួកមន្ត្រីខ្មែរដែលមាននិន្នាការលំអៀងទៅខាងសៀមបានទាក់ទាញ</span><span style="color: red;">ព្រះ</span><span style="color: red;">បាទនរោត្ដម</span><span style="color: black;">ឱ្យវិលមករកសៀមវិញ។ ប៉ុន្តែបារាំងបានប្រឆាំងតបវិញដោយបញ្ជូនកប៉ាល់ប្រាំគ្រឿងនិងទាហានជើងទឹក១០០នាក់ ឡើងមកកាន់រាជធានីឧត្ដុង្គ និងទីក្រុងភ្នំពេញ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;"> <span lang="KHM">បារាំងបានយល់ព្រមប្រគល់ខេត្តបាត់ដំបងនិងសៀមរាបឱ្យទៅសៀម និងធ្វើកិច្ចព្រមព្រៀងមួយជាមួយសៀមស្ដីពីពិធីរាជា ភិសេក ព្រះបាទនរោត្ដមជាព្រះមហាក្សត្រពេញលក្ខណៈនៅ</span></span><span lang="KHM"> <span style="color: red;">រាជធានីឧត្ដុង្គ</span><span style="color: black;"> នាថ្ងៃ ៣ កក្កដា ១៨៦៤។ មកដល់ឆ្នាំ ១៨៦៧ ទើប សៀមព្រមទទួលស្គាល់សិទ្ធិរបស់ប្រទេសបារាំង ក្នុងការដាក់របបអាណាព្យាបាលមកលើកម្ពុជា។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">កៅអីនៃ</span></span><span style="color: red;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A2%E1%9E%82%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%91%E1%9F%81%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%97%E1%9E%B7%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%9B&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="អគ្គទេសាភិបាល (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">អគ្គទេសាភិបាល</span></a></span><span lang="KHM" style="color: black;">សម្រាប់សហភាពឥណ្ឌូចិនទាំងមូលមានទីតាំងនៅហាណូយ ដែលស្ថិតនៅតុងកឹង</span><span style="color: black;"> (<span lang="KHM">ឥឡូវគឺវៀត ណាមខាងជើង</span>)<span lang="KHM">។ កម្ពុជា ក៏ជារដ្ឋអាណាព្យាបាលរួមផ្សំនៃសហភាពឥណ្ឌូចិនដែរ ដែលត្រូវបានគ្រប់គ្រងដោយ </span><i>Résident Supérieur</i>(Resident-General) <span lang="KHM">រឺ ឯកាធិបតី សម្រាប់កម្ពុជា ដែលត្រូវបានតែងតាំងដោយផ្ទាល់ដោយ ក្រសួងជើងទឹកនិងអាណា និគមនៅប៉ារីស។ ឯកាធិបតី</span>(<span lang="KHM">រេស៊ីដង់ស៊ុពែរីយ៉េ)គឺនៅពេលនោះបានជួយដោយពួក</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ឯកាភិបាល</span><span style="color: red;">(<span lang="KHM">រេស៊ីដង់)</span></span><span lang="KHM"></span><span lang="KHM"><span style="color: black;">រឺពួកអភិបាលក្នុងតំបន់ (ចៅហ្វាយខេត្ត)ដែលត្រូវបានគេដាក់នៅ</span></span><span lang="KHM"><span style="color: black;">តាមមជ្ឈមណ្ឌលខេត្តនានា(ទីរួមខេត្ត)ដូចជា</span><span style="color: red;">បាត់ដំបង់</span><span style="color: red;">ពោធិ៍សាត់</span> <span style="color: red;">ឧដុង្គ</span><span style="color: black;">និង</span><span style="color: red;">សៀមរាប</span><span style="color: black;">។ ភ្នំពញ ជារាជធានី គឺត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងដោយផ្ទាល់របស់ឯការធិបតី</span></span>(<span lang="KHM" style="color: red;">រេស៊ីដង់ស៊ុបពែរីយ៉េ</span>)<span lang="KHM" style="color: black;">។ឯកាធិបតីបានក្ដោបក្ដាប់ អំណាចដ៏សន្ធឹកសន្ធាប់ ក៏ប៉ុន្តែបុគ្គលដែលនៅក្នុងតំណែងនេះជារឿយៗចង់បានអំណាចលើសពីនេះទៀត។នៅឆ្នាំ១៨៩៧ឯកាធិ បតី ដែលកំពុងគ្រប់គ្រង បានត្អូញត្អែរទៅទីក្រុងប៉ារីសថាស្ដេចឥឡូវនៃកម្ពុជា ព្រះបាទនរោត្តមគឺលែងសាកសមដើម្បីដឹកនាំនិង ស្នើសុំការអនុញ្ញាតដើម្បីកាន់អំណាចរបស់ស្ដេចដើម្បីប្រមូលពន្ធចេញរាជក្រិត្យនិងសូម្បីតែតែងតាំងមន្ត្រីរាជការនិងជ្រើរើសពួក ព្រះអង្គម្ចាស់ម្កុដរាជ្យ</span><span style="color: black;"> (<span lang="KHM">ព្រះបុត្រាស្នងរាជ្យ)។ ចាប់ពីពេលនោះមក ព្រះបាទនរោត្តមនិងពួកស្ដេចអនាគតកម្ពុជាគឺជាស្ដេចមានតែ ឈ្មោះ និងជាអ្នកទំនុកបម្រុងសាសនាព្រះពុទ្ធនៅកម្ពុជា ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ពួកទ្រង់នៅតែត្រូវបង្ហាញថាជាពួក ស្ដេចទេវរាជ ដោយប្រជាជនពួកអ្នកស្រុកស្រែចម្ការ។អំណាចផ្សេងៗទាំងអស់គឺនៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃនៃពួកឯកាធិបតី(រេស៊ីដង់ស៊ុបពែរីយ៉េរ)និង ការិយាធិបតេយ្យអាណានិគម។យ៉ាងណាក៏ដោយការិយាធិបតេយ្យនេះគឺត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយពួកមន្ត្រីបារាំងភាគច្រើនបំផុត និងជនជាតិតែមួយគត់ដែលត្រូវបានគេអនុញ្ញាតដោយសេរីគឺពួកជនជាតិយួនដែលគេឃើញថាជាពួកជនជាតិអាស៊ីដែលត្រួតត្រា គេនៅសហភាពឥណ្ឌូចិន ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span lang="KHM" style="color: black;">នៅឆ្នាំ១៩០៤ព្រះបាទនរោត្តមបានសោយទីវង្គត។ ផ្ទុយពីផ្ទេររាជបល្ល័ង្កបន្តអោយទៅរាជបុត្រារបស់ព្រះនរោត្តម ពួកបារាំងបាន ផ្ទេររាជ្យសម្បត្តិទៅព្រះភាតារបស់ព្រះនរោត្តម ស៊ីសុវត្ថិ វិញដែលខ្សែរាជវង្សរបស់ទ្រង់មិនរឹងរូស និងជាតិនិយមតិចតួចចំពោះការ គ្រប់គ្រងរបស់បារាំងជាងខាងព្រះនរោត្តមដែលបានបង្ហាញថាជាខ្សែរាជវង្សជាតិនិយមច្រើន។ដូចដែរគេបានឃើញថាព្រះនរោត្តម ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះការបះបោរខ្មែរឥតឈប់ឈរប្រឆាំង នឹងការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំង។ ហេតុផសផ្សេងមួយទៀតគឺថារាជ បុត្រជាទីសព្វព្រះទ័យរបស់ព្រះនរោត្តម ដែលទ្រង់ចង់អោយសោយរាជ្យបន្តព្រះអង្គ ជាព្រះមហាក្សត្រព្រះអង្គម្ចាស់យុគន្ធរហើយ បានធ្វើដំណើរទៅកាន់អឺរ៉ុប បានធ្វើអោយវឹកវរឡើងនូវគំនិតយោបល់ជាសាធារណៈ អំពីភាពឃោរឃៅព្រៃផ្សៃនៃអាណានិគម បារាំងនៅកម្ពុជា ដែលពួកគេបានគ្រប់គ្រងកាន់កាប់។ នៅគ្រានោះដែរ ក្នុងរាជ្យព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ និងបុត្ររបស់ទ្រង់</span><span lang="KHM"> <span style="color: red;">ព្រះបាទស៊ី សុវត្ថិ មុនីវង្ស</span><span style="color: black;">មានសន្តិភាព ទោះបីជាក្សត្រទាំងពីរគ្មានអ្វីសោះផ្ទុយមកវិញជាតុក្កតា និងឧបករណ៍ដែលអាច បត់បែនដោយពួក បារាំង។កំឡុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះស៊ីសុវត្ថិ ពួកបារាំងបានសម្រេចជោគជ័យក្នុងការទទួលនូវស្ដេចកំណែទម្រង់របស់ប្រទេស ថៃព្រះ បាទចុល្លាង្ករ ដើម្បីចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាថ្មីមួយនៅឆ្នាំ១៩០៧ ដែលនាំត្រឡប់មកវិញនូវខេត្តភាគពាយ័ព្យ</span> <span style="color: red;">បាត់ដំបង </span><span style="color: black;">និង</span><span style="color: red;">សៀមរាប</span><span style="color: black;">ត្រលប់មកក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់កម្ពុជាវិញ ។ ក្នុងន័យនេះ ខ្សែរាជវង្សខាងព្រះស៊ីសុវត្ថិត្រូវគេមើលឃើញ នូវការ ប្រគល់ដីខ្មែរមកវិញ ទោះបីជាកម្ពុជាស្ថិត នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងនៃអាណានិគមបារាំងដោយសង្កត់សង្កិតក៏ដោយ ។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">ស្ថានភាពនយោបាយខ្មែរ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"><span style="color: black;"></span></span></div>
<table align="right" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><tbody>
<tr><td style="font-size: 13px;"><img alt="" height="255" src="http://netstudy.orgfree.com/images/340px-Thais_return_Battambang_to_King_Sisowath.jpg" style="border: 0px; outline: none;" width="322" /></td></tr>
</tbody></table>
<span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><span style="color: black;"><span lang="KHM"> ហូតមកដល់ស.វ. ទី១៩ គឺក្នុងរាជ្យ</span></span></span><span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><span style="color: red;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%8C%E1%9E%BD%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទអង្គឌួង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទអង្គឌួង</span></a></span><span style="color: black;">(<span lang="KHM">១៨៤០</span> - <span lang="KHM">១៨៥៩) ប្រទេសខ្មែរនៅតែស្ថិតក្រោមអំណាចសៀម និងយួននៅឡើយ។ ពួកនេះ នៅប្រចាំការអមព្រះអង្គ ដើម្បីសម្រេចកិច្ចការរបស់ខ្មែរ។ ចាប់តាំងពីបាន ឡើងសោយរាជ្យមក ព្រះបាទអង្គឌួងទ្រង់តូចព្រះទ័យយ៉ាងខ្លាំងចំពោះ ការបាត់បង់ទឹកដីយ៉ាងច្រើនដែលពួកយួន និងសៀមប្រវ័ញ្ចយកទៅដោយ ខុសច្បាប់។ ព្រះអង្គបានខិតខំរកគ្រប់មធ្យោបាយដើម្បីរំដោះទឹកដីនិងគេច ឲ្យផុតពីភាពចំណុះគេនេះ។ នៅឆ្នាំ ១៨៥៤ បព្វជិតបារាំងម្នាក់ឈ្មោះ មីស</span>(Miche)<span lang="KHM">ដែលស្និទ្ធនឹងព្រះអង្គឌួង បានថ្វាយយោបល់ដល់ព្រះអង្គឲ្យ ធ្វើទំ នាក់ទំនងជាមួយព្រះចៅអធិរាជបារាំង</span></span><span lang="KHM"> </span></span><span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9F%89%E1%9E%BC%E1%9E%9B%E1%9F%81%E1%9E%A2%E1%9E%BB%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A3" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ណាប៉ូលេអុងទី៣"><span lang="KHM" style="color: red;">ណាប៉ូលេអុងទី៣</span></a></span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> <span lang="KHM">ដើម្បីឲ្យបារាំង ជួយការពារប្រទេសកម្ពុជា។ ក្រោយពីទទួលលិខិតនិងដង្វាយ ណាប៉ូលេ អុងទី៣បានបញ្ជូនគណៈប្រតិភូរបស់ខ្លួនគឺលោក</span></span><span style="color: red; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%8A%E1%9E%BA%E1%9E%98%E1%9F%89%E1%9E%BB%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9E%89%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ដឺម៉ុងទីញី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ដឺម៉ុងទីញី</span></a></span><span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> <span lang="KHM" style="color: black;">ឲ្យមកកម្ពុជា យ៉ាងរួសរាន់(១៨៥៥) ដើម្បីពិនិត្យស្ទាបស្ទង់ស្ថានភាព។ គ្រាន់តែ លោក ដឺម៉ុងទីញីមកដល់កំពតភ្លាមសៀមបានដឹងកិច្ចការនេះ ហើយបានប្រឆាំង យ៉ាងខ្លាំងក្លា។ សៀមបានកំហែងព្រះបាទអង្គឌួងថាបើព្រះអង្គចុះសន្ធិ សញ្ញាសម្ព័ន្ធភាពនឹងបារាំង ដែលមាន ដឺម៉ុងទីញី ជាតំណាងនោះ សៀមនឹងលើកទ័ពចូលមកកម្ទេចខ្មែរមិនខាន ហើយពុំព្រមប្រគល់ គ្រឿងរាជកកុធភ័ណ្ឌថ្វាយមក ព្រះអង្គឡើយ។ ដូចនេះសៀមពុំបានធ្វើឲ្យព្រះបាទអង្គឌួងសម្រេចព្រះបំណងឡើយ។ នៅឆ្នាំ១៨៥៩ ព្រះបាទអង្គឌួងបានចូល ទិវង្គត។ រាជបុត្រច្បងរបស់ព្រះអង្គ គឺព្រះអង្គច្រឡឹងឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិស្នង ដោយមាននាមសម្រាប់រាជ្យ ថាព្រះបាទនរោត្ដម។</span></span><br />
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">ស្ថានភាពនយោបាយបារាំង</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅគ្រប់ទីកន្លែងបារាំងបានប៉ះទង្គិចនឹងមហិច្ឆតារបស់អង់គ្លេសរហូតដល់ឆ្នាំ១៨៣០។បារាំងមានបំណងបង្កើតអាណានិគម ដ៏ធំទូលាយមួយនៅ អាហ្វ្រិច និងនៅអាស៊ីជាថ្នូរ នឹងអាណានិគមរបស់ខ្លួនដែលបានបាត់បង់នៅអាមេរិក(រដ្ឋល្វីស៊ីយ៉ានត្រូវលក់ ទៅឲ្យអាមេរិក ឯរដ្ឋកាណាដាត្រូវអង់គ្លេសដណ្ដើមយក)។នៅអាស៊ីបារាំងបានតម្រង់ទិសដៅមករកប្រទេសចិនភាគខាងត្បូងនិង បណ្ដាប្រទេសនៅឥណ្ឌូចិនមានកម្ពុជា វៀតណាម ឡាវសៀម។នៅក្នុងប្រទេសទាំងនេះមានបេសកបព្វជិតកាតូលិចចូលមកផ្សព្វ ផ្សាយសាសនាជាយូរមកហើយ និងយ៉ាងស្ងាត់កំបាំងតាម រយៈប្រជាជនដែលកាន់សាសនាយេស៊ូ។បារាំងសម្លឹងឃើញផល ប្រ យោជន៍យ៉ាងច្រើន បន្ទាប់ពីបានចូលមកនៅជាអ្នកជិតខាងខ្មែរលើទឹកដី</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">កូសាំងស៊ីន</span><span lang="KHM" style="color: black;">។</span><span lang="KHM" style="color: red;"> ទីមួយ</span><span lang="KHM" style="color: black;">បារាំងយល់ថាទន្លេមេគង្គជាផ្លូវទឹក មួយយ៉ាងសំខាន់អាចឲ្យគេជ្រៀតចូលទៅក្នុងប្រទេសចិនភាគខាងត្បូង។</span><span lang="KHM" style="color: red;">ទី២</span><span lang="KHM" style="color: black;">គេត្រូវកម្ចាត់គ្រោះថ្នាក់ទាំងឡាយដែលគំរាមកំហែង លើអាណានិគមថ្មីរបស់គេឲ្យអស់ពិសេសបណ្ដាប្រទេសមកពីប្រទេសសៀមដែលមានអធិរាជអង់គ្លេសនៅពីខាងក្រោយ។នៅ គ.ស១៨៦២ លោកឧត្ដមសេនីយត្រីបូណា ទេសាភិបាលនៃដែនដី</span><span lang="KHM" style="color: red;">កូសាំងស៊ីន</span><span lang="KHM" style="color: black;">ចូលមកស្រុកខ្មែរក្ដាប់សភាពការណ៍ម្ដងទៀត ដោយឆ្លៀតឱកាសចូលគាល់សម្ដេចនរោត្ដមផង។នៅដើមឆ្នាំ១៨៦៤ បារាំងបានគាបសង្កត់បាងកកតាមផ្លូវទូតនិងផ្លូវយោធា ដើម្បីឲ្យបាងកកបញ្ជូនត្រា ព្រះខ័នរាជ្យ និងមដុករាជ្យ សម្រាប់ពិធីរាជាភិសេកព្រះបាទនរោត្ដម ជាព្រះមហាក្សត្រពេញលក្ខណៈ នៅរាជ ធានីឧដុង្គនាថ្ងៃទី៣ មិថុនា ១៨៦៤។មកដល់ឆ្នាំ១៨៦៧ បារាំងនិងសៀមបានស្រុះស្រួលយល់ព្រមចំពោះបញ្ហាខ្មែរដែល ពីមុនមកមានទំនាស់ដោយសារសៀមមានអង់គ្លេសនៅពីក្រោយ ឯបារាំងចង់ផ្ទេរការកាន់កាប់ខ្មែរពីសៀម។ម្យ៉ាងទៀតបរិយា កាសធូរស្រាល ខ្លះៗ បានកើតមានឡើងរវាងបារាំង និងអង់គ្លេស ព្រោះ ប្រទេសទាំងពីរបានក្លាយទៅសម្ព័ន្ធមិត្តក្នុងការប្រឆាំងនឹង ចិនគឺ</span><span style="color: red;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%85%E1%9E%9B%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%90%E1%9F%83%E1%9E%97%E1%9E%B7%E1%9E%89&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ចលនាថៃភិញ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ចលនាថៃ ភិញ</span></a></span><span style="color: black;">(<span lang="KHM">ឈ្មោះសមាគមសម្ងាត់នៅប្រទេសចិនងើបឡើងប្រឆាំងនឹងអ្នកកាន់អំណាចជាតិផង និងពួកបរទេសផង)។ សន្ធិសញ្ញា ថ្ងៃ</span></span><span lang="KHM"><span style="color: red;">ទី១៥ កក្កដា ១៨៦៧</span> <span style="color: black;">មានន័យថាបារាំងព្រមប្រគល់ខេត្តបាត់ដំបង និងសៀមរាបទៅឲ្យសៀម។ឯសៀមព្រមទទួល ស្គាល់សិទ្ធិរបស់បារាំងក្នុងការដាក់របបអាណាព្យាបាលមកលើកម្ពុជា។ម្យ៉ាងទៀតបារាំងសន្យាថាមិនបញ្ចូលប្រទេសខ្មែរជាអាណា និគម ដូច</span><span style="color: red;">កម្ពុជា ក្រោម</span><span style="color: black;">ឡើយ។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"> <b><i><span lang="KHM" style="color: red;">អំណាចត្រួតត្រារបស់បារាំង</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: red;"> <span lang="KHM">ដំណាក់កាលទី១</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">ដំបូងបារាំងប្រើវិធីត្រជាក់ក្នុងការអនុវត្តការត្រួតត្រាខ្មែរ។ ក្រោយពីត្រឡប់ទៅព្រៃនគរវិញ បារាំងបានកំណត់គោលការណ៍ ពីរយ៉ាងគឺ៖</span></span></div>
<ol start="1" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="1">
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">ដើម្បីបានបញ្ចូល</span><span lang="KHM" style="color: red;">ដែនដីកូសាំងស៊ីន</span><span lang="KHM" style="color: black;">ជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួន បារាំងបានយកលេសមួយសមស្របមកកំណត់។ ពោលគឺបារាំង មានសិទ្ធិលូកដៃចូលក្នុងកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្មែរ ព្រោះប្រទេសខ្មែរពីមុនមកធ្លាប់ជាសាមាន្តរដ្ឋរបស់យួន។</span></li>
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">លោកទេសាភិបាល បូណាសង្កត់ធ្ងន់លើសេចក្ដីប្រាថ្នារបស់សៀមមកលើប្រទេសខ្មែរ ដែលប្រទេសបារាំងត្រូវតែការពារ ឯករាជ្យនៃប្រទេសនេះ ដែលមានការទំនាក់ទំនងទៅនឹងសន្តិភាពនៃ</span><span lang="KHM" style="color: red;">ដែនដីកូសាំងស៊ីន</span><span lang="KHM">។</span></li>
</ol>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">ក្រោយពីបានទូលថ្វាយហេតុផលសព្វគ្រប់ និងសូមព្រះអង្គព្រមដាក់ប្រទេសខ្មែរឲ្យបារាំងជួយការពារ បព្វជិតមីស</span>(Miche)<span lang="KHM">ទ្រង់បានថ្វាយគម្រោងសន្ធិសញ្ញាមួយ ហើយទ្រង់បានធ្វើការពិភាក្សាជាមួយព្រះរាជាខ្មែរ។ លុះដល់ថ្ងៃទី ១១ សីហា ១៨៦៣ លោកឡាក្រង់ឌីយ៊ែ</span>(La Grandière)<span lang="KHM">បានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាក្នុងនាមលោកផ្ទាល់ជាមួយនឹងសម្ដេចនរោត្ដម ដែលបាន យល់ព្រមទាំងញញើតញញើម។ នេះជាសន្ធិសញ្ញាលើកទី១ ដែលខ្មែរយល់ព្រមឲ្យបារាំងធ្វើអាណាព្យាបាល។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM">ខ្លឹមសារសន្ធិសញ្ញាថ្ងៃទី ១១ សីហា ១៨៦៣</span></span></i></b></div>
<ol start="1" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="1">
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">ផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមក។ព្រះចៅអធិរាជបារាំងបានសន្យាថានឹងរៀបចំប្រទេសកម្ពុជាឲ្យស្ថិតក្នុងសន្តិភាព និងរបៀបរៀបរយ ការពារចំពោះការវាយលុកទាំងឡាយមកពីខាងក្រៅ និងជួយខ្មែរក្នុងការហូតពន្ធគយ ផ្ដល់ភាពងាយ</span><span style="color: black;"> <span lang="KHM">ស្រួលក្នុងការធ្វើគមនាគមន៍តាមផ្លូវសមុទ្រ។</span></span></li>
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">ជាថ្នូរវិញ ប្រទេសកម្ពុជាព្រមធ្វើសម្បទានដល់ប្រទេសបារាំងនូវដីម្ដុំជ្រោយចង្វា និងបើកសិទ្ធិឲ្យបារាំងកាប់ឈើក្នុងព្រៃនៃ ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាដើម្បីយកទៅស្ថាបនាកប៉ាល់។</span></li>
</ol>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">ទោះបីខាងភាគីខ្មែរចាញ់ប្រៀបខាងភាគីបារាំងខ្លះក៏ដោយ ក៏មតិខ្មែរខ្លះយល់ថា ខ្មែរអាចទទួលយកសន្ធិសញ្ញាថ្ងៃទី ១១ ខែ សីហា ១៨៦៣ ព្រោះបារាំងពុំបានទាន់ដកហូតអំណាចពីព្រះរាជាខ្មែរនៅឡើយ។ តែក៏មានអ្នកស្នេហាជាតិបាន ក្រោកឈរ កាន់អាវុធប្រឆាំងដែរ។ ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៨៦៣មកព្រះមហាក្សត្រខ្មែរបានចុះព្រះហស្ថលេខាលើក្រិត្យ ឬសេចក្ដីប្រកាសជាច្រើន ដែលសុទ្ធតែផ្ដល់ចំណេញដល់បារាំងទាំងអស់។ ឃើញយ៉ាងនេះ ព្រះមហាក្សត្របានឱ្យមនុស្ស ជំនិតរបស់ព្រះអង្គបង្កការបះ បោរដើម្បីការពារព្រះមហាក្សត្រ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM">ដំណាក់កាលទី២</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅទសវត្សទី៩នៃសតវត្សទី១៩ សាធារណរដ្ឋទី៣នៃប្រទេសបារាំងមានស្ថេរភាពឡើងវិញហើយ។ អ្នកដែលឡើងកាន់អំ ណាចសុទ្ធជាបក្សពួកនិយមខាងពង្វាតអាណានិគមដូចជាលោក</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%80%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9F%82%E1%9E%8F%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="កំបែតា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">កំបែតា</span></a><span lang="KHM" style="color: black;">ជាដើម។ ពួកនេះសម្រេចចិត្តថាត្រូវតែវាយដណ្ដើម យកតំបន់សេសសល់នៅឥណ្ឌូចិនមកកាន់កាប់ទៀត ហើយពង្រីកការត្រួតត្រានៅទីនោះឲ្យកាន់តែរឹងមាំឡើងទន្ទឹមនឹងការ វាយប្រហារទៅលើ</span><span lang="KHM" style="color: red;">តុងកឹង</span><span lang="KHM" style="color: black;">ជាលើកទី២និងការវាយប្រហារទៅលើបន្ទាយនៅវ៉េ(១៨៨៣-១៨៨៥)។នៅថ្ងៃទី១៧ មិថុនា ១៨៨៤</span><span lang="KHM"></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9B%E1%9E%90%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សាលថុំសុន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">សាលថុំសុន</span></a><span style="color: black;">(Charles Thomson)<span lang="KHM">ទេសាភិបាល</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ដែនដីកូសាងស៊ីន</span><span lang="KHM" style="color: black;">បានបញ្ជូនទាហានជើងទឹកមួយក្រុមឲ្យចូលទៅក្នុងវាំងទាំង កណ្ដាលអធ្រាត្រវេលាម៉ោង២២។ ពេលនោះប្រតិភូបារាំងម្នាក់បានបញ្ជាឲ្យដាស់ព្រះមហាក្សត្រដែលកំពុងផ្ទំលក់ ហើយបង្ខំ ឲ្យចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាថ្មីមួយទៀត។ សន្ធិសញ្ញានេះបានដកសិទ្ធិពីព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីឲ្យបារាំងធ្វើជាអ្នក អាណា ព្យាបាលលើប្រទេសកម្ពុជាទាំងមូល។ចាប់ពីពេលនោះប្រទេសកម្ពុជាក៏ក្លាយជាអាណានិគមពិតប្រាកដរបស់បារាំង។មាត្រា ខ្លះក្នុងចំណោមមាត្រាទាំងអស់លើកកិច្ចព្រមព្រៀងនេះ មានខ្លឹមសារដូចជា៖</span></div>
<ol start="1" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="1">
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">ព្រះមហាក្សត្រត្រូវទទួលស្គាល់ជាមុននូវកំណែទម្រង់ផ្នែករដ្ឋបាល តុលាការ ហិរញ្ញវត្ថុនិងពាណិជ្ជកម្មដែល សាធារណ រដ្ឋបារាំងយល់ថាគួរតែធ្វើក្នុងអនាគតកាល។</span></li>
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">ក្នុងការគ្រប់គ្រងខេត្ត និងក្រសួងនានា មន្ត្រីខ្មែរត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតពិនិត្យរបស់អាជ្ញាធរបារាំង។ ឯក្រសួងគយ ពន្ធដារក្រសួងសាធារណការ និងក្រសួងឯទៀតដែលប្រើវិស្វករ បានត្រូវបារាំងកាន់កាប់ដោយផ្ទាល់។</span></li>
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">រដ្ឋាភិបាលបារាំងអាចតែងតាំងរេស៊ីដង់(</span><span style="color: black;">résident <span lang="KHM">ប្រែថាអ្នកតំណាង រឺ ឯកាភិបាល) និងរេស៊ីដង់រងឲ្យត្រួតពិនិត្យមន្ត្រី ខ្មែរនៅតាមទីរួមខេត្ត។</span></span></li>
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">ខេត្តដែលពីមុនមកមានចំនួន ៥៧ ត្រូវបង្រួមមកត្រឹម ៥០ ហើយមានចែកជាស្រុក និងឃុំ។</span></li>
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">ចំណាយទាំងឡាយរបស់រាជការខ្មែរ និងរបស់រដ្ឋការអាណាព្យាបាលបារាំងជាបន្ទុករបស់ប្រទេសកម្ពុជា។</span></li>
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">ព្រះរាជាត្រូវទទួលប្រាក់បៀវត្សដែលមានកម្រិតជាក់លាក់ ហើយមិនអាចខ្ចីប្រាក់ដោយគ្មានការ យល់ព្រមពីរដ្ឋាភិបាល បារាំងឡើយ។</span></li>
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">ដីធ្លីក្នុងព្រះរាជាណាចក្រទាំងមូល ពីដើមជាកម្មសិទ្ធិរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ឥឡូវពួកអាជ្ញាធរបារាំង និងខ្មែរអាចរៀបចំឲ្យ មានកម្មសិទ្ធិឯកជនខាងដីធ្លី។</span></li>
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">ក្រុងភ្នំពេញ ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមការត្រួតត្រារបស់ទេសាភិបាលជាន់ខ្ពស់របស់បារាំង។ ទេសាភិបាលជាប្រធានក្រុមប្រឹក្សា រាជធានី ដែលមានសមាសភាព ១២រូប ក្នុងនោះជនជាតិបារាំង ៦រូប ខ្មែរ ៣រូប និងយួន ៣រូប។</span></li>
</ol>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">មកដល់ឆ្នាំ ១៨៨៧ បារាំងទាមទារឱ្យព្រះមហាក្សត្រចុះព្រះហស្ថលេខាលើរាជក្រឹត្យមួយ មានន័យថាព្រះមហាក្សត្រសោយ រាជ្យ ប៉ុន្តែមិនត្រួតត្រាទេ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM">ដំណាក់កាលទី៣</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅខែ តុលា ឆ្នាំ១៨៨៧ មុនវាយដណ្ដើមប្រទេសឡាវ បារាំងមានគម្រោងបង្កើតសហព័ន្ធមួយនៅលើទឹកដីទាំងឡាយដែល ខ្លួនកាន់កាប់ហៅថា</span></span><span lang="KHM"> <b><span style="color: red;">សហព័ន្ធឥណ្ឌូចិន</span></b> <span style="color: black;">មានន័យថា កម្ពុជា ជាដែនដីមួយចំណែករបស់បារាំង គឺជាប្រទេសមួយដែល ផ្គត់ផ្គង់ ផលិតផលកសិកម្ម និងវត្ថុធាតុដើមសម្រាប់ប្រទេសបារាំង ។ ដប់ឆ្នាំក្រោយមក(១៨៩៧) ទើបសហព័ន្ធឥណ្ឌូចិនបានត្រូវបង្កើត ឡើងដោយមានការតែងតាំងអគ្គទេសាភិបាលមួយសម្រាប់ឥណ្ឌូចិនទាំងមូល។ សន្ធិសញ្ញាបារាំង-សៀមនាឆ្នាំ ១៩០៤ បានធ្វើ ឱ្យកម្ពុជាបាត់បង់ដែនដីម្លូព្រៃ ទន្លេរពៅ និងព្រះវិហារ។ ប៉ុន្តែសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ១៩០៧ គឺក្នុងរាជ្យព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ(១៩០៤-១៩២៧) ប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលខេត្តបាត់ដំបង និងសៀមរាបមកវិញ។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">សេដ្ឋកិច្ចកំឡុងការត្រួតត្រារបស់អាណានិគមបារាំង</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> <span style="color: black;"> </span></span><span style="color: black;"> </span><span style="color: black;"><span lang="KHM">មិនយូរទេ បន្ទាប់ពីពួកបារាំងបានបង្កើតឡើងដំបូងនូវវត្តមានស្វយ័តនៅកម្ពុជានៅឆ្នាំ១៨៦៣ ពួកបារាំងបានយល់ថាសុបិន្ត របស់ពួកគេអំពីកម្ពុជានឹងក្លាយជា <i>សិង្ហបុរីនៅកូសាំងស៊ីន</i> គឺជាការភាន់ច្រឡំមួយ ហើយថាកម្ពុជាគ្មានទ្រព្យសម្បត្តិដែលបាន លាក់បាំងនោះទេ ។ តាំងពីពេលនោះមក សេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាមិនបានធ្វើទំនើបកម្មគួរអោយកត់សំគាល់នោះទេ ។ បារាំងបាន ប្រមូលពន្ធដោយមានប្រសិទ្ធិភាព ក៏ប៉ុន្តែផ្សេងពីនោះ បាននាំមកវិញនូវការផ្លាស់ប្ដូរតិចតួចចំពោះសេដ្ឋកិច្ចភូមិ របស់ខ្មែរ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">ការរើសអើងទល់នឹងជនជាតិមិនមែនយួនដោយពួកបារាំងបានបន្តជាពិសេសនៅពេលដែលគេដឹងថាជនជាតិខ្មែរបានបង់ ពន្ធដារខ្ពស់បំផុតក្នុងម្នាក់ៗនៅកូសាំងស៊ីនក៏ដោយ។នៅឆ្នាំ១៩១៦ការបះបោរពន្ធដារមួយបាននាំមកនូវរាប់សិបពាន់នៃពួកអ្នក កសិករស្រែចម្ការមកដល់ភ្នំពេញដើម្បីធ្វើញត្តិអោយព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស ចំពោះការបន្ធូរបន្ថយពន្ធដារ។ ពួកបារាំង ពួកគេ បានគិតថាជនជាតិខ្មែរស្ងៀមស្ងាត់និងសោះអង្គើយ ដើម្បីរៀបចំការតវ៉ាមួយដែលគួរអោយតក់ស្លុត។ ទោះបីជាមានការតវ៉ាក៏ ដោយក៏ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្សមិនអាចធ្វើអ្វីបានឡើយ។ នៅឆ្នាំ១៩២៥ ពួកអ្នកភូមិបានសម្លាប់ឯកាភិបាលបារាំងម្នាក់</span></span><span style="color: red;"> (<span lang="KHM">រេស៊ី ដង់)</span></span><span lang="KHM" style="color: black;">ដែលបានគម្រាមកំហែងចាប់ខ្លួនពួកអ្នកល្មើសពន្ធដារ ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black; font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> </span><span style="color: black;"><span lang="KHM">វិស័យខ្លះនៃសេដ្ឋកិច្ចបានអភិវឌ្ឍក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់បារាំង។ពួកបារាំងបានសាងផ្លូវថ្នល់និងផ្លូវដែកខ្លះលើទឹកដីកម្ពុជា។ ពេលនោះផ្លូវដែករាប់គីឡូម៉ែត្រពីរបីទាក់ទងគ្នាបានដាក់អោយប្រើមួយខ្សែដ៏សំខាន់បានភ្ជាប់ភ្នំពេញនិងព្រំដែនថៃតាមរយៈខេត្ត បាត់ដំបង។ ការដាំដុះកៅស៊ូ និងពោតវាជាដំណាំសំខាន់ខាងសេដ្ឋកិច្ចហើយភ្លាមៗខេត្តបាត់ដំបងនិងសៀមរាបបានក្លាយជាចាន បាយនៃកូសាំងស៊ីន ។ កំឡុងទសវត្សឆ្នាំ១៩២០ កម្ពុជាបានចំណេញនៅពេលដែលកៅស៊ូនិងពោតមានតម្រូវការ ក៏ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពី សេដ្ឋកិច្ចធ្លាក់ចុះដ៏គំហុកនៅឆ្នាំ១៩២៩ កម្ពុជាក៏បានរងគ្រោះ ជាពិសេសក្នុងចំណោមអ្នកដាំដំណាំស្រូវ ដែលប្រាក់ចំណូលរបស់ ពួកគេធ្លាក់ចុះ ដែលធ្វើអោយពួកគេជាងនេះទៀតក្លាយជាជនរងគ្រោះ នៃពួកអ្នកចងកាប្រាក់ជារៀងរហូត ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">ឧស្សាហកម្មបានរៀបចំជាដំបូងដើម្បីដំណើរការវត្ថុធាតុដើមសម្រាប់ការប្រើប្រាស់ក្នុងស្រុករឺសម្រាប់នាំចេញ។អន្តោប្រវេសន៍ ទៅកាន់កម្ពុជាដ៏សន្ធឹកសន្ធាប់ ហើយកម្ពុជាក៏ប្រែជាមានជនជាតិចម្រុះនានាច្រើន ។ ពេលនោះនៅភូមា និងម៉ាឡេស៊ី ដែលប្រ ទេសទាំងពីរស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ប៊្រីតថេន</span><span lang="KHM" style="color: black;"> ពួកជនបរទេសបានគ្រប់គ្រងកម្លាំងដំណើរការនៃសេដ្ឋកិច្ច ។ ជនជាតិ យួនទោះបីជាតួនាទីបុព្វសិទ្ធិរបស់ពួកគេ បានក្លាយជាពួកពលករលើការដាំដុះកៅស៊ូក៏ដោយ។ ភ្លាមៗ ជនអន្តោប្រវេសន៍យួនក៏ បានចាប់ផ្ដើមដើរតួសំខាន់ នៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចអាណានិគមជាអ្នកនេសាទ និងអ្នកជំនួញ ។ ពួកចិនបានកំពុងតែរស់នៅកម្ពុជាអស់ រយៈពេលច្រើនសតវត្ស ហើយពួកគេក៏បានគ្រប់គ្រងពាណិជ្ជកម្ម តាំងពីមុនការមកដល់របស់បារាំងទៅទៀត។ ក្រោមពួកបារាំង ស្ថានភាពនេះនៅដដែល ក៏ប៉ុន្តែពួកបារាំងបានដាក់កំហិតលើពួកចិន។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ពួកឈ្មួញនិងធនាគារិកចិននៅកម្ពុជា បានអភិវឌ្ឍបណ្ដាញពាណិជ្ជកម្មជាច្រើន ដែលលាតសន្ធឹងទូទាំងឥណ្ឌូចិនរហូតដល់ប្រទេសចិនដូចគ្នា ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red;">ស្ថានភាពប្រជាករកម្ពុជា ក្នុងសម័យអាណានិគម</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span lang="KHM" style="color: black;">បារាំងបានជំរិតទារពន្ធដារយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ។ មានតាំងពីពន្ធមនុស្ស ពន្ធដីពន្ធលំនៅ ពន្ធសត្វពាហនៈ ពន្ធយានជំនិះ ពន្ធរបរអា ជីវកម្ម-ល-។ ដើម្បីបង់ពន្ធជាប្រាក់កាសឱ្យបារាំង កសិករបានខិតខំពង្រីកដំណាំឧស្សាហកម្មមានកៅស៊ូជាដើម ព្រមទាំង ពង្រីកដំណាំដទៃទៀតមានស្រូវ ពោត សណ្ដែក</span><span style="color: black;"> -<span lang="KHM">ល-។ប៉ុន្តែទិន្នផលដំណាំមិនសូវល្អទេ។ផលស្រូវក្នុងមួយហិចតាបានត្រឹមតែពី ១តោន ដល់ ១.២តោនប៉ុណ្ណោះ។ដូចនេះហើយកសិករក្រីក្រ ក៏ក្លាយទៅជាអ្នកជាប់បំណុលពួកឈ្មួញកណ្ដាល និង ឈ្មួញបរ ទេស។ចំណែកកាប្រាក់វិញមានកម្រិតខ្ពស់ណាស់គឺ ពី ១០០% ដល់ ១៥០% ជួនកាល ២០០% ក្នុងមួយឆ្នាំ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">ដើម្បីឲ្យងាយក្នុងការកសាងមនុស្សសម្រាប់បម្រើការឱ្យរដ្ឋការ អាណាព្យាបាលបារាំងបានបង្កើតឱ្យមានគ្រឹះស្ថានសិក្សាខ្លះៗ ដូចជា៖</span></span></div>
<ol start="1" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="1">
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">សាលាបឋមសិក្សា៖ ឆ្នាំ ១៩១១ មានសាលា ៣០ នៅឆ្នាំ ១៩៣៧ មាន ៨១៣ ។</span></li>
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">សាលាមធ្យមសិក្សា៖ នៅឆ្នាំ ១៩១១ មានអនុវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិមួយ។ នៅឆ្នាំ ១៩៣៥ អនុវិទ្យាល័យនេះត្រូវបានបង្កើតឲ្យ ទៅជាវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិ។</span></li>
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">សាលាបច្ចេកទេស៖ ឆ្នាំ ១៩១៧ មានសាលាអប់រំបច្ចេកទេស ខាងសិល្បៈ និងសិប្បកម្មមួយ គឺសាលារចនា។</span></li>
</ol>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">បញ្ហាដែនដីកូសាំងស៊ីន និងព្រំប្រទល់</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;"> <span lang="KHM">តើបារាំងជាន់លើទឹកដីឥណ្ឌូចិនដោយរបៀបណា</span>?</span><span style="font-size: 12pt;"><br /><span style="color: black;"> </span></span><span style="color: black;"> </span><span style="color: black;"><span lang="KHM">ដោយយកលេសថា ស្ដេចយួនធ្វើទុក្ខបុកម្នេញលើរូបអ្នកផ្សាយសាសនាជាតិបារាំង ពួកនេះក៏បានវាយយកកំពង់ផែយួន</span></span><span lang="KHM"><b><span style="color: red;">តួរ៉ាន</span></b><span style="color: black;">នៅថ្ងៃទី១ ខែកញ្ញា ១៨៥៨។ បន្ទាប់មក</span></span><span style="color: red;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%83%E1%9E%93%E1%9E%82%E1%9E%9A&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បន្ទាយព្រៃនគរ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">បន្ទាយព្រៃនគរ</span></a></span><span lang="KHM" style="color: black;">ត្រូវបារាំងវាយយកបាននៅ</span><span lang="KHM" style="color: red;">ថ្ងៃទី១៧ ខែ កុម្ភៈ ១៨៥៩</span><span lang="KHM" style="color: black;">ទៀត។ តាម សន្ធិសញ្ញាចុះថ្ងៃទី៥ កក្កដា ១៨៦២ ស្ដេចយួនទីឌឹកបានទទួលស្គាល់ជាកម្មសិទ្ធិរបស់បារាំងនូវខេត្ត</span><span lang="KHM" style="color: red;">បៀនវ៉ា យ៉ាឌិញ</span><span lang="KHM"> <span style="color: red;">ឌិញទឿង</span></span><span style="color: red;">(<span lang="KHM">មេសរ)</span></span><span lang="KHM"> <span style="color: black;">និង</span><span style="color: red;">កោះត្រឡាច</span><span style="color: black;"> ដែលយួនបានប្រវ័ញ្ចយកពីខ្មែរពីមុនមក។ មកដល់គ.ស. ១៨៦៤ ព្រះបាទនរោត្ដម អមដោយលោក ឌូដាដឺឡាក្រេ</span></span><span style="color: black;">(Doudart de lagrée)<span lang="KHM">ផង បានយាងទៅ ជួបលោកទេសាភិបាល ឡាក្រង់ឌីយ៊ែ</span>(La Granduére)<span lang="KHM">នៅព្រៃនគរ ហើយធ្វើសំណូមពរឲ្យបារាំងបង្វិលសងខេត្តទាំងបីមកវិញ គឺ</span></span><span lang="KHM"> <span style="color: red;">លង់ហោរ មាត់ជ្រូក</span> <span style="color: black;">និង</span><span style="color: red;">ពាម</span><span style="color: black;">។ ឯបារាំងបានទទួលពាក្យជាមួយ ព្រះអង្គពីរឿងនេះហើយ។ប៉ុន្តែនៅគ.ស. ១៨៦៧ ដោយខេត្តទាំងបីជាកន្លែងដែលយួនធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងបារាំង ពួកគេបាន បញ្ចូលខេត្តទាំងនេះជាអាណានិគមរបស់ខ្លួន ដោយភ្លេចគិតដល់ពាក្យសន្យាជាមួយព្រះបាទនរោត្ដម។ ដូចនេះចាប់ពី ឆ្នាំ ១៨៦៧ទឹកដីកម្ពុជាក្រោមទាំងមូលក្លាយជាអាណានិគមរបស់បារាំង។ ឯកម្ពុជាលើតាមលក្ខន្តិកៈ ជាប្រទេសក្រោមអាណាព្យា បាល។ ម្ល៉ោះហើយអាជ្ញាធរបារាំងនៅកូសាំងស៊ីន តែងតែធ្វើការកែប្រែបន្ទាត់ព្រំដែនតាមទំនើងចិត្តដោយ សំអាងលើបញ្ហាន យោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ច។ ហើយការកែប្រែសុទ្ធតែចំណេញទឹកដីទៅខាងកូសាំងស៊ីនជានិច្ច ដោយមិនអើពើដល់ការ តវ៉ារបស់ ព្រះរាជាខ្មែរ និងមិនស្នើសួរព្រះយោបល់ផងទេចាប់ពីឆ្នាំ១៨៩៣ ដល់១៩១៤ ប្រទេសខ្មែរត្រូវបាត់បង់ទឹកដីថែមទៀតព្រមទាំង កោះដូចជា</span><span style="color: red;">កោះត្រល់</span><span style="color: black;">ជាដើម ដោយបារាំងប្រវ័ញ្ចយកទៅ បញ្ចូលក្នុងអាណានិគម</span><span style="color: red;">កូសាំងស៊ីន</span> <span style="color: black;">ឬក្នុងប្រទេសអណ្ណាមទៅវិញ។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">ចលនាបះបោរប្រឆាំងនឹងបារាំងក្រោយសន្ធិសញ្ញាឆ្នាំ១៨៦៣ និង១៨៨៤</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;"> <span lang="KHM">ទោះបីសន្ធិសញ្ញាថ្ងៃទី១១ សីហា ឆ្នាំ ១៨៦៣ ស្ថិតនៅក្នុងការផ្ដល់ប្រយោជន៍ឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមកក៏ដោយក៏អ្នកស្នេហាជាតិ បានក្រោកឈរកាន់អាវុធប្រឆាំងនឹងការប៉ុនប៉ងរបស់បារាំងក្នុងការត្រួតត្រាប្រទេសខ្មែរដែរ។ បន្ថែមលើនេះសន្ធិសញ្ញាថ្ងៃទី១៧ មិថុនា ១៨៨៤ រឹតតែបង្កភាពក្ដៅក្រហាយទ្វេឡើងគ្រប់ស្រទាប់ប្រជាជនខ្មែរ ដែលនាំឲ្យកើតមានចលនាតស៊ូជាហូរហែ៖</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM">ចលនាតស៊ូរបស់អាចារ្យស្វា(១៨៦៤ - ១៨៦៦)</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;"> <span lang="KHM">តាមពាក្យតំណាលតៗមក លោក</span></span><span style="color: red;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="អាចារ្យស្វា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">អាចារ្យស្វា</span></a></span><span lang="KHM" style="color: black;">ជាខ្ញុំបម្រើរបស់នាម៉ឺនម្នាក់</span> (<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A7%E1%9E%80%E1%9E%89%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%87%E1%9F%92%E1%9E%87%E1%9F%84%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ឧកញ៉ាវិជ្ជោសុខ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ឧកញ៉ាវិជ្ជោសុខ</span></a>) <span lang="KHM" style="color: black;">នៅរាជធានីឧដុង្គ។ ពេលបារាំង មកតាំងអាណាព្យាបាលលើប្រទេសខ្មែរនៅគ.ស ១៨៦៤ លោក</span><span style="color: red;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="អាចារ្យស្វា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">អាចារ្យស្វា</span></a></span><span lang="KHM" style="color: black;">បានភៀសទៅកទ័ពវាយយកបានខេត្តទ្រាំង</span><span style="color: black;">(<span lang="KHM">កំពត -តាកែវ) ហើយលើឆ្ពោះមកក្រុងភ្នំពេញទៀត។ ក្រោយមកកងទ័ពព្រះបាទនរោត្ដម ដោយមានជំនួយពីកងទ័ពបារាំង បានធ្វើ ប្រតិបត្តិការសឹកដេញតាមចាប់លោកបាននៅថ្ងៃទី ១៩ សីហា ១៨៦៦។ លោកត្រូវបារាំងនិរទេសយកទៅដាក់នៅកោះត្រឡាច រួចបញ្ជូនទៅកោះរេអុយនីញុង</span>(Réunion) <span lang="KHM">ហើយទីបំផុតបញ្ជូនទៅ</span></span><span style="color: red;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%80%E1%9F%84%E1%9F%87%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%8B%E1%9E%91%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="កោះអង់ទី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">កោះអង់ទី</span></a></span><span style="color: black;">(Antilles)<span lang="KHM">។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM">ចលនាបះបោររបស់ពោធិកំបោរ(១៨៦៥ - ១៨៦៧)</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> <span lang="KHM">លោក</span></span><span style="color: red;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%84%E1%9E%92%E1%9E%B7%E1%9E%80%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9F%84%E1%9E%9A&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ពោធិកំបោរ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ពោធិកំបោរ</span></a></span><span lang="KHM" style="color: black;">ជាព្រះសង្ឃមួយអង្គ មានដើមកំណើតនៅខេត្តរោងដំរី</span><span lang="KHM">។<span style="color: black;"> នៅគ.ស ១៨៦៥ បារាំងបានផ្ដល់មធ្យោបាយជា លុយកាក់ឲ្យលោករស់នៅ</span><span style="color: red;">ព្រៃនគរ</span><span style="color: black;">ដើម្បីឃ្លាំមើលសកម្មភាពលោកតែប៉ុណ្ណោះ។ខែឧសភា ១៨៦៦ លោកបានភៀសខ្លួនចូលទៅ ខេត្តរោងដំរី ហើយកទ័ពនៅទីនោះ។ នៅខែក្រោយមកមានមេទាហានបារាំងពីរនាក់ ត្រូវអ្នកស្នេហាជាតិខ្មែរសម្លាប់។ ទ័ពបារាំង នៅព្រៃនគរបានលើកទៅបម្រុងនឹងកម្ចាត់លោក។នៅខែធ្នូ ១៨៦៦កងកម្លាំងពោធិកំបោរមានអ្នកចូលរួមប្រហែលមួយម៉ឺននាក់។ ចលនានេះធ្វើសកម្មភាពនៅព្រំដែនឡាវ តាមតំបន់សងខាងទន្លេមេគង្គនិងនៅតំបន់ចន្លោះទីក្រុងឧត្ដុង្គ និងភ្នំពេញ។លោកបាន ឆ្លងចូលក្នុងប្រទេសខ្មែរ ហើយលើកទ័ពឆ្ពោះទៅ</span><span style="color: red;">រាជធានីឧដុង្គ</span><span style="color: black;"> និង</span><span style="color: red;">ភ្នំពេញ</span><span style="color: black;">។ ប៉ុន្តែនៅខែមករា ១៨៦៧ ស្ថានភាពសឹក និងនយោ បាយនៅប្រទេសខ្មែរកាន់តែតឹងតែងឡើង រាស្ត្រក្រោកឈរប្រឆាំងបារាំងគ្រប់ទីកន្លែង។ កងទ័ពលោក</span><span style="color: red;">ពោធិកំបោរ</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%84%E1%9E%92%E1%9E%B7%E1%9E%80%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9F%84%E1%9E%9A&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ពោធិកំបោរ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;"> </span></a><span lang="KHM" style="color: black;">បានបរាជ័យ នៅជាយភ្នំពេញ។ ពោធិកំបោររត់ទៅពួននៅ</span><span lang="KHM" style="color: red;">កំពង់ស្វាយ</span><span lang="KHM"> <span style="color: black;">រួចត្រូវកងទ័ពបារាំងចាប់ ហើយសម្លាប់យក ក្បាលមកដោតនៅ</span><span style="color: red;"> ក្រុង ឧដុង្គ</span><span style="color: black;">នៅ</span><span style="color: red;">ខែធ្នូ១៨៦៧</span>។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM">ចលនាបះបោររបស់ស៊ីវត្ថា(១៨៦១ - ១៨៩១)</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%B8%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះអង្គស៊ីវត្ថា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="font-size: 12pt;"> </span> </a><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះអង្គស៊ីវត្ថា</span><span lang="KHM" style="color: black;">ត្រូវជាបុត្រាទី៣ របស់ព្រះបាទអង្គឌួង។ដោយសារការច្រណែននឹងព្រះរាមទាំងពីរគឺនរោត្ដម និងស៊ីសុវត្ថិដែល មានសិទ្ធិឡើងសោយរាជ្យ ព្រះអង្គក៏គេចបាត់ពីរាជធានីតែម្ដង(គ.ស ១៨៦១)។ ពីឆ្នាំ១៨៦១ - ១៨៦២ ទោះបីពុំ មានវត្តមាន ព្រះអង្គស៊ីវត្ថាក៏ដោយ ចលនាបះបោរដែលបង្កដោយបក្សពួកព្រះអង្គបានលើកទៅវាយបានក្រុងភ្នំពេញ រួចកាន់កាប់ រាជធានី ឧដុង្គទៀត។ ចលនាស៊ីវត្ថា បានបង្កការលំបាកយ៉ាងច្រើនដល់ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកអាណាព្យាបាលបារាំង។ ព្រះបាទនរោត្ដម ភៀសខ្លួនទៅសៀម ហើយយាងត្រឡប់មកវិញនៅខែមីនា ១៨៦២ បន្ទាប់ពីចលនាបះបោរត្រូវបានបង្ក្រាប។ ស៊ីវត្ថារត់រួច ហើយ ទៅកទ័ពធ្វើការបះបោរបន្តទៀត។ នៅគ.ស ១៨៧៦ ព្រះអង្គស៊ីវត្ថាបានប្រឡប់ចូលស្រុកវិញ ហើយបំបះបំបោររាស្ត្រ ម្ដងទៀត នៅត្រង់</span><span style="color: red;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%97%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%86&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បាភ្នំ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">បាភ្នំ</span></a> </span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9A%E1%9F%86%E1%9E%8A%E1%9E%BD%E1%9E%9B" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="រំដួល"><span lang="KHM" style="color: red;">រំដួល</span></a> <a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%83%E1%9E%9C%E1%9F%82%E1%9E%84" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រៃវែង"><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រៃវែង</span></a><span lang="KHM" style="color: black;">។ តែលើកនេះ ព្រះមហាឧបរាជស៊ីសុវត្ថិ ត្រូវចាត់ឲ្យចេញបង្ក្រាបបានរាបទាបវិញ ដោយមានជំនួយ ពីទ័ពបារាំងផង។ ព្រះអង្គស៊ីវត្ថាបានដកខ្លួនថយទៅប្រទេសឡាវភាគខាងត្បូងនៅខែកុម្ភៈ ១៨៧៧ ដើម្បីរង់ចាំឱកាសល្អ។ ឱ កាសល្អបានកើតមានឡើង នៅពេលចុះហត្ថលេខាដោយបង្ខំលើសន្ធិសញ្ញា</span><span lang="KHM"> <b><span style="color: blue;">ព្រះបាទនរោត្ដម ថុំសុន</span></b><span style="color: black;">។ នៅឆ្នាំ ១៨៨៥ ព្រះអង្គ ស៊ីសុវត្ថាបានរៀបចំខ្លួនប្រុងវាយឧដុង្គ ប៉ុន្តែត្រូវអាក់ខានទៅវិញ ហើយបានដកខ្លួនទៅព្រំដែនសៀម។ ក្នុងខែ ឧសភា ១៨៨៦ បក្សពួករបស់ព្រះអង្គស៊ីវត្ថា ចំនួន៥០០០នាក់ ចូលវាយភ្នំពេញ តែត្រូវគេកម្ចាត់ចេញ។ បន្ទាប់ពីពេលនោះមក រហូតដល់ឆ្នាំ ១៨៩០ការរំជើបរំជួលជាច្រើនកន្លែងបានធ្វើឲ្យកងទ័ពបារាំង និងកងទ័ពព្រះមហាក្សត្រ ខូចខាតយ៉ាងដំណំ។ ក្នុងខែមីនា ១៨៩០ពួកអាណានិគមបារាំងបានស្នើសុំជួបជាមួយព្រះអង្គស៊ីវត្ថាដើម្បីធ្វើកិច្ចចរចា តែកិច្ចចរចានេះគ្មានលទ្ធផលអ្វីសោះ។</span></span><br />
<span lang="KHM" style="color: black;">ក្នុងឆ្នាំ១៨៩១ ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីវត្ថាបានទទួលមរណភាពដោយជម្ងឺនៅភាគខាងជើងសំបូរ។ ចលនាបះបោររបស់ ព្រះអង្គ ក៏បែក ខ្ញែកគ្នាបន្តិចម្ដងៗ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM">ចលនាបះបោរផ្សេងៗទៀត</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span lang="KHM">ក្នុងឆ្នាំ១៨៨៥ ចលនាតស៊ូជាច្រើនបានផ្ទុះឡើងនៅខេត្តមួយចំនួន។ ពិសេសគឺ ចលនាតស៊ូដឹកនាំដោយ<span style="color: red;">ពិស្ណុលោកឈូក</span> និង<span style="color: red;">ក្រឡាហោមគង់</span>។</span></div>
<ol start="1" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="1">
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: red;">ក្រឡាហោមគង់</span><span style="color: black;">(<span lang="KHM">១៨៨៥-១៨៨៦) ចលនាបះបោរនេះមានបំណងប្រយុទ្ធរំដោះខ្លួនពីអំពើជិះជាន់របស់ពួកអាណាព្យាបាល។</span></span><span lang="KHM"><span style="color: red;">ក្រឡាហោមគង់</span><span style="color: black;">បានទទួលការគាំទ្រពីប្រជាកសិករ ជនជាតិចិនមួយចំនួន និងព្រះសង្ឃ។ នៅឆ្នាំ១៨៨៦ បារាំងបានប្រើល្បិច អញ្ជើញក្រឡាហោមគង់មកធ្វើការចរចា រួចចាប់លោកចងផ្អោបនឹងបំពង់ផ្សែងកប៉ាល់រហូតបាត់បង់ជីវិត។</span></span></li>
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: red;">វិស្ណុលោកឈូក</span><span style="color: black;">(<span lang="KHM">១៨៨៥ - ១៨៨៦) ចលនាបះបោរនេះចូលជាមួយក្រុមរបស់ក្រឡាហោមគង់យ៉ាងខ្លាំង។ នៅពេលធ្វើដំណើរ មកចូលរួមកិច្ចចរចាតាមសំណើពួកបារាំង លោកត្រូវគេធ្វើឃាត។</span></span></li>
</ol>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">ពួកមន្ត្រីបារាំងជាច្រើនបានយល់ថា គឺ</span></span><span style="color: red;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%93%E1%9E%9A%E1%9F%84%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9E%98&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទនរោត្ដម (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទនរោត្ដម</span></a></span><span lang="KHM" style="color: black;">នេះហើយជាអ្នកដឹកនាំចលនាតស៊ូប្រឆាំងបារាំងនេះឯង។ ព្រះអង្គយល់ ថា ការបង្ខំឲ្យទទួលយកសន្ធិសញ្ញាថ្ងៃទី១៧ មិថុនា ១៨៨៤ ជាបញ្ហាយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ទ្រង់បានរកមធ្យោបាយ រំដោះប្រទេសព្រះអង្គដើម្បីឲ្យរួចពីនឹមត្រួតត្រាផ្ទាល់របស់បរទេស។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM">ព្រឹត្តិការណ៍ថ្ងៃទី១៨ មេសា ១៩២៥</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅថ្ងៃទី១៨ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩២៥ នៅ</span></span><span lang="KHM"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%97%E1%9E%BC%E1%9E%98%E1%9E%B7%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%9C&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ភូមិក្រាំងលាវ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ភូមិក្រាំងលាវ</span></a><span style="color: red;"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%83%E1%9E%BB%E1%9F%86%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%9C" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ឃុំក្រាំងលាវ"><span lang="KHM" style="color: red;">ឃុំក្រាំងលាវ</span></a> <a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%BB%E1%9E%80%E1%9E%9A%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%A2%E1%9F%80%E1%9E%9A" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ស្រុករលាប្អៀរ"><span lang="KHM" style="color: red;">ស្រុករលាប្អៀរ</span></a><span style="color: red;"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%80%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9E%84%E1%9F%8B%E1%9E%86%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង"><span lang="KHM" style="color: red;">ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង</span></a><span lang="KHM" style="color: black;">មានចលនាបះបោរមួយបាន កើតឡើងផងដែរ។ ចលនាបះបោរនេះបង្កឡើងដោយមេក្រុមពីរនាក់ ឈ្មោះ</span><span lang="KHM" style="color: red;"> ជួន</span><span lang="KHM"> <span style="color: black;">និង</span><span style="color: red;"> នៅ</span><span style="color: black;">ដែលបានប្រមូលបក្សពួករបស់គេតាម វាយប្រហារបារាំងនៅទីនោះ។ ក្នុងពេលដែលលោករេស៊ីដង់</span><span style="color: red;">មោនសៀឡាត់មីនីស្ត្រាទ័រ</span></span><span style="color: red;">(<span lang="KHM">បាដេស)</span></span><span lang="KHM"> <span style="color: black;">បានចុះទៅទារពន្ធដោយផ្ទាល់ នៅសាលាឃុំក្រាំងលាវ ប្រជាជនដែលមិនសប្បាយចិត្តនឹងការគាបសង្កត់ទារពន្ធដារគ្រប់បែប យ៉ាងរបស់បារាំងបាន នាំគ្នាតវ៉ា ប្រឆាំង។ ការណ៍នេះបានផ្ដល់ឱកាសឲ្យចលនារបស់</span><span style="color: red;">ជួន</span><span style="color: black;">និង</span><span style="color: red;">នៅ</span><span style="color: black;">ដែលបង្កប់ខ្លួននៅទីនោះងើបឡើងបំបះបំបោរប្រជាជនរួចក៏បាន សម្លាប់លោករេស៊ីដង់បាដេស អ្នកបកប្រែភាសាបារាំងម្នាក់ និងកងរក្សាស្រុកម្នាក់។ ចលនានេះបានធ្វើឲ្យបារាំងខឹងសម្បារយ៉ាង ខ្លាំង រួចបានបង្គាប់ឲ្យព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិចេញនូវព្រះរាជប្រកាសមួយប្ដូរឈ្មោះភូមិនេះពី ភូមិក្រាំងលាវ ទៅ ភូមិតិរិច្ឆាន នាថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ ១៩២៥។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">កម្ពុជាចុងសម័យអាណានិគម</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM">ក. សង្គមសេដ្ឋកិច្ច</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%93%E1%9E%9A%E1%9F%84%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9E%98_%E1%9E%9F%E1%9E%B8%E1%9E%A0%E1%9E%93%E1%9E%BB" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទនរោត្ដម សីហនុ"><span style="font-size: 12pt;"> </span> </a><span style="color: red;"> <span lang="KHM">ព្រះបាទនរោត្ដម សីហនុ</span></span><span lang="KHM" style="color: black;"> បានឡើងសោយរាជ្យ នៅឆ្នាំ ១៩៤១ គឺចំពេលដែលភ្លើងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ កំពុងឆាបឆេះ។ នៅពេលដែល ពួកយោធានិយមជប៉ុនកំពុងមានជ័យជម្នះនៅចុងបូព៌ា និងអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ បារាំងចុះចាញ់សង្គ្រាម ហើយបាន ព្រមព្រៀងស្ដីពីកិច្ចការពាររួមលើដែនដីឥណ្ឌូចិន។ម្ដងនេះកម្ពុជាបានឆ្លាក់ទៅនៅក្រោមរបបត្រួតត្រាពីរត្រួតគឺអាណានិគមបារាំង និងរបបយោធាជប៉ុន។ ជប៉ុនបានយកកម្ពុជាធ្វើជាមូលដ្ឋានទ័ព និងគាបយកវត្ថុធាតុដើម ខាងកសិកម្មដោយតម្លៃថោកបំផុត។ តាមការទាមទារ របស់ជប៉ុន រដ្ឋាភិបាលបារាំងបង្ខំឱ្យកសិករខ្មែរលក់ផលដំណាំបំពេញតម្រូវការសេដ្ឋកិច្ចជប៉ុន។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM">ខ. ការផុសឡើងនៃខ្មែរជាតិនិយម</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> <span lang="KHM" style="color: blue;">១.ក្រុមដែលលំអៀងទៅខាងជប៉ុន</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;"> <span lang="KHM">មេដឹកនាំក្រុមនេះគឺលោក</span></span><span lang="KHM"> <span style="color: red;">សឺង ង៉ុកថាញ់</span><span style="color: black;">។ នៅឆ្នាំ ១៩៤៥ ជប៉ុនបានបណ្ដេញបារាំងចេញពីកម្ពុជាហើយប្រកាស កម្ពុជាជារដ្ឋ ឯករាជ្យ ដោយលើក សឺង ង៉ុកថាញ់ ឱ្យធ្វើជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ដែលតាមការពិតរដ្ឋាភិបាលរបស់ សឺង ង៉ុកថាញ់ គ្រាន់តែជារដ្ឋាភិ បាលទីងមោងប៉ុណ្ណោះ នៃឯករាជ្យក្លែងក្លាយដែលផ្ដល់ដោយពួកយោធានិយមជប៉ុន។ក្រោយពេលជប៉ុនចាញ់សង្គ្រាមលោកលើក ទី២ បារាំងបានវិលមកកាន់កម្ពុជាជាថ្មី កងទ័ពរបស់ សឺង ង៉ុកថាញ់ បានប្រឹងទប់ទល់នឹងបារាំងដែរ តែពុំអាចតស៊ូនឹងបារាំងបាន ឡើយ ហើយសឺង ង៉ុកថាញ់ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនយកទៅឃុំនៅប្រទេសបារាំង។ នៅឆ្នាំ ១៩៥១ បារាំងបានដោះលែង សឺង ង៉ុកថាញ់ តាមសំណើរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ។ នៅដើមឆ្នាំ ១៩៥២ សឺង ង៉ុកថាញ់ បានរត់ទៅប្រទេសថៃបង្កើតចលនាខ្មែរសេរី។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> <span lang="KHM" style="color: blue;">២.ក្រុមដែលមាននិន្នាការខាងកុម្មុយនិស្ត</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span lang="KHM" style="color: black;">នៅឆ្នាំ ១៩៣០ ចលនាប្រជារាស្ត្របានរួបរួមជាមួយក្រុមដែលមាននិន្នាការខាងកុម្មុយនិស្ត។ បន្ទាប់ពីការមកដល់នៃរបបយោ ធានិយមជប៉ុន ក្រុមនេះបានក្លាយទៅជារណសិរ្សអ្នកស្នេហាមាតុភូមិខ្មែរ ឬហៅ</span><span lang="KHM" style="color: red;">ខ្មែរឥស្សរៈ</span><span lang="KHM" style="color: black;">។ ស្ថានភាពរង្គោះរង្គើខាងសេដ្ឋកិច្ច និងសង្គមនៃប្រទេសផ្ដល់ឱ្យរណសិរ្សខ្មែរឥស្សរៈ ពង្រីកមូលដ្ឋាននយោបាយ និងពង្រីកចម្បាំងឈ្លបទៅលើពួកអាណានិគម។ ទោះបីមានប្រតិបត្តិការការបង្ក្រាបដ៏សាហាវអំពីកងទ័ពបារាំងក៏ដោយ ក៏កងកម្លាំងខ្មែរឥស្សរៈ បានវាយប្រហារតបវិញធ្វើឱ្យ បារាំងមានការខូចខាតដែរ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span lang="KHM" style="color: black;">មិនដូចវៀតណាមទេខ្មែរជាតិនិយមគឺនៅស្ងៀមស្ងាត់ខាងផ្នែកនយោបាយកំឡុងពីទសវត្សឆ្នាំ១៩០០ដល់ទសវត្សឆ្នាំ១៩៣០។ នេះគឺប្រហែលព្រោះតែមានរបបស្ដេចសោយរាជ្យ និងវិធីដែលពួកបារាំងកាន់កាប់របបរាជាធិបតេយ្យ។ ពួកអ្នកភូមិខ្មែរជា ច្រើន ត្រូវគេប្រើប្រាស់ ដើម្បីរំលោភយកអំណាចដែលបានជឿទុកចិត្តថាបើសិនជាស្ដេចនៅសោយរាជ្យ កម្ពុជាសុខសប្បាយ ដូចពេល ដែលធ្លាប់មាន។ នៅពេលដូចគ្នាដែរអត្រាការចេះអក្សរទាបនៅកម្ពុជាដែលពួកបារាំងបានស្ទាក់ស្ទើរដើម្បីបន្សើរឡើងដោយបាន បញ្ឈប់ចរន្តជាតិនិយមផ្សព្វផ្សាយជាច្រើននៅពេលដែលពួកគេនៅវៀតណាម ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="KHM" style="color: black;">យ៉ាងណាក៏ដោយ ជាតិនិយមខ្មែរកំពុងតែបានផុសឡើងចំណោមពួកវីរជនខ្មែរចេះដឹងនៅតាមទីក្រុង។ នៅពេលដែលពួកបា រាំងប្រត្យាស្ថាបនាបូជនីយស្ថានជាច្រើននៅអង្គរវត្ត មោទនភាពនៃប្រជាជនខ្មែរជាច្រើនត្រូវបានគេពញ្ញាក់ឡើងនៅ ក្នុងប្រទេស របស់ពួកគេនិងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រអតីតកាលរបស់ពួកគេ ។ ពួកអ្នកវីរជនចេះដឹងថ្មីជាច្រើន ត្រូវបានបញ្ចប់ការសិក្សា ផ្នែកប្រវត្តិ សាស្ត្រខ្មែរ នៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិឯភ្នំពេញ។ នៅទីនោះ ការអាក់អន់ចិត្តនៅក្នុងមធ្យោបាយ ដែលពួកសិស្ស និសិត្សយួន ត្រូវគេ អនុគ្រោះដែលលទ្ធផល នៅក្នុងញ្ញត្តិមួយថ្វាយទៅព្រះបាទមុនីវង្សនៅទសវត្សឆ្នាំ១៩៣០ ។ សំខាន់ ពួកអ្នកជាតិនិយមភាគច្រើន ដំបូងឡើយ ជាពួកសមាជិកខ្មែរក្រោម ក៏ជាសមាជិកនៃជនជាតិភាគតិចខ្មែរដែលរស់នៅវៀតណាមដែរ ។ លោកសឺង ង៉ុកថាញ់ និងលោកប៉ាច ឈឹន បានចាប់ផ្ដើមការបោះពុម្ពផ្សាយនគរវត្ត</span><span style="color: black;"> (<span lang="KHM">អង្គរវត្ត) សារពត៌មានខ្មែរដំបូងគេ ។ វាបានបន្ទោសនយោបាយ អាណានិគមបារាំងដោយអាកប្បកិរិយាទន់ភ្លន់ នូវអំពើពុករលួយព្រឹទ្ធិកម្មរបស់ខ្លួន(ការចងការអាករ)នៅតាមតំបន់ជនបទនានា ការត្រួតត្រារបស់បរទេសខាងសេដ្ឋកិច្ច ហើយនិងក៏បានរិះគន់ផងដែរពួកយួនចំពោះចក្រពត្តិនិយមពីអតីតកាលរបស់ខ្លួន និង ទីតំណែងឯកសិទ្ធិនៅឥណ្ឌូចិន ។</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A:Flag_of_Cambodia_under_Japanese_occupation.svg" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;"><span style="font-size: 12pt;"></span></a></div>
<table align="right" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><tbody>
<tr><td style="font-size: 13px;"><div style="line-height: 1.3em;">
<img alt="" height="188" src="" style="border: 0px; outline: none;" width="319" /></div>
<div style="line-height: 1.3em; text-align: center;">
<a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A:Flag_of_Cambodia_under_Japanese_occupation.svg" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;"><span style="font-size: 12pt;"></span></a><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A:Flag_of_Cambodia_under_Japanese_occupation.svg" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;"><span lang="KHM">ទង់ជាតិកម្ពុជាក្រោមការត្រួតត្រារបស់ជប៉ុន</span></a></div>
</td></tr>
</tbody></table>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="KHM" style="color: red;"><span lang="KHM" style="color: black;">ខ្មែរមានសំណាងនៅក្នុងការគេចផុតការរងទុក្ខវេទនាដែលបានតស៊ូដោយ ប្រជាជនអាស៊ីអាគ្នេយ៍ភាគច្រើនដ៏ទៃទៀតកំឡុង</span> សង្គ្រាមលោកលើកទី២</span><span lang="KHM"> <span style="color: black;">។ បន្ទាប់ពីការបង្កើតឡើងនៃរបបវិឈីនៅបារាំងនៅឆ្នាំ១៩៤០កងទ័ពជប៉ុនបាន រើម កកាន់វៀតណាម និងបានជំនួសកន្លែងអាជ្ញាធរបារាំង ។ នៅពាក់ កណ្ដាលឆ្នាំ១៩៤១ ពួកគេបានចូលកម្ពុជា ក៏ប៉ុន្តែបានអនុញ្ញាតអោយ ពួកមន្ត្រីរដ្ឋការបារាំងវិឈី អោយនៅមានប៉ុស្ត៍រដ្ឋបាលខ្លួន។ របបគាំទ្រ ជប៉ុននៅប្រទេសថៃដែលនាំមុខដោយសេនាប្រមុខ(ចមពល)វិបុលសង្គ្រាម បានស្នើការធានាអះអាងពីរបបវិឈីថា នៅក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នៃការកាត់ ផ្ដាច់នូវអធិបតេយ្យភាពបារាំង ទឹកដីខ្មែរ និងឡាវដើម ឡើយជា កម្មសិទ្ធិ របស់ប្រទេសថៃ នឹងត្រូវប្រគល់ត្រឡប់ទៅអោយរដ្ឋអំណាចបាងកកវិញ ។ ការស្នើសុំនេះត្រូវ បានច្រានចោល។ នៅខែធ្នូ១៩៤០ សង្គ្រាមបារាំង-ថៃបានផ្ទុះឡើងនិងពួកកងទ័ពថៃបូព៌ាបានលុកលុយកម្ពុជានូវខែបន្តបន្ទាប់។ពួកបារាំងបានទាល់ច្រកដើម្បី តស៊ូប្រឆាំងនឹងកងទ័ពថៃ ដែលប្រដាប់ដោយ អាវុធល្អៗជាងទាំងលើគោកនិងអាកាស ក៏ប៉ុន្តែ យ៉ាងណាក៏ដោយក៏ បានគ្រប់គ្រង ពិន្ទុបាននូវជ័យជំនះជើងទឹកនៅឈូងសមុទ្រថៃ។ នៅចំណុចនេះ តូក្យូបានធ្វើអន្តរាគមន៍ និង បានបង្ខិតបង្ខំ រដ្ឋ អំណាចបារាំង ដើម្បីទទួលយកសន្ធិសញ្ញាដោយការប្រគល់អោយខេត្តបាត់ដំបង និងប៉ែក នៃខេត្តសៀមរាបទៅ កាន់ប្រទេសថៃនៅក្នុងការដោះ ដូរចំពោះការទូទាត់តូចតាចមួយ ។ ពួកខ្មែរត្រូវគេអនុញ្ញាតរក្សាទុកអង្គរ។ ការឈ្លានពានរបស់ថៃ ក៏ប៉ុន្តែមានការប៉ះ ទង្គិចតិច តួចលើជីវភាព នៃប្រជាជនខ្មែរភាគច្រើនដែលនៅខាងក្រៅតំបន់ពាយព្យ ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">ព្រះបាទមុនីវង្សបានសោយទីវង្គតនៅខែមេសា១៩៤១។ ទោះបីជាព្រះរាជបុត្រទ្រង់ ព្រះអង្គម្ចាស់មុនីចៅត្រូវបានគេចាត់ទុក ថាជាទាយាទជាក់ស្ដែងក៏ដោយតែពួកបារាំងដាក់ជំនួសព្រះនរោត្តមសីហនុវិញជាមហានត្តា(ម្ចាស់ចៅតួត)នៃព្រះបាទនរោត្តម។ ព្រះសីហនុគឺជាបេក្ខជនដែលប្រកបដោយឧត្តមភាព ពីទស្សនៈវិស័យរបស់ពួកបារាំងដោយសារតែយុវវ័យរបស់ព្រះអង្គ(ព្រះអង្គ មានព្រះជន្មដប់ប្រាំបួនព្រះវស្សា) កង្វះបទពិសោធន៍របស់ទ្រង់ និងភាពងាយបត់បែនរបស់ទ្រង់ ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span lang="KHM" style="color: black;">ជប៉ុនហៅ "អាស៊ីសម្រាប់ជនជាតិអាស៊ី" បានរកបានអ្នកស្ដាប់ដែលចេះស្ដាប់ក្នុងចំណោមពួកជាតិនិយមខ្មែរ ទោះបីជានយោ បាយទីក្រុងតូក្យូនៅឥណ្ឌូចិនត្រូវបន្សល់ទុកនៅរដ្ឋាភិបាលអាណានិគម ទទួលបន្ទុកតែឈ្មោះក៏ដោយ។នៅពេលដែលព្រះសង្ឃ លេចធ្លោសកម្មខាងនយោបាយ ហែម ចៀវ ត្រូវបានចាប់ខ្លួននិងដោះស្បង់ចីវរដោយមិនសមរម្យដោយពួករដ្ឋអំណាចបារាំងនៅ ខែកក្កដា១៩៤២ ពួកអ្នករៀបរៀង</span><span style="color: black;">"<span lang="KHM">នគរវត្ត"បានដឹកនាំបាតុកម្មមួយទាមទារអោយមានការដោះលែងព្រះអង្គ។ពួកគេ ដូចគ្នានឹង ពួកអ្នកជាតិនិយមដ៏ទៃទៀត ដោយជាក់ស្ដែងច្បាស់បានប៉ាន់ស្មានហួស ទៅលើឆន្ទៈរបស់ជប៉ុនដើម្បីនាំពួកគេត្រឡប់មកវិញ សម្រាប់រដ្ឋអំណាចវិឈីភ្លាមៗបានចាប់ខ្លួនពួកបាតុករ និងបានដាក់ទោសប្រហារជីវិតដល់លោកប៉ាច ឈឹន គឺជាម្នាក់ក្នុង ចំណោមពួកអ្នករៀបរៀង"នគរវត្ត"។អ្នករៀបរៀងដ៏ទៃទៀតលោកសឺងង៉ុកថាញ់បានរត់គេចខ្លួនពីភ្នំពេញនិងវិលទៅដល់ជប៉ុន វិញនៅឆ្នាំបន្ទាប់ ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងដែលអស់សង្ឃឹមមួយ ដើម្បីចូលរួមការគាំទ្រក្នុងស្រុកនៅប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនៃសង្គ្រាម ពួកជប៉ុនបាន រំលាយរដ្ឋបាលអាណានិគមបារាំងនៅ ថ្ងៃ៩មីនា ១៩៤៥ និងបានជំរុញអោយកម្ពុជាប្រកាសឯករាជ្យរបស់ខ្លួននៅក្នុង</span></span><span lang="KHM"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%98%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%8C%E1%9E%9B%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%9B%E1%9E%97%E1%9E%B6%E1%9E%96%E1%9E%9A%E1%9E%BD%E1%9E%98%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%B8%E1%9E%81%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%80%E1%9E%BE%E1%9E%8F%E1%9E%92%E1%9F%86%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%82%E1%9F%81&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="មណ្ឌលវិបុលភាពរួមអាស៊ីខាងកើតធំជាងគេ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">មណ្ឌល វិបុលភាពរួមអាស៊ីខាងកើតធំជាងគេ</span></a><span lang="KHM" style="color: black;">។ បួនថ្ងៃក្រោយមក ព្រះបាទសីហនុបានចេញក្រិតថាកម្ពុជាបានឯករាជ្យ ។ លោកសឺង ង៉ុក ថាញ់ បានត្រឡប់មកពីតូក្យូនៅខែឧសភា ហើយលោកត្រូវបានគេតែងតាំងជារដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស ។ ថ្ងៃ១៥សីហា ១៩៤៥ ថ្ងៃ ដែលជប៉ុនបានចុះចាញ់ រដ្ឋាភិបាលថ្មីមួយត្រូវគេបង្កើតឡើងដែលមានលោក សឺង ង៉ុកថាញ់ដើរតួជានាយករដ្ឋមន្ត្រី ។ នៅពេល ដែលកងកម្លាំងសម្ព័ន្ធមិត្តបានកាន់កាប់ភ្នំពេញនៅខែតុលា លោកថាញ់ត្រូវបានគេចាប់ខ្លួនដោយសារ សហការជាមួយពួក ជប៉ុន និងត្រូវបញ្ជូននិរទេសទៅកាន់បារាំងនៅជាប់ឃុំក្នុងផ្ទះ ។ ពួកអ្នកគាំទ្រគាត់ខ្លះបានរត់ទៅភាគខាងជើងឆៀងខាងលិចកម្ពុជា ក្រោយមកនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ថៃ ជាកន្លែងដែលពួកគេផ្ដុំគ្នារួមជាក្រុមបក្សពួកមួយក្នុងចលនាខ្មែរឥស្សរៈ ដើមឡើយ បង្កើតឡើងជាមួយការលើកទឹកចិត្តរបស់ថៃនៅទសវត្សឆ្នាំ១៩៤០ ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">ការតស៊ូដើម្បីការបង្រួបបង្រួមខ្មែរ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;"> <span lang="KHM">ស្ថានភាពរបស់កម្ពុជានៅចុងសង្គ្រាមច្របូកច្របល់ ។ ពួកបារាំងសេរី ក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកឧត្តមសេនីយ៍</span></span><span lang="KHM"> <span style="color: red;">សាល ដឺ ហ្គោល</span> <span style="color: black;">បានប្ដេជ្ញាដើម្បីយកឥណ្ឌូចិនត្រឡប់មកវិញ ទោះបីជាពួកគេបានផ្ដល់អោយកម្ពុជា និងដែនអាណាព្យាបាល ឥណ្ឌូចិន ដ៏ទៃទៀតនូវទំហំ នៃអភិបាលកិច្ចខ្លួនឯងដែលគូសវង់ដោយប្រុងប្រយ័ត្នក៏ដោយ ។ ដោយបានបញ្ជឿទុកចិត្តថាពួកគេមាន<i>បេសកកម្មអារ្យធម៌</i> ពួកគេបានប្រមើលមើលឃើញនូវការចូលរួមរបស់ឥណ្ឌូចិន ក្នុងសហភាពបារាំងនៃអតីតដែនអាណានិគម ដែលបានចែករំលែកបទពិសោធន៍ទូទៅនៃវប្បធម៌បារាំង ។ មិនថាតែពួកវីរជនអាជីពនៅតាមទីក្រុង រឺក៏ប្រជាជនសាមញ្ញទេ យ៉ាងណាៗ គឺត្រូវបានទាក់ទាញដោយការរៀបចំនេះ ។ ចំពោះប្រជាជនខ្មែរអនុវត្តដំណើរជីវិតទាំងអស់ ក្នុងសម័យកាលឯក រាជ្យដ៏ខ្លី ពី ខែមីនា ដល់ ខែតុលា ១៩៤៥ ដែលធ្លាប់បានសប្បាយរីករាយ ។ ភាពរហិតរហៃនៃជនជាតិខ្មែរគឺជារឿងមួយនៃ អតីតកាល ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅភ្នំពេញ ព្រះសីហនុ កំពុងដើរតួជាប្រមុខរដ្ឋ ដែលមានតំណែងដ៏លំបាកក្នុងការចរចារជាមួយពួកបារាំងដើម្បីឯករាជ្យ ភាពពេញលេញគ្រា ដែលព្យាយាមដើម្បីធ្វើអព្យាក្រឹតកម្មពួកអ្នកនយោបាយ និងអ្នកគាំទ្រគណបក្សនៃពួក</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A%E1%9E%A5%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%9A%E1%9F%88" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ខ្មែរឥស្សរៈ"><span lang="KHM" style="color: red;">ខ្មែរឥស្សរៈ </span></a><span lang="KHM" style="color: black;">និង</span><span lang="KHM"></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9C%E1%9F%80%E1%9E%8F%E1%9E%98%E1%9E%B7%E1%9E%89&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="វៀតមិញ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">វៀតមិញ</span></a><span lang="KHM" style="color: black;">ដែលពួកគេចាត់ទុកទ្រង់ថាជាអ្នកចូលដៃជាមួយពួកបារាំង ។ កំឡុងសម័យកាលដ៏ជ្រួលច្របល់រវាងឆ្នាំ១៩៤៦និង ១៩៥៣ព្រះសីហនុបានបង្ហាញនូវសម្បទាគួរអោយកត់សំគាល់សម្រាប់ជីវិតនយោបាយ ដែលបានជម្រុញ គាំទ្រព្រះអង្គ មុន និងក្រោយធ្លាក់ពីអំណាចនៅ ខែមីនា១៩៧០។ពួកខ្មែរឥស្សរៈជាចលនាទ័ពព្រៃមួយដែលកើតឯងយ៉ាងធំក្រៃលែងដែលកំពុង តែប្រតិបត្តិការនៅតាមតំបន់ព្រំដែននានា។ ក្រុមនេះរួមមានពួកឆ្វេងនិយមជនជាតិដើម ពួកឆ្វេងនិយមយួន ពួកជាតិនិយម ប្រឆាំងរាជាធិបតេយ្យ (ខ្មែរសេរី</span><span style="color: black;">) <span lang="KHM">ដែលស្ម័គ្រស្មោះទៅខាងលោកសឺង ង៉ុកថាញ់ ហើយពួកចោរប្លន់ធម្មតា ដែលកំពុងទាញ ប្រយោជន៍ពីភាពវឹកវរ ទៅធ្វើភេរវកម្មពួកអ្នកភូមិ ។ ទោះបីជាឱកាសរបស់ពួកគេបានកើតឡើងនិងធ្លាក់ចុះទៅកំឡុងសម័យ ក្រោយសង្គ្រាមក៏ដោយ</span> (<span lang="KHM">គ្រោះកាចដ៏សំខាន់មួយគឺការរំលំនៃរដ្ឋាភិបាលជាមិត្តខាងឆ្វេងនិយម នៅបាងកកនៅឆ្នាំ១៩៤៧) នៅឆ្នាំ១៩៥៤ពួកខ្មែរឥស្សរៈកំពុងតែប្រតិបត្តិការជាមួយពួកវៀតមិញតាម ការប៉ាន់ស្មានខ្លះថាបានគ្រប់គ្រងដូចជា ភាគច្រើន ៥០ភាគរយនៃទឹកដីរបស់កម្ពុជា ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅឆ្នាំ១៩៤៦ បារាំងបានអនុញ្ញាតអោយប្រជាជនខ្មែរបង្កើតគណបក្សនយោបាយ និងប្រារព្ធការបោះឆ្នោតសម្រា់ប់សភា ប្រឹក្សាដែលនឹងផ្ដល់ប្រឹក្សាដល់ព្រះមហាក្សត្រលើសេចក្ដីព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ របស់ប្រទេស ។ គណបក្សសំខាន់ៗ ពីរគឺទាំងពីរ ត្រូវបានដឹកនាំ ដោយព្រះអង្គម្ចាស់ខ្សែរាជវង្ស។</span></span><span lang="KHM"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%82%E1%9E%8E%E1%9E%94%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%92%E1%9E%B7%E1%9E%94%E1%9E%8F%E1%9F%81%E1%9E%99%E1%9F%92%E1%9E%99_%28%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%87%E1%9E%B6%29&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ (កម្ពុជា) (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ</span></a><span style="color: black;"> <span lang="KHM">ដឹកនាំដោយព្រះអង្គម្ចាស់(អ្នកអង្គម្ចាស់)</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ស៊ីសុវត្ថិ យុត្តិវង្ស</span><span lang="KHM" style="color: black;">បានចូលទៅគ្រប់គ្រងឯករាជ្យភាពភ្លាមៗ កំណែទម្រង់ប្រជាធិបតេយ្យ និងរដ្ឋាភិបាលអាស្រ័យរដ្ឋសភា ។ អ្នកគាំទ្រ គណបក្សនេះគឺជាពួកគ្រូបង្រៀនពួកមន្ត្រីរាជការក្នុងស្រុក ពួកសមាជិកនៃសមណភេទពុទ្ធសាសនាសកម្មៗខាងនយោបាយ និងអ្នកដ៏ទៃៗផ្សេងទៀត ដែលគំនិតរបស់ពួកគេត្រូវរងឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងដោយការអំពាវនាវជាតិនិយមនៃ សារពត៌មាន</span><span style="color: black;"> "<span lang="KHM">នគរវត្ត"មុនពេលត្រូវបានបិទដោយពួកបារាំងនៅឆ្នាំ១៩៤២ ។ ពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យមួយចំនួនបានពេញចិត្តពេញថ្លើម ជា មួយនឹងវិធីហិង្សានានារបស់ខ្មែរឥស្សរៈ។ គណបក្សសេរីនិយម</span></span><span lang="KHM"> <span style="color: black;">ដឹកនាំដោយព្រះអង្គម្ចាស់</span><span style="color: red;">នរោត្តម នរិន្ទដែត</span></span><span style="color: black;"> (Norodom Norindeth)<span lang="KHM">តំណាងអោយចំណាប់អារម្មណ៍នៃពួកឥស្សរជនចាស់ៗនៅតាមជនបទ រួមមានពួកម្ចាស់ដីធំៗ ។ ពួកគេចូល ចិត្តការបន្តទម្រង់ទំនាក់ទំនងអាណានិគមជាមួយបារាំងជាង ហើយគាំទ្រកំណែទម្រង់ប្រជាធិបតេយ្យសើៗ។ ការបោះឆ្នោត សភាប្រឹក្សាបានប្រារព្ធឡើងនៅខែកញ្ញា១៩៤៦ ពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យបានឈ្នះ៥០ក្នុងចំណោម៦៧កៅអី ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">ជាមួយចំនួនភាគច្រើនដែលមិនប្រែប្រួលក្នុងសភា ពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យបានព្រាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញយកគំរូតាមច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ នៃសាធារណរដ្ឋបារាំងទីបួន។អំណាចត្រូវបានប្រមូលផ្ដុំនៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃនៃរដ្ឋសភាជាតិដែលបានបោះឆ្នោតដោយប្រជាជន។ ព្រះមហាក្សត្របានប្រកាសរដ្ឋធម្មនុញ្ញថ្មីដោយស្ទាក់ស្ទើរនៅ ថ្ងៃ៦ឧសភា ១៩៤៧។ កាលណោះបានទទួលស្គាល់ព្រះអង្គថាជា "ប្រមុខរដ្ឋក្នុងដួងព្រលឹង" ដែលបានកាត់បន្ថយទ្រង់ទៅក្នុងលក្ខ័ណ្ឌនៃព្រះមហាក្សត្រអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយបានទុកអោយ មិនច្បាស់លាស់ នូវទំហំ ដែលព្រះអង្គអាចដើរតួនាទីសកម្មនៅក្នុងនយោបាយជាតិ ។ ព្រះសីហនុអាចនឹងប្រែភាពមានន័យមិន ច្បាស់លាស់នេះទៅជាគុណសម្បត្តិរបស់ព្រះអង្គ នៅប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយមកទៀតយ៉ាងណាយ៉ាងណាក្ដី ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅក្នុងការបោះឆ្នោតសភាជាតិខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៤៧ ពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យបានឈ្នះឆ្នោតចំនួនភាគច្រើនក្រៃលែង ។ ទោះបីដូច្នេះ ក៏ដោយ ក៏ការខ្វែងគំនិតគ្នានៅខាងក្នុងគណបក្សនេះគឺពុំអាចត្រួតត្រាបានឡើយ។ ស្ថាបនិករបស់បក្សទ្រង់ស៊ីសុវត្ថិ យុត្តិវង្សបាន សុគត និងមិនមានអ្នកដឹកនាំមួយណាច្បាស់លាស់ទេ ដែលលេចធ្លោដើម្បីស្នងតំណែងបន្តពីទ្រង់។ កំឡុងសម័យ ឆ្នាំ១៩៤៨ដល់ ១៩៤៩ ពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យបានប្រែជារួបរួមគ្នាតែមួយនៅក្នុងការប្រឆាំងទៅនឹងការតែងច្បាប់ដែលបានគាំទ្រដោយព្រះមហា ក្សត្រ រឺក៏ ពួកអ្នកត្រូវចាត់តាំង ។ បញ្ហាដ៏សំខាន់មួយគឺការបដិសណ្ឋារកិច្ចដើម្បីឯករាជ្យរបស់ព្រះអង្គ នៅក្នុងសហភាព បារាំង ដែលបានស្នើសន្ធិសញ្ញាពង្រាងដែលបានផ្ដល់ដោយពួកបារាំងនៅចុងឆ្នាំ១៩៤៨ ។ បន្តបន្ទាប់ពីការរំលាយសភាជាតិនៅខែកញ្ញា ១៩៤៩ កិច្ចព្រមព្រៀងលើកតិកាសញ្ញាដែលបានឈានទៅមុខតាមរយៈការដោះដូរសំបុត្រគ្នារវាងព្រះបាទសីហនុ និងរដ្ឋាភិបាល បារាំង ។ វាបានមានឥទ្ធិពលពីរខែក្រោយមក ទោះបីជាសច្ចាប័នសភាជាតិនៃសន្ធិសញ្ញានោះមិនដែលបានរឹងមាំក៏ដោយ ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">សន្ធិសញ្ញាបានផ្ដល់អោយកម្ពុជានៅអ្វីដែលព្រះសីហនុមានព្រះបន្ទូលថា</span>"<span lang="KHM">ឯករាជ្យភាពហាសិបភាគរយ":តាមនឹងទំនាក់ទំនង អាណានិគមត្រូវបានបញ្ចប់ជាផ្លូវការ ហើយប្រជាជនខ្មែរត្រូវបានគេប្រគល់ការគ្រប់គ្រង ខាងមុខងាររដ្ឋបាលភាគច្រើនបំផុត។ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធកម្ពុជាត្រូវបានផ្ដល់សេរីភាពសកម្ម ខាងក្នុងភូមិភាគស្វ័យតដែលគ្រប់គ្រងដោយខ្លួនឯងដែលរួមមានខេត្ត បាត់ ដំបង និងសៀមរាប ដែលត្រូវបានត្រលប់ពីប្រទេសថៃវិញក្រោយសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ក៏ប៉ុន្តែក្នុងនោះពួក បារាំងបាន សង្កត់ធ្ងន់ កន្លែងផ្សេងទៀតថា មិនមានធនធានច្រើនដើម្បីត្រួតត្រាឡើយ ។ កម្ពុជានៅតែបានស្នើសុំធ្វើសហការ បញ្ញានយោ បាយការបរទេស ជាមួយក្រុមប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់នៃសហភាពបារាំង ក៏ប៉ុន្តែយ៉ាងណាៗ បារាំងទទួលបានទំហំគ្រប់គ្រងសំខាន់ៗលើ ប្រព័ន្ធតុលាការហិរញ្ញវត្ថុនិងទំនៀមទម្លាប់។ ការគ្រប់គ្រងប្រតិបត្តិការយោធាពេលសង្គ្រាមនៅខាងក្រៅភូមិភាគស្វ័យតដែលនៅ សេសសល់ក្នុង កណ្ដាប់ដៃបារាំងនៅឡើយ ។ បារាំងក៏ត្រូវបានអនុញ្ញាតផងដែរអោយរក្សាមូលដ្ឋានទ័ពលើទឹកដីកម្ពុជា។ នៅឆ្នាំ ១៩៥០ កម្ពុជា ត្រូវ បានព្រមព្រៀងទទួលស្គាល់ខាងការទូតដោយសហរដ្ឋ និងដោយ ពួកមហាអំណាចមិនមែន កុម្មុយនិស្តជា ច្រើន ក៏ប៉ុន្តែនៅអាស៊ីមាន តែប្រទេសថៃនិងកូរ៉េខាងត្បូងទេបានអូសបន្លាយការទទួលស្គាល់ ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">ពួកអ្នកប្រជាធិបតេយ្យបានឈ្នះភាគច្រើននៅក្នុងការបោះឆ្នោតសភាជាតិនៅខែកញ្ញា១៩៥១ ហើយពួកគេក៏បានបន្ត នយោ បាយ របស់ពួកគេ ក្នុងការប្រឆាំងព្រះមហាក្សត្រលើចំពោះមុខតាមការធ្វើបានទាំងអស់។ នៅក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងមួយ ដើម្បីឈ្នះ អោយបាន ការយល់ស្រុះស្រួលរបស់ប្រជាជនច្រើនជាងគេ ព្រះសីហនុបានសុំអោយពួក បារាំងដោះលែងអ្នកជាតិនិយម លោក សឺង ង៉ុកថាញ់ ពីការនិរទេសខ្លួន ហើយអនុញ្ញាតអោយលោកត្រលប់ចូលស្រុកវិញ ។ លោកបានធ្វើនិវត្តន៍ដោយ ជោគជ័យទៅ កាន់ទីក្រុង ភ្នំពេញ នៅថ្ងៃ២៩តុលា ឆ្នាំ១៩៥១។ វាមិនបានយូរប៉ុន្មានទេ យ៉ាងហោចណាស់ក៏មុនពេលដែលលោកចាប់ផ្ដើមទាម ទារ អោយមានការដក ទ័ពបារាំងចេញពីកម្ពុជាដែរ ។ លោកបានធ្វើការទាមទារដូចនេះម្ដងទៀតនៅដើមឆ្នាំ១៩៥២ នៅក្នុង"ខ្មែរ ក្រោក</span>" <span lang="KHM">សារពត៌មានប្រចាំ សប្ដាហ៍ដែលលោកបានបង្កើតឡើង ។ សារពត៌មាននេះត្រូវបង្ខំអោយបញ្ឈប់ការបោះពុម្ព ផ្សាយនៅ ខែមីនា ហើយលោក</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">សឺង ង៉ុក ថាញ់ </span><span lang="KHM" style="color: black;">បានរត់គេចពីរាជធានីទៅជាមួយពួកអ្នកដើរតាមប្រដាប់អាវុធពីរបីនាក់ ដើម្បីចូលរួម ពួក ខ្មែរឥស្សរៈ។ ដោយត្រូវបាន លាប ពណ៌ឆ្លាស់គ្នាថាជា ជនកុម្មុយនិស្តផង និងភ្នាក់ងារនៃទីភ្នាក់ងារសំងាត់កណ្ដាលផង (ភ.ស.ក. រឺ </span><span style="color: black;">CIA) <span lang="KHM">របស់សហ រដ្ឋអាមេរិចដោយ ព្រះសីហនុ លោកនៅតែបាននិរទេសខ្លួនរហូតដល់លោកលន់ ណុលបានបង្កើត ឡើងសាធា រណរដ្ឋខ្មែរនៅ ឆ្នាំ១៩៧០ ។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">យុទ្ធនាការដើម្បីឯករាជ្យ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅខែមិថុនា ១៩៥២ ព្រះសីហនុបានប្រកាសវិស្ថានបនកម្មនូវគណៈរដ្ឋមន្ត្រីរបស់ព្រះអង្គហើយបានព្យួររដ្ឋធម្មនុញ្ញនិងបាន កាន់កាប់ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋាភិបាលជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ ក្រោយមកទៀត ដោយគ្មានសច្ចាប័នរដ្ឋធម្មនុញ្ញច្បាស់លាស់ ព្រះអង្គបាន រំលាយ សភាជាតិ ហើយបានប្រកាសច្បាប់សឹកនៅខែមករា ឆ្នាំ១៩៥៣ ។ ព្រះសីហនុបានប្រើច្បាប់ ដោយផ្ទាល់ អស់រយៈពេល ជិតបីឆ្នាំ ចាប់ពីខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៥២ រហូតដល់ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ១៩៥៥ ។ បន្ទាប់ពីការរំលាយសភាចោលហើយ ព្រះអង្គបានបង្កើត សភាប្រឹក្សា ដើម្បីចូលជំនួសកន្លែងអង្គនីតិបញ្ញត្តិ ហើយបានតែងតាំងព្រះវរបិតាព្រះអង្គ ព្រះនរោត្តម សុរាម្រិត ជារាជានុសិទ្ធិ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅខែមីនា ឆ្នាំ១៩៥៣ ព្រះសីហនុបានយាងទៅបារាំង។ ដោយបានប្រកាសក្ដែងៗថា ព្រះអង្គកំពុងតែធ្វើដំណើរដើម្បីព្រះរាជ សុខ ភាពទ្រង់ តែព្រះអង្គកំពុងតែចាប់ផ្ដើមយុទ្ធនាការយ៉ាងខ្លាំងដើម្បីបញ្ចុះបញ្ចូលពួកបារាំងអោយប្រគល់ឯករាជ្យពេញលេញ មកកម្ពុជា។ បរិយាកាសនៃគំនិតយោបល់នៅកម្ពុជា នៅពេលនោះដូច្នេះថាបើសិនជាទ្រង់មិនបានសម្រេចឯករាជ្យភាពភ្លាមៗទេ ប្រជាជនប្រហែលជាបែរត្រលប់ទៅរកលោកសឺង ង៉ុកថាញ់ និងពួកខ្មែរឥស្សរៈដែលពួកគេតាំងចិត្តពេញ ទីដើម្បីសម្រេចគោល ដៅនោះ។ នៅក្នុងជំនួបជាមួយប្រធានាធិបតីបារាំង និងជាមួយមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ផ្សេងៗទៀត ព្រះសីហនុត្រូវបានគេណែនាំ អោយ ក្លាយជា <i>អ្នកបំភ័យបង្អើល</i> ហួសហេតុអំពីស្ថានភាពនយោបាយនៅក្នុងប្រទេស។ ពួកបារាំងក៏បានធ្វើការគំរាមកំហែង លាក់កំ បាំង ដោយស្រាលថា បើសិនព្រះអង្គបន្តមិនធ្វើសហប្រតិបត្តិការទេ ពួកគេប្រហែលនឹងអាចផ្លាស់ប្ដូរព្រះអង្គចេញពីតំណែង ។ ការធ្វើដំណើរបានបែរជា បរាជ័យ ក៏ប៉ុន្តែនៅតាមផ្លូវមកប្រទេសកំណើតវិញឆ្លងកាត់សហរដ្ឋ កាណាដា និងជប៉ុន ព្រះសីហនុ បានផ្សព្វផ្សាយអំពីស្ថានភាពដ៏ អាចក្រក់របស់កម្ពុជា នៅតាមប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">ដើម្បីបានធ្វើវិនាដកម្មបន្ថែមនូវ <i>រាជបូជនីយកិច្ចដើម្បីឯករាជ្យ</i> របស់ព្រះអង្គ ព្រះសីហនុកំពុងតែប្រកាសថា ព្រះអង្គនឹងមិន ត្រលប់ ទៅវិញរហូត ដល់ពួកបារាំងផ្ដល់អោយនូវការធានាអះអាងថា ឯករាជ្យពេញលេញនឹងត្រូវផ្ដល់អោយ។ ព្រះអង្គក្រោយ មកទៀតបាន</span> <span lang="KHM">យាងចាកចេញពីភ្នំពេញនៅខែមិថុនា បាននិរទេសខ្លួនដោយព្រះអង្គឯងទៅកាន់ប្រទេសថៃ។ ដោយគ្មានស្វាគមន៍ ពីទ្រីក្រុងបាងកក ព្រះអង្គក៏បានផ្លាស់មករាជដំណាក់របស់ព្រះអង្គ ក្បែរវិកិណ្ណដ្ឋានអង្គរនៅខេត្តសៀមរាប។ សៀមរាប ជាផ្នែក មួយនៃភូមិភាគកងទ័ព ស្វ័យតដែលបានបង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៤៩ ដែលត្រូវបានបងញ្ជាការដោយលោកនាយវរសេនីយទោលន់ ណុល ដើមឡើយជាអ្នក នយោបាយស្ដាំ ដែលនឹងក្លាយជាជនលេចធ្លោម្នាក់ ហើយនៅពេលនោះជាសម្ព័ន្ ធមិត្តរបស់ព្រះសី ហនុដែលខាន មិនបានខាង យោធា។ ចាប់ពីមូលដា្ឋនទ័ពឯសៀមរាបរបស់ទ្រង់ ព្រះមហាក្សត្រ និងលោកលន់ ណុលបានរិះរក ផែនការជាច្រើនដើម្បីការតស៊ូ បើសិនជាពួកបារាំងមិនព្រមសន្យតាមលក្ខ័ណ្ឌរបស់ពួកលោក ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">ព្រះសីហនុកំពុងបង្កើតល្បែងភ្នាល់កម្រិតខ្ពស់ ចំពោះពួកបារាំងវិញងាយស្រួលផ្លាស់ព្រះអង្គចេញ ជាមួយនឹងស្ដេចមួយទៀត ដែលងាយបង្វិលបាន យ៉ាងណាៗ ស្ថានភាពកងទ័ពកំពុងតែធ្វើអោយខូចខាតទូទាំងឥណ្ឌូចិន ហើយនិងរដ្ឋាភិបាលបារាំងនៅ ថ្ងៃ ៣កក្កដា ឆ្នាំ១៩៥៣ បានប្រកាសខ្លួនរួចរាល់ដើម្បើប្រគល់ឯករាជ្យភាពពេញលេញដល់រដ្ឋទាំងបីមាន កម្ពុជា វៀតណាម ឡាវ ។ ព្រះសីហនុបានទទូចលើលក្ខ័ណ្ឌផ្ទាល់របស់ព្រះអង្គ ដែលរួមមានការគ្រប់គ្រងពេញទីខាងការពារជាតិ ពួកនគរបាល តុលាការ និងបញ្ហាហិរញ្ញវត្ថុ ។ ពួកបារាំងបានប្រគល់អោយ: នគរបាល និងតុលាការត្រូវបានផ្ទេរមកក្នុងការគ្រប់គ្រង របស់កម្ពុជានៅចុង ខែសីហា ហើយនៅក្នុងខែតុលាប្រទេសនេះ បានក្ដោបក្ដាប់ការបញ្ជកងកម្លាំងទ័ពរបស់ខ្លួនពេញទី ។ ព្រះបាទសីហនុ ឥឡូវបាន ក្លាយជា វីរបុរសនៅក្នុងកែវភ្នែកនៃប្រជាជនរបស់ព្រះអង្គ ហើយបានត្រលប់មកភ្នំពេញវិញដោយជ័យជំនះ និងថ្ងៃឯក រាជ្យគឺត្រូវ ប្រារព្ធឡើងនៅថ្ងៃ៩វិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣ ។ ការគ្រប់គ្រងបញ្ហានានាសេសសល់ដែលកំពុងជះឥទ្ធិពល ដល់ អធិបតេយ្យភាព ដូចជា កិច្ចការហិរញ្ញវត្ថុ និងថវិកា ដែលបានហុចបន្តដល់រដ្ឋកម្ពុជាថ្មីនៅឆ្នាំ១៩៥៤ ។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">ព្រះមហាក្សត្រសោយរាជ្យក្នុងសម័យអាណានិគម</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> <span lang="KHM">ក្នុងសម័យអាណានិគមបារាំង មានព្រះមហាក្សត្រ ៤ ព្រះអង្គ ដែលបានឡើងគ្រងរាជ្យបន្តបន្ទាប់គ្នាគឺ៖</span></span></div>
<a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A:Flag_of_Cambodia_under_Japanese_occupation.svg" style="color: brown; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; outline: none; text-decoration: none;"></a><span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 12pt; line-height: 25.1875px;"></span><br />
<ol start="1" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="1">
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: blue;">ព្រះបាទនរោត្ដម</span><span lang="KHM"> </span><span style="color: black;">(<span lang="KHM">១៨៥៩-១៩០៤)</span></span></li>
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: blue;">ព្រះបាទស៊ីសុវត្ថិ</span><span style="color: black;"> (<span lang="KHM">១៩០៤-១៩២៧)</span></span></li>
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: blue;">ព្រះបាទស៊ីសុវតិ្ថ មុនីវង្ស</span><span style="color: black;"> (<span lang="KHM">១៩២៧-១៩៤១)</span></span></li>
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: blue;">ព្រះបាទនរោត្ដម សីហនុ</span><span style="color: black;"> (<span lang="KHM">១៩៤១-១៩៥៥)</span></span></li>
</ol>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-35237723809606554312013-09-02T10:20:00.000-07:002013-09-03T06:57:28.881-07:00សម័យ ឧដុង្គ<span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">បើតាមឯកសាររឿងព្រេងខែ្មរភាគ៥ របស់ក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ ខែ្មរបញ្ជាក់ថា ទីក្រុងឧដុង្គចាប់កសាងឡើងក្នុងសតវត្សរ៍ទី១៧ក្នុង រជ្ជ កាលព្រះបាទសមេ្តចព្រះ</span><span lang="KHM" style="color: red; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">ជ័យជេដ្ឋាទី២</span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">។</span><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> <span lang="KHM">ក្នុងពុទ្ឋសករាជ ២១៦៤នៃ គ្រិស្តសករាជ ១៦២០ ព្រះបាទ សមេ្តចព្រះជ័យជេដ្ឋា សេ្តចគង់នៅ ព្រះ រាជវាំងល្វាឯម ទ្រង់ បាននាំ សេនាបតី និងនាម៉ឺន សព្វមុខមន្រ្តីចុះព្រះ រាជទីនាំងនាវាសេ្តចយាងទៅប្រពាតនៅ តំបន់ អូរក្រុងលាយក្នុងខេត្ត សំរោងទង ទ្រង់ប្រថាប់នៅព្រះពន្លាជាយូរថៃ្ងរួចសេ្តចយាងទៅក្រសាល នៅតាដុងយាយ ជ័យទ្រង់ក៏ទតឃើញ ទីទួលមួយនៅតំបន់ស្រះកែវ ជាទីមានទេសភាពល្អក៏ ទ្រង់ចាប់ព្រះ ទ័យហើយទ្រង់មានព្រះតម្រាស់ ជាមួយមន្រ្តី មានហោធិបតីជាដើម ថា</span></span><br />
<a name='more'></a>យើងចង់សាងព្រះរាជវាំងគង់ នៅទីនេះតើ អស់អ្នកទាំងពួងយល់ ថាមេ្តច? <span lang="KHM">ឧកញ្ញ៉ាហោរាធិបតី មុំ គន់គូរពិនិត្យ មើលទីដីនោះដោយ ក្បួនហោរាសាស្រ្តហើយ ក្រាបបង្គំទូលថា" ទីនេះជាទីជយភូមិ</span>ល្អណាស់ត្រូវតាមក្បួន ទាយ ថា នឹងមានឬ ទ្ឋិតេជះ ឈ្នះអស់សត្រូវទាំង ៨ទិស " ព្រះរាជាទ្រង់ ជ្រាបដូច្នោះក៏ចាត់ឧកញ៉ាក្រឡា-ហោមកែវ ឲ្យជានាយកចាត់ការកសាងព្រះរាជវាំងនៅតំបន់ស្រះកែវនេះនៅថៃ្ង៥កើតខែផល្គុណ ឆ្នាំវក ទោស័កពុទ្ឋ-សករាជ ២១៦៤ គ្រិស្តសករាជ១៦២០ សេ្តចបានតាំងព្រះនាមព្រះនគរ (ទីក្រុង)ថ្មីនោះថា <b style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបរមរាជវាំងមហា នគរឧដុង្គ-មានជ័យបុរី រម្យឧត្តមរាជនិវេសនដ្ឋាន</span></b><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> ដែលហៅខ្លីថា </span><b style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><span lang="KHM" style="color: red;">ក្រុងឧដុង្គមានជ័យ</span></b><span lang="KHM" style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">។</span><br />
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">ព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌(១៦០៣ - ១៦១៨)</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅឆ្នាំ១៦០១ ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌បានត្រឡប់ពីប្រទេសសៀមស្របតាមបំណងប្រាថ្នា របស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរដែលបានសុំយាង ព្រះអង្គពីទីក្រុងអយុធ្យា ចូលមកតាមច្រកកំពតមកគង់នៅ</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">កោះស្លាកែត</span><span lang="KHM"> <span style="color: black;">ជិត</span><span style="color: red;">ភូមិកៀនស្វាយ</span><span style="color: black;">សព្វថ្ងៃ។ ភាពស្ងប់ស្ងាត់ហាក់ កើត មាននៅតាមកន្លែងខ្លះនៅក្នុងប្រទេស ប៉ុន្តែកន្លែងខ្លះទៀតមានកើតចលនាបះបោរ ធ្វើឲ្យប្រជារាស្ត្រភិតភ័យនៅឡើយ។ ក្រោយ ពីបង្ក្រាបចលនាបះបោរស្រួលបួលហើយ ព្រះអង្គទ្រង់បានបញ្ជាឲ្យគេសង់ព្រះរាជវាំងនៅល្វាឯម ដែលត្រូវនឹង ទីតាំង វត្តអរិយ ក្សត្រសព្វថ្ងៃ ហើយក៏គ្រងរាជ្យនៅទីនោះពីឆ្នាំ១៦០៣ ដល់១៦១៣ ក្នុងព្រះជន្មាយុ៦០វស្សា។ ទ្រង់ទទួលរាជាភិសេក ជាស្ដេចផែន ដីនៅឆ្នាំ១៦១៣។ ព្រះស្រីសុរិយោពណ៌មានរាជបុត្រពីរអង្គដែលគង់នៅក្នុងប្រទេសសៀមនៅឡើយ គឺជ័យជេដ្ឋា</span></span><span style="color: black;"> <span lang="KHM">និងឧទ័យ។ ឆ្នាំ ១៦០៥ ជ័យជេដ្ឋា និងឧទ័យជាអនុជ បានបង្ក្រាបមេបះបោរចាមពីរនាក់ដែលបានត្រួតត្រាលើខេត្</span></span><span lang="KHM">ត<span style="color: red;">បារា</span> <span style="color: black;">និង</span><span style="color: red;">ដូន ណៃ </span><span style="color: black;">តាំងពីរជ្ជ កាល ស្ដេចអង្គតន់ មកម្ល៉េះ។ ការបាក់បែកក្រុងលង្វែកឆ្ នាំ១៥៩៤ គឺជាការឈឺចាប់របស់ខ្មែរបន្ទាប់ពីការបែកបាក់ អង្គរ ដែល បណ្ដាលមកពីខ្មាំងសត្រូវសៀម។ ការលូកដៃ កកូរតាមល្បិចកល និងធ្វើអន្តរាគមន៍ឥតឈប់ឈរដែល មានទិសដៅធ្វើឲ្យ ខ្មែរ ខ្សោយ ដើម្បីលេបទឹកដី នាំឲ្យព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌មានការធុញទ្រាន់នឹងមេរៀនដដែលៗរបស់សត្រូវសៀម។ ដើម្បីឲ្យ មាន លំនឹងព្រះអង្គបានធ្វើការសាកល្បងចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយស្ដេចយួន។ ប៉ុន្តែសម្ព័ន្ធថ្មីនេះ មិនបានធ្វើឲ្យប្រទេសខ្មែរ រស់នៅ ដោយ សុខដុមរមនាឡើយ។ ផ្ទុយទៅវិញវាជាទម្ងន់មួយទៀតមកលើខ្មែរ។ យើងនឹកឃើញតាមរយៈប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ដែលអូស បន្លាយ អស់រយៈពេល២សតវត្សកន្លះ ទម្រាំដល់ពេលដែលពួកអាណានិគមនិយមបារាំងចូលត្រួតត្រាប្រទេសខ្មែរ។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២(១៦១៨ - ១៦២៨)</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%87%E1%9F%81%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%8B%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A2&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: blue; font-size: 12pt;"> </span><span style="color: blue;"> </span></a><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២</span><span lang="KHM" style="color: black;"> បានឡើងសោយរាជ្យនៅរាជវាំងល្វាឯម ក្នុងព្រះជន្ម៣៤វស្សា។ព្រះអង្គមានមហេសី</span><span lang="KHM" style="color: red;"> នាមអង្គចូវ </span><span lang="KHM" style="color: black;">ជា បុត្រីស្ដេចយួន។</span><span lang="KHM"> <span style="color: black;">នៅឆ្នាំ១៦២០ ព្រះអង្គបានលើក រាជធានីពី ល្វាឯម មកឧដុង្គ។ ព្រះរាជកិច្ចដំបូងគឺ កំណែទម្រង់ច្បាប់នៅ ក្នុង ប្រព័ន្ធតុលាការខ្មែរ ដោយយល់ឃើញថាមានក្រមមួយចំនួនមិនទាន់មានភាពយុត្តិធម៌នៅឡើយ។ ព្រះអង្គបានកែប្រែក្រមបាន ចំនួន២៤។ ប៉ុន្តែការងារនេះត្រូវរំខាន ដោយសារការឈ្លានពានរបស់សៀមពីរលើក គឺនៅឆ្នាំ១៦២១ និង១៦២២។</span> <span style="color: black;">ច្បាប់ដែល ពិនិត្យរួចត្រូវដាក់ឲ្យអនុវត្តនៅឆ្នាំ១៦២៤នៅក្នុងតុលាការ។ ជាលើកទី១ ចាប់តាំងពីរជ្ជកាលព្រះបាទ</span><span style="color: red;">ស្រីសុរិយោពណ៌</span><span style="color: black;">រហូតដល់ ជ័យជេដ្ឋាទី២ ពួកសៀមបានធ្វើការសាកល្បងដើម្បីដាក់ខ្មែរជាចំណុះម្ដងទៀត។ នៅឆ្នាំ១៦២១ស្ដេចសៀមឈ្មោះ</span><span style="color: red;">សុងថាម</span><span style="color: black;">បាន លើកទ័ពដោយផ្ទាល់ជាពីរផ្នែក មួយផ្នែកចូលតាមខេត្តបាត់ដំបង និងពោធិ៍សាត់ ប៉ុន្តែត្រូវទ័ពខ្មែរវាយឲ្យខ្ចាត់ខ្ចាយរត់ចេញ តាម</span><span style="color: red;">ខេត្តចន្ទបុរី</span><span style="color: black;">។ មួយផ្នែកទៀតជាទ័ពជើងទឹកចូលមកតាមខេត្តកំពតនិងបន្ទាយមាសក្នុងបំណងវាយយកខេត្តទ្រាំងប៉ុន្តែទ័ពសៀម ត្រូវបរាជ័យម្ដងទៀត ដោយសារខ្មែរបំពុល។ មួយឆ្នាំក្រោយមក គឺឆ្នាំ១៦២២ សៀមបានសាកល្បងលើកទ័ពមកម្ដងទៀត ប៉ុន្តែ ត្រូវបរាជ័យ។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក រហូតដល់ដំណាច់សតវត្សទី១៧ សៀមពុំបានបញ្ចេញសកម្មភាពគាបសង្កត់ខ្មែរគួរ ឲ្យ កត់សម្គាល់ឡើយ។ ប៉ុន្តែផ្ទុយទៅវិញ ពួកយួនបានចាប់ផ្ដើមកកេរទឹកដីខ្មែរបន្តិចម្តងៗ ពីខាងកើត។ ការរៀបអភិសេក រវាង</span><span style="color: red;">ជ័យ ជេដ្ឋាទី២</span> <span style="color: black;">និង</span><span style="color: red;">ក្សត្រីអង្គចូវ</span><span style="color: black;"> បានធ្វើឲ្យប្រទេសខ្មែរជាប់ជំពាក់រឿងចំរូងចំរាស់យ៉ាងខ្លាំងនៅពេលដែលពួកយួនបានលេបយកទឹកដី ចម្ប៉ាទាំងស្រុងនៅសតវត្សទី១៧។ នៅឆ្នាំ១៦២៣ គណៈបេសកកម្មទូតយួន បានលើកសំណើសុំឲ្យយួនបង្កើត គ្រឹះស្ថានជំនួញ នៅប៉ែកខាងត្បូងប្រទេសខ្មែរពីរ មានខេត្តព្រៃនគរ និងកំពង់ក្របី ព្រមទាំងសុំអនុញ្ញាតឲ្យមានសិទ្ធិកាន់កាប់ក្រសួង គយនៅទី នោះផង។ ចំណុចនេះអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្របានចាត់ទុកថា ខ្មែរចាញ់កលល្បិចបោកបញ្ឆោតរបស់យួន ដែលសុំត្រួតពិនិត្យពន្ធដារ និងរស់នៅជាបណ្ដោះអាសន្ន។ កាលដែលមិនទាន់សោយរាជ្យ ព្រះជ័យជេដ្ឋាទី២ មានព្រះជន្ម២៦វស្សា មានបុត្រពីរអង្គនាម ចៅពញាតូ នៅចៅពញានូ។ លុះសោយរាជ្យបាន២ឆ្នាំ ព្រះអង្គមានបុត្រនាមចៅពញាចន្ទ និងបុត្រីនាម ចន្ទវតី(ឬបុប្ផាវតី)។ ឯ ព្រះឧទ័យរាជា មានបុត្រ៤អង្គ គឺ អ្នកអង្គនន់ទី១ អ្នកអង្គសូរ អ្នកអង្គតន់ និងអ្នកអង្គអិម។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">វិបត្តិក្នុងរាជវង្សខ្មែរ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM"> ក. ព្រះបាទស្រីធម្មរាជាទី២ ឬរាជសំភារចៅពញាតូ(១៦២៩ - ១៦៣៤)</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅក្រោយរជ្ជកាល</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%87%E1%9F%81%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%8B%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A2&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២</span></a><span style="color: black;"> <span lang="KHM">ប្រទេសកម្ពុជាបានធ្លាក់ទៅក្នុងភាពវឹកវរចាប់តាំងពីដើម្បីសតវត្សទី១៧រហូតដល់ សតវត្សទី១៩ ធ្វើឲ្យខ្មែរបាត់បង់នូវឯករាជ្យភាព។ ហេតុការណ៍នេះបណ្ដាលមកពីការលូក កកូរកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្មែរ ពីសំ ណាក់សត្រូវជិតខាងទាំងពីរ។ ឆ្នាំ១៦២៦ ព្រះធម្មរាជា ឬព្រះរាជសំភារបានសាងព្រះផ្នួសនៅវត្តមួយក្នុង</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ខេត្តមហានគរ</span><span lang="KHM" style="color: black;">។ កាល ដែល</span><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី២</span><span lang="KHM"> <span style="color: black;">សោយទិវង្គតទៅកិច្ចការប្រទេសជាតិត្រូវប្រគល់ឲ្យព្រះឧទ័យជាឧបរាជ ដែលមានមហេសី ឈ្មោះ</span><span style="color: red;">នាងចន្ទវតី</span></span><span style="color: black;">(<span lang="KHM">ឯកសារខ្លះបាននិយាយថា បុប្ផាវតី)ដែលត្រូវជាគូដណ្ដឹងរបស់ពញាតូ។ កាលដែលព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាសោយទិវង្គត ទៅពួកនាម៉ឺនបានយាងព្រះឧទ័យជាព្រះអនុជឲ្យឡើងសោយរាជសម្បត្តិ តែព្រះអង្គប្រកែក។ ព្រះធម្មរាជាបានយល់ ព្រមឡើង សោយរាជ្យនៅឆ្នាំ១៦២៩ នៅរាជវាំងកោះឃ្លោក នៅប៉ែកឦសានជ្រោយចង្វា។ នៅឆ្នាំ១៦៣៣ ព្រះអង្គបានលើកទ័ពទៅវាយ សៀមក្នុងបំណងដណ្ដើមយក</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ខេត្តនគររាជសីមា</span><span lang="KHM" style="color: black;">មកវិញ ប៉ុន្តែមិនបានសម្រេច ព្រោះសៀមបានលើកទ័ពជើងទឹកចូលតាមកំពត ក្នុងបំណងវាយយកខេត្តភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ព្រះធម្មរាជាត្រូវសុគតយ៉ាងអណោចអធមនៅឆ្នាំ១៦៣៤ដោយស្នាដៃ ទាហានរបស់ព្រះឧទ័យ និងទាហានប៉ទុយកាល់។ ឃាតកម្មនេះបណ្ដាលមកពីរឿងស្នេហារវាងចន្ទវតី និងព្រះធម្មរាជា កាលនៅ វ័យជំទង់។ ស្នេហានេះបានត្រូវបំភ្លេចម្ដងរួចមកហើយ នៅពេលដែលធម្មរាជាបានឃ្លាតចាកទៅសាងព្រះផ្នួស លុះដល់ធម្មរាជា ឡើងសោយរាជ្យទើបរឿងស្នេហានេះបានឆាបឆេះឡើងវិញ បណ្ដាលឲ្យឧទ័យត្រូវជាស្វាមីព្រះនាងមានការក្រេវក្រោធជាខ្លាំង ក៏លើកទ័ពតាមប្រហារ។ ស្រីធម្មរាជាជាស្ដេចមួយអង្គដែលមានព្រះទ័យជ្រះថ្លាចំពោះ ព្រះពុទ្ធសាសនា ព្រមទាំងមានចំណេះ ជ្រៅជញរះក្នុងអក្សរសាស្ត្រ។ ព្រះអង្គបានទុកស្នាដៃជាច្រើនសម្រាប់ទូន្មានកូនខ្មែរ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM">ខ. ព្រះបាទអង្គទងរាជា ចៅពញានូ(១៦៣៥ - ១៦៣៩)</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">បុត្រព្រះជ័យជេដ្ឋាមួយអង្គទៀត ព្រះនាមចៅពញានូ(នាមសម្រាប់រាជ្យ</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%9F%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%91%E1%9E%84%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%92%E1%9E%B7%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%92%E1%9E%B7%E1%9E%94%E1%9E%8F%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទសម្ដេចព្រះអង្គទងរាជាធិរាជរាមាធិបតី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទសម្ដេចព្រះអង្គទងរាជាធិរាជរាមាធិបតី</span></a><span style="color: black;">) <span lang="KHM">បាន ឡើងសោយរាជ្យនៅឆ្នាំ១៦៣៥។ ប៉ុន្តែក្រោយមកទៀត រាជសម្បត្តិនេះបានធ្លាក់ក្នុងដៃបុត្រព្រះឧទ័យនាមបទុមរាជា(ឬព្រះអង្គ នន់)ដោយសារមានការជ្រែករាជ្យ(១៦៣៩ - ១៦៤១)។ ដូចនេះចៅពញាចន្ទដែលត្រូវជាបុត្រពៅព្រះជ័យជេដ្ឋា មានព្រះទ័យក្រេវ ក្រោធជាខ្លាំង ក៏នាំបក្សពួកទៅធ្វើឃាត</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">បទុមរាជា</span><span lang="KHM" style="color: black;"> ហើយក៏ឡើងសោយរាជ្យ(១៦៤១-១៦៥៩)។ នៅឆ្នាំ១៦៤៤ </span><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះពញាចន្ទ</span><span lang="KHM" style="color: black;"> បាន ចាប់ចិត្តប្រតិព័ទ្ធលើក្រមុំចាម នៅភូមិឃ្លាំងស្បែកស្ថិតនៅលើត្រើយខាងលិចទន្លេសាប ចម្ងាយ១០គីឡូម៉ែតខាងត្បូងកំពង់លួង។ ដំណឹងនេះធ្វើឲ្យប្រជារាស្ត្រក្នុងនគរមានការអាក់អន់ចិត្តជាខ្លាំង ក៏នាំគ្នាហៅថាព្រះរាមចូលសាសន៍(ឯកសារខ្លះបាននិយាយថា ព្រះអង្គបានប្ដូរនាមពីពញាចន្ទមក អ៊ីប្រាហ៊ីម)។ ទ្រង់បានបោះបង់ជំនឿព្រះពុទ្ធសាសនា ប្រកាន់យកឥស្លាមសាសនា។ នៅក្នុង រាជវាំងឧដុង្គ គេឃើញមានមន្ត្រីចាមចូលមកធ្វើការជំនួសមន្ត្រីខ្មែរ។ ការប្រព្រឹត្តផ្ដេសផ្ដាសខុសទម្លាប់នាំឲ្យព្រះពញាចន្ទបាត់បង់ ទំនុកចិត្ត និងការគាំទ្រពីប្រជារាស្ត្រខ្មែរហើយប្រការនេះធ្វើឲ្យបុត្រព្រះឧទ័យពីរអង្គគឺ </span><span lang="KHM" style="color: red;">អង្គសូរ</span><span lang="KHM" style="color: black;">និង</span><span lang="KHM" style="color: red;">អង្គតន់</span><span lang="KHM" style="color: black;">មានឱកាសនឹងសងសឹក ដើម្បីដណ្ដើមរាជ្យសម្បត្តិ។ក្សត្រទាំងពីរអង្គនេះបានដើរប្រមូលបក្សពួកនិងប្រជារាស្ត្រដែលមានទឹកចិត្តស្អប់ព្រះរាមចូលសាសន៍។ លុះដល់ប្រមូលទាហានបានហើយ ទ័ពទាំងសងខាងក៏បានបើកសមរភូមិនៅ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%86%E1%9E%9A%E1%9F%84%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សំរោងទង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: blue;">សំរោងទង</span></a><span lang="KHM" style="color: black;">ក្នុងឆ្នាំ១៦៥៣។ តែទ័ពអង្គសូរនិងអង្គតន់ ត្រូវទទួលបរាជ័យ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><span style="font-size: 13.5pt;"> </span></b><b><i><span lang="KHM" style="color: blue;">ខ.១ ប្រទេសកម្ពុជាក្រោមអាណាព្យាបាលយួន</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black; font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> </span><span style="color: black;"><span lang="KHM">នៅឆ្នាំ១៦៥៥ អង្គសូរដែលមានបង្អែកពីក្សត្រីអង្គចូវ បានទៅពឹងទ័ពយួនដើម្បីវាយជាមួយទ័ពព្រះរាម(ពញាចន្ទ)។ ឆាក សង្គ្រាមជើងទឹកមួយបានផ្ទុះឡើងរវាងទ័ពយួន ដែលបញ្ជាដោយឧត្តមសេនីយអុង ហ៊ាង ធូ(អុងបៀងធូ) និងទ័ពព្រះរាម នៅ</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%82%E1%9E%80%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9F%82%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រែកតាទែន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រែកតាទែន</span></a><span lang="KHM" style="color: black;">។ ព្រះរាមត្រូវទ័ពយួនចាប់បានហើយបញ្ជូនទៅឃុំឃាំងនៅក្រុងវ៉េ។ ដោយដឹងជាមុននូវគម្រោងការរបស់យួន ដើម្បីវាយយកក្រុងឧដុង្គព្រមទាំងមានបំណងចង់ត្រួតត្រាប្រទេសកម្ពុជាទាំងមូល ទើបអង្គសូរ និងអង្គតន់រៀបចំទ័ពដើម្បីទប់ ទល់នៅក្រុងឧដុង្គដូចគេស្មានមែន ប៉ុន្តែត្រូវបរាជ័យ ដកទ័ពទៅវិញ។ ឧត្ដមសេនីយយួន អុងហ៊ាងធូ មានការក្ដៅក្រហាយ ព្រោះវាយយកក្រុងឧដុង្គមិនបាន ក៏ចុះទៅប្រទេសយួន ដើម្បីក្រាបបង្គំថ្វាយស្ដេចយួន អំពីភាពរមិលគុណរបស់ខ្មែរលុះជ្រាប ដូចនេះហើយ ស្ដេចង្វៀងក៏បានបញ្ជាឲ្យគេដោះលែងព្រះរាម ឲ្យមកច្បាំងជាមួយអង្គសូរ និងអង្គតន់វិញ ប៉ុន្តែចៃដន្យអាក្រក់ ស្ដេចអង្គនេះត្រូវសុគតនៅតាមផ្លូវដោយជម្ងឺ។ អង្គសូរបានឡើងសោយរាជ្យចាប់ពីឆ្នាំ១៦៥៩ ដល់១៦៧២។ ស្ដេចអង្គនេះត្រូវ ព្រះរាជសុណិសានាមស្រីជ័យជេដ្ឋា(បុត្រអង្គនន់ទី១) ធ្វើឃាតហើយឡើងសោយរាជ្យ(១៦៧២ - ១៦៧៣) ដោយយកអង្គឡី ជាមហេសីអង្គសូរ ដែលត្រូវជាព្រះមាតុច្ឆាធ្វើជាមហេសី។ ប៉ុន្តែបទុមរាជាបានត្រូវមហេសីអង្គសូរទៅពឹងចាមឲ្យមកធ្វើឃាតម្ដង វិញ។ ប្រទេសខ្មែរកើតវឹកវរដោយវិបត្តិផ្ទៃក្នុង ដែលបណ្ដាលមកពីការល្មោភអំណាចឥតឈប់ឈរ។ ប្រជារាស្ត្ររងទុក្ខវេទនា ដោយសារសង្គ្រាម ឥតស្រាកស្រាន្ត។ពួកបរទេសដែលមករកស៊ីនៅស្រុកខ្មែរ នាំគ្នាំរត់ចោលហាងទំនិញ។ ឆ្លៀតឱកាសនេះ សៀមបានទាក់ទាញក្រុមហ៊ុនឥណ្ឌាខាងកើតរបស់អង់គ្លេសឲ្យមករកស៊ីនៅក្នុងប្រទេសសៀមវិញ ព្រោះប្រទេសសៀមមានសន្តិ ភាពល្អ។ នៅពេលដែលអង្គសូរសុគត ក្សត្រអង្គតន់ដែលជាអនុជ និងអង្គនន់ជាក្មួយ(កូនអង្គអិម) បានចុះទៅប្រទេសយួនដើម្បី សុំជំនួយទ័ព។ នៅពេលត្រឡប់ពីប្រទេសយួនមកវិញក្នុងឆ្នាំ១៦៧៣ ក្សត្រទាំងពីរអង្គបានឃើញក្សត្រអង្គជី ដែលត្រូវជាបុត្រច្បង របស់អង្គសូរ កំពុងស្ថិតនៅក្នុងរាជសម្បត្តិនៅឡើយ ក៏កើតក្ដីត្រេកអរឥតឧបមា ព្រោះឃើញក្រុមញាតិវង្សរបស់ទ្រង់ បានឡើង សោយរាជ្យ។ តែផ្ទុយទៅវិញ អង្គជី បែរជាមិនសប្បាយព្រះទ័យកើតក្ដីព្រួយបារម្ភព្រោះខ្លាចក្សត្រទាំងពីរ លើកទ័ពយួនមកក្នុង ពេលនេះ ដើម្បីដណ្ដើមរាជ្យសម្បត្តិទៅវិញ។ ការភ័ន្តច្រឡំនេះ បានតម្រូវឲ្យស្ដេចអង្គជីលើកទ័ពច្បាំងជាមួយអង្គតន់ជាមា និង អង្គនន់ជាប្អូន។ ទ័ពទាំងសងខាងបានប៉ះទង្គិចគ្នាយ៉ាងសាហាវ។ សង្គ្រាមចេះតែបន្តទៅមិនទាន់ដឹងឈ្នះចាញ់។ ចំណែកឯអង្គ តន់បានប្រឈួនជាទម្ងន់ហើយក៏សុគតទៅដោយទុកឲ្យអង្គនន់ជាក្មួយបញ្ជាទ័ពជំនួស។ ឯស្ដេចអង្គជីក៏បានសុគតនៅឆ្នាំ១៦៧៥ រួចព្រះអនុជនាមអង្គស៊ូក៏បានឡើងសោយរាជ្យជំនួស។ ស្ដេចអង្គនេះបានធ្វើឲ្យទ័ពយួនបរាជ័យ ហើយអង្គនន់ក៏បានរត់ទៅ ជ្រក កោនក្នុងប្រទេសយួនវិញ។ ប្រាំឆ្នាំក្រោយមក អង្គនន់បានត្រឡប់មកតាំងទីបន្ទាយជាថ្មីនៅជ្រោយចង្វាទល់មុខភ្នំពេញ រួចទើប ចាប់ផ្ដើមវាយរំខានទីក្រុងឧដុង្គឥតឈប់ឈរ ប៉ុន្តែមិនបានទទួលជ័យជំនះធំដុំឡើយ។ អង្គស៊ូ បានទៅគង់នៅក្នុងរាជវាំង សំរោង ទងដែលស្ថិតនៅចម្ងាយ៣០គីឡូម៉ែតពីឧដុង្គ ទុកតែព្រះមាតាឲ្យគង់នៅក្រុងឧដុង្គ។ អង្គនន់បានវាយចូលឧដុង្គបាននៅឆ្នាំ១៦៨៤ រួចក៏ចាប់មាតាអង្គស៊ូមកឃុំទុកនៅក្នុងបន្ទាយជ្រោយចង្វា។ ប៉ុន្តែក្រោយមកអង្គស៊ូបានចូលទៅរំដោះមាតាចេញដោយ គ្មានការ បង្ហូរឈាម។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">ព្រះបាទអង្គអេង(១៧៧៩ - ១៧៩៦)</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span lang="KHM" style="color: black;">នៅចុងឆ្នាំ១៧៧៩ ព្រះអង្គអេងបានត្រូវលើកឲ្យគ្រងរាជ្យក្នុងព្រះជន្ម៧ព្រះវស្សា។ ប៉ុន្តែកិច្ចការផែនដីស្ថិតនៅក្នុងដៃ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%85%E1%9F%85%E1%9E%A0%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9F%8A%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9E%BC&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ចៅហ្វ៊ាមូ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ចៅហ្វ៊ាមូ</span></a><span lang="KHM" style="color: black;">ទាំងអស់។ ក្នុងឆ្នាំ១៧៩៤ព្រះអង្គអេងបានរៀបអភិសេកនៅក្នុងព្រះជន្ម២២វស្សានៅទីក្រុងបាងកក។គ្រឿងបញ្ចក្សេតជាពិសេស គឺព្រះខាន់រាជ្យដែល</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%85%E1%9F%85%E1%9E%A0%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9F%8A%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9F%82%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ចៅហ្វ៊ាបែន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ចៅហ្វ៊ាបែន</span></a><span lang="KHM" style="color: black;">បានលួចយកទៅឲ្យសៀម ក៏ត្រូវបង្វិលមកឲ្យខ្មែរវិញ នៅដើមខែមីនា១៧៩៤។</span><span lang="KHM"> <span style="color: red;">ព្រះអង្គអេង</span><span style="color: black;"> ទ្រង់ យាងចូលមកក្នុងនគរតាមផ្លូវគោកឆ្លងកាត់ខេត្តបាត់ដំបង ពោធិ៍សាត់ និងកំពង់ឆ្នាំង អស់រយៈពេល២១ថ្ងៃ។ នៅសងខាងផ្លូវមាន ប្រជារាស្ត្រឈរទទួលស្វាគមន៍ហ៊ោកញ្ជ្រៀវយ៉ាងខ្លាំង។ នៅរាជវាំងឧដុង្គ ពួកមន្ត្រីបាននាំគ្នារៀបចំពិធីទទួលយ៉ាងអឹកធឹក ដើម្បី ទទួល ព្រះមហាក្សត្រថ្មី។ ប៉ុន្តែមានមន្ត្រីក្បត់ខ្លះដូចជា</span><span style="color: red;"> បែន</span><span style="color: red;">កែប</span><span style="color: black;">និង</span><span style="color: red;">កន</span><span style="color: black;">ដូចជាពុំសូវពេញចិត្ត ក៏ធ្វើជាទទួលរាក់ទាក់ទាំងបង្ខំចិត្ត។ នៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះអង្គ ប្រជារាស្ត្រនៅក្នុងនគរហាក់ដូចជាបានសុខស្រួល លើកលែងតែខេត្តភាគខាងត្បូង រាស្ត្រខ្មែរត្រូវរងទុក្ខ វេទនាដោយសារគូបដិបក្ខយួនគឺ</span><span style="color: red;">ពួកចលនាតៃសឺន</span>និង<span style="color: red;">ពួកស្ដេចង្វៀន</span><span style="color: black;">តែងតែយកប្រទេសខ្មែរធ្វើជាសមរភូមិ។ ប្រជារាស្ត្រខ្មែរត្រូវ ជាប់កំនែនទ័ព ដោយសារស្ដេចខ្មែរកែនទៅជួយយួន ខ្មែរជាអ្នកផ្ដល់ស្បៀង និងដឹកជញ្ជូនឲ្យយួន។ បក្សពួកយួនដែលឈ្លោះគ្នា នៅលើទឹកដីខ្មែរ បានបង្កវិនាសកម្មដល់អាយុជីវិត ទ្រព្យសម្បត្តិ ដុតបំផ្លាញផ្ទះសម្បែងនិងឆក់ប្លន់ទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ខ្មែរឥតឈប់ ឈរ។ ជួនកាលទៀតសមរភូមិបានធ្វើឡើងនៅរដូវវស្សានាំឲ្យការស្ទូងដករាំងស្ទះបណ្ដាលឲ្យខ្មែរដាច់ស្បៀងគ្មានអ្វីចិញ្ចឹមគ្រួសារ រហូតដល់ដាច់ពោះស្លាប់ក៏មាន។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM">ក. ការលេបយកខេត្តភាគខាងលិចដោយពួកសៀម</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;"> <span lang="KHM">ឆ្នាំ១៧៨៣ ស្ដេចសៀមបានតែងតាំងមន្ត្រីបីនាក់ មានឈ្មោះ បែន កែប និងកន ដោយខុសច្បាប់ ឲ្យធ្វើជាចៅហ្វាយខេត្តបាត់ ដំបង និងពោធិ៍សាត់។ ដើម្បីបំពេញបំណងចៅហ្វាយសៀម មន្ត្រីទាំងនោះក៏បានសរសេរសំបុត្រមួយដោយចាត់ឲ្យ មន្ត្រីសៀម យកមកថ្វាយព្រះអង្គអេងនៅឧដុង្គ មានសេចក្តីថា</span></span><span lang="KHM"> <span style="color: black;">យើងទាំងអស់គ្នាប្រាថ្នាចង់ឲ្យព្រះចៅសៀមផ្ញើសារមកឲ្យស្ដេចស្រុកខ្មែរ ដើម្បីបញ្ចូលខេត្ត</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%8F%E1%9F%8B%E1%9E%8A%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%84" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បាត់ដំបង"><span lang="KHM" style="color: red;">បាត់ដំបង</span></a><span style="color: red;"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%98%E1%9E%A0%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9E%82%E1%9E%9A&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="មហានគរ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">មហានគរ</span></a><span style="color: red;"> </span><span lang="KHM" style="color: black;">និង</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%85%E1%9E%BB%E1%9E%84%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9B%E1%9F%8B&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ចុងកាល់ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ចុងកាល់</span></a><span style="color: red;"> </span><span lang="KHM" style="color: black;">ទៅក្នុងទឹកដីសៀមដើម្បីជាកិច្ចតបស្នងដល់ព្រះចៅសៀម ដែលបានចិញ្ចឹម បីបាច់ថែរក្សាព្រះអង្គ(អង្គអេង) នៅពេលដែលព្រះអង្គបានរស់នៅក្នុងស្រុកសៀម</span><span lang="KHM">។<span style="color: black;"> លុះអានសំបុត្រនោះចប់ហើយ ព្រះអង្គអេង មានការក្ដុកក្ដួលក្នុងព្រះទ័យដោយនឹកស្ដាយទឹកដីយ៉ាងក្រៃលែងរួចក៏បានផ្ញើសារត្រឡប់ទៅឲ្យសៀមវិញដែលមានសេចក្តីថា</span><span style="color: black;">ខេត្តទាំងនេះរួមគ្នាបានជាទឹកដីមួយភាគធំរបស់ប្រទេសកម្ពុជា បើខ្មែរលើកខេត្តទាំងនោះទៅឲ្យព្រះចៅសៀម នោះប្រទេស កម្ពុជានៅសល់តែចំរៀកដីមួយដ៏តូច មិនសក្តិសមឈ្មោះជាប្រទេសឡើយ</span>។<span style="color: black;"> ចម្លើយរបស់ស្ដេចអង្គអេង ធ្វើឲ្យ</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%85%E1%9F%85%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%8B%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%B8%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះចៅតាក់ស៊ីន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: black;">ព្រះចៅតាក់ស៊ីន</span></a><span style="color: black;"><span lang="KHM">ក្រេវក្រោធជាខ្លាំង រួចក៏ប្រើពាក្យគំរាមកំហែងនៅក្នុងសារមួយដែលផ្ញើជាលើកចុងក្រោយថា</span></span><span lang="KHM"><span style="color: black;">បើមហាក្សត្រខ្មែរមិនព្រមកាត់ខេត្ត ទាំងនោះទៅឲ្យសៀមទេនោះ ប្រទេសយើងទាំងពីរនឹងក្លាយជាសត្រូវនឹងគ្នា</span>។<span style="color: black;">ប្រទេសកម្ពុជាពេលនោះបានបាត់បង់ពួក មន្ត្រី ដែលមានសមត្ថភាព និងស្មោះត្រង់ ចំណែកឯវិស័យការពារប្រទេស យើងក៏គ្មានទ័ពសម្រាប់ការពារខ្លួនទប់ទល់ នឹងការវាយលុក ណាមួយពីខាងក្រៅ។ ចំណែកឯវិស័យសេដ្ឋកិច្ចទៀតសោតបានធ្លាក់ចុះដុនដាបដោយសង្គ្រាមក្នុងស្រុក។ កត្តាអស់ទាំងនេះដែល</span><span style="color: black;">ធ្វើឲ្យព្រះអង្គពុំហ៊ានតបតនឹងការលោភលន់របស់សៀមក៏សូមអង្វរឲ្យព្រះចៅសៀមយកខេត្តទាំងនោះតែក្នុង ខណៈដែលព្រះចៅ សៀម(តាក់ស៊ិន)មានព្រះជន្មនៅឡើយ។ លុះដល់ព្រះអង្គសុគត ខ្មែរសុំយកខេត្តនេះមកបញ្ចូលក្នុងនគរកម្ពុជាដូចដើមវិញ។ ខេត្ត ទាំងនោះត្រូវធ្លាក់ទៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃសៀមនៅឆ្នាំ១៧៩៥ ដោយសារមន្ត្រីក្បត់ជាតិល្ងង់ខ្លៅឆ្កួតវង្វេងនឹងបុណ្យសក្តិ ភ្លេចគិតដល់ កំណើតខ្លួន។</span> <span style="color: red;">ខែ មីនា ១៧៩៦</span><span style="color: black;">អង្គអេងបានផ្ទេរកិច្ចការប្រទេសទៅឲ្យឧបរាជប៉ុក រួចក៏យាងទៅកាន់រាជធានីបាងកកក្នុងបំណងសុំ</span><span style="color: black;">ឲ្យព្រះចៅសៀមប្រគល់ខេត្តខ្មែរមកវិញ។តែស្ដេចសៀមធ្វើឫកក្រអឺតក្រទមមិនព្រមស្ដាប់សេចក្ដីទទូចអង្វរឡើយ។បន្ទាប់ពីគង់នៅ ប្រទេសសៀមមិនបានផ្លែផ្កាមកព្រះអង្គក៏បានយាងនិវត្តន៍ចូលប្រទេសវិញ នៅខែ ឧសភា ឆ្នាំ១៧៩៦។ប្រាំពីរខែក្រោយមកព្រះអង្គ ក៏សុគតនៅរាជធានីឧដុង្គដោយជម្ងឺគ្រុនចាញ់។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៧៩៦ ដល់១៨០៥ មក កិច្ចការប្រទេសស្ថិតនៅក្នុងដៃចៅហ្វ៊ាប៉ុក។មន្ត្រី ប៉ុកបានបញ្ជាឲ្យគេសង់ចេតិយ៍នៅលើកំពូលភ្នំឧដុង្គប៉ែកខាងកើតសម្រាប់ដាក់អដ្ឋិធាតុព្រះអង្គអេង។ពេលព្រះអង្គអេងចូលទិវង្គត ព្រះអង្គចន្ទជារាជបុត្រទើបតែមានព្រះជន្មបាន៦វស្សា ដូចនេះកិច្ចការប្រទេសជាតិត្រូវមន្ត្រីប៉ុកជាអ្នកទទួលបន្ទុក។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><b><i><span lang="KHM" style="color: blue;">ខ. អន្តរាគមន៍របស់ខ្មែរដើម្បីជួយសៀម និងយួន</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black; font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> </span><span style="color: black;"><span lang="KHM">នៅក្នុងការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួនមន្ត្រី ប៉ុកបានលើកទ័ពទៅជួយសៀម នៅពេលដែលស្ដេច ភូមាឈ្មោះ </span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ប៉ូដាវប៉ាយា</span><span lang="KHM" style="color: black;"> វាយលុក ប្រទេស សៀមពីប៉ែកខាងជើងនៅចន្លោះឆ្នាំ ១៧៨២-១៨១៩។ ស្ដេចយួនក៏បានបញ្ជាឲ្យខ្មែរកែនទ័ពចំនួន១០ពាន់ នាក់នៅ ឆ្នាំ ១៧៩៩នៅតាមខេត្តព្រៃវែង បាភ្នំ រំដួល និងស្វាយទាប បញ្ជាដោយឧកញ៉ាវាំងឈ្មោះឡុង ដើម្បីជួយស្ដេចង្វៀង ប្រឆាំងនឹងចលនា តៃសឺន។ទ័ពខ្មែរធ្វើដំណើរកាត់ប្រទេសទៅទិសខាងជើងតាមតំបន់ព្រៃក្រាស់ដែលសម្បូរជម្ងឺគ្រុនចាញ់រួចចុះមកតាមទិសខាងជើង ក្នុងខេត្តង៉ែអាន ដោយបានធ្វើឲ្យទ័ពតៃសឺនបរាជ័យ រួចក៏ត្រឡប់មកប្រទេសវិញនៅឆ្នាំ១៨០២។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><span style="font-size: 12pt;"> <b><i><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះអង្គចន្ទ(១៨០៦ - ១៨៣៤)</span></i></b></span></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> <span lang="KHM">ព្រះអង្គចន្ទដែលជាបុត្ររបស់</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទអង្គអេង</span><span lang="KHM" style="color: black;">បានរៀបអភិសេកនៅឆ្នាំ១៨០៦នៅទីក្រុងបាងកកដែលមាននាមសម្រាប់រាជ្យ ថាឧទ័យរាជា។ ព្រះអង្គត្រូវយាងមកសោយរាជ្យនៅឧដុង្គវិញ។ នៅស្រុកសៀមឯនោះវិញ ស្ដេចសៀមឈ្មោះតាក់ស៊ិន បានចូល ទិវង្គតនៅឆ្នាំ១៨០៩។រាជសម្បត្តិត្រូវប្រគល់ឲ្យបុត្រឈ្មោះរាមាទី២។ព្រះអង្គចន្ទទ្រង់បានចាត់ព្រះអនុជនិងមន្ត្រីខ្មែរខ្លះទៅចូលរួម ក្នុងពិធីបុណ្យសពស្ដេចសៀម។ចំណែកឯនៅខេត្តបាត់ដំបងឯណោះវិញ</span><span lang="KHM" style="color: red;">អភ័យធីបែស បែន</span><span lang="KHM" style="color: black;">បានស្លាប់នៅឆ្នាំ១៨០៩ដែរ។ព្រះចៅ រាមាទី២បានតែងតាំងកូនប្រុសមន្ត្រីបែនឈ្មោះ</span><span lang="KHM" style="color: red;">វិបុលរាជបែន</span><span lang="KHM" style="color: black;">ជាចៅហ្វាយខេត្តបាត់ដំបងជំនួសឪពុក។ការតែងតាំងមន្ត្រីថ្នាក់ខេត្ត នេះបានស្ដែងឲ្យឃើញការកាន់កាប់ខេត្តភាគខាងលិចយ៉ាងស៊ប់ ដោយបង្កើតបែបផែនរដ្ឋបាលតាមបែបសៀម។ នៅឆ្នាំ១៨១០ ព្រះអង្គចន្ទបានទទួលដំណឹងពីអយ្យកោថាមានមន្ត្រីពីរនាក់ឈ្មោះក្រឡាហោមមឿង និងចក្រីកែប បានផ្សំគំនិតគ្នាដើម្បីធ្វើឃាត ព្រះអង្គ។ ជ្រាបដូចនេះហើយ ស្ដេចអង្គចន្ទបានប្រគល់កិច្ចការទៅឲ្យមន្ត្រីតីរៀបចំផែនការសម្លាប់មន្ត្រីទាំងពីរនាក់។ ពេលនោះតី បានទៅពឹងជ្វាម្នាក់ឈ្មោះទួនវ៉ា។ រឿងអាស្រូវនេះបានលេចឮទៅដល់ប្រជារាស្ត្រទូទាំងនគរ ដែលកើតក្ដីអាណិតអាសូរដល់មន្ត្រី ទាំងពីរនេះ ព្រោះគេយល់ថាជាមន្ត្រីល្អ។ ការធ្វើឃាតនេះនាំឲ្យមានការសន្និដ្ឋានពីរយ៉ាង៖</span></div>
<ol start="1" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="1">
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">អាចនិយាយបានថាមន្ត្រីតីធ្វើនេះដើម្បីបុណ្យសក្តិ ជារឿងមួលបង្កាច់មន្ត្រីស្មោះត្រង់។</span></li>
<li class="MsoNormal"><span lang="KHM" style="color: black;">ម្យ៉ាងទៀតអាចនិយាយថា រឿងនេះជាការពិត ព្រោះកាលនៅបាងកកប្រហែលជាមន្ត្រីទាំងពីរនេះបានរួមគំនិតគ្នា ធ្វើឃាត ព្រះអង្គចន្ទ ដើម្បីលើកក្សត្រអង្គស្ងួនឲ្យឡើងសោយរាជ្យ។ ដោយសាររឿងនេះធ្វើឲ្យចៅហ្វាយខេត្តខ្លះ ដូចជាកំពង់ស្វាយ និងបាត់ដំបង ដែលជាសត្រូវនឹងអង្គចន្ទបានរៀបចំទ័ព ដើម្បីទប់ទល់ការវាយប្រហារណាមួយរបស់ទ័ពព្រះរាជា។</span></li>
</ol>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM">ក. ប្រទេសកម្ពុជាក្រោមអាណានិគមយួន</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="KHM" style="color: black;">នៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះអង្គចន្ទមានព្រឹត្តិការណ៍មួយកើតឡើងក្នុងខេត្តកំពង់ចាម។យួនឈ្មោះឧត្ដមសេនីយអុងតាគុនបានបញ្ជាឲ្យ អង្គចន្ទកាប់ឈើហ៊ុបល្អៗ នៅភ្នំហាន់ជ័យ ដើម្បីយកទៅស្រុកយួន។ ប្រជារាស្ត្រខ្មែរត្រូវជាប់កំណែនទាំងមនុស្ស ទាំងសត្វ ដើម្បី យក ទៅកាប់ឈើ ចាំងឈើ និងដឹងជញ្ជូន។ យួនបានប្រើខ្មែរដោយវាយវាត់នឹងរំពាត់ បង្ខំឲ្យធ្វើការតាំងពីព្រលឹមទល់ព្រលប់ទាំង មនុស្សទាំងសត្វអស់រយៈពេលពី៥ ទៅ៦ខែរហូតងាប់សត្វពាហនៈអស់។ចំណែកឯមនុស្សវិញ អ្នកខ្លះក៏ស្លាប់ដោយជម្ងឺគ្រុនចាញ់ និងរាករូសអ្នកខ្លះត្រូវឈឺបាក់កម្លាំងដោយសារការងារធ្ងន់ធ្ងរពេក។នៅចំពោះមុនទារុណកម្មនេះគេពុំឃើញមានស្ដេចឬមន្ត្រីណា ហ៊ានបញ្ចេញប្រតិកម្មអ្វីឡើយ។ ព្រឹត្តិការណ៍មួយទៀតដែលគួរឲ្យខ្មែរឈឺចាប់ គឺយួនបាន កែនកម្មករខ្មែរឲ្យជីកព្រែកពីរ នៅឆ្នាំ ១៨១៥ ឧត្ដមសេនីយអុងតាគុនបានបញ្ជាព្រះអង្គចន្ទកែនរាស្ត្រខ្មែរឲ្យជីកព្រែកវិញតេ ខ្មែរហៅថាព្រែកជីក ឬព្រែកយួន ដែល ភ្ជាប់ពីមាត់ជ្រូក ទៅពាម ទម្លាក់ទៅក្នុងសមុទ្រចិនមានប្រវែង៥៣គីឡូម៉ែត ទទឹក៣៣ម៉ែត។ ព្រែកជីកមួយទៀត ឈ្មោះ</span><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រែកវិញ អាន</span><span lang="KHM"> <span style="color: black;">ខ្មែរហៅថាឡុងសែន ភ្ជាប់ពីទន្លេបាសាក់ទៅមេគង្គមានប្រវែង១៤គីឡូម៉ែត។ យួនបានបែងចែករាស្ត្រខ្មែរជាក្រុម ហើយ បង្ខំឲ្យខ្មែរធ្វើការតាំងពីព្រលឹមទល់ព្រលប់មិនអាចឈប់សម្រាកបាន។ នៅពេលនោះហើយ ដែលគេហៅថា</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%8F%E1%9F%82%E1%9E%A2%E1%9E%BB%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សម័យតែអុង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">សម័យតែអុង</span></a> <span lang="KHM" style="color: black;">ព្រោះ យួនយកខ្មែរទៅកប់ទាំងរស់យកក្បាលធ្វើជាមុំចង្ក្រាន។ រីឯបាយទឹកដាំនឹងទឹកមានជាតិកំបោរ ធ្វើឲ្យមានជម្ងឺរាក រូសរហូត ដល់ ស្លាប់។ ដោយខ្វះទឹកស្អាតទទួលទាន ខ្មែរមួយចំនួនត្រូវស្លាប់នៅលើការដ្ឋានគួរឲ្យអាណោចអាធ័ម។ ពេលជីកព្រែករួចយួនក៏បង្ហូរ ទឹកចូលមិនឲ្យខ្មែរដឹង បណ្ដាលឲ្យខ្មែរស្លាប់ជាច្រើនដោយសារលង់ទឹក។ រឿងដែលគ្រោះថ្នាក់ចំពោះប្រទេសជាតិ គឺនៅក្រោយ ពេលស្ដេចអង្គចន្ទសុគតនៅឆ្នាំ១៨៣៤ព្រោះស្ដេចអង្គនេះគ្មានបុត្រាដើម្បីស្នងរាជ្យមានតែបុត្រី៤អង្គគឺក្សត្រី</span><span lang="KHM" style="color: red;">អង្គប៉ែន</span><span style="color: red;">,<span lang="KHM">អង្គម៉ី</span>,<span lang="KHM">អង្គពៅ</span></span><span lang="KHM"><span style="color: black;">និងអង្គស្ងួនដែលមិនអាចមានកម្លាំងទប់ទល់នឹងល្បិចលេបត្របាក់ទឹកដីរបស់យួនបាន។ចំណែកព្រះអង្គអឹមនិងអង្គឌួងត្រូវសៀម នាំយកទៅឃុំឃាំងនៅបាងកក។យួនបានលើកក្សត្រីអង្គម៉ី(១៨៣៤ - ១៨៤០) ឲ្យឡើងសោយរាជ្យនៅ</span> <span style="color: red;">កោះស្លាកែត</span><span style="color: black;">។ ប៉ុន្តែកិច្ច ការប្រទេសជាតិត្រូវធ្លាក់ទៅក្នុងដៃឧត្ដមសេនីយយួន ឈ្មោះទ្រឿងមិញយ៉ាង។ យួនបាន រៀបចំប្រព័ន្ធរដ្ឋបាលខ្មែរជាថ្មី ទៅតាម បែបផែនរដ្ឋបាលយួន តាំងពីថ្នាក់ខេត្តដល់ស្រុក ព្រមទាំងយកពន្ធដារធ្ងន់ធ្ងរពីប្រជារាស្ត្រខ្មែរ។ ខេត្តខ្មែរនីមួយៗត្រូវ ប្ដូរឈ្មោះពី ខ្មែរទៅយួន គ្រប់គ្រងដោយចៅហ្វាយខេត្តខ្មែរម្នាក់ និងអមដោយមន្ត្រីយួនម្នាក់ ដើម្បីងាយស្រួលក្នុងការអនុវត្តតាម ផែនការ លេបទឹកដី។<i>ឧទាហរណ៍</i></span> <span style="color: red;">ខេត្តសំរោងទង </span><span style="color: black;">ទៅជា</span><span style="color: red;"> ឡុងតូន ឧដុង្គ </span><span style="color: black;">ទៅជា</span><span style="color: red;">បាកកូណាម ស្រុកឃ្លាំង </span><span style="color: black;">ទៅជា</span><span style="color: red;">ស្រុកត្រាំង ភ្នំពេញ</span><span style="color: black;">ទៅជា</span><span style="color: red;"> ណាមវ៉ាង</span><span style="color: black;">។ យួនអនុវត្តផែនការលុបបំបាត់ប្រពៃណី និងវប្បធម៌ខ្មែរចោលដូចជាបង្ខំខ្មែរឲ្យស្លៀកពាក់អាវផាយ បំបាត់ព្រះពុទ្ធ សាសនាបែបហីនយានឲ្យមកកាន់មហាយានដូចយួនដែរគឺកោរសក់ទុកចិញ្ចើម ប្ដូរចីពរទៅស្លៀកពាក់ខោអាវផាយពណ៌ឈាម ជ្រូកពេលសូត្រធម៌មានវាយត្រដោកផង ដែលខ្មែរតែងហៅថា វាយក្បាលត្រី។ ពេលនោះមានមន្ត្រីខ្មែរ និងអ្នកស្នេហាជាតិ ខ្មែរ បានងើបបះបោរ ហើយត្រូវយួនសម្លាប់ឥតញញើតដៃ។ យួនបានចាប់ក្សត្រីទាំងបីអង្គយកទៅខេត្តលង់ហោរ។ ចំណែកឯក្សត្រី អង្គប៉ែនត្រូវយួនធ្វើឃាតដោយចោទថាចូលដៃនឹងសៀម។ ដំណឹងនេះមិនស្ងាត់ឡើយ ខ្មែរក្នុងនគរនាំគ្នាបះបោរព្រោះយល់ថា យួនចង់រំលាយនគរខ្មែរឲ្យសាបសូន្យ រួចក៏នាំគ្នាទៅកាប់សម្លាប់យួនអស់ជាច្រើន។ ដោយយល់ស្ថានភាពប្រទេសជាតិធ្លាក់ក្នុង ភាពអស់សង្ឃឹម ទើបពួកនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រី និងប្រជារាស្ត្របានមូលមតិគ្នាយាងក្សត្រអង្គឌួងឲ្យវិលពីប្រទេសសៀមចូលព្រះ នគរដើម្បីបង្រួបបង្រួមជាតិ និងកសាងប្រទេសឡើងវិញ។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><span style="font-size: 12pt;"> <b><i><span lang="KHM" style="color: red;">រជ្ជកាលព្រះអង្គឌួង(១៨៤០ - ១៨៥៩)</span></i></b></span></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black; font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> </span><span style="color: black;"><span lang="KHM">ឆ្នាំ១៨៤០ ព្រះអង្គឌួងបានគ្រងរាជ្យនៅវាំងស្បែក ស្រុកពញាឮ លុះដល់ឆ្នាំ១៨៤៧ ទើបទ្រង់បានត្រូវអភិសេកឲ្យឡើងសោយ រាជ្យជា ព្រះមហាក្សត្រនៅឧដុង្គ។ ក្នុងនាមចាព្រះរាជាដែលគិតដល់អាយុជីវិតជាតិ ព្រះអង្គមានព្រះទ័យសោកស្ដាយជាខ្លាំង នៅ ពេលទ្រង់ជ្រាបថាមានទឹកដីខ្មែរជាច្រើនបាត់បង់ទៅសៀម និងយួន។ ប៉ុន្តែដោយប្រទេសខ្មែរស្ថិតនៅក្នុងស្ថាន ភាពសេដ្ឋកិច្ចទន់ ខ្សោយ និងខ្ទេចខ្ទាំដោយសង្គ្រាមផ្ទៃក្នុង ទើបព្រះអង្គមិនអាចរកកម្លាំងដើម្បីដណ្ដើមទឹកដីទាំងនោះមកវិញ។ ម្យ៉ាងទៀត ដើម្បី រំដោះប្រទេសឲ្យរួចផុតពីការបែងចែករបស់យួន និងសៀម មានតែមធ្យោបាយមួយគឺពឹងមហាអំណាចអឺរ៉ុបណាមួយ ដើម្បីបង្ក្រាប សត្រូវទាំងពីរឲ្យចេញផុតពីទឹកដីខ្មែរ។ ស្នាព្រះហស្តរបស់ព្រះបាទអង្គឌួងមាន៖</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><span style="font-size: 12pt;"> <b><i><span lang="KHM" style="color: red;">កំណែទម្រង់រូបិយវត្ថុ</span></i></b></span></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅក្នុងរជ្ជកាលព្រះអង្គឌួង គេបានបោះពុម្ពប្រាក់ថ្មី ឈ្មោះប្រាក់ប្រាសាទ ដែលមានបួនប្រភេទ។ ប្រាក់ប្រាសាទមាន រូបម្ខាង ហង្ស និងម្ខាងទៀតមានរូបប្រាសាទអង្គរវត្ត។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><span style="color: red; font-size: 12pt;"> <b><i><span lang="KHM">ការសាងសង់ទំនប់ និងផ្លូវ</span></i></b></span></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅឆ្នាំ១៨៥០ ព្រះអង្គឌួងបានបញ្ជាឲ្យពួកមន្ត្រីកែនប្រជាជន ដើម្បីលើកទំនប់មួយសម្រាប់ការពាររាជធានីឧដុង្គពីខាងកើត។ ព្រះអង្គបានកសាងផ្លូវមួយទៀតតភ្ជាប់ពីក្រុងឧដុង្គទៅកំពង់លួងមានប្រវែង៦៤០០ម៉ែត។ នៅលើចិញ្ចើមផ្លូវមានកសាង សាលា សំណាក់ជាច្រើន សម្រាប់ឲ្យប្រជាជនដែលធ្វើដំណើរឆ្លងកាត់ឈប់សម្រាកនៅពេលហត់នឿយ។ ដើម្បីសម្រួលដល់ប្រជាជននៅ ម្ដុំពោធិ៍ចិនតុងក្នុងការដឹកជញ្ជូនទំនិញមកលើកនៅកំពង់ផែក្រុងភ្នំពេញព្រះអង្គក៏បានបញ្ជាឲ្យគេកសាងផ្លូវមួយទៀត។ ប្រទេស ខ្មែរ ក្នុងសម័យអង្គរមានផ្លូវខ្វាត់ខ្វែង ប៉ុន្តែដោយសារចម្បាំងទើបផ្លូវអស់ទាំងនោះត្រូវគេបោះបង់ចោល មិនបានថែរក្សា។ ចាប់ពី ឆ្នាំ ១៨៤៧ ពួកយួនបានគាបសង្កត់មកលើសេដ្ឋកិច្ចតាមផ្លូវទន្លេមេគង្គ ដោយយកពន្ធដារលើទំនិញឆ្លងកាត់ ទើបព្រះអង្គបាន សម្រេច ព្រះទ័យសាងកំពង់ផែមួយនៅខេត្តកំពត ដើម្បីរំដោះសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសជាតិឲ្យផុតពីការហ៊ុមព័ទ្ធរបស់សត្រូវ។ ជាមួយ គ្នានេះដែរ ព្រះអង្គក៏បានកសាងផ្លូវមួយខ្សែភ្ជាប់ពីឧដុង្គទៅកំពង់ផែកំពត ដើម្បីសម្រួលទំនាក់ទំនងជាមួយកំពង់ផែ និងសម្រាប់ ប្រជារាស្ត្រ ខ្មែរធ្វើដំណើរទៅមក។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><span style="font-size: 12pt;"> <b><i><span lang="KHM" style="color: red;">ផ្នែកព្រះពុទ្ធសាសនា</span></i></b></span></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទអង្គឌួង</span><span lang="KHM" style="color: black;"> ជាព្រះរាជាមួយអង្គដែលមានព្រះទ័យជ្រះថ្លាចំពោះព្រះពុទ្ធសាសនា។ នៅឆ្នាំ១៨៥៣ ព្រះអង្គទ្រង់បានចាត់ រាជប្រតិភូមួយក្រុមដែលដឹកនាំដោយ</span><span lang="KHM" style="color: red;">ឧកញ៉ាយមរាជម៉ុក</span><span lang="KHM"> <span style="color: black;">និង</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A7%E1%9E%80%E1%9E%89%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ឧកញ៉ាចក្រីមាស (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ឧកញ៉ាចក្រីមាស</span></a><span style="color: black;"> <span lang="KHM">ដើម្បីនិមន្តព្រះសង្ឃខ្មែរ មួយអង្គព្រះនាម</span></span><span lang="KHM"> <span style="color: red;">ព្រះ មហាប៉ាន</span><span style="color: black;"> មកពង្រឹងព្រះពុទ្ធសាសនាដែលត្រូវធ្លាក់ចុះដោយសារសង្គ្រាម។ ប្រតិភូនេះបានត្រូវព្រះចៅសៀមឆោមក្លាវ(រាមាទី៤) ទទួលរាក់ទាក់ព្រោះយល់ថាជាឱកាសមួយសម្រាប់ផ្សព្វផ្សាយវប្បធម៌សៀម។ ដូចនេះព្រះពុទ្ធសាសនាធម្មយុត្តិនិកាយ(ហីនយាន) តាមបែបសៀម បានត្រូវនាំចូលប្រទេសកម្ពុជាចាប់តាំងពីពេលនោះមក។ ចំណែកឯពុទ្ធសាសនាមហានិកាយ គឺ ជានិកាយ (មហាយាន) មួយចម្បងនៅក្នុងប្រទេសខ្មែរ។ ព្រះបាទអង្គឌួងគឹជាអ្នកនិពន្ធខ្មែរល្បីល្បាញ ព្រះអង្គពូកែខាងកំនាព្យកាព្យឃ្លា។ ព្រះ អង្គ បាននិពន្ធរឿងជាច្រើនដូចជា</span> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9A%E1%9E%BF%E1%9E%84%E1%9E%85%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%90%E1%9F%84%E1%9E%84%E2%80%8B%E1%9F%A1%E1%9F%A8%E1%9F%A1%E1%9F%A0&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="រឿងចំប៉ាថោង១៨១០ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">រឿងចំប៉ាថោង១៨១០</span></a><span style="color: red;"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9A%E1%9E%BF%E1%9E%84%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9E%B8%E2%80%8B%E1%9F%A1%E1%9F%A8%E1%9F%A1%E1%9F%A5&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="រឿងកាកី១៨១៥ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">រឿងកាកី១៨១៥</span></a> <span lang="KHM" style="color: black;">និង</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%85%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9F%8B%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E2%80%8B%E1%9F%A1%E1%9F%A8%E1%9F%A3%E1%9F%A7&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ច្បាប់ស្រី១៨៣៧ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ច្បាប់ស្រី១៨៣៧</span></a><span lang="KHM" style="color: black;">ជាដើម។ ព្រះបាទអង្គឌួង ទ្រង់ សុគតនៅ ក្នុងរាជវាំងឧដុង្គដោយជម្ងឺនៅក្នុងឆ្នាំ១៨៥៩។</span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-64476254635053105982013-09-02T10:18:00.002-07:002013-09-03T06:55:20.533-07:00សម័យ លង្វែក<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"><span lang="KHM">ប្រទេសកម្ពុជាសម័យលង្វែកក្រោយពីរាជ្ជកាល</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទពញាយ៉ាត</span><span lang="KHM" style="color: black;"> ព្រទេសកម្ពុជាកើតមានចម្បាំងជាច្រើនសា។រាធានីត្រូវ </span><span style="color: black;"> <span lang="KHM">បានផ្លាស់ប្តូរជាច្រើនកន្លែងវិលចុះវិលឡើងពីក្រុងអង្គរ ទូលបាសាន(កំពងចាម) ភ្នំពេញ (ចតុមុខ) លង្វែក(កំពង់ឆ្នាំង)។ក្នុងរាជ </span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះអង្គចន្ទ</span><span lang="KHM" style="color: black;"> រាជធានីតាំងនៅបន្ទាយមានជ័យ ខេត្តពោធិសាត់ រួចប្តូលមកក្រុងលង្វែកវិញ។ <i>ព្រះបាទចន្ទរាជា</i> ចន្ទរាជា ឬ</span><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះអង្គ ចន្ទទី១</span><span lang="KHM" style="color: black;"> ជាអនុជពៅស្រីសុគន្ធបទ ឬជាបុត្រធម្មរាជា។ ពេលដែលស្តេចកន ធ្វើគត់ស្រីសុគន្ធបទនៅបន្ធាយស្ទឹងសែន១៩១២ អង្គចន្ទនៅក្រុងអយុធ្យានៅឡើយ។ក្នុងពេលធ្វើសង្គ្រាមជាមួយស្តេចកន មន្ត្រី និងរាស្រ្តសុំ អោយព្រះអង្គចន្ទឡើងសោយរាច្យ ទ្រង់យល់ប្រម។ ទ្រង់ជាស្តេចមួយអង្គដ៏ល្បីល្បាញដែលបានរំដោះដីខ្មែរភាគខាងលិចពីសៀម។</span></div>
<a name='more'></a>ក្រៅពីបន្ទាយលង្វែក ទ្រង់បាន កសាងវត្តអារាមជាច្រើននៅខេត្តពោធិសាត់ បរិបូណ៍ ជួសជុលវត្តនៅឧដុង្គមានវត្តលើភ្នំរាជទ្រព្យជាដើម (ប្រះបុទ្ធរួមចូល ព្រះ និពា្ធន) វត្ត ត្រឡែងកែងនៅក្នុងបន្ទាយលង្វែក ដែលស្ថិតនៅលើទួលមួយកន្លែងមានរាងជា ជើងក្អែក ក្នុងវិហានេះតម្កល់ព្រះពុទ្ធ រូប ត្រឡែងកែងគឺ ព្រះពុទ្ធរូបបួនអង្គ គង់ឈរទល់ព្រះខ្នងនឹងគ្នា ហើយបែរព្រះភក្រ្កទៅទិសទាំងបួនហើយនឹងបានកសាង បដិមា ត្រឡែងកែងរូបព្រះគោ ។ ប្រមូលអ្នកប្រាជ្ញ បណ្ឌិត កវិ អោយចងក្រង និងសរសេរគ្រប់ប្រភេទ សម្រាប់កូន ខ្មែរជំនាន់ ក្រោយ។ តែគួរអោយស្តាយនៅឆ្នាំ១៥៦៦ទ្រង់ក័សុគតអដ្ឋិធាតុតម្កល់ទុកលើភ្នំព្រះរាជាទព្យ។<br />
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><span lang="KHM" style="color: red;">ទីតាំងភូមិសាស្រ្ត</span></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> </span><span lang="KHM" style="color: red;">បន្ទាយលង្វែក</span><span style="color: black;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%9B%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9F%82%E1%9E%80&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បន្ទាយលង្វែក (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;"> </span></a></span><span lang="KHM"><span style="color: black;">ជាកន្លែងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរដ៏ជូរចត់ ស្ថិតនៅ</span><span style="color: red;">ស្រុកកំពង់ត្រឡាច ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង</span><span style="color: black;">។បន្ទាយនេះសង់ដោយ </span></span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទចន្ទរាជា"><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះ បាទចន្ទរាជា</span></a><span style="color: black;"> <span lang="KHM">ក្រោយពីព្រះអង្គវាយឈ្នះស្ដេចកននៅឆ្នាំ១៥២៦។ពេលនោះព្រះចន្ទរាជា(នាមសម្រាប់រាជ្យព្រះបរមរាជាចន្ទរាជា) ត្រឡប់មកពីធ្វើសង្គ្រាមជាមួយស្ដេចកនក្នុងខេត្តត្បូងឃ្មុំ</span>(<span lang="KHM">ស្រុកត្បូងឃ្មុំ ខេត្តកំពង់ចាម) បានយាងមកគង់នៅ បន្ទាយមានជ័យ</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បន្ទាយមានជ័យ"><span style="color: red;"></span></a><span style="color: black;">(<span lang="KHM">ខេត្តពោធិ៍សាត់)បានបញ្ជាឲ្យអ្នកមេការ មន្ត្រី ឧកញ៉ាបតី ចាត់ចែងកេណ្ឌប្រជានុរាស្ត្រកាប់ឈើ ជញ្ជូនថ្ម រែកដីដើម្បីសាងសង់ បន្ទាយលង្វែក និងព្រះបរមរាជវាំង។ ក្រុមមេការឲ្យគេជីកបុកឫសរៀបថ្ម៦ហត្ថជុំវិញបន្ទាយជាបីជ្រុង ហើយលើកដីច្រុះក្ដារធ្វើ បន្ទាយនេះកម្ពស់១៤ហត្ថ កម្រាស់ខ្នងលើ១០ហត្ថ ជើងទេរខាងក្រោម២២ហត្ថ ឯជ្រុងទី៤គឺទន្លេ។ព្រះអង្គធ្វើកំពែងការពារ៥ជាន់ ព្រមទាំងដាំឫស្សីយ៉ាងក្រាស់(កម្រាស់២សិន)ហើយមានទ្វារធំ៨ ក្នុងទ្វារនីមួយៗមានសើនមួយ។សើនទាំង៨មានកម្ពស់២២ហត្ថ សម្រាប់ដាក់កាំភ្លើងធំ។ រីឯខាងក្នុងបន្ទាយទាំង៥ជាន់ដាក់សុទ្ធទាហានកាំភ្លើងច្រូង(កាំភ្លើងវែង)។ ក្នុងកំពែងជាន់ទី១ ដាក់សុទ្ធតែ ទាហានកងកាំភ្លើងធំ ហើយនៅមុខកំពែងនេះមានរោងដំរី និងរោងសេះ។ កំពែងទី២ ដាក់សុទ្ធតែទាហានកងកាំភ្លើងវែងនិង</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">សាលាជំនុំ សាលាដំបូង</span><span lang="KHM" style="color: black;"> និង</span><span lang="KHM" style="color: red;">សាលាឧទ្ទរណ៍</span><span lang="KHM" style="color: black;">។ ក្នុងកំពែងទី៣ ដាក់សុទ្ធទាហានអាវុធខ្លី ដាវ ផ្គាក់ កាំបិត។ ក្នុងកំពែងទី៤ដាក់សុទ្ធ តែ ទាហានរក្សាព្រះអង្គ រោងល្ខោន និងព្រះពន្លាទតល្ខោន។ ក្នុងកំពែងទី៥ តាំងរោងបញ្ចក្សេត្រ និងដំណាក់សំរិទ្ធ វិមានកំសាន្ត ភិរម្យក្រុមបារគូ បុរោហិត និងក្រុមមហាតលិកនៅ។ នៅក្នុងកំពែងនេះដែរ មានព្រះបរមរាជវាំង កំពូលប្រាំបិត មាស និង លាប ម្រ័ក្សណ៍ គឺសម្រាប់ព្រះមហាក្សត្រាធិរាជផ្ទុំ ហើយមានតម្កល់វត្ថុសក្តិសិទ្ធិគឺ ព្រះត្រលែងកែង និងព្រះគោចំនួន ១២ ដែលនៅ ក្នុងពោះគោទាំងនោះមានរក្សាទុកនូវគម្ពីរក្បួនសាស្ត្រា... ដ៏មានតម្លៃលើសលប់។ ហើយក៏មានផ្ទះស្រីស្នំក្រមការ បុត្រាបុត្រី និង មានឃ្លាំងធំៗ ដូចជា ឃ្លាំងស្រូវអង្ករ អំបិលប្រហុក ត្រីងៀត ត្រីឆ្អើរ និងឃ្លាំងសាស្ត្រាវុធ។</span><span lang="KHM" style="color: red;"> បន្ទាយលង្វែក </span><span lang="KHM" style="color: black;">មាន ទទឹងប្រវែង ២គីឡូ ម៉ែត និងបណ្ដោយប្រវែង៣គីឡូម៉ែត ហើយចំណាយពេលសាងសង់៣ឆ្នាំ(១៥២៧ - ១៥២៩)។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះរាជា និងព្រឹត្តិការណ៍សម័យលង្វែក</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM">១.ព្រះបាទចន្ទរាជា(១៥១៦ - ១៥៦៦)</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទចន្ទរាជា"><span style="color: blue;"> </span></a><span style="color: red;"> <span lang="KHM">ព្រះបាទចន្ទរាជា</span></span><span lang="KHM" style="color: black;"> ឬអង្គចន្ទទី១ ជាព្រះអនុជពៅរបស់</span><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ</span><span lang="KHM" style="color: black;">។ នៅក្នុងឱកាសដែលស្ដេចកនធ្វើគុតព្រះបាទស្រី សុគន្ធបទនៅបន្ទាយស្ទឹងសែនក្នុងឆ្នាំ១៥១២នោះ ព្រះអង្គចន្ទរាជាកំពុងគង់នៅក្រុងអយុធ្យាស្រុកសៀមឯនោះ។ នៅពេលទទួល បានដំណឹងនេះភ្លាម ព្រះអង្គក៏រកមធ្យោបាយមករំដោះរាជបល្ល័ង្ក។ ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមនេះប្រជារាស្ត្របានសុំឲ្យព្រះចន្ទរាជា ឡើង សោយរាជ្យ។ ព្រះអង្គក៏ព្រមឡើងគ្រងរាជ្យសិន ដោយមានព្រះសម្រាប់រាជ្យថា </span><b><span lang="KHM" style="color: blue;">ព្រះបរមរាជាចន្ទរាជា</span></b><span lang="KHM" style="color: black;"> នៅគ.ស១៥១៦។ រហូត ដល់ឆ្នាំ១៥២៦ ជោគជ័យត្រូវបានទាំងស្រុងមកលើព្រះចន្ទរាជា ដោយស្ដេចកនត្រូវចាប់បានហើយសម្លាប់ចោល។ ចាប់ពីឆ្នាំ ១៥២៧ ព្រះបាទចន្ទរាជាបានឲ្យគេសាងសង់បន្ទាយលង្វែក។ នៅឆ្នាំ១៥២៩ព្រះអង្គយាងទៅគង់នៅបន្ទាយលង្វែកហើយលង្វែក ក៏ក្លាយជារាជធានីខ្មែររហូតដល់ចុងសតវត្សទី១៦។ព្រះបាទចន្ទរាជា ជាស្ដេចសឹកសង្គ្រាមក៏ល្បីល្បាញ មួយអង្គក្នុងសតវត្សទី១៦ ព្រោះព្រះអង្គបានរំដោះទឹកដីខ្មែរមកវិញរហូតដល់ក្រុងអយុធ្យា។ ព្រះអង្គបានសាងសង់វត្តអារាមជាច្រើន បដិមាត្រលែងកែង ព្រះគោ និងប្រមូលអ្នកប្រាជ្ញ បណ្ឌិត កវី ... ឲ្យចងក្រង និងសរសេរឯកសារគ្រប់ប្រភេទសម្រាប់កុលបុត្រ កុលធីតាខ្មែរជំនាន់ ក្រោយ។ ប៉ុន្តែនៅឆ្នាំ១៥៦៦ ព្រះបាទចន្ទរាជាទ្រង់បានចូលទិវង្គតនៅក្រុងលង្វែក។ ព្រះចេតិយតម្កល់អដ្ឋិធាតុ របស់ព្រះអង្គ ស្ថិតនៅលើភ្នំព្រះរាជទ្រព្យសព្វថ្ងៃ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM">២.ព្រះបាទបរមរាជា(១៥៦៦ - ១៥៧៦)</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%94%E1%9E%9A%E1%9E%98%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទបរមរាជា"><span style="color: blue;"> </span></a><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទបរមរាជា</span><span lang="KHM"> <span style="color: black;">ជាបុត្រទី២របស់ព្រះចន្ទរាជា ព្រះអង្គបានធ្វើចម្បាំងជាមួយសៀមដើម្បីដណ្ដើមយកអាណាខេត្តខ្មែរ ដែលសៀមបានយកទៅ។ នៅឆ្នាំ១៥៧០ ព្រះអង្គបានយាងទៅគង់នៅរាជធានីអង្គរដើម្បីប្រមូលទ័ពទៅរំដោះ យកខេត្តន គររាជសីមា ហើយដាក់មន្ត្រីខ្មែរឲ្យនៅត្រួតត្រាទីនោះ។ នៅឆ្នាំ១៥៧៤ ដោយទ័ពភូមា និងទ័ពខ្មែរវាយគាបសៀមខ្លាំងពេក ស្ដេចសៀមបង្ខំចិត្តចុះសន្ធិសញ្ញាចងស្ពានមេត្រីជាមួយខ្មែរ ហើយព្រមប្រគល់</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%93%E1%9E%82%E1%9E%9A%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%9F%E1%9E%B8%E1%9E%98%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ខេត្តនគររាជសីមា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ខេត្តនគររាជសីមា</span></a><span style="color: red;"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%9A%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ចន្ទបុរី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ចន្ទបុរី</span></a><span style="color: red;"> </span><span lang="KHM" style="color: black;">និង</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%85%E1%9E%B7%E1%9E%98%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%9A%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បស្ចិមបុរី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">បស្ចិមបុរី</span><span lang="KHM" style="color: blue;"> </span></a><span lang="KHM" style="color: black;">ឲ្យ មហាក្សត្រខ្មែរវិញ។ ចម្បាំងខ្មែរសៀមលើកនោះ គឺខ្មែរស៊ើបការណ៍ដឹងថាស្ដេចសៀមរវល់តែធ្វើចម្បាំង ជាមួយឡាវ(សៀម ជួយភូមាដោយបង្ខំចិត្តក្នុងចម្បាំងជាមួយឡាវ)។ ព្រះបាទបរមរាជាទ្រង់សោយទិវង្គតនៅគ.ស១៥៧៦។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> <span lang="KHM">៣.ព្រះបាទសត្ថាទី១(១៥៧៦ - ១៥៨៦)</span></span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%9F%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទសត្ថាទី១"><span style="color: blue;"> </span></a><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទសត្ថាទី១</span><span lang="KHM"> <span style="color: black;">ជាបុត្រាច្បងរបស់ព្រះបរមរាជាត្រូវបានសោយរាជសម្បត្តិបន្ត ឯបុត្រាប្អូន ព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌ជា ឧបរាជ។ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទសត្ថាទី១ ប្រទេសកម្ពុជាបាត់បង់ឥទ្ធិពល និងសិទ្ធិអំណាចស្ទើរតែអស់ទាំងស្រុងពីអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ នៅឆ្នាំ១៥៨៦ព្រះបាទសត្ថាទី១ ដាក់រាជសម្បត្តិឲ្យបុត្រាច្បងព្រះនាមជ័យជេដ្ឋាទី១។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span lang="KHM" style="color: blue;">៤.ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី១(១៥៨៦ -១៥៩៣)</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%87%E1%9F%81%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%8B%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី១"><span style="color: blue;"> </span><span style="color: red;"> <span lang="KHM">ព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី១</span></span></a><span style="color: black;"> <span lang="KHM">ជាបុត្រាច្បងរបស់ព្រះបាទសត្ថាទី១ បានឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិ ដោយមានព្រះជន្មទើបតែ១១ព្រះវស្សា</span> <span lang="KHM">ឯបុត្រាទី២ព្រះនាមពញាតន់ មានព្រះជន្ម៦ព្រះវស្សាជាមហាឧបរាជ។ ចំណែកព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌ ជាមហាឧភយោរាជ។ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យជេដ្ឋាទី១ ប្រទេសជាតិចុះទន់ខ្សោយយ៉ាងខ្លាំង ដែលបណ្ដាលមកពីវិបត្តិរាជវង្សានុវង្ស មន្ត្រីសេនាបតី និងប្រជារាស្ត្រគ្មានជំនឿនឹងគោរពព្រះរាជាវ័យក្មេង គ្មានព្រះរាជតំរិះបន្តិចសោះ ធ្វើឲ្យប្រទេសជិតខាង ជាពិសេសប្រទេសសៀម លើកទ័ពមកវាយលុកចូលប្រទេសខ្មែរជាច្រើនលើកច្រើនសា។ ទីបំផុតសៀមក៏វាយបែកបន្ទាយលង្វែកទៅ នៅឆ្នាំ១៥៩៤។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red;">ស្ថានភាពនយោបាយ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span lang="KHM" style="color: blue;">១.នយោបាយក្នុងប្រទេស</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅសម័យលង្វែកមានវិបត្តិរាជវង្សជាញឹកញាប់។ ព្រះបាទសត្ថាទី១ ដាក់រាជ្យថ្វាយទៅបុត្រច្បងព្រះនាមជ័យជេដ្ឋាទី១ ដែល មានព្រះជន្មទើបតែ១១ព្រះវស្សា ព្រោះខ្លាចព្រះអនុជព្រះនាមស្រីសុរិយោពណ៌ដណ្ដើមរាជ្យសម្បត្តិដោយ ព្រះបាទស្រីសុរិយោ ពណ៌ មានសមត្ថភាព និងប្រជាប្រិយភាព ជាងព្រះអង្គ។ ការបាត់បង់បន្ទាយលង្វែកធ្វើឲ្យខ្មែរអស់ឫទ្ធានុភាព អស់ក្បួនខ្នាត។ សត្រូវប្រមូលទ្រព្យសម្បត្តិ និងរបស់មានតម្លៃយកទៅស្រុកសៀមអស់។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span lang="KHM" style="color: blue;">២.នយោបាយក្រៅប្រទេស</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span lang="KHM" style="color: black;">កាលសម័យនោះពុំទាន់មានកង្វល់បញ្ហាព្រំដែនខាងកើតប៉ុន្មានទេ ព្រោះប្រទេសចម្ប៉ាកំពុងជាប់ដៃវាយជាមួយ យួនដែល កំពុងលេប ទឹកដីនេះបន្តិចម្តងៗ។ ប៉ុន្តែនៅព្រំដែនខាងលិច ព្រះរាជាខ្មែរបានព្យាយាមវាយរំដោះទឹកដីដែលបាត់បង់ទៅ តាំង ពីសតវត្សទី១៣យកមកវិញ។ ព្រះបាទស្រីរាជា ចន្ទរាជា បរមរាជា និងសត្ថាទី១ បានលើកទ័ពទៅវាយលុករហូត ដល់រាជធានី ស្រីអយុធ្យា ហើយរំដោះយកបានអាណាខេត្តជាច្រើនមកវិញ។ មូលហេតុដែលនាំឲ្យទ័ពខ្មែរទទួលបានជោគជ័យ យ៉ាងនេះគឺ បណ្ដាលមកពីព្រះរាជារឹងមាំ មានស្មារតីក្លាហានមោះមុត ប្រជារាស្ត្រក្នុង និងក្រៅប្រទេសគាំទ្រ កងទ័ពជឿជាក់លើព្រះរាជា។ ម្យ៉ាងទៀត ទ័ពភូមាបានវាយសៀមជាញឹកញាប់ពីព្រំដែនសៀមភូមា។ ប៉ុន្តែក្រោយមកក្នុងរជ្ជកាល ព្រះបាទបរមរាជា ព្រះអង្គ បានចុះហត្ថលេខាលើសន្ធិសញ្ញាចំណងសម្ព័ន្ធមេត្រីភាពខ្មែរសៀមនាឆ្នាំ១៥៧៤។ ហើយសៀមបានថ្វាយចំពោះព្រះមហា ក្សត្រខ្មែរនូវ</span><span lang="KHM"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%93%E1%9E%82%E1%9E%9A%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%9F%E1%9E%B8%E1%9E%98%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ខេត្តនគររាជសីមា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ខេត្តនគររាជសីមា</span></a><span style="color: red;"> <span lang="KHM">បស្ចិមបុរី</span></span><span lang="KHM"> <span style="color: red;">ចន្ទបុរី</span><span style="color: black;">។ ចាប់ពីរជ្ជកាលព្រះបាទសត្ថាទី១មក ព្រះរាជាខ្មែរតែទៅពឹងពួកអឺរ៉ុបដូចជា</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9F%89%E1%9E%91%E1%9E%BB%E1%9E%99%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9B%E1%9F%8B&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ប៉ទុយកាល់ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ប៉ទុយកាល់</span></a><span style="color: red;"> </span><span lang="KHM" style="color: black;">និង</span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%A2%E1%9F%81%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%89" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="អេស្ប៉ាញ"><span lang="KHM" style="color: red;">អេស្ប៉ាញ</span></a><span style="color: black;"> ... <span lang="KHM">។ ពួកនេះបានបញ្ជូនកងទ័ព និងអ្នកផ្សាយសាសនាមកប្រទេសខ្មែរ ជាហេតុធ្វើឲ្យសៀមកាន់តែ ក្ដៅក្រហាយ ព្រោះខ្មែរ និងសៀមកាន់សាសនាព្រះពុទ្ធដូចគ្នា ឯពួកអឺរ៉ុបកាន់សាសនាគ្រិស្ត ហើយចង់មក ផ្សព្វផ្សាយនៅ ប្រទេសខ្មែរ។នៅឆ្នាំ១៥៩៤ សៀមបានវាយលុកយកក្រុងលង្វែក។ វាបានប្រមូល រតនភ័ណ្ឌអស់ពីបន្ទាយលង្វែក ថែមទាំងចាប់ ព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌ និងអ្នកចេះដឹងខ្មែរជាច្រើនទៅស្រុកសៀមទៀត។ បើនរណារឹងទទឹងពួកវានឹងសម្លាប់ចោលភ្លាម។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red;">ការបាក់បែកបន្ទាយលង្វែក</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">នៅឆ្នាំ១៥៨០ ភូមាបានវាយលុកចូលប្រទេសសៀមយ៉ាងខ្លាំង ពេលនោះស្ដេចសៀមបានផ្ញើរាជសារជំនួញពីស្ដេចខ្មែរ ព្រះបាទសត្ថាទី១។ ព្រះបាទសត្ថាទី១ ក៏បញ្ជាឲ្យព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌នាំទ័ពទៅជួយច្បាំង សៀមរហូតទទួល បានជ័យ ជំនះលើទ័ពភូមា ហើយបានបណ្ដេញទ័ពភូមាចេញពីទឹកដីសៀមទៀត។ ក្រោយពីបានជ័យជំនះលើភូមាហើយ សៀមរមិល គុណខ្មែរ បានលើកទ័ពមកវាយខ្មែរជាច្រើនលើកច្រើនសា។នៅឆ្នាំ១៥៨៨ សៀមបានលើកទ័ពចូល ទន្ទ្រានខ្មែរ យ៉ាងកម្រោល ហើយបានវាយយកប</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ន្ទាយមានជ័យ បាត់ដំបង ពោធិ៍សាត់</span><span lang="KHM" style="color: black;"> រហូតដល់ស្រុកបរិបូរណ៍ព្រមទាំងហ៊ុមព័ទ្ធបន្ទាយលង្វែកទៀតផង។ ពួកវាព័ទ្ធបន្ទាយលង្វែកអស់រយៈពេល៣ខែតែត្រូវបាក់ទ័ពរត់ខ្ចាត់ខ្ចាយទៅវិញ ដោយសារខ្វះស្បៀងនិងកើតជម្ងឺឆ្លង។ មុនទៅ វិញសៀមបានប្រើល្បិចបាចប្រាក់ដួងជាច្រើនចូលក្នុងគុម្ពឫស្សីដែលជារបងការពារបន្ទាយលង្វែក</span><span style="color: black;"> (<span lang="KHM">បើតាមឯកសារមហាបុរស ខ្មែរភាគ៣ បានប្រាប់ថាសៀមយកប្រាក់ដួងចំនួន ៥០០០ដួង ច្របល់និងគ្រាប់សំណច្រកក្នុងកាំភ្លើងធំតូចបាញ់ចេញអស់វេលា ៣ថ្ងៃ )។ ប្រជារាស្ត្រខ្មែរនាំគ្នាកាប់ឆ្ការគុម្ពឫស្សី ដើម្បីយកប្រាក់ដួងទាល់តែរេចរឹលគុម្ពឫស្សីអស់។ នៅឆ្នាំ១៥៩៤ដោយដឹងថាគុម្ព ឫស្សីរេចរឹលអស់ហើយ សៀមបានលើកទ័ពមកម្ដងទៀត ហើយនៅទីបំផុតបន្ទាយលង្វែកត្រូវសៀមយកបាន។ពួកសៀម បាន ប្រមូលយកព្រះគោ ព្រះកែវ ទ្រព្យសម្បត្តិក្បួនខ្នាត និងឯកសារផ្សេងៗជាច្រើនយកទៅស្រុកសៀម។ ព្រះបាទសត្ថាទី១ និងបុត្រ ព្រះនាមជ័យជេដ្ឋាទី១ ភៀសព្រះកាយទៅនៅដែនដីឡាវ ហើយក៏សោយទិវង្គតនៅទីនោះទៅ ក្នុងឆ្នាំ១៥៩៦។ ឯ</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទស្រីសុ រិយោពណ៌</span><span lang="KHM"><span style="color: black;">ត្រូវសៀមចាប់បាននាំយកទៅស្រុកសៀម។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red;">ផលវិបាក</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span lang="KHM" style="color: black;"> <span lang="KHM">ក្រោយពីបែកបន្ទាយលង្វែកមក ប្រទេសកម្ពុជាអស់ឫទ្ធានុភាព ហើយធ្លាក់ទៅជារដ្ឋទន់ខ្សោយមួយនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ខ្មែរបានបាត់បង់កេតនភណ្ឌជាតិ ក្បួនច្បាប់ អ្នកប្រាជ្ញ បណ្ឌិត ហើយវប្បធម៌ខ្មែរ ក៏ត្រូវសៀមឆក់ប្លន់យកទៅប្រទេសវា ស្ទើរតែ អស់រលីង។ ប្រទេសជាតិធ្លាក់ទៅក្នុងភាពអនាធិបតេយ្យ ហើយគ្រោះទុរភិក្សបានចូលមកយាយីប្រជារាស្ត្រខ្មែរពេញផ្ទៃប្រទេស។</span><br /><span lang="KHM">ប្រទេសកម្ពុជាបានបាត់បង់អាណាខេត្តខាងលិច និងពាយ័ព្យ ដូចជា ខេត្ត</span><span lang="KHM" style="color: red;">ចន្ទបុរី បស្ចិមបុរី នគររាជសីមា បាត់ដំបង សៀមរាប ពោធិ៍សាត់</span> ... <span lang="KHM">៕</span></span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-39564557968133120682013-09-02T10:17:00.002-07:002013-09-03T06:55:35.421-07:00សម័យ ចតុមុខ<span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> នៅឆ្នាំ១៤៣១</span><span lang="KHM" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> </span><span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%96%E1%9E%89%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%8F" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទពញាយ៉ាត"><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទពញាយ៉ាត</span></a></span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> <span lang="KHM">ទ្រង់បានលើករាជធានី ពីអង្គរ ទៅតាំងនៅ</span></span><span lang="KHM" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> <span style="color: red;">ទួលបាសាន</span> <span style="color: black;">ក្នុង</span><span style="color: red;">ខេត្តស្រីសឈរ </span></span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">(<span lang="KHM">កំពង់ ចាម)វិញ។ តែ ដោយតំបន់នោះរងគ្រោះដោយទឹក ជំនន់ព្រះ</span> <span lang="KHM">អង្គក៏បញ្ជាឲ្យលើក រាជធានីពី</span></span><span lang="KHM" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> <span style="color: red;">ទួលបាសាន</span><span style="color: black;">ទៅតាំងនៅ </span><span style="color: red;">ចតុ មុខ</span><span style="color: black;">វិញ។ ក្រោយពីការកសាង រាជធានីរួចរាល់ ព្រះរាជាទ្រង់ តាំងប្រទាននាមឲ្យព្រះនគរថា៖</span></span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> </span><span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> <b><span lang="KHM" style="color: red;">ក្រុងចតុ មុខមង្គលសកល កម្ពុជាធិបតី សិរីធរ បវរឥន្ទបត្តបុរីរដ្ឋរាជសីមា មហានគរ</span></b><span lang="KHM" style="color: black;">។ </span></span><br />
<a name='more'></a><br />
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">ការកសាងភ្នំដូនពេញ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">រាជពង្សាវតារខ្លះបាននិទានពីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃក្រុងភ្នំពេញ ដោយ មានសេចក្ដីសម្រួលដូចតទៅ៖ ក្នុងកាលដែលកន្លងយូរ ទៅហើយ មាន</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ស្ត្រីមេម៉ាយ </span><span lang="KHM" style="color: black;">ម្នាក់ជាអ្នក មានទ្រព្យស្ដុកស្ដម្ភ ដែលអ្នកផង ហៅថា</span><span lang="KHM" style="color: red;">ដូនពេញ</span><span lang="KHM" style="color: black;">។ ផ្ទះគាត់តាំងនៅលើទួលខ្ពស់មួយ នៅលើត្រើយខាងលិច នៃទន្លេច្រាបឈាម(ទន្លេចតុមុខ សព្វថ្ងៃ)។ នាសម័យ ថ្ងៃមួយ ក្នុងរដូវវស្សាមានទឹកជំនន់នៅ ប្រទេសលាវយ៉ាងធំ បណ្ដាលអោយបោកច្រាំងរលំដើមគគីរជាច្រើនហើយអណ្ដែត បណ្ដោយទឹកតាមទន្លេមេគង្គរហូត មកដល់់ទន្លេច្រាបឈាម។ ក្នុងចំណោម នោះ មានដើមគគីរធំមួយ បានអណ្ដែតមកទើនៅ ត្រង់មាត់កំពង់របស់ដូនពេញ។ គាត់ក៏បានបបួលញាតិមិត្តជិតខាងជិះទូកទៅចងដើម គគីរនោះហើយនាំយកមកលើគោក។ កាលបើអ្នកទាំងនោះរើសំរាមនៅគលគគីរស្រាប់តែឃើញព្រះពុទ្ធរូបបួនព្រះអង្គ និងរូបបដិមាថ្ម</span><span style="color: black;"> <span lang="KHM">មានលក្ខណៈជាព្រាហ្មណ៍ នៅ ក្នុងប្រហោងឈើនោះ ។ ពួកអ្នកស្រុកបានដង្ហែ រូបបដិមាទាំងនោះយកទៅតំកល់ទុកនៅផ្ទះដូនពេញ</span> <span lang="KHM">ហើយគាត់បានអោយ គេ ជញ្ជូនដីពូនដំបូកធំខាងឦសានផ្ទះ និងអោយគេយកឈើគគីរនោះសង់ព្រះវិហារតូចមួយនៅលើកំពូលភ្នំនោះ ហើយបានយក ព្រះពុទ្ធរូបទៅតំកល់នៅក្នុងព្រះវិហារនោះនៅក្នុងឆ្នាំជូត ឆស័ក ព.ស. ១៩១៦ គ.ស. ១៣៧២។ តមកទៀតដូនពេញបាន អោយ គេសង់ខ្ទមមួយខាងទិសឦសានព្រះវិហារ រួចយកបដិមាថ្មទៅតំកលទុកនៅទីនោះ ហើយបានសន្មតថាអ្នកតាព្រះចៅ តរៀង មក</span> (<span lang="KHM">សព្វថ្ងៃហៅថា លោកតាព្រះចៅ</span>)<span lang="KHM">។ ពិធីបុណ្យសម្ពោធក៏ត្រូវបានប្រារព្ធធ្វើឡើង ដើម្បីសម្ពោធពុទ្ធសេនាសនៈ យ៉ាងអធិក អធម។ ដោយ អាស្រ័យហេតុនេះ ភ្នំនោះក៏មានឈ្មោះហៅថា ភ្នំដូនពេញ ហើយដែលយូរៗ ទៅក្លាយនៅត្រឹមតែ ភ្នំពេញ ដូច យើងហៅសព្វថ្ងៃនេះ។</span> <span lang="KHM">គួរគប្បីបញ្ជាក់ថាចំពោះរូបបដិមាដែលដូនពេញបានរកឃើញ ក្នុងរន្ធដើមគគីរនោះរាជពង្សាវតារ និង អត្ថបទចម្លងតៗមកទៀតនិយាយ មិនស្របគ្នាសោះ ខ្លះថាមានព្រះពុទ្ធបដិមា៤អង្គធ្វើពីលង្ហិន និងបដិមាថ្មកាន់ស័ង្ខ និងគទា</span>(<span lang="KHM">ព្រះនរាយណ៍</span>?) <span lang="KHM">ខ្លះថាមានព្រះពុទ្ធ រូបពីរ ព្រះអង្គមានព្រះភ័ក្ត្រឈមជា ៤ទិស ខ្លះទៀតថាមានព្រះពុទ្ធរូប សំរិទ្ធមួយ ព្រះអង្គមាន ព្រះភ័ក្ត្រ៤ តាំងសមាធិនិងរូបសិលា១ ដៃកាន់ ស័ង្ខមានផ្នួងសក់ ដូចជាព្រាហ្មណ៍។ តែបើតាមរូបតំណាងដែលមានតំកល់ក្នុងព្រះ វិហារវត្តភ្នំ (ភ្នំដូនពេញ) សព្វថ្ងៃគឺជាព្រះពុទ្ធរូបប្រក់ នាគ៤អង្គគង់លើបុស្បុកទល់ព្រះប្រឺស្ឋ</span> (<span lang="KHM">ខ្នង) នឹងគ្នា។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">ការកសាងរាជធានីចតុមុខ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span lang="KHM" style="color: black;">ក្នុងភាគ១ យើងបានឃើញថានៅគ.ស.១៤៣១ ព្រះបាទបរមរាជាចៅ</span><span lang="KHM" style="color: red;">ពញាយ៉ាត</span><span lang="KHM" style="color: black;">ទ្រង់បានលើករាជធានីទៅតាំងនៅ ទួលបា សាន ក្នុងខេត្ត ស្រីសឈរវិញ តែគង់នៅទីនោះបានតែ ១ឆ្នាំ (ក្បួនខ្លះថាដល់៩ឆ្នាំ) ដោយមានទឹកជំនន់ធំខុសធម្មតា ព្រះអង្គ ក៏ បញ្ជាអោយ លើករាជធានីពីទួលបាសានទៅតាំងនៅក្រុងភ្នំពេញវិញ នៅលើត្រើយខាងលិចនៃទន្លេច្រាបឈាម។ ព្រះអង្គទ្រង់ ត្រាស់បង្គាប់អោយ </span><span lang="KHM" style="color: red;">សម្ដេចចៅពញាកែ</span><span lang="KHM" style="color: black;">និង</span><span lang="KHM" style="color: red;">ឧកញ៉ាហោរាធិបតីខៀវ</span><span lang="KHM" style="color: black;">ព្រមដោយមន្ត្រីឯទៀតខ្លះផងអោយទៅ ពិនិត្យមើលទី ដី ដែលស្ថិតនៅជិតៗភ្នំដូនពេញ។ លុះទៅធ្វើការពិនិត្យក្បួនតម្រាសព្វគ្រប់ហើយ មន្ត្រីទាំងនោះក៏ថ្វាយដំណឹងទៅព្រះរាជាវិញថា តំបន់ដែលស្ថិតនៅទិសអាគ្នេយ៍នៃភ្នំ ដូនពេញ មានជ័យភូមិល្អល្មមស្ថាបនារាជធានីបាន។ ព្រះអង្គក៏ទ្រង់ត្រាស់អោយអស់ ចៅ ហ្វាយស្រុកកែនរាស្ត្រមកជួយកសាងព្រះរាជ និវេសន៍ លើកដីធ្វើកំពែង សង់ប្រាសាទ និងតំណាក់តូចធំក្នុងរយៈពេលដ៏ខ្លីបំផុត។ លុះកិច្ចការបានបំពេញចប់សព្វគ្រប់ហើយព្រះអង្គ ក៏បានយាងមកគង់នៅរាជវាំងភ្នំដូនពេញតាមផ្លូវទឹកដោយមាននាម៉ឺនសព្វ មុខមន្ត្រី ដង្ហែមកផង។ លុះយាងមកដល់ហើយ ព្រះអង្គក៏ ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់</span><span style="color: black;"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%85%E1%9F%85%E1%9E%96%E1%9E%89%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ចៅពញា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ចៅពញា</span></a><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%8F%E1%9F%81%E1%9E%87%E1%9F%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="តេជោ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">តេជោ</span></a><span style="color: black;"> <span lang="KHM">ចៅហ្វាយស្រុក ខេត្តសំរោងទង អោយកែនរាស្ត្រលើកដីចាក់បំពេញតំបន់នៅជុំវិញ វត្តភ្នំ និងក្នុង រាជវាំង។ ដូច្នេះតំបន់នោះក៏បានរាបស្មើល្អ រហូតដល់មាត់ទន្លេ ដែលអ្នកផងនិយមហៅកំពង់រាប ចាប់តាំងពីពេលនោះមក។ ឯទីដែល ចៅពញាតេជោអោយរាស្ត្រជីកយកអាចម៍ដីនោះក៏ក្លាយ ទៅជាបឹងមួយធំជ្រៅទូលាយទើបបានគេអោយឈ្មោះហៅ បឹងតេជោ តរៀង មកគឺទីដីត្រង់ផ្សារថ្មីសព្វថ្ងៃ។ តមកទៀតព្រះរាជា ទ្រង់ត្រាស់បង្គាប់ </span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ឧកញ៉ាវង្សាអនុជិតផ្លុង</span><span lang="KHM" style="color: black;"> ចៅហ្វាយស្រុកខេត្តបាទី អោយជីកព្រែក បង្ហូរទឹកទន្លេចូលទៅក្នុងបារាយណ៍មួយ នៅ ក្នុងរាជធានីសម្រាប់យកទឹកប្រើប្រាស់ដល់ប្រជារាស្ត្រទាំងអស់គ្នា ព្រែកនោះគេហៅថា </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%82%E1%9E%80%E1%9E%A7%E1%9E%80%E1%9E%89%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%95%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%BB%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រែកឧកញ៉ាផ្លុង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រែកឧកញ៉ាផ្លុង</span></a><span lang="KHM" style="color: black;">។ បើតាមស្រាវជ្រាវ ទៅ ឃើញថាពីដើមព្រែកនេះស្ថិតនៅតាមបណ្ដោយសួនច្បារនៅមុខស្ថានីយកណ្ដាលនៃ</span><span lang="KHM" style="color: red;">អយស្ម័យ យាន</span><span lang="KHM" style="color: black;">គឺស្របនឹង វិថីឧកញ៉ា ផ្លុង សព្វថ្ងៃនេះឯង។ ដើម្បីជាកិច្ចការពារ ព្រះរាជាទ្រង់បញ្ជាអោយជីកគូ និងលើកដីកំពែងតាំងជាសើនជាបន្ទាយព័ទ្ធជុំវិញរាជធានី។ ដូច្នេះនៅទិសខាងត្បូងគឺ ព្រែកតាកែវ ខាងលិច ព្រែកអូគរ ខាងជើង ព្រែកពោងពាយឬព្រែកចិនដំដែកព្រោះនៅកន្លែងនោះមាន ជនជាតិចិនរកស៊ីរបរដំដែក។ក្រៅពីមុខងារការពារក្រុងព្រែកទាំងនោះនៅមានមុខងារសំខាន់ម្យ៉ាងទៀតគឺយកទឹកសម្រាប់អោយ រាស្ត្រធ្វើស្រែនៅទិសខាងលិច។ ពួកនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រី និងពួកប្រជារាស្ត្របានសង់គេហដ្ឋានរៀងៗខ្លួនក្នុងបរិវេណនៃរាជធានី។ លុះសម្រេចការកសាងហើយព្រះរាជាទ្រង់តាំងប្រទាននាមព្រះនគរថា </span><b><span lang="KHM" style="color: red;">ក្រុងចតុមុខមង្គលសកលកម្ពុជាធិបតី សិរីធរ បវរ</span></b><b><span lang="KHM" style="color: black;"></span></b><b><span lang="KHM" style="color: red;">ឥន្ទបត្ត បុរី រដ្ឋរាជ សីមា មហានគរ</span></b><span lang="KHM" style="color: black;">។ ចំណែកឯទន្លេច្រាបឈាម ក៏ត្រូវបានប្រសិទ្ធិនាមថ្មីថា ទន្លេចតុមុខ វិញដែរ។ ក្រោយបន្តិចមកព្រះ រាជបុត្រច្បងព្រះនាម </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%93%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%8E%E1%9F%8D%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="នរាយណ៍រាជា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">នរាយណ៍រាជា</span></a><span style="color: black;"> <span lang="KHM">ទ្រង់បានតែងតាំងជាឧបរាជ ហើយយាងទៅគង់ក្នុងព្រះតំណាក់នៅជ្រោយរលួស។ឯព្រះរាជ បុត្រទីពីរព្រះនាម</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ស្រីរាជា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ស្រីរាជា</span></a><span lang="KHM" style="color: black;">យាងទៅគង់នៅខាងលិចត្រង់ដីទួលមួយកន្លែងដែលតមកគេហៅថា</span><span lang="KHM" style="color: red;">ទួលព្រះស្រី</span><span style="color: black;">(<span lang="KHM">ម្ដុំ</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">វត្តព្រះពុទ្ធមានបុណ្យ</span><span lang="KHM" style="color: black;">សព្វថ្ងៃ)។នៅគ្រានោះព្រះវិហារកសាងឡើងដោយដូនពេញក៏បានទ្រុឌទ្រោមខ្លះទៅតាមកាលវេលា។ ព្រះបាទបរមរាជាចៅ ពញា យ៉ាតទ្រង់បាន កសាងវិហារនោះជាថ្មីឡើងវិញ ដោយពង្រីកនិងពូនភ្នំដើអោយកាន់តែខ្ពស់ជាងដើមហើយទ្រង់ចាត់អោយក្រាល ថ្មនៅកំពូលខាងលើ</span><span style="color: black;"> <span lang="KHM">និងកសាងចេតិយមួយយ៉ាងធំពីខាងក្រោយព្រះវិហារ។ រួចព្រះអង្គទ្រង់បញ្ជាអោយទៅយកព្រះពុទ្ធបដិមា លង្ហិន ដែលសេសសល់នៅនគរ វត្តព្រមទាំងរូបសិង្ហតោមកតំកល់និងតាំងនៅលើភ្នំនោះ។ ពិធីត្រូវធ្វើអស់រយៈពេលបីថ្អៃគេ យក ព្រះពុទ្ធ បដិមាដែលដូនពេញបានរកឃើញ ពីក្នុងដើមគគីរពីមុននោះទៅតំកល់ក្នុងជាន់ខាងលើនៃចេតិយធំ ឯព្រះពុទ្ធបដិមា ដែលយកពីនគរវត្ត ត្រូវបានតំកល់នៅក្នុងជាន់ក្រោម។ វត្តភ្នំដូនពេញត្រូវប្រសិទ្ធិនាមថ្មីថាវត្តព្រះចេតិយបព៌តវិញ។ ក្រៅពីនេះ ព្រះរាជាទ្រង់បានចាត់អោយកសាងវត្តអារាមនៅច្រើនកន្លែងក្នុង រាជធានី</span> :<span lang="KHM">វត្តពីរនៅខាងកើតវត្តភ្នំគឺ</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">វត្តធម្មលង្កា</span><span lang="KHM" style="color: black;"> និង</span><span lang="KHM" style="color: red;">វត្តកោះ </span><span lang="KHM" style="color: black;">វត្ត មួយនៅខាងត្បូងអូរចិនដំដែកគឺ</span><span lang="KHM" style="color: red;">វត្តព្រះពុទ្ធយោសា</span><span style="color: black;">(<span lang="KHM">សព្វថ្ងៃហៅ</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">វត្តព្រះពុទ្ធ យោសារាម</span><span lang="KHM" style="color: black;"> ឬ</span><span lang="KHM" style="color: red;">វត្តចិនដំដែក</span><span lang="KHM" style="color: black;"> នៅជាប់នឹងវត្ត</span><span lang="KHM" style="color: red;">ពិភទ្ទរង្សី</span><span lang="KHM" style="color: black;">មាន</span><span lang="KHM" style="color: red;">វិថីឧកញ៉ាអ៊ុំ</span><span lang="KHM" style="color: black;">ខ័ណ្ឌកណ្ដាល។ នៅខាងមុខព្រះវិហារវត្តនេះសព្វថ្ងៃគេឃើញមាន រូបទ្វារបាលពីរនាក់ជារូបចិនដែល គេអាច មើលស្គាល់យ៉ាងងាយដោយសារលក្ខណៈមុខមាត់សម្លៀកបំពាក់និងគ្រឿងអាវុធ) វត្តមួយនៅ ត្រង់មាត់ទន្លេក្បែរពាកព្រែក ឧកញ៉ាផ្លុងគឺ វត្តពាមផ្លុង វត្តមួយនៅត្រង់ចេតិយធំ </span><span lang="KHM" style="color: red;">វត្តឧណ្ណាលោម</span><span lang="KHM" style="color: black;">ហើយវត្តមួយទៀតហៅ</span><span lang="KHM" style="color: red;"> វត្តខ្ពបតាយ៉ង</span><span lang="KHM" style="color: black;">។ គួរគប្បីកត់ សំគាល់ ថាវត្តចុងក្រោយនេះ សព្វថ្ងៃស្ថិតនៅត្រង់វត្តបទុមវតី។ បើតាមអក្សរចារឹកតំកល់នៅទីនោះ ព្រហបាទបរមរាជា ចៅពញាយ៉ាត បានសាងវត្តនេះនៅ គ.ស.១៤៤២ លើទីមួយមានទំហំ ២០២ម</span><span style="color: black;">X<span lang="KHM">២៦០ម។ វត្តនេះគេហៅថា</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">វត្តខ្ពបតាយ៉ង</span><span lang="KHM" style="color: black;">ព្រោះនៅខាងត្បូង មាន ខ្ពបរបស់តាយ៉ង។ ព្រះវិហារវត្តនេះត្រូវបានកសាងថ្មីពីរលើកទៀត៖លើកទី១ នៅគ.ស. ១៨៦៥ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទ</span><span lang="KHM" style="color: red;">សម្ដេច</span><span lang="KHM" style="color: black;"></span><span lang="KHM" style="color: red;">នរោត្តម</span><span lang="KHM" style="color: black;">លើកទី២ នៅគ.ស.១៩៣៧ ក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះ</span><span lang="KHM" style="color: red;">ស៊ីសុវត្ថិមុនីវង្ស</span><span lang="KHM" style="color: black;">។ គួរគប្បីជ្រាបម្យ៉ាងទៀតថា</span><span lang="KHM" style="color: red;">វត្តឧណ្ណាលោម </span><span lang="KHM" style="color: black;">នៅរក្សា ឈ្មោះ ដដែលតាំងពីពេលកសាងរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ហើយឈ្មោះនេះត្រូវបានប្រសិទ្ធឡើងដោយយកតាមឈ្មោះចេតិយ ដែល គេបញ្ចុះព្រះ ឧណ្ណាលោម គឺរៀមប្រជុំចិញ្ចើមនៃព្រះ អស្សជិតត្ថេរ។ នៅខាងមុខវត្តនេះគឺនៅជិតមាត់ទន្លេ ព្រះរាជាទ្រង់អោយ កសាងឃ្លាំងមឿងមួយ (</span><span lang="KHM" style="color: red;">អ្នកតាចាំស្រុក</span><span style="color: black;">) <span lang="KHM">ឈ្មោះ </span></span><span lang="KHM" style="color: red;">អ្នកតាប្រាជ្ញ</span><span lang="KHM" style="color: black;">។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><span style="color: black;"> </span><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">សង្គ្រាមរំដោះយកអាណាខេត្តខ្មែរទិសខាងលិចពីសៀម</span></i></b><span style="font-size: 12pt;"></span></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">ព្រះ</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ស្រីរាជា</span><span lang="KHM" style="color: black;">ជាព្រះអនុជព្រះបាទ</span><span lang="KHM" style="color: red;">នរាយណ៍រាជា</span><span style="color: black;">(<span lang="KHM">បុត្រច្បងនៃ</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទពញាយ៉ាត</span><span lang="KHM" style="color: black;">។ ក្រោយពីឡើងស្នងរាជ្យនៅ១៤៦៩មកជា និច្ចកាល តែចិញ្ចឹមចិត្តដឹកនាំប្រទេសជាតិឲ្យបានថ្កុំថ្កើងរុងរឿងសម្បូណ៍សប្បាយ។ ព្រះអង្គមានមនសិការជាតិខ្ពស់ស្ដាយ ស្រ ណោះទឹកដីប៉ែកខាង លិចដែលបាត់បង់ដោយសៀមរឹបអូសលេបត្របាក់យកកន្លងទៅ។ ព្រះអង្គទ្រង់បានរៀបចំចាត់តាំងអាជ្ញា ធរ ខេត្តក្រុង ស្រុក ឃុំឲ្យមាំមួន</span><span style="color: black;"> <span lang="KHM">និងបានកសាងកម្លាំងទ័ពទាំងជើងគោក ទាំងជើងទឹក ព្រមទាំងភ័ស្តុភារសឹក ស្បៀង និងទ័ព បម្រុងឲ្យខ្លាំងពូកែ និងស្ទាត់ជំនាញ។ នៅ ឆ្នាំ១៤៧៥ ព្រះបាទស្រីរាជា បានប្រកាសធ្វើចម្បាំងរំដោះយកទឹកដីខ្មែរដែលសៀម យក ក្នុងរជ្ជកាលព្រះរាជាមុនៗមកវិញ។ទ្រង់បានដឹកនាំទ័ពដោយព្រះអង្គឯងហើយចាត់តាំងព្រះស្រីសុរិយោទ័យជាក្មួយឲ្យកម្លាំង ទ័ព និងប្រមូលស្បៀងឧបត្ថម្ភសមរភូមិមុខ រីឯព្រះធម្មរាជា ដែលជាឧបរាជ និងជាព្រះអនុជត្រូវបានចាត់តាំងឲ្យនៅថែរក្សារាជធានី ចតុមុខ។ កងទ័ពជាតិខ្មែរដឹកនាំដោយព្រះរាជាផ្ទាល់បានលើក សំដៅទៅទិសខាងលិ ហើយបានកម្ចាត់ពួកសៀមឈ្លានពាន ឲ្យ ចេញផុតពីទឹកដីខ្មែរ រួចកាន់កាប់អាណាខេត្តទាំងអស់នោះដែលសៀម បានលេបយកដូចជា </span></span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%93%E1%9E%82%E1%9E%9A%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%9F%E1%9E%B8%E1%9E%98%E1%9E%B6" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="នគររាជសីមា"><span lang="KHM" style="color: red;">នគររាជសីមា</span></a><span style="color: red;"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%85%E1%9E%B7%E1%9E%98%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%9A%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បស្ចិមបុរី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">បស្ចិមបុរី</span></a><span style="color: black;"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9A%E1%9E%99%E1%9F%89%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="រយ៉ង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">រយ៉ង</span></a><span style="color: black;"> <span lang="KHM">និង</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%9A%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ចន្ទបុរី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ចន្ទបុរី</span></a><span lang="KHM" style="color: black;">។ នៅក្នុងចម្បាំងរំដោះ យកអាណាខេត្តទាំងប៉ុន្មានខាងលើនេះ ព្រះរាជា ទ្រង់សប្បាយរីករាយណាស់ ដោយឃើញ រាស្ត្រ ខ្មែរដែលរស់នៅទីនោះបានងើបឡើង ពួតកម្លាំងគ្នានឹងកងទ័ពជាតិ ដើម្បីកម្ចាត់សត្រូវ លេបទឹកដីឲ្យអស់ពីមាតុភូមិ។ ជោគ ជ័យដ៏ត្រចះត្រចង់នៃចម្បាំងនោះបានជម្រុញឲ្យព្រះរាជាខ្មែរសម្រេចព្រះទ័យវាយកម្ទេចកម្លាំងទ័ព ជាតិសៀមឲ្យរលាយ អស់ក្នុង ពេលនោះតែម្ដង។ ក្រោយពីសម្រេចព្រះទ័យដូចនោះហើយព្រះអង្គក៏រៀបក្បួនទ័ពវាយលុកចូលរហូតដល់ ក្រុងអយុធ្យា។ ទីក្រុង អយុធ្យាត្រូវឡោមព័ទ្ធ ព្រះអង្គទ្រង់ប្រាថ្នារំលាយរាជធានីនេះចោល។ ប៉ុន្តែពេលនោះ ដោយ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A7%E1%9E%80%E1%9E%89%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%98%E1%9F%89%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ឧកញ៉ាចក្រីម៉ន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ឧកញ៉ាចក្រីម៉ន</span></a><span style="color: black;"> <span lang="KHM">ដែល ជាប្រមុខទ័ព បានទទួលមរណភាពក្នុងសមរភូមិបន្ទាប់ពីត្រូវរបួសជាទម្ងន់ និងដោយកងទ័ពខ្មែរថមថយកម្លាំង ផែនការរំលាយរាជធានីសៀម ក៏ត្រូវអាក់អន់។ ទន្ទឹមនឹងនោះដែរវិបត្តិរាជវង្សខ្មែរក៏ផ្ទុះឡើង។ដូចនេះផែនការរំដោះយកខេត្តខាងលិចដែលសៀមបានទន្ទ្រាន យក កន្លងមកនោះ ត្រូវរលាយអស់ទៅវិញ។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red;">អន្តរាគមន៍របស់ស្ដេចសៀមនៅក្នុង</span></i></b><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%94%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%9C%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%82%E1%9E%9A&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="វិបត្តិរាជវង្សខ្មែរ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><b><i><span lang="KHM" style="color: red;">វិបត្តិរាជវង្សខ្មែរ</span></i></b></a></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b> </b><span lang="KHM" style="color: black;">ក្បួនរាជពង្សាវតារផ្សេងៗសុទ្ធតែបាននិយាយពីអន្តរាគមន៍របស់សៀមក្នុងជម្លោះរវាងស្ដេចខ្មែរប៉ុន្តែរបៀបធ្វើអន្តរាគមន៍ នោះ ឃើញថាមានបែបផែនខុសៗគ្នា។ក្បួនខ្លះបញ្ជាក់ថាគឺព្រះធម្មរាជាដែលត្រូវជាបុត្ររបស់អ្នកម្នាងសៀម</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%84%E1%9F%80%E1%9E%98&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ស្រងៀម (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ស្រងៀម</span></a><span lang="KHM" style="color: black;">នេះឯង ដែលទៅពឹងកម្លាំងសៀមដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាចម្បាំងក្នុងគ្រួសារផងនិងដើម្បីបានសោយរាជ្យតែម្នាក់ឯងផង។នៅពេលដែល</span><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះ បាទស្រីរាជា</span><span lang="KHM" style="color: black;">ជាប់ដៃប្រយុទ្ធនៅសមរភូមិឯនោះព្រះអង្គម្ចាស់ស្រីសុរិយោទ័យជាក្មួយរបស់ព្រះអង្គ(បុត្រព្រះនារាយណ៍រាជា) មាន គំនិតក្បត់ហើយគេចខ្លួនចេញពីរាជធានីចតុមុខទៅបំបះបំបោរប្រជារាស្ត្រនៅត្រើយខាងកើតទន្លេធំ</span><b><span lang="KHM" style="color: blue;">ទន្លេមេគង្គ</span></b><span lang="KHM" style="color: black;">។ ក្សត្រ អង្គនេះ</span><span lang="KHM"> <span style="color: black;">បានបង្កទ័ពវាយដណ្ដើមយកខេត្តជាច្រើនមកត្រួតត្រាមាន</span><span style="color: red;">ខេត្តស្រីសឈរ ត្បូងឃ្មុំ បាភ្នំ ដូនណៃ</span></span> …<span lang="KHM" style="color: black;">។បន្ទាប់មក កងទ័ព ស្រីសុ រិយោទ័យបានទន្ទ្រានយកខេត្តខាងជើងខ្លះបានទៀតដូចជា</span><span lang="KHM" style="color: red;">កំពង់សៀម ស្ទឹងត្រង់ ជើងព្រៃ បារាយណ៍</span><span lang="KHM" style="color: black;">ជាដើម។បណ្ដាខេត្ត ដែលកងទ័ពស្រីសុរិយោទ័យវាយទន្ទ្រានយក បានត្រូវបានបង្កើតជាតំបន់អបគមន៍មួយដែលមានឈ្មោះថា អាណាចក្រខ្មែរ</span><span lang="KHM"> <span style="color: black;">ខាង កើតដែលមានរាជធានីនៅ</span><span style="color: red;">ស្រីសឈរ</span>។ <span style="color: black;">លុះបានកាន់ កាប់ទឹកដីមួយភាគធំរួចហើយ ស្រីសុរិយោទ័យបានប៉ុនប៉ងរៀបទ័ព</span> <span style="color: black;">ចេញ ទៅស្កាត់ផ្លូវព្រះបាទស្រីរាជា ជាម្ចាស់ទឹកដីថែមទៀត។រីឯ</span><span style="color: red;">ព្រះពញាធម្មរាជា</span><span style="color: black;">ដែលជាឧបរាជនៅថែរក្សារាជធានីចតុមុខបាន ថ្វាយ ព័ត៌មានសព្វគ្រប់ទៅ ព្រះស្រីរាជា ព្រមទាំងស្នើសុំឲ្យ ព្រះអង្គនាំទ័ព ឡើងទៅវាយខ្ទប់ទ័ពក្បត់ស្រីសុរិយោទ័យពីខាងជើង មកវិញ។ ដោយទទួលព័ត៌មាននេះព្រះបាទស្រីរាជាក៏បានចាត់តាំងកងទ័ពឲ្យថែរក្សាទឹកដីខាងលិចសម្រាប់ទប់ទល់នឹងកងទ័ព</span><span style="color: black;">សៀមហើយ ព្រះអង្គក៏លើករេហ៍ពលមកធ្វើសង្គ្រាមជាមួយស្រីសុរិយោទ័យវិញតាមផែនការចម្បាំងស្នើឡើងដោយ ពញាធម្ម រាជា។ មកដល់ ខេត្តបរិបូរណ៍ព្រះ អង្គទ្រង់បានបញ្ជូនកងទ័ពឆ្លងទន្លេទៅត្រើយខាងជើងហើយក៏បាន រះអង្គបានសង់បន្ទាយបោះ ទ័ពគង់នៅក្នុង ខេត្តកំពង់សៀម ត្រៀមធ្វើសឹកសង្គ្រាមបន្តទៀត។ក្នុងខណៈនោះដែរ ពញាធម្មរាជា ក៏បង្ហាញពុតត្បុតរបស់ខ្លួនឲ្យ ឃើញជាក់ ស្ដែង ដោយបញ្ជូនរាជវង្សានុវង្ស ព្រះទាំងព្រះរាជទ្រព្យខ្លះទៀត ក្រៅពីលំពែង និងព្រះខ័នរាជ្យទៅថ្វាយ ព្រះបាទស្រី រាជា ហើយ និងរៀបចំទ័ពមាំមួនការពារកុំឲ្យទ័ពក្មួយជ្រៀតចូលមកលើដែនដីដែលខ្លួនហួងហែងនោះបាន។ការបែកបាក់គ្នា និង ចម្បាំង រាំងជលឥតឈប់ឈររវាងរាជវង្សានុវង្សខ្មែរនាពេលនោះបានផ្ដល់ផលវិបាកយ៉ាងអាក្រក់ដល់ សង្គមខ្មែរ ដូចជាចោរកម្ម ប្លន់ កាប់សម្លាប់ ទុរភិក្ស ជំងឺរាតត្បាត។ នៅ ឆ្នាំ១៤៨៥ ព្រះធម្មរាជាដោយមានបំណងចង់សោយរាជ្យ តែម្នាក់ឯងបានលបលួច ទាក់ ទងជា សម្ងាត់ ជាមួយស្ដេចសៀម ដើម្បីស្នើសុំជំនួយកម្លាំងយោធា។ ស្ដេចសៀមសព្វព្រះទ័យយ៉ាងខ្លាំង ហើយព្រមព្រៀង</span> <span style="color: black;">តាម សំណើព្រះបាទ ធម្មរាជា ដោយបានបញ្ជូនកម្លាំងទ័ពសៀមមកក្នុងព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក្នុងន័យចូលមកសម្រុះសម្រួល ព្រះរាជាខ្មែរទាំងបីអង្គ ដែល កំពុងទាស់ទែងគ្នា។ ក្នុងពេលកងទ័ពសៀមចូលមកក្រុងចតុមុខ ព្រះធម្មរាជា ក៏បានរៀបចំ ទទួល យ៉ាងអឹកធឹក ហើយយាង ព្រះចៅ</span> <span style="color: red;">ចក្រពត្រាធិរាជ</span><span style="color: black;"> ចូលគង់ក្នុងដំណាក់វាំងភ្នំដូនពេញ។ បន្ទាប់មកសេនាបតីខ្មែរសៀម ក៏ចាប់ ផ្ដើមប្រឹក្សាអំពីផែនការចម្បាំងកម្ចាត់ព្រះបាទស្រីរាជា និងព្រះបាទស្រីសុរិយោទ័យ កាលបើដឹងពីសម្ព័ន្ធភាពធម្មរាជា និងស្ដេច សៀមចក្រពត្រាធិរាជមកព្រះបាទស្រីរាជាក៏កោះទីប្រឹក្សាទាំងអស់មកជំនុំពិភាក្សាគ្នាភ្លាម ព្រះបាទស្រីរាជាទ្រង់ឈ្វេងយល់ថា ត្រូវចងមេត្រីភាពវិញជាការគួរ ព្រោះកម្លាំងខ្មែរបែកបាក់ គ្នាអស់ហើយ ឯបណ្ដាប្រជានុរាស្ត្រទៀតសោត ក៏រងគ្រោះ និងនឿយ ណាយក្នុងសង្គ្រាម។ពេលនោះអង្គប្រជុំបានសម្រេចយកផ្លូវចរចាបញ្ចប់ចម្បាំង។ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក កងទ័ពសៀមខ្មែរចេញពី ចតុមុខក៏មកដល់កំពង់សៀម ហើយឡោមព័ទ្ធបន្ទាយព្រះបាទស្រីរាជា ជុំជិតទាំងអស់។ ពេលនោះ</span><span style="color: red;">ឧកញ៉ាក្រឡាហោមម៉ឹង</span><span style="color: black;"> ក៏ ចេញទៅជួបព្រះចៅចក្រពត្រា និងពញាធម្មរាជា ដើម្បីទូលពីបំណងនៃ ព្រះបាទស្រីរាជា ដែលចង់សុំចងមេត្រីភាព។ ព្រះរាជា ទាំងពីរអង្គត្រេកអរជាខ្លាំង ហើយក៏សុំយាងព្រះបាទស្រីរាជាមកប្រថាប់ក្នុងព្រះពន្លា។</span> <span style="color: black;">រួចហើយស្ដេចទាំងបីអង្គបានលើក រេហ៍ ពលចេញពីកំពង់សៀមមកតាំងនៅឧត្ដុង្គដើម្បីរួមពិភាក្សាបញ្ចប់សង្គ្រាមផ្ទៃក្នុងនេះ។</span></span><span lang="KHM" style="color: black;">ក្នុងឱកាសបើកកិច្ចចរចាជាដំបូង ព្រះធម្មរា ជា បានស្នើសុំឲ្យព្រះចៅសៀមធ្វើជាចៅក្រមផ្សះផ្សារទំនាស់ក្នុងព្រះរាជវង្សខ្មែរ។ស្ដេចសៀមព្រះចៅចក្រពត្រាក៏បានយល់ព្រម ហើយសម្រេច យកព្រះបាទស្រីរាជា និងស្រីសុរិយោទ័យទៅគង់នៅឯក្រុងអយុធ្យា</span><span style="color: black;"> (<span lang="KHM">ប្រទេសសៀម)។ ចាប់ពីពេលនោះមក ប្រទេសកម្ពុជាបាន សុខសន្តិ ភាព ឡើងវិញ។ ព្រះបាទធម្មរាជា ត្រូវបានស្ដេចសៀមរៀបចំអភិសេកជាព្រះមហាក្សត្រក្រុងកម្ពុជា ក្នុងឆ្នាំ១៤៨៦ នៅរាជធានីចតុមុខ។ </span><span lang="KHM">ក្រោយពីបានជួយធ្វើអន្តរាគមន៍ផ្សះផ្សារទំនាស់ក្នុងរាជវង្សខ្មែរមក ស្ដេចសៀមបានទាមទារ យកខេត្ត ដែលព្រះបាទស្រីរាជាទើបរំដោះ បាននោះទៅវិញទាំងអស់។ ដោយឈឺចិត្តចាញ់ឧបាយកលធម្មរាជាខ្លាំងពេក ព្រះបាទ ស្រីរាជាក៏ទ្រង់ប្រឈួនរួចសុគតនៅឯរាជធានីអ យុធ្យាដោយបន្សល់ទុកពញាអុងជាបុត្រផ្ញើនឹងព្រះចៅសៀម។ មួយឆ្នាំ កន្លង មកព្រះស្រីសុរិយោទ័យក៏ចូលទិវង្គតបន្តទៀត។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ស្ដេចកន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><b><i><span lang="KHM" style="color: red;">ស្ដេចកន</span></i></b></a></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">ព្រះបាទធម្មរាជាចូលទិវង្គតនៅឆ្នាំ១៥០៤ហើយរាជបុត្រច្បងរបស់ព្រះអង្គបានឡើងសោយរាជ្យស្នងព្រះអង្គដោយតែងតាំង ព្រះ អនុជអង្គចន្ទ ជាព្រះមហាឧបរាជ។ ក្រោយពីឡើងគ្រងរាជសម្បត្តិរួចហើយ ព្រះបាទ</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%82%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%94%E1%9E%91&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ស្រីសុគន្ធបទ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ស្រីសុគន្ធបទ</span></a><span style="color: black;"> <span lang="KHM">ទ្រង់សព្វព្រះរាជហឫទ័យ ទៅគង់នៅ វាំងទួល បាសានស្រុកស្រីសឈរ(ស្រីសន្ធរ)ឯព្រះមហាឧបរាជអង្គចន្ទទ្រង់ឲ្យគង់នៅក្រុងចតុមុខ។ នៅឯរាជវាំងទួល បាសាន</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%82%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%94%E1%9E%91&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទស្រី សុគន្ធបទ </span></a><span lang="KHM" style="color: black;">សព្វព្រះទ័យប្រពាតបឹង បង់សំណាញ់កំសាន្ត និងយាងចូលព្រៃបរបាញ់សត្វ។ ទីនោះហើយដែល ព្រះអង្គទ្រង់ប្រតិព័ទ្ធទៅលើ រូបនាងពៅបុត្រីរបស់ពិជ័យនាគនិងនាងបាន។ក្រោយមកទ្រង់បានលើកនាងពៅជាស្នំឯក ឯប្អូននាង ពៅ</span><span lang="KHM" style="color: red;">ឈ្មោះកន</span><span lang="KHM" style="color: black;">ទ្រង់បានតែងតាំងជា មហាតលិក និងក្រោយមកទ្រង់តម្លើងយសក្តិនាយកនជា </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%83%E1%9E%BB%E1%9E%93%E1%9E%A0%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%BD%E1%9E%84%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9F%81%E1%9E%85&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ឃុនហ្លួងព្រះស្តេច (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ឃុនហ្លួងព្រះស្តេច</span></a><span lang="KHM" style="color: black;">។ នៅឆ្នាំ១៥០៩</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%82%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%94%E1%9E%91&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ</span></a><span style="color: black;">ទ្រង់កើតមន្ទិលសង្ស័យ ខ្លាចឃុនហ្លួងព្រះស្ដេចកនក្បត់ជ្រែករាជ្យព្រះអង្គ។ ព្រះអង្គរិះរកគ្រប់មធ្យោបាយ ដើម្បីសម្លាប់នាយកនចោលតែការណ៍នោះត្រូវបែកធ្លាយ ដោយសារព្រះស្នំឯក ហើយនាយកនក៏ភៀសខ្លួនទៅកាន់អាណាខេត្ត ត្រើយខាងកើតបង្កជាកម្លាំងទ័ពប៉ុនប៉ងសងសឹកនឹងព្រះរាជាវិញ។ នៅបណ្ដាអាណាខេត្តត្រើយខាងកើតនាយកនបានប្រើល្បិច បញ្ឆោតចៅហ្វាយខេត្តនានាថាខ្លួនទទួលបេសកកម្មពី</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%82%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%94%E1%9E%91&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ</span></a><span style="color: black;"> <span lang="KHM">មកកែនទ័ពទៅកម្ចាត់មហាឧបរាជចន្ទរាជា ដែល ក្បត់រាជបល្ល័ង្ក ប្រាថ្នាសោយរាជ្យនៅចតុមុខ។ ដំណឹងនេះបានឮដល់</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះអង្គចន្ទ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះអង្គចន្ទ</span></a><span style="color: black;"> <span lang="KHM">ធ្វើឲ្យ ព្រះអង្គនឹកស្មានថាព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទ ជាព្រះរាម ចោទព្រះអង្គដូចការឃោសនារបស់ឃុនលួងព្រះស្ដេចកនមែនក៏នាំញាតិវង្សានុវង្ស ភៀសទៅសុំសិទ្ធិជ្រកកោននៅ ក្នុងប្រទេសសៀម។ បន្ទាប់ពីព្រះអង្គចន្ទ យាងចេញផុតទៅ នាយកនក៏ចាប់ផ្ដើមវាយលុកយក ខេត្តនានា ដែលនៅជិត រាជធានី ទួលបាសាន។ កងទ័ពព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទចេះតែដកថយ។ នៅឆ្នាំ១៥១២ ព្រះបាទស្រីសុគន្ធបទត្រូវកងទ័ពនាយកន ធ្វើគុតនៅ ក្នុងបន្ទាយស្ទឹងសែន។ ក្រោយពីបានជ័យជំនះហើយ នាយកនបានប្រកាសខ្លួនជាព្រះមហាក្សត្រ នៃប្រទេស កម្ពុជា ដោយមាន រាជនាមថា </span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%87%E1%9F%81%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%8B%E1%9E%B6%E1%9E%92%E1%9E%B7%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%92%E1%9E%B7%E1%9E%94%E1%9E%8F%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះស្រីជេដ្ឋាធិរាជរាមាធិបតី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះស្រីជេដ្ឋាធិរាជរាមាធិបតី</span></a><span style="color: black;"> <span lang="KHM">គង់នៅក្រុងស្រីសឈរ ហើយក្រោយមក នៅឆ្នាំ ១៥១៤ ព្រះបាទ ស្រីជេដ្ឋាធិរាជ រាមា ធិបតីបានកសាងរាជធានីថ្មីមួយទៀតនៅចន្លោះត្បូងឃ្មុំ និងខេត្តបាភ្នំ ត្រង់ភូមិស្រឡប់ដែលព្រះអង្គទ្រង់ប្រទាននាមថាក្រុង ស្រ ឡប់ពិជ័យព្រៃនគរ។បីឆ្នាំក្រោយមក រាជធានីនេះមានប្រជារាស្ត្រមករស់នៅកុះករកាន់តែច្រើនឡើងជាងរាជធានីចាស់។ប្រទេស ជាតិបាន ទទួលសន្តិភាព ហើយពួកបរទេសជាច្រើនបានចូលមកធ្វើទំនាក់ទំនងពាណិជ្ជកម្ម។ ប្រាក់ស្លឹងសញ្ញារូបនាគ ត្រូវបាន បោះពុម្ពឲ្យ ប្រើ ពាសពេញផ្ទៃប្រទេស ដើម្បីសម្រួលវិស័យពាណិជ្ជកម្មក្នុងនិងក្រៅប្រទេស។ ប្រជានុរាស្ត្រមានជីវភាពខ្ពស់ ជាង មុន ដោយសារវិធានការ មួយចំនួនរបស់ស្ដេចកន ដូចជាបន្ធូរបន្ថយពន្ធដារ បន្ថយពិន័យ ព្រមទាំងកែប្រែច្បាប់ព្រហ្មទណ្ឌឲ្យ មានលក្ខណៈធូរស្រាលជាងមុន។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;" type="disc">
<li class="MsoNormal" style="list-style: square;"><b><i><span lang="KHM" style="color: red; font-size: 12pt;">សង្គ្រាមរវាងស្ដេចកន និងព្រះអង្គចន្ទ ឬព្រះចន្ទរាជា</span></i></b></li>
</ul>
<div class="MsoNormal" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%85%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះអង្គចន្ទ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: blue;"> </span></a><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះអង្គចន្ទ </span><span lang="KHM" style="color: black;">ដែលបានភៀសព្រះអង្គទៅប្រទេសសៀមអស់រយៈពេល ៨ឆ្នាំមកហើយក៏មិនខុសពី ក្សត្រខ្មែរដទៃទៀតដែរ ក្រោមការឧបត្ថម្ភពីស្ដេចសៀម ព្រះអង្គទទួលភាពប្រណីតក្នុងជីវភាព។ ទ្រង់មានភារកិច្ចជាអ្នកទាក់ដំរីឲ្យព្រះចៅចក្រពត្តិ</span><span lang="KHM">។ <span style="color: black;">នៅ ឆ្នាំ១៥១៦ ព្រះអង្គចន្ទខិតខំរិះរកគ្រប់មធ្យោបាយ ចូលមកដណ្ដើមរាជ្យពីស្ដេចកនវិញ។ មុននឹងយាងចូលព្រះនគរវិញ</span></span><span style="color: black;"> <span lang="KHM">ព្រះអង្គ ចូលជួប</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%89%E1%9E%B6%E1%9E%A2%E1%9E%BB%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ពញាអុង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ពញាអុង</span></a> <span lang="KHM" style="color: black;">ត្រូវជាញាតិវង្សដែលមាន</span><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះអយ្យកោ</span><span lang="KHM" style="color: black;">មួយជាមួយគ្នា(ទ្រង់ជាបុត្រព្រះស្រីរាជា)ទ្រង់ទូលថា <i>អ្នកបង លែងគិត ស្រុកយើងហើយឬ បានជាគង់នៅព្រងើយមិនអើពើនឹងរឿងអាក្បត់ឈ្មោះកន យករាជសម្បត្តិបានដូចនេះ</i></span><i><span style="color: black;">? <span lang="KHM">ទ្រង់ពុំ ស្ដាយព្រះ វង្សមហាក្សត្រ និងព្រះនគរទេឬ</span>?</span></i><br />
<span style="color: black;"> <span lang="KHM">ព្រះពញាអុងទ្រង់ឆ្លើយថា <i>អូនអើយ បងមកនៅ</i></span></span><i><span lang="KHM" style="color: red;">ក្រុងទេព</span><span lang="KHM" style="color: black;">នេះជាឈ្លើយព្រះពុទ្ធចៅទេ។ ព្រះពុទ្ធចៅស្ដេចពុំយកទៅសបង ស្ដេចប្រោសបងឲ្យបងគ្រងស្រុក</span><span lang="KHM" style="color: red;">សុវណ្ណខាក់លោក</span><span lang="KHM" style="color: black;">នេះ ជាខេត្តធំស្មើនឹងខេត្តព្រះរាជបុត្រទៅហើយ។ បងបានប៉ុននោះហើយ បងក៏បានសុខណាស់ហើយ។ បើបងបានសុខដូចនេះហើយ បងនឹងគិតរកសុខឯណាទៀត។ ចំណែកឯស្រុកខ្មែរវិញបងលែង នឹករឭកអាឡោះអាល័យហើយ តាមតែអ្នកអូនគិតគូរចុះ ...</span></i><span lang="KHM" style="color: black;"> ។</span><br />
<b><span lang="KHM" style="color: #333399;">តើសង្គ្រាមរវាងស្ដេចកន និងព្រះអង្គចន្ទផ្ដល់ផលវិបាកអ្វីខ្លះដល់សង្គមខ្មែរ</span><span style="color: #333399;">?</span></b><br />
<span lang="KHM" style="color: red;">ស្ដេចកន</span><span lang="KHM" style="color: black;">ក្រោយពីបានទទួលសារពីចៅហ្វាយខេត្តពោធិ៍សាត់ក៏បញ្ជាឲ្យសេនាបតីរៀបចំក្បួនទ័ពចេញទៅច្បាំងនឹងព្រះអង្គ ចន្ទ នៅក្រគរ។ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក ឆាកប្រយុទ្ធកាប់សម្លាប់គ្នាឯងយ៉ាងសាហាវបំផុត បានចាប់ផ្ដើមនៅលើសមរភូមិក្រគរ។ ដោយពលទាហានស្លាប់ច្រើនពេក ទ័ពព្រះអង្គចន្ទ ក៏ដកថយមករាំងសត្រូវនៅឯបន្ទាយពោធិ៍សាត់វិញ។</span><span lang="KHM"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%85%E1%9F%85%E1%9E%A0%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9F%8A%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%85&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ចៅហ្វ៊ាកៅ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ចៅហ្វ៊ាកៅ</span></a> <span lang="KHM" style="color: black;">ដែលជាមេ ទ័ពរបស់ស្ដេចកនបានបញ្ជាទ័ពឲ្យដេញតាម តែវាយសម្រុកពុំចុះសោះ ក៏ដកទៅតាំងបន្ទាយនៅចម្ងាយប្រហែល៣គីឡូម៉ែតពី សត្រូវដើម្បីរង់ចាំជំនួយពីក្រុងស្រឡប់ពិជ័យមកទៀត។ ក្នុងអំឡុងផ្អាកការប្រយុទ្ធនេះ</span><span lang="KHM"> <span style="color: red;">តាពេជ</span><span style="color: black;"> បានសម្រេចចិត្តធ្វើអត្តឃាតយ៉ាង ឧឡារិកចំពោះមុខកងទ័ពនិងប្រជានុរាស្ត្រក្នុងខេត្ត។ នៅដើមឆ្នាំ១៥១៧បន្ទាប់ពីព្រឹត្តិការណ៍នេះមកជ័យជំនះបានមកខាង ព្រះចន្ទ រាជា។ មេទ័ពស្ដេចកន</span><span style="color: red;">ចៅហ្វ៊ាកៅ</span><span style="color: black;">បានដកទ័ពរត់ទៅកាន់ភូមិភាគខាងកើតវិញ។ចាប់ពីពេលនោះមកព្រះអង្គចន្ទ ក៏ទន្ទ្រាន យក បានត្តជាច្រើនជាបន្តបន្ទាប់ដូចជា</span></span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%82%E1%9E%9A&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ក្រគរ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ក្រគរ</span></a><span style="color: red;"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%81%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%BB%E1%9E%84%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ខ្លុងក្រង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ខ្លុងក្រង</span></a> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%9A%E1%9E%B7%E1%9E%94%E1%9E%BC%E1%9E%9A%E1%9E%8E%E1%9F%8D&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បរិបូរណ៍ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">បរិបូរណ៍</span></a><span style="color: red;"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%8E%E1%9F%8D" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បារាយណ៍"><span lang="KHM" style="color: red;">បារាយណ៍</span></a> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%87%E1%9E%BE%E1%9E%84%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%83&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ជើងព្រៃ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ជើងព្រៃ</span></a><span style="color: red;"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9F%84%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ស្ទោង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ស្ទោង</span></a> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%80%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9E%84%E1%9F%8B%E1%9E%9F%E1%9F%80%E1%9E%98&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="កំពង់សៀម (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">កំពង់សៀម</span></a><span style="color: red;"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%80%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9E%84%E1%9F%8B%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%99" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="កំពង់ស្វាយ"><span lang="KHM" style="color: red;">កំពង់ស្វាយ</span></a><span lang="KHM" style="color: black;">។ លុះមក ដល់ រដូវវស្សា</span><span lang="KHM" style="color: red;">ស្ដេចកន</span><span lang="KHM" style="color: black;">បានផ្ញើសារទៅ</span><span lang="KHM" style="color: red;">ព្រះអង្គចន្ទ</span><span lang="KHM" style="color: black;">ដើម្បីផ្អាកសង្គ្រាមមួយរយៈទុកពេលឲ្យប្រជារាស្ត្រធ្វើស្រែចំការ។ការផ្អាកឈប់ ប្រយុទ្ធគ្នាត្រូវបានអនុវត្តដោយភាគីដោយសងខាង ហើយសង្គ្រាមបានចាប់ផ្ដើមឡើងវិញនៅពេលចប់រដូវធ្វើស្រែ។ ចូលមកដល់ ខែទី៣នៃឆ្នាំ១៥១៨ កងទ័ពរបស់ព្រះអង្គចន្ទចំនួន១០ ០០០នាក់បានវាយលុកចូលខេត្ត</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%86%E1%9E%9A%E1%9F%84%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សំរោងទង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">សំរោងទង</span></a><span style="color: red;"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បាទី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">បាទី</span></a><span style="color: red;"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ទ្រាំង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span lang="KHM" style="color: red;">ទ្រាំង</span></a><span style="color: black;"><span lang="KHM">រួចមកវាយចតុមុខ ទៀត។ ដូចនេះទឹកដីខ្មែរនៅត្រើយខាងលិចទន្លេមេគង្គត្រូវធ្លាក់មកក្នុងអំណាចព្រះអង្គចន្ទវិញ។ នៅឆ្នាំ១៥១៩ ក្រោយដែលបាន ល្បងវាយលុកយកខេត្តកំពង់សៀមមកវិញពុំបានសម្រេច ស្ដេចកនក៏ចាត់រាជទូតឲ្យនាំសារទៅថ្វាយព្រះចន្ទរាជា ស្នើសុំចែក ប្រទេសខ្មែរជាពីរដោយមានទន្លេមេគង្គជាបន្ទាត់ព្រំសីមា។ ស្ដេចកនគ្រប់គ្រងត្រើយខាងកើត ហើយគង់នៅក្រុងស្រឡប់ពិជ័យ ឯព្រះចន្ទរាជាត្រួតត្រាត្រើយខាងលិច ហើយគង់នៅឯខេត្តពោធិ៍សាត់។ ចាប់តាំងពីពេលនោះមក សង្គ្រាមរវាងខ្មែរនិងខ្មែរគ្នាឯង ក៏ត្រូវផ្អាកអស់រយៈកាលចំនួនប្រាំមួយ ប្រាំពីរឆ្នាំ។ មកដល់ឆ្នាំ១៥២៥ទើបព្រះចន្ទរាជារៀបទ័ពវាយលុកស្ដេចកនម្ដងទៀត។ បន្ទាយក្រុងស្រឡប់ពិជ័យ ត្រូវកងទ័ពចន្ទរាជាឡោមព័ទ្ធអស់រយៈពេលបីខែ។ ទីបញ្ចប់ស្ដេចកនត្រូវទទួលបរាជ័យទាំងស្រុង។ ចៅហ្វ៊ាកៅជាមេទ័ព និងជាឪពុកមាខាងម្ដាយរបស់ស្ដេចកន ត្រូវស្លាប់នៅនឹងកន្លែង។ ឯស្ដេចកនត្រូវចាប់ខ្លួនបាន និងសម្លាប់ ចោល។ តមកព្រះចន្ទរាជាបានឡើងសោយរាជ្យជាមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា៕</span></span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-51770482627428501002013-09-02T10:15:00.003-07:002013-09-02T10:15:32.859-07:00យុគអន្ធកាលនៃកម្ពុជា ១៤៣៧ – ១៨៦៣<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><span style="color: blue;"> យុគអន្ធកាលនៃកម្ពុជា</span></b><span style="color: black;"> គ្របដណ្ដប់លើប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរពីសតវត្សទីដប់ប្រាំដល់សតវត្សទីដប់ប្រាំបួន ជាសម័យកាលនៃការ ធ្លាក់ចុះនិងការបាត់បង់ទឹកដី។ </span><span style="color: black;">កម្ពុជាបានសម្បូរសប្បាយនូវសម័យកាលដ៏រុងរឿងមួយរយៈពេលខ្លី កំឡុងសតវត្សទីដប់ប្រាំមួយ ដោយសារតែព្រះមហាក្សត្រនៃប្រទេសនេះ ដែលពួកព្រះអង្គបានក៏សាងរាជធានីរបស់ទ្រង់នៅតំបន់ភាគអាគ្នេយ៍នៃ បឹងទន្លេ សាបតាមបណ្ដោយទន្លេមេគង្គ ដែលបានលើកស្ទួយពាណិជ្ជកម្មជាមួយនឹងប៉ែកផ្សេងៗនៃអាស៊ី ។ នេះគឺជាសម័យកាលដែល នៅពេលនោះពួកអ្នកផ្សងព្រេង និងសាសនទូតអេស្ប៉ាញនិងប៉ទុយហ្កាល់បានមកទស្សនាប្រទេសនេះលើកដំបូង។ ក៏ប៉ុន្តែការ សញ្ជ័យ </span></div>
<a name='more'></a>របស់ពួកសៀមយករាជធានីថ្មីនៅលង្វែកនៅឆ្នាំ១៥៩៤បានកំណត់ការប្រែត្រឡប់ចុះនូវភ័ព្វវាសនារបស់ប្រទេស និង កម្ពុជា ក៏បានក្លាយជាកូនអុកមួយក្នុងការដណ្ដើមឥទ្ធិពលគ្នារវាងពួកអ្នកជិតខាងទាំងពីរដែលបង្កើនឥទ្ធិពលបន្តិចម្ដងៗគឺសៀម និងយួន។ការតាំងលំនៅរបស់យួននៅតំបន់ដីសណ្ដទន្លេមេគង្គបាននាំមកនូវការបញ្ចូលតំបន់នោះនៅចុងនៃសតវត្សទីដប់ប្រាំ ពីរ។ ដោយហេតុនោះកម្ពុជាបានបាត់បង់ទឹកដីខ្លះដ៏មានជីជាតិបំផុត និងត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ពីសមុទ្រ។ ដូច្នេះការទន្ទ្រាន របស់បរ ទេសបានបន្តរហូត ដល់ពាក់កណ្ដាលសតវត្សទីដប់ប្រាំបួនដោយសារតែយួនបានប្ដេជ្ញា ដើម្បីលេបត្របាក់ទឹកដីខ្មែរនិងបង្ខំ អោយអ្នកស្រុកខ្មែរទទួលយកវប្បធម៌យួន។<br />
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><span style="color: red; font-size: 12pt;"><em><strong><span class="mw-headline"><span lang="HE">ការតស៊ូរបស់កម្ពុជាដើម្បីភាពរស់រានមានជីវិត១៤៣២-១៨៦៣</span></span></strong></em></span></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span lang="KHM"> <span style="color: black;">ជាងបួនសតវត្សដែលបានកន្លងផុតចាប់ពីបំបោះបំបង់</span></span><span lang="KHM" style="color: black;">អង្គរ</span><span lang="KHM"><span style="color: black;">នៅក្បែរៗពាក់កណ្ដាលសតវត្សទី១៥រហូតដល់ការបង្កើតអាណា ព្យាបាលក្រោមពួកបារាំងនៅឆ្នាំ១៨៦៣គឺត្រូវបានចាត់ទុកដោយពួកប្រវត្តិវិទូថាជា</span><span style="color: blue;"><b>យុគអន្ធកាល</b></span><span style="color: black;">របស់កម្ពុជាសម័យកាលនៃភាព ស្ងប់ស្ងៀមខាងសេដ្ឋកិច្ច សង្គម និងវប្បធម៌ ដែលនៅពេលនោះកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់នគរបានស្ថិត នៅក្រោមកណ្ដាប់ដៃនៃ ពួក អ្នកជិតខាង សៀមនិងយួនបន្តិចម្ដងៗ ។ នៅពាក់កណ្ដាលសតវត្សទី១៩ កម្ពុជាបានក្លាយជាគ្រាប់អុកស្ទើរតែគ្មានប្រយោជន៍ នៅ ក្នុងការដណ្ដើមឥទ្ធិពលគ្នារវាង</span></span><span style="color: black;"><span lang="KHM">សៀម</span> <span lang="KHM">និង</span><span lang="KHM">យួន</span><span lang="KHM">ហើយប្រហែលជានឹងត្រូវបានលេបត្របាក់ទាំងស្រុងដោយប្រទេសមួយរឺក៏ទាំងពីរ បើសិនជាបារាំងមិនធ្វើអន្តរាគមន៍ដោយប្រគល់អោយកម្ពុជានូវ<i>កិច្ចសន្យាជីវិត</i>ត្រួតត្រាដោយអាណានិគម។</span><span lang="KHM">ភាពភ័យខ្លាចនៃការ បាត់ផុតរលត់ជាតិសាសន៍និងវប្បធម៌បានបន្តសាច់រឿងដ៏ធំនៅក្នុងផ្នត់គំនិតរបស់ខ្មែរទំនើបនិងជួយដើម្បីពន្យល់នូវ </span><span lang="KHM">ជាតិនិយម</span><span lang="KHM">និង</span><span lang="KHM">សំអប់ជនបរទេស</span><span lang="KHM">ខ្លាំងក្លារបស់ខ្មែរនិងជាការគាំទ្រដើមដំបូងដល់របប</span><span lang="KHM">ខ្មែរក្រហម</span><span lang="KHM">កំឡុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០។ ការបង្កើតនៅ ឆ្នាំ ១៩៧៩ នូវ</span><span lang="KHM">សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជា</span> <span lang="KHM">ជា</span><span lang="KHM">រដ្ឋរណប</span><span lang="KHM">របស់វៀតណាមត្រួតត្រា អាចត្រូវបានឃើញជាកំរិតកំពូលនៃ ដំណាក់ កាលមួយ នៃការទន្ទ្រានរបស់វៀតណាមដែលរៀបចំល្អរួចរាល់ក្រោមកលល្បិច តាំងពីសតវត្សទីដប់ប្រាំពីរ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span lang="KHM"> <span style="color: black;"> ដំណាក់កាលនៃការស៊ីរូងផ្ទៃក្នុង និងការទន្ទ្រានរបស់បរទេសបន្តិចម្ដងៗពិតជាឆាប់រហ័ស និងគឺជាភស្តុតាងយ៉ាងរឹងមាំនៅ សតវត្សទីដប់ប្រាំ ដែលនៅពេលនោះខ្មែរនៅមានឥទ្ធិពលនៅឡើយ។ បន្តបន្ទាប់ពីការធ្លាក់នៃ</span></span><span style="color: black;"><span lang="KHM">អង្គរធំ</span><span lang="KHM">ព្រះរាជវាំងរបស់កម្ពុជាបាន បោះបង់ចោលនូវតំបន់ភាគខាងជើងនៃ</span><span lang="KHM">បឹងទន្លេសាប</span> <span lang="KHM">ទៅអោយសៀម ហើយមិនដែលត្រឡប់ ទៅវិញទេវៀលែងតែចន្លោះពេល ដ៏ខ្លីនៅចុងសតវត្សទីដប់ប្រាំមួយចេញ ។ នៅពេលនោះយ៉ាងណាមិញ ទំនោររបស់ខ្មែរចំពោះសំណង់អគារវិមានបានបញ្ឈប់។ជំ នឿកាលពីបុរាណៗដូចជា</span><span lang="KHM">ពុទ្ធសាសនាមហាយាន</span><span lang="KHM">និងលទ្ធិ</span><span lang="KHM">ព្រហ្មញ្ញ</span><span lang="KHM">នៃទេវរាជត្រូវបានជំនួសដោយ</span><span lang="KHM">ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ</span> <span lang="KHM">ហើយប្រ ជាជនខ្មែរ បានប្រែជាផ្នែកនៃសាសនាដូចគ្នានិងប្រពៃណីវប្បធម៌ដូចពួកសៀម ។ ភាពស្រដៀងគ្នានេះមិនបានទប់ស្កាត់សង្គ្រាម បាន មួយរយៈទេរវាងនគរទាំងពីរដដែល។ កំឡុងសតវត្សទីដប់ប្រាំមួយ កងទ័ពខ្មែរដោយឆ្លៀតឱកាសលើបញ្ហាសៀមជាមួយពួក </span><span lang="KHM">ភូមា</span><span lang="KHM">ដោយបានលុកលុយមិនបានជោគជ័យលើនគរសៀមជាច្រើនលើក ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span lang="KHM"> <span style="color: black;">នៅក្នុងខណៈពេលនោះ បន្តបន្ទាប់ពីបំបោះបំបង់នៃទីស្ថានអង្គរ ពួករស់រានខ្មែរដែលនៅសល់មួយចំនួនតិច ជាមួយជំនួយ រ</span><span style="color: black;">បស់សៀម បានបង្កើតឡើងរាជធានីថ្មីនៅចម្ងាយច្រើនគីឡូម៉ែត្រ ទៅភាគអាគ្នេយ៍នៅទីមួយនៃអ្វីដែលឥឡូវគឺ</span></span><span style="color: black;"><span lang="KHM">ភ្នំពេញ</span><span lang="KHM">នេះឯង។ មជ្ឈមណ្ឌលអំណាចថ្មីនេះបានតាំងនៅចំណុចប្រសព្វគ្នានៃទន្លេ</span><span lang="KHM">មេគង្គ</span><span lang="KHM">និង</span><span lang="KHM">ទន្លេសាប</span><span lang="KHM">។ ដូច្នេះ វាបានគ្រប់គ្រង ពាណិជ្ជកម្មតាម ទន្លេនៃទឹកដីបេះដូងខ្មែរនិង</span><span lang="KHM">នគរឡាវ</span> <span lang="KHM">ហើយនិងមានច្រកចូល តាមច្រកនៃដីសណ្ដទន្លេមេគង្គ ទៅកាន់</span><span lang="KHM">ផ្លូវពាណិជ្ជកម្ម</span> <span lang="KHM">អន្តរជាតិ ដែលបានភ្ជាប់ឆ្នេរសមុទ្រចិន </span><span lang="KHM">សមុទ្រចិនខាងត្បូង</span><span lang="KHM">និង</span><span lang="KHM">មហាសមុទ្រឥណ្ឌា</span> <span lang="KHM">។ ប្រភេទនៃរដ្ឋនិងសង្គមថ្មីមួយបានផុសឡើង កាន់តែ បើកទូលាយចំពោះពិភពលោកខាងក្រៅ និងកាន់តែពឹងផ្អែកលើពាណិជ្ជកម្មតាមរយៈប្រភពភោគទ្រព្យជាងបុព្វការីមុនៗ ដែល នៅក្នុងដីគោក។ ទំហំទំហាត់នៃពាណិជ្ជកម្មតាមសមុទ្រជាមួយចិនកំឡុងរជ្ជកាល</span><span lang="KHM">រាជវង្សមិង</span>(<span lang="KHM">១៣៦៨-១៦៤៤)បានផ្ដល់នូវឱកាស រកកម្រៃបានច្រើនចំពោះពួកក្រុមសមាជិកនៃពួកឥស្សរជនខ្មែរដែលជាអ្នកក្ដោបក្ដាប់ដំណើរការផ្ដាច់មុខការដោះដូរពាណិជ្ជកម្ម ព្រះរាជា ។ ការបង្ហាញខ្លួននៃពួកអឺរ៉ុបនៅក្នុងតំបន់នៅក្នុងសតវត្សទីដប់ប្រាំមួយ ក៏បានលើកស្ទួយដល់វិស័យពាណិជ្ជកម្មដែរ ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"><span lang="KHM"> ព្រះបាទអង្គ</span><span lang="KHM">ចន្ទ</span> (<span lang="KHM">១៥១៦-១៥៦៦) ជាស្ដេចមួយក្នុងចំណោមក្សត្រធំៗខ្មែរពីរបីអង្គនៃសម័យក្រោយអង្គរ បានផ្លាស់រាជធានី ពីភ្នំពេញទៅ</span><span lang="KHM">លង្វែក</span><span lang="KHM">។ ពួកអ្នកដំណើរ</span><span lang="KHM">ប៉ទុយហ្កាល់</span><span lang="KHM">និង</span><span lang="KHM">អេស្ប៉ាញ</span><span lang="KHM">ដែលអ្នកទាំងនោះបានមកទស្សនាទីក្រុងនេះដែលបានតាំងនៅ ច្រាំងនៃទន្លេសាប ជាទន្លេមួយនៅភាគខាងជើងភ្នំពេញដែលបានពិពណ៌នារៀបរាប់ទីក្រុងជាកន្លែងមួយនៃភោគទ្រព្យដ៏សម្បើម អស្ចារ្យ។ ផលិតផលជាច្រើនបានដោះដូរនៅទីនោះរួមមាន ថ្មមានតម្លៃ លោហៈសូត្រនិងកប្បាស ធូប ភ្លុកម្រ័ក្សណ៍ខ្មុក បសុសត្វ (រួមមានដំរី) និងកុយរមាស</span> (<span lang="KHM">ដែលបានឱ្យតម្លៃដោយពួកចិនជាឱសថកម្រនិងប៉ូវកម្លាំង) ។ នៅចុងសតវត្សទីដប់ប្រាំមួយ និងដើម សតវត្សទីដប់ប្រាំពីរ លង្វែកមានក្រុមសហគមន៍ពាណិជ្ជកម្មដ៏រីកចម្រើនរបស់ចិន </span><span lang="KHM">ឥណ្ឌូនេស៊ី</span> <span lang="KHM">ពួកម៉ាឡេ</span> <span lang="KHM">ជប៉ុន</span> <span lang="KHM">ពួកអារ៉ាប់</span><span lang="KHM">អេស្ប៉ាញ និងប៉ទុយហ្កាល់។ សហគមន៍ទាំងនេះត្រូវបានចូលរួមក្រោយមកទៀតនៅក្នុងសតវត្សនោះដោយ ពួកអង់គ្លេសនិង</span><span lang="KHM">ហូឡង់</span> <span lang="KHM">។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span lang="KHM"> <span style="color: black;"> នៅក្នុងកំឡុងសម័យកាលនេះ (នៅឆ្នាំ១៥៥៥-១៥៥៦) ដែលពួក</span></span><span style="color: black;"><span lang="KHM">បព្វជិតសាសនាគ្រិស្ត</span><span lang="KHM">ជាតិប៉ទុយហ្កាល់ </span><span lang="KHM">ហ្កាសស្ប៉ា ដា គ្រូ សហ្ស៍</span> (Gaspar da Cruz) <span lang="KHM">បានធ្វើការព្យាយាមដំបូងដើម្បីផ្សព្វផ្សាយណែនាំគ្រិស្តសាសនាទៅកាន់ប្រទេសនេះ ។ តាមរយៈរឿង រ៉ាវផ្ទាល់របស់លោក ការខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់លោកគឺជាការបរាជ័យទាំងស្រុងដោយសារតែ ជំនឿស៊ប់លើ </span><i><span lang="KHM">ព្រាហ្មណ៍</span></i><span lang="KHM">ខ្លាំងក្លានៃ ក្សត្រិយ៍និងវណ្ណៈដឹកនាំ ក៏ប៉ុន្តែយ៉ាងណាមិញ របាយការណ៍ខ្លីដែលលោកបានធ្វើបេសកកម្មផ្ដល់ នូវការឆ្លុះបញ្ចាំងទៅ ក្នុង</span><span lang="KHM">ការ គោរពបដិបត្តសាសនាជាតិ</span> <span lang="KHM">នៅពេលនោះ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"><span lang="KHM"> ដោយសារតែពួកអ្នកតំណាងនៃសញ្ជាតិទាំងនេះទាំងអស់តាមពិតទៅគឺជាពួកចោរសមុទ្រពួកអ្នកផ្សងព្រេង រឺពួកពាណិជ្ជករ ដែលនេះគឺជាសម័យមួយនៃសកលនិយមខ្លាំងក្លា។ ត្រូវបានដាក់សម្ពាធយ៉ាងខ្លាំងដោយពួកសៀម ដើម្បីសងបំណុលវិញព្រះបាទ</span><span lang="KHM"><span lang="KHM">សត្ថាទី១</span> (<span lang="KHM">១៥៧៦-៩៤) ដោយនៅជុំវិញខ្លួនទ្រង់មានអង្គរក្សផ្ទាល់ព្រះអង្គជាជាតិអេស្ប៉ាញ និងទាហានស៊ីឈ្នួលប៉ទុយហ្កាល់ផង ហើយនៅឆ្នាំ១៥៩៣ព្រះអង្គបានសុំទេសាភិបាលអេស្ប៉ាញនៅ</span><span lang="KHM">ភីលីពីន</span><span lang="KHM">អោយជួយ ។ ត្រូវបានទាក់ទាញដោយប្រមើលមុននៅ ការបង្កើតឡើងអាណាព្យាបាលអេស្ប៉ាញនៅកម្ពុជា ហើយនិងការប្ដូរទៅរាជាធិបតេយ្យ</span><span lang="KHM">គ្រិស្តសាសនា</span><span lang="KHM">វិញ ទេសាភិបាលនេះ បានបញ្ជូនកម្លាំងមួយកងដែលមានមនុស្ស១២០នាក់មក ក៏ប៉ុន្តែលង្វែកក៏បានធ្លាក់ទៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃពួកសៀមរួចទៅហើយ ពេលនោះពួកគេបានមកដល់នៅឆ្នាំបន្ទាប់មកទៀត ។ ពួកអេស្ប៉ាញបានទាញផលប្រយោជន៍នៅ ក្នុងស្ថានការណ៍ច្របូកច្រប ល់ដ៏ខ្លាំងក្លានេះដើម្បី លើកមួយនៅក្នុងចំណោមព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះបាទសត្ថាអោយឡើងសោយរាជ្យនៅឆ្នាំ១៥៩៧។ ក្ដីសង្ឃឹម នៃការធ្វើអោយប្រទេសនេះជាប្រទេសអាណានិគមអេស្ប៉ាញត្រូវបានបំផ្លាញទៅវិញយ៉ាងណាមិញនៅពេលនោះពួកអេស្ប៉ាញ ត្រូវ បានសម្លាប់រង្គាលនៅពីរឆ្នាំក្រោយមកទៀត ដោយគ្មានហេតុផលនៃការប្រទូស្តរាយគ្នាទាំងសងខាងដោយ ក្រុមទាហាន ស៊ីឈ្នួលម៉ាឡេ ។</span> យ៉ាងណាមិញ ពួកសៀមបានពាក់ព័ន្ធនូវការវាយប្រហារដោយយថាហេតុមក លើឯករាជ្យភាពកម្ពុជា ដោយ កាន់ កាប់លង្វែកនៅឆ្នាំ១៥៩៤ ។ ជាមួយនិងការតាំងទ័ពនៃ</span><span lang="KHM">ទេសាភិបាលកងទ័ព</span><span lang="KHM">សៀមម្នាក់នៅក្នុងទីក្រុង កម្រិតនៃការគ្រប់គ្រង នយោបាយបរទេសត្រូវបានបង្កើតឡើង លើរាជាណាចក្រនេះជាលើកទីមួយ ។ កាលប្រវត្តិខ្មែរពិពណ៌នាការធ្លាក់ចុះ នៃលង្វែក ជាគ្រោះមហន្តរាយចាប់ពីនោះមក ដែលប្រទេសជាតិនេះមិនដែលបានត្រឡប់មកដូចដើមវិញទាំងស្រុងទេ ។ សៀមបានគ្រប់គ្រង កម្ពុជាអស់រយៈពេលស្ទើរតែជិត៣០០ឆ្នាំមកហើយ នៅទីបញ្ចប់អង្គរវត្តដែលបាត់បង់មកដល់ពួកបារាំងនៅ១៩០៧ បន្ទាប់ពីកាន់ អស់រយៈពេលជាង៤៥០ឆ្នាំមកហើយ ។</span></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><span style="color: red;"><em><strong><span class="mw-headline" style="font-size: 12pt;"><span lang="HE">ការត្រួតត្រាដោយសៀមនិងយួន</span></span></strong></em></span></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<div class="MsoNormal" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span lang="HE"></span></div>
<table align="right" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><tbody>
<tr><td style="font-size: 13px;"><div style="line-height: 1.3em;">
<img alt="" height="200" src="http://netstudy.orgfree.com/images/1950.gif" style="border: 0px; outline: none;" width="120" /></div>
<div style="line-height: 1.3em; text-align: center;">
<span lang="HE">កម្ពុជាក្បែរៗទសវត្សឆ្នាំ១៩៥០</span></div>
</td></tr>
</tbody></table>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span lang="KHM"> <span style="color: black;">ច្រើនជាងការសញ្ជ័យអង្គរបស់ពួកគេ មួយសតវត្សកន្លះ ដែលពួកសៀមកាន់កាប់ លង្វែកបានកត់សំគាល់នូវការផ្ដើម នៃការដាំក្បាលចុះនៅក្នុងជោគវាសនាប្រទេសខ្មែរ។ ហេតុផសដែលអាចទៅរួចមួយសម្រាប់ការធ្លាក់ចុះដាំក្បាលនេះ គឺការបង្ហូរចេញពលករ ដែលបានបង្ខំដោយពួកអ្នកសញ្ជ័យសៀមតាមរយៈ ដែលពួកគេបានកេណ្ឌរាស្ត្រ ខ្មែរ កសិករស្រែចំការរាប់ពាន់នាក់ ពួកសិប្បករដ៏ចំណានៗ ពួកអ្នកប្រាជ្ញបណ្ឌិត និងពួក ក្រុមសមាជិកនៃបព្វជិតពុទ្ធសាសនា ទៅកាន់រាជធានីអយុធ្យារបស់ពួកគេ។ ការអនុវត្ត បែបនេះ ជាទូទៅនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រអាស៊ីអាគ្នេយ៍ បានបង្គាំងសមត្ថភាព របស់កម្ពុជា ដើម្បីធ្វើអោយដូចដើមវិញ នូវអតីតភាពដ៏អស្ចារ្យរបស់ខ្លួន។ រាជធានីខ្មែរថ្មីគឺត្រូវបង្កើត ឡើងនៅឧដុង្គ ខាងត្បូងលង្វែក ប៉ុន្តែក្សត្រឧដុង្គអាចនៅគង់វង្សបានដោយ សារការចូល ទៅអ្វី ដែលមានតម្លៃស្មើនឹងទំនាក់ទំនងជាប្រទេសចំណុះជាមួយសៀមនិងជាមួយយួន។ របៀបនិយាយជាសាមញ្ញទៅ សៀមក្លាយជា<b>ឪពុក</b>ខ្មែរ និងយួនជា<b>ម្ដាយ</b>ខ្មែរ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span lang="KHM"> <span style="color: black;">នៅចុងសតវត្សទីដប់ប្រាំ យួនដែលមិនដូចប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដ៏ទៃទៀតទេ ដោយ បានផុសឡើងពីមណ្ឌលអរិយធម៌ចិន ហើយបានលេបត្របាក់ទាំងស្រុងភ្លាមៗ នូវនគរ </span></span><span style="color: black;"><span lang="KHM">ចាម្ប៉ា </span><span lang="KHM">នៅតាមសមុទ្រដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុតនៅឯវៀតណាមកណ្ដាល ។ រាប់ពាន់នាក់នៃ </span><span lang="KHM">ពួកចាម</span><span lang="KHM">បានរត់គេចទៅកាន់ទឹកដី</span><span lang="KHM">ខ្មែរ</span><span lang="KHM">។ នៅដើមសតវត្សទីដប់ប្រាំពីរ ពួកយួនបានមក ដល់តំបន់ដីសណ្ដទន្លេមេគង្គ ដែលទីនោះបានតាំងទីដោយប្រជាជន ខ្មែររួចទៅហើយ។ នៅឆ្នាំ១៦២០ ស្ដេចខ្មែរ</span><span lang="KHM">ជ័យជេដ្ឋាទី២</span> (<span lang="KHM">១៦១៨-២៨) បានរៀបអភិ សេកជាមួយកូនស្រី នៃ</span></span><span lang="KHM" style="color: red;">ង្វៀន ភ្វូខ ង្វៀន</span><span style="color: black;">(Nguyễn Phúc Nguyên) <span lang="KHM">ម្នាក់ក្នុងចំណោម</span><span lang="KHM">ពួកលោកម្ចាស់ង្វៀន</span> (<span lang="KHM">១៥៥៨-១៧៧៨) ដែលបានគ្រប់គ្រងវៀតណាមខាងត្បូងអស់រយៈ ស្ទើរតែមួយសម័យ កាលនៃ</span><span lang="KHM">រាជវង្សឡេ</span> (<span lang="KHM">១៤២៨-១៧៨៨)។ បីឆ្នាំក្រោយមក ទៀតព្រះបាទជ័យជេដ្ឋា បានអនុ ញ្ញាត អោយពួកយួនបង្កើតផ្ទះបែបប្រពៃណីនៅ</span><span lang="KHM">ព្រៃនគរ</span> <span lang="KHM">ក្បែរអ្វីដែលឥឡូវ គឺ</span><span lang="KHM">ទីក្រុងហូជី មិញ</span>(<span lang="KHM">សៃហ្កនតាំងពីឆ្នាំ១៩៧៥)។ នៅចុងនៃសតវត្សទីដប់ប្រាំពីរ តំបន់នោះនៅក្រោមការ គ្រប់គ្រងខាងរដ្ឋបាលយួន ហើយកម្ពុជា ត្រូវបានកាត់ផ្ដាច់ពីច្រកចូលទៅកាន់សមុទ្រ។ ការ ដោះដូរពាណិជ្ជកម្មជាមួយពិភពលោកខាងក្រៅមានលទ្ធភាពទៅរួចដោយមាន ការ អនុញ្ញតពីយួនតែប៉ុណ្ណោះ ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span lang="KHM"> <span style="color: black;"> មានសម័យកាលជាច្រើននៅក្នុងសតវត្សទីដប់ប្រាំពីរនិងទីដប់ប្រាំបី នៅពេលពួកអ្នកជិតខាងខ្មែរត្រូវព្រួយបារម្ភ ជាមួយការ វិវាទខាងក្នុង រឺ ខាងក្រៅ ដែលខ្មែរបានបណ្ដោយអោយប្រទេសព័ទ្ធជុំវិញខ្លួនមានចន្លោះពេលដកដង្ហើមបាន ។ ពួកយួន ត្រូវបាន ជាប់ពាក់ព័ន្ធក្នុងសង្គ្រាម ក្នុងស្រុកអូសបន្លាយរហូតដល់ឆ្នាំ១៦៧២ (សូមមើល </span></span><span style="color: black;"><span lang="KHM">សង្គ្រាមទ្រិញ-ង្វៀន</span><span lang="KHM">សម្រាប់ពត៌មានលំអិត) ប៉ុន្តែ លើការសន្និដ្ឋាន </span><span lang="KHM">ពួកលោកម្ចាស់ង្វៀន</span> <span lang="KHM">ដែលបានកាន់កាប់នៅភាគខាងត្បូង បានបញ្ចូលតំបន់ទឹកដីខ្មែរដ៏ច្រើន ទៅក្នុងតំបន់នៃដី សណ្ដទន្លេមេគង្គ ។ អស់រយៈពេលមួយរយឆ្នាំក្រោយមក ពួកយួនបានប្រើប្រាស់ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញតិចតួចទៅលើនិគមជនយួន នៅក្នុងតំបន់ដីសណ្ដជាលេសដើម្បីការវាតទីទឹកដីរបស់ពួកគេ ដូចជាការសម្បទានទឹកដីពីអាពាហ៍ពិពាហ៍នៃអន្តរក្សត្រជាដើម ។ ដោយនៅចុងសតវត្សទីដប់ប្រាំបី ពួកគេបានពង្រីកវិសាលភាពអំណាចរបស់គេដើម្បីរួមបញ្ចូលតំបន់នេះ ដាក់ចូលក្នុងចុង ទសវត្ស ១៩៨០ដោយសាធារណរដ្ឋសង្គមនិយមវៀតណាម (វៀតណាម) ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span lang="KHM"> <span style="color: black;"> សៀម ដែលមិនដូច្នោះទត្រូវបានលួងលោមក្លាយជាសម្ព័ន្ធមិត្តមួយប្រឆាំង នឹងការលុកលុយរបស់យួននៅក្នុងសតវត្សទីដប់ ប្រាំបី ដែលសៀមខ្លួនឯងជាប់ដៃនៅក្នុងការប៉ះទង្គិចគ្នាថ្មីមួយជាមួយភូមា។ នៅឆ្នាំ១៧៦៧ រាជធានីសៀមអយុធ្យាត្រូវបានឡោម ព័ទ្ធនិងបំផ្លិចបំផ្លាញ។ ពួកសៀមភ្លាមៗក៏បានស្ដារឡើងអោយដូចដើមវិញ និងដោយឆាប់រហ័សបានអះអាងសារជាថ្មី នូវវិជិត រាជ្យរបស់គេលើប្រទេសខ្មែរ។ </span></span><span style="color: black;"><span lang="KHM">ស្ដេចខ្មែរ</span><span lang="KHM">ក្មេងខ្ចី ព្រះបាទ</span><span lang="KHM">អង្គអេង</span> (<span lang="KHM">១៧៧៩-៩៦) ជាអ្នកភៀសខ្លួនម្នាក់នៅឯរាជវាំងសៀម ត្រូវបាន តែងតាំងជាក្សត្រនៅឧដុង្គដោយកងទ័ពសៀម ។ នៅក្នុងពេលដូចគ្នា សៀមបានបញ្ចូលខេត្តនៅ ភាគខាងជើង បំផុតបីរបស់ខ្មែរ ដោយស្ងាត់ៗ ។ ជាការបន្ថែម អ្នកគ្រប់គ្រងតាមតំបន់នូវខេត្តពាយព្យ បាត់ដំបងនិងសៀមរាប បានក្លាយជាទឹកដីចំណុះ នៃស្ដេច សៀម ហើយតំបន់ទាំងនេះក៏បានមកក្រោមមណ្ឌលឥទ្ធិពលសៀម ។</span></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"><span lang="KHM"> ការប្រណាំងប្រជែងថ្មីទៀតរវាងសៀមនិងយួនដើម្បីគ្រប់គ្រងប្រទេសខ្មែរ នៅសតវត្សទីដប់ប្រាំបួនបានហុចជាលទ្ធផលនៅ សម័យកាលមួយ ដែលនៅពេលនោះមន្ត្រីយួនដោយធ្វើការតាមរយៈស្ដេចខ្មែរអាយ៉ងបានកាន់កាប់ផ្នែកកណ្ដាលនៃប្រទេសនេះ ហើយបានប៉ុនប៉ងដើម្បីបង្ខំអោយរាស្ត្រខ្មែរទទួលយកប្រពៃណីទំនៀមទំលាប់យួន។ការបះបោរជាច្រើនលើកប្រឆាំងនឹងការគ្រប់ គ្រងរបស់យួនដែលជាលទ្ធផល។ ការសំខាន់បំផុតនៃអ្វីទាំងនេះបានកើតឡើងនៅឆ្នាំ១៨៤០ដល់១៨៤១ និងបានរីករាលដាលភាគ ច្រើន ទូទាំងប្រទេស ។ បន្ទាប់ ពី</span><span lang="KHM">ពីរឆ្នាំនៃការប្រយុទ្ធគ្នា</span><span lang="KHM">ខ្មែរនិងអ្នកជិតខាងរបស់ខ្លួនបានឈោងចាប់កិច្ចព្រមព្រៀងមួយដែលដាក់ ប្រទេសនេះក្រោមចក្រពត្តិភាពនៃសៀមនិងយួន ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ ពោរពេញដោយការភ័យខ្លាចនៃអតីតកាលដ៏យូរអង្វែង ដែលត្រួតត្រាដោយការលុកលុយថៃ ក្រោមកិច្ចប្រឹងប្រែងបែកពីគ្នា ខ្មែរបានរៀបខ្លួនដើម្បីឈរខាងក្រោមអាណាព្យាបាល ភាព របស់យួន ។ តាមការបញ្ជានៃប្រទេសទាំងពីរ ក្សត្រថ្មី ព្រះបាទ</span><span lang="KHM">អង្គឌួង</span> (<span lang="KHM">១៨៤៨-៥៩) បានឡើងសោយរាជ្យហើយបាននាំមកនូវ សន្តិភាពមួយទសវត្សនិងឯករាជ្យភាពមិនពិតប្រាកដដល់កម្ពុជា ។</span></span></div>
<span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"></span><br />
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"><span lang="KHM"> ក្នុងការប្រព្រឹត្តិរំលោភបំពានរបស់ពួកគេលើប្រជាជនខ្មែរ ពួកសៀមនិងយួនគឺមិនអាចកត់សំគាល់ឃើញជាក់ស្ដែងឡើយ។ ការរងទុក្ខវេទនានិងបែកបាក់បានបង្កឡើងដោយសង្គ្រាម ដែលអាចប្រៀបធៀបបានទៅនឹងការឆ្លងកាត់ជាច្រើនស្រដៀង នឹង បទពិសោធន៍កម្ពុជាក្នុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៧០អញ្ជឹងដែរ ។ ក៏ប៉ុន្តែពួកសៀមនិងយួនមានអាកប្បកិរិយាផ្សេងៗគ្នាជាបច្ច័យសំខាន់ ដោយនាំឱ្យព្រួយបារម្ភចំណងមេត្រីភាពពួកគេជាមួយខ្មែរ ។ សៀមបានចែករំលែកជាមួយខ្មែរនូវសាសនាទេវកថាអក្សរសាស្ត្រ និងវប្បធម៌ជាទូទៅ ។ ពួកស្ដេចចក្រីនៅបាងកកចង់បាននូវសេចក្ដីស្មោះត្រង់ សួយសារអាករនិងទឹកដីរបស់ខ្មែរ ប៉ុន្តែពួកស្ដេច ទាំងនោះមិនមានចេតនាក្នុងការប្រកួតប្រជែង រឺក៏ផ្លាស់ប្ដូរតម្លៃ រឺក៏របៀបនៃការរស់នៅរបស់ប្រជាជនឡើយ ។ យួនបានបង្ហាញ អោយខ្មែរឃើញថាជាពួកព្រៃផ្សៃដើម្បីធ្វើ អោយចំរើនតាមរយៈការផ្សាយវប្បធម៌យួន ហើយនិងពួកគេចាត់ទុកទឹកដី ខ្មែរជា ដីមានជីជាតិជា</span><span lang="HE" style="font-size: 10pt;">ទីកន្លែងពេញច្បាប់សម្រាប់អាណានិគមកម្មតាមរយៈពួកនិគមជនមកពីប្រទេសយួន។</span></span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-36858090580634650322013-09-02T10:14:00.001-07:002013-09-02T10:14:23.049-07:00ចុងសម័យអង្គរ<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ក្រោយពីព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ចូលទិវង្គតទៅ ស្ថានភាពព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាធ្លាក់ចុះបន្តិចៗម្ដង ដែលបណ្ដាលមកពី៖</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"> <b><i><span style="color: red;">បដិវត្តន៍ខ្មែរក្នុងសតវត្សទី១៤</span><span style="color: red;">?</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ តាមសិលាចារឹក និងឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រចិនត្រូវបញ្ចប់ក្នុងសម័យនេះដោយសារអំពីប្រភពទាំងនេះទៀត។ ទើប អ្នកប្រវត្តិវិទូបានយកឯកសាររាជពង្សាវតារខ្មែរមកប្រើវិញដែលធ្វើអោយព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរមានលំនាំប្រហាក់ ប្រហែលចាប់ ពីសម័យនោះ។ វាខុសគ្នាតែកាលបរិច្ឆេទ ទីកន្លែងនិងព្រឹត្តិការណ៍បន្ទាប់បន្សំខ្លះ។</span></div>
<a name='more'></a><br />
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> </span><b><i><span style="color: blue;">១.បុព្វហេតុ</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> </span></i></b><b><i><span style="color: blue;"></span></i></b></div>
<table align="right" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><tbody>
<tr><td style="font-size: 13px;"><img alt="" height="149" src="http://netstudy.orgfree.com/images/Banyon_Temple__Angkor_Thom_Cambodia.jpg" style="border: 0px; outline: none;" width="200" /></td></tr>
</tbody></table>
<b style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><i></i></b><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">ដូចដែលយើងបានឃើញស្រាប់ហើយនៅសតវត្សទី១៣និង១៤ ប្រទេសខ្មែរយើងជួបប្រទះនូវសង្គ្រាមសាសនា ប្រល័យ ជីវិតគ្នាឯង គ្មានពេលទំនេរ។គេឃើញថាសង្គ្រាមនេះយកសាសនាជាសំបកក្រៅ។ តាមការពិតជាសង្គ្រាមដណ្ដើមអំណាចគ្នាហើយយកក្រុម វណ្ណៈនិង សាសនាមកធ្វើជាឈ្នាន់។ ដោយពួកគេបញ្ចុះបញ្ចូលអោយប្រជារាស្ត្រ ទៅស្លាប់ដើម្បីអំណាចនិងបក្សពួកគេ។ វាគឺជាវិបត្តិនយោបាយសង្គម នយោបាយដែលធ្វើអោយប្រទេសកម្ពុជាចាកឆ្ងាយ ពីអនុត្តរភាព ជា មហាអំណាចបន្តិចម្ដងៗរហូតដល់សព្វថ្ងៃ។ ព្រឹត្តិ ការណ៍នេះត្រូវអ្នក ប្រវត្តិវិទូចាត់ទុកថាជាបដិវត្តន៍ទី១នៃសង្គមជាតិខ្មែរ។ ហើយជាបដិវត្តន៍ ប្រឆាំងរាជានិយមដែលប្រជារាស្ត្រខ្មែរយល់ ឃោរឃៅ ផ្ដាច់ការព្រៃផ្សៃ គ្មានសណ្ដោស ករុណាមេត្តាធម៌គ្មានទសពិតរាជធម៌និងគ្មានសមត្ថ ភាពក្នុងការដឹកនាំប្រទេសជាតិ។ មានកត្តាជាច្រើន ដែលធ្វើអោយខ្មែរ ហ៊ានបះបោរប្រឆាំងស្ដេចនិងពួកបរិវារ ។</span><br />
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: blue; font-size: 12pt;"> </span><span style="color: blue;"><b><i>២.សាសនាជាឧបករណ៍នយោបាយ</i></b></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;">ដោយយោងលើទ្រឹស្ដីថេរវាទអ្នកបះបោរខ្មែរនៅសតវត្សទី១៤បានបំបះបំបោរធ្វើចលាចលនិងផ្ដួលរំលំរបបរាជានិយម។</span><span style="color: black;"> ទស្សនៈថេរវាទបាននាំមកនូវទ្រឹស្ដីថ្មីអំពីជីវិតគឺនិយាយអ្វីដែលយើងអាចមើលឃើញស្រាប់ដែលមាននៅក្នុងសង្គមខុសពី ព្រហ្មញ្ញនិងមហាយាន។ ទ្រឹស្ដីនេះ វាស្របទៅនឹងស្ថានភាពប្រជាជនខ្មែរកំពុងរងទុក្ខវេទនាស្រាប់ គ្មានក្ដីសង្ឃឹម ក៏នាំគ្នាអនុ លោមប្រត្តិ បត្តិតាម។ តែពេលនោះពួកអ្នកដណ្ដើមអំណាចឆ្លៀតឱកាស យកព្រះពុទ្ធសាសនាដើម្បីជាឧបករណ៍បម្រើ នយោបាយរបស់ ខ្លួន ទៅវិញ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><b><i><span style="color: blue;"> ២.១ សម្រាប់បំពាក់ស្មារតី</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> គេបានយកទ្រឹស្ដីរបស់ពុទ្ធសាសនាថេរវាទមកធ្វើជាអាវុធដើម្បីវាយប្រហារស្ដេច។ ដោយសាររងទុក្ខដោយសារស្ដេចជាច្រើន ផង ទើបធ្វើអោយប្រជានុរាស្ត្រគោរព ពេញចិត្ត ស្រលាញ់អនុវត្តទ្រឹស្ដីថ្មីរបស់ពុទ្ធសាសនាថេរវាទ។ ដូចនោះទើបគេមានជំនឿថា វាសនាអនាគតរបស់គេស្ថិតនៅលើពុទ្ធសាសនាផ្នែកថេរវាទ។ ដោយមានលក្ខណៈស្របតាមគោលគំនិតចំណង់របស់ប្រជារាស្ត្រ ខ្មែរ ប្រកបដោយមេត្តាធម៌ និងសណ្ដោសប្រណីដល់សព្វសត្វគ្រប់វណ្ណៈទាំងអស់ដោយឥតរើសអើងឡើយ។ គេខ្ចីកម្លាំងខាងថេរ វាទ ទៅតយុទ្ធនឹងលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនា។ វាគឺជាការប្រយុទ្ធនឹងរបបរាជានិយមផ្ដាច់ការដែលលទ្ធិព្រហ្មញ្ញជាជន្ទល់របស់ព្រះមហា ក្សត្រ។ ការប្រយុទ្ធខាងទ្រឹស្ដីនិងមនោគមន៍វិជ្ជាវាស្រដៀង និងពិភពលោកបច្ចុប្បន្នដែរ ដូចជាលទ្ធិកុម្មុយនិស្តនិងលោកសេរី (</span><span style="color: red;"><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%8B" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សង្គ្រាមត្រជាក់"><span style="color: red;">សង្គ្រាមត្រជាក់</span></a></span><span style="color: black;">)។ កម្លាំងគឺមានលទ្ធភាពអាចរំលំរបបរាជានិយមបាន។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><b><i> <span style="color: blue;">២.២ សម្រាប់បំបាក់ស្មារតី</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;">ក៏ប៉ុន្តែអ្នកកាន់អំណាចថ្មីក៏អនុវត្តភាពផ្ដាច់ការដដែលមកលើប្រជារាស្ត្រខ្មែរទៀត។ ដើម្បីវាយបំបាក់ស្មារតីប្រជាជនខ្មែរពួក ក្រុមព្រះមហាក្សត្រសម័យក្រោយៗ បានកែក្រឡៃព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទបន្តិបន្តួច ក៏ប្រជាជនខ្មែរជឿស៊ប់ដែរ។ វិធីទាំងនោះ រួមមាន ការទេសនាអោយជឿលើពុទ្ធដិការ សរសេរនិពន្ធធ្វើជាសៀវភៅនិងរៀបរាប់អំពីពុទ្ធប្រវត្តិ។ ក្នុងឱកាសនោះអ្នកនិពន្ធ បានបញ្ចេញ បញ្ចូលខ្លះៗដែលធ្វើជាការគំរាមកំហែងដល់ពុទ្ធសាសនិកជន ។ ដល់ពេលយូរៗទៅវាក៏ក្លាយជាការពិតដែល មនុស្សគ្រប់គ្នាត្រូវតែ ជឿដែលយល់ថាជាពុទ្ធដិការ។ ចំណុចដែលគេយកមកគ្របសង្កត់ខ្មែរអោយភ័យខ្លាចជាទីបំផុត នោះ គឺបាបនិងបុណ្យស្ថាននរក និងស្ថានសួគ៌។ ក្នុងនោះប្រាប់ថាអ្នកមាន មន្ត្រី និងស្ដេចសុទ្ធតែអ្នកមានបុណ្យពីជាតិមុន។ ដូច្នេះ យើងមិនត្រូវតូចចិត្តអ្វីឡើយបើសិនជា យើងក្រមិនមានបានដូចគេនោះ។ ពីព្រោះពីជាតិមុនយើងកសាងមិនល្អ។ ហើយបើ ចង់មានបានដូចគេ យើងត្រូវតែធ្វើបុណ្យពីជាតិ នេះហើយដើម្បីសន្សំបុណ្យទៅជាតិក្រោយ។ ទស្សនៈបែបបានជ្រួតជ្រាបក្នុង សង្គមខ្មែរគ្រប់ជំនាន់មិនសេសសល់អ្វីឡើយ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><b><i><span style="color: blue;">២.៣ បច្ចុប្បន្នសម្រាប់បច្ចុប្បន្ន</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;">គ្រាប់តែនាំគ្នាភ្លេចនិយាយពីកម្មពៀរបច្ចុប្បន្នប៉ុណ្ណេះប្រជារាស្ត្រខ្មែរវង្វេងបាត់បង់សតិដេកគិតរង់ចាំសោយកម្មពីបុព្វេជានិច្ច។ បើតាមពុទ្ធដិការព្រះអង្គមានបន្ទូលថាធ្វើបុណ្យបានបុណ្យ ធ្វើបាបបានបាប ពាក្យសម្ដីនេះយើងអាចយកដាក់ក្នុងអតីតបច្ចុប្បន្ន និងអនាគតត្រូវដូចគ្នា។ ព្រះពុទ្ធបានត្រាស់ថាមិនមែនអ្វីទាំងអស់សុទ្ធតែបានមកពីអតីតនោះ ទេវាត្រូវរួមផ្សំគ្នានឹងបច្ចុប្បន្ននេះ ដែលទើបអាចចេញជាផ្លែផ្កាភ្លាមក្នុងជាតិនេះ នឹងអាចពូនជាផលបន្តបន្ទាប់ក្នុងពេលអនាគតទៀត។ ព្រះអង្គមិនអោយ មនុស្ស ភ្លេចបច្ចុប្បន្នឡើយហើយព្រះពុទ្ធអោយកសាងបច្ចុប្បន្ន សម្រាប់បច្ចុប្បន្នដោយលោកយល់ យើងរស់នៅរាល់ ថ្ងៃសំខាន់បំផុត គឺបច្ចុប្បន្ន ។ ដូច្នេះបើយើងរៀបចំបច្ចុប្បន្នល្អអនាគតក៏ល្អដូចគ្នាអញ្ជឹងដែរ។ ដូចជាការកសាងអនាគតសង្គមដើម្បីកូនចៅយើង ទៅថ្ងៃមុខអញ្ជឹង។ បើយើងធ្វើមិនល្អអនាគតទៅអ្វីដែលយើងធ្វើវានឹងធ្លាក់ទៅកាន់កូនចៅទៅអនាគតយើងដូចអញ្ជឹងដែរ។មើល តាមក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រយើងអាចដឹងស្រាប់ ហើយអំពីភាពជូរចត់នៃប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ។ អញ្ជឹងដូចនេះបដិវត្តន៍ សតវត្សទី ១៤មិនជា បដិវត្តន៍ទេ វាគ្រាន់តែជាការដណ្ដើមអំណាចគ្នាប៉ុណ្ណោះ ។ យើងឃើញពុទ្ធសាសនាថេរវាទវាគ្រាន់តែជា ឧបករណ៍នយោបាយ របស់ស្ដេចតែប៉ុណ្ណោះ។ ហើយវាក៏គ្មានលទ្ធផលអ្វីប្រសើរដល់ជាតិនិងរាស្ត្រដែរ។ ដោយយកពុទ្ធសាសនាមកឡូកឡំដូច្នេះ ទើប ធ្វើអោយជាតិដុនដាបវិនាសដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ ទិដ្ឋភាពទាំងនេះមិនជាអ្វីដែលថ្មីនោះទេវាបានបកស្រាយក្នុងរឿងព្រេងនិទាន ខ្មែរ មកជាហូរហែរមកស្រាប់ហើយ។អ្នកប្រាជ្ញបណ្ឌិតមិនហ៊ាននិយាយអោយចំឡើយគ្រាន់តែលោកបានបញ្ចូលវាទៅក្នុងរឿងនិទាន ដែលលោកប្រឌិតឡើង។ ការយកសាសនាមកកែក្រឡៃបែបនេះ វាបានជះឥទ្ធិពលអាក្រក់ដល់ប្រជារាស្ត្រ ទាំងអតីតនិងបច្ចុប្បន្ន តទៅអនាគតទៀត ។ តែបើយើងប្រើព្រះពុទ្ធសាសនាអោយល្អទៅតាមធម៌ពិតរបស់ព្រះអង្គ ដែលជា ធម៌ ប្រកបដោយមេត្តាធម៌ ករុណាធម៌នោះប្រទេសជាតិនឹងរីកចំរើន។ ព្រះពុទ្ធបានត្រាស់ថា អ្វីក៏ដោយកើតឡើងពីចិត្តគំនិត បើចិត្ត គំនិតល្អស្អាតស្អំនោះអ្វី ទាំងនោះក៏បានល្អបើគំនិតនោះមិនស្មោះត្រង់ល្អនោះវាក៏នាំមកក្ដីវិនាសអន្តរាយដូច្នេះដែរដូចយើងឃើញស្រាប់ក្នុងហេតុការណ៍ ជាច្រើនក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: blue; font-size: 12pt;"> <b><i>២.៤ បដិវត្តន៍<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9F%8B%E1%9E%95%E1%9F%92%E1%9E%A2%E1%9F%82%E1%9E%98&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="នាយត្រសក់ផ្អែម (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: blue;">នាយត្រសក់ផ្អែម</span></a></i></b></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A9&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ជ័យវរ្ម័នទី៩ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: blue; font-size: 12pt;"> </span><span style="color: blue;"> </span><span style="color: red;">ជ័យវរ្ម័នទី៩</span></a><span style="color: black;">ជាស្ដេចចុងក្រោយបង្អស់ដែលគេស្គាលដោយសិលាចារឹក។ តពីនេះទៅប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរត្រូវពឹងផ្អែកទៅលើ រាជ ពង្សាវតារដែលជាឯកសារចងក្រងឡើងតែនៅស.វ.ទី១៨-១៩ ហើយដោយសំអាងទៅលើការទន្ទេញចាំមាត់និងលើ អត្ថបទបូ រាណខ្លះដែលពីដើមគេតម្កល់ទុកនៅក្រុងឧដុង្គ។ រាជពង្សាវតារមានច្រើនច្បាប់កត់ត្រាព្រឹត្តិការណ៍ដោយមានការដំណាលប្លែកៗ គ្នាហើយមានចុះកាលកំណត់ខុសៗគ្នាទៀត។ នេះហើយជាមូលហេតុធ្វើអោយប្រវត្តិវិទូពិបាកសិក្សាអំពី ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរក្រោយ ពីរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៩មក។ អាស្រ័យដោយហេតុដូចបានរៀបរាប់រួចមកហើយ អ្នកប្រវត្តិវិទូមានការ អល់ឯកយ៉ាងខ្លាំង មិន ដឹងថា ត្រូវដាក់ស្ដេចអង្គណាក្នុងរាជពង្សាវតារឱ្យសោយរាជ្យតពីជ័យវរ្ម័នទី៩ដែលគេមិនទាំងដឹងថាបានសោយទីវង្គតនៅឆ្នាំ ណាផង។ រួចមកហើយ អ្នកប្រវត្តិវិទូភាគច្រើននិយមដាក់នាយ ត្រសក់ផ្អែមអោយសោយរាជ្យតពីជ័យវរ្ម័នទី៩ ព្រោះឯកសារជា ច្រើនបានកត់ត្រាទុកថាបុគ្គលនេះបានឡើងសោយរាជ្យនៅប្រមាណឆ្នាំ១៣៤០។ ចំពោះរឿងនាយត្រសក់ផ្អែមនេះមានដំណាល ខុសៗគ្នាទៅតាមក្បួនរាជពង្សាវតារ ប៉ុន្តែរឿងទាំងនោះមានចំណុចស្របគ្នាខ្លះដែលយើងអាចដកស្រង់បានដូចតទៅនេះ៖</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: red;">១.</span><span style="color: black;">មានបុរសម្នាក់ដាំត្រសក់មានរសជាតិផ្អែមបានបេះផ្លែត្រសក់ទៅថ្វាយស្ដេចហើយបានទទួលលំពែងសម្រាប់ការពារត្រសក់ របស់ខ្លួន។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: red;">២.</span><span style="color: black;">បានសម្លាប់ស្ដេចដោយអចេតនានៅពេលយប់ ដោយស្មានថាជាចោរមកលួចផ្លែត្រសក់របស់ខ្លួន។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: red;">៣</span>.<span style="color: black;">បាននាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រីមូលមតិគ្នាលើកអោយឡើងសោយរាជ្យ ហើយលើកបុត្រីស្ដេចអោយជាមហេសីទៀតផង។ គួរកត់ សំគាល់ថារឿងនាយត្រសក់ផ្អែមនេះមានលំនាំប្រហាក់ប្រហែលនឹងរឿងព្រេងជាប់ទាក់ទងទៅនឹងរាជវង្សភូមាមួយនៅស.វ.ទី១០ ដែលមានសេចក្ដីដំណាលជាសង្ខេបថា៖ នៅគ.ស.៩៣១ អ្នកដាំត្រសក់ម្នាក់ឈ្មោះញ៉េងអ៊ូសយ៉ៈហាន</span><span style="color: black;">(Nyaung-u So-rahan) បាន ឡើងសោយរាជ្យនៅក្រុងបូកាន ក្រោយពីបានធ្វើគត់ស្ដេចឈ្មោះសេងខូ (Singho) ដែលបានលប លួចបេះត្រសក់ របស់ខ្លួនក្នុងដំ ណើរធ្វើប្រមាញ់នៅក្នុងព្រៃហើយដែលខ្លួនពុំបានស្គាល់ថាជាស្ដេចផែនដី។ ម្យ៉ាងទៀតនៅមុនពេលនោះបោះបង់ក្រុងអង្គរ គេ ឃើញខ្មែរយើងមានប្រើពាក្យ ពញា (ព្ញៀ)សម្រាប់ហៅព្រះរាជបុត្រក្សត្រិយ៍ទ្រង់រាជ្យនិងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ដូចពញាយ៉ាតជាដើម។ គេ បានសង្កេតឃើញថា ជនជាតិមនក្នុងបុរាណកាលក៏ធ្លាប់ប្រើពាក្យពញានេះជាឋានន្តរសក្ដិនៃមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ដែរ។ នៅត្រង់នេះអ្នក</span> <span style="color: black;">ប្រវត្តិសាស្ត្របានចោទសួរថា តើរឿងព្រេងនៅស្រុកខ្មែរមានទំនាក់ទំនងយ៉ាងដូចម្ដេចខ្លះជាមួយ នឹងរឿងព្រេងនៅប្រទេសភូមា</span><span style="color: black;">? ហើយ កាលខ្មែរប្រើពាក្យ ពញានៅពេលនោះតើបណ្ដាលមកពីហេតុអ្វីទៅ? ទោះបីពុំទាន់មានចម្លើយណាអោយបានសមរម្យ សម្រាប់សំណួរទាំងនេះក៏ដោយក៏ យើងអាចប៉ាន់ស្មានថា ប្រហែលធាតុទាំងនោះបាននាំចូលប្រទេសខ្មែរតាម រយៈពុទ្ធសាសនា ហិនយានប្រើភាសាបាលី ដែលអ្នកស្រាវជ្រាវយល់ថាបានហូរចូលមកក្នុងជ្រោយ សុវណ្ណភូមិភាគខាងលិចមុនគេគឺ នៅត្រង់ម្ដុំ ប្រទេសមន រួចផ្សាយចូលមកតំបន់វាលទំនាបទន្លេមេណាមរួចផ្សាយចូលបន្តមកក្នុងប្រទេសខ្មែរទៀត។ លោកជីវតាក្វាន់ ទូត ចិនដែលបានមកទស្សនាក្រុងអង្គរនៅចុងស.វ.ទី១៣ ក៏បានកត់សំគាល់ឃើញថា នៅសម័យនោះមានគេនិយមកាន់ច្រើនគ្នា ណាស់ទៅហើយ។ មានអ្នកប្រវត្តិវិទូខ្លះទៀតដូចលោក អាដឺម៉ា ឡឺឃ្លែរ និងលោក Dauphin Meunier (ដូផ្វាំង មូញ៉េ) ជាដើម យល់ថាព្រឹត្តិការណ៍នាយត្រសក់ផ្អែមឡើងសោយរាជ្យនៅក្រុងអង្គរនោះជាមហាបដិវត្តន៍មួយក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ ហើយ បដិ វត្តិន៍នោះ គឺជាបដិវត្តិន៍ខាងនយោបាយនិងខាងសាសនា។ តើពិតជាមានបដិវត្តិន៍មែនឬយ៉ាងណា ? តើអ្វីខ្លះជាមូលហេតុនៃបដិ វត្តិន៍នោះ ?យ៉ាងណាមិញលទ្ធិទេវរាជដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២បានប្រារព្ធធ្វើជាលើកដំបូងនៅលើភ្នំគូលែននៅឆ្នាំ៨០២នោះតែ ជាអាវុធមួយយ៉ាងសក្ដិសិទ្ធក៏ប៉ុន្តែអាវុធនោះអាវុធមុខពីរ បានសេចក្ដីថាវាអោយផលល្អផងអោយផលអាក្រក់ផង។ វាអោយផល ល្អត្រង់ថា រាស្ត្រចាត់ទុកជ័យវរ្ម័នទី២ ជាអាទិទេពមួយអង្គដោយបានធ្វើសន្តិភាវូបនីយកម្មបង្រួបបង្រួមជាតិនិងដេញកម្ចាត់សត្រូវ ឈ្លានពានអោយចេញពីទឹកដីខ្មែរ ម៉្លោះហើយរាស្ត្រក៏បាក់បបខ្លបខ្លាចព្រះចេស្ដា រួចរួមសាមគ្គីជុំវិញរាជបល្ល័ង្ក ធ្វើការកសាងជាតិ អោយបានដល់ភាពរុងរឿងត្រចះត្រចង់បំផុត ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរសមទៅតាមបំណងរបស់ស្ដេចអាទិទេពដែលចង់បង្ហាញអោយ រាស្ត្រឃើញថា លោកមានមហិទ្ធិរិទ្ធិពិតប្រាកដមែន។ វាអោយផលអាក្រក់ត្រង់វាតម្រូវអោយមានការកសាងប្រាសាទថ្មកាន់ តែធំ ឡើងហើយកាន់តែច្រើនឡើងហើយស្រូបយកនូវកម្លាំង ពេលវេលា និងទ្រព្យសម្បត្តិច្រើនពេកពីរាស្ត្រ ដែលនៅទីបំផុតទៅរក តែ ផ្លូវគេចអោយផុតពីបន្ទុកនៃភាពរុងរឿង របស់ព្រះមហាក្សត្រខ្លួនហើយរត់ទៅជ្រកក្រោមម្លប់ដ៏ត្រជាក់ នៃព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទ ដែលប្រៀនប្រដៅ អោយមនុស្សលោកលះបង់អ្វីៗទាំងអស់ដើម្បីឈោងចាប់យកនិព្វានជាទីបរមសុខ។ បើតាមពិនិត្យមើលទៅ ឃើញថាទំនាស់ក្នុងផ្លូវសាសនានេះមានយូរណាស់មកហើយគឺតាំងពីក្នុងរជ្ជកាលឧទយាទិត្យវរ្ម័នទី២ម៉្លេះ(១០៥០-១០៦៦)ដោយ នៅពេលនោះគេឃើញមានការបះបោរបីលើកហើយក្នុងចលនាំទាំងនោះ ពួកបះបោរបានវា យកម្ទេចសិវលិង្គ និងបដិមាផ្សេងៗ ខាងព្រាហ្មណ៍សាសនាផង។ ឯពុទ្ធសាសនាឃើញថាមានការរីកចម្រើនលូតលាស់កាន់តែខ្លាំងជាពិសេសក្នុងរជ្ជកាលរបស់ ព្រះ បាទធរណីន្ទ្រវរ្ម័នទី២ (១១៥៥-?) និងព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ (១១៨១-១២១៨?)រហូតដល់មានប្រតិកម្មយ៉ាងខ្លាំងក្នុងរជ្ជកាលរបស់ ព្រះបាទ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ជ័យវរ្ម័នទី៨ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">ជ័យវរ្ម័នទី៨</span></a><span style="color: black;">ពីសំណាក់អ្នកកាន់សាសនាព្រាហ្មណ៍។ ដូច្នេះយើងឃើញថា វិបត្តិខាងសាសនាកាន់តែរីកធំឡើង ដោយ បន្ទាប់ពីនោះមានស្ដេចខ្លះក៏ត្រឡបទៅកាន់ពុទ្ធសាសនាវិញហើយជាពុទ្ធសាសនាថេរវាទថែមទៀតដែលព្រះអង្គចាស់</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%8F%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9E%9B%E1%9E%B7%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="តាមលិន្ទ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">តាមលិន្ទ</span></a><span style="color: black;">បាននាំចូលស្រុកខ្មែរប្រហែលតាំងពីរជ្ជកាល</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A5%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A2&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី២ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី២</span></a><span style="color: black;">មកម៉្លេះហើយក៏មានស្ដេចខ្លះត្រឡប់ទៅកាន់សាសនាព្រាហ្មណ៍វិញដែរ រហូតដល់រជ្ជកាលរបស់នាយត្រសក់ផ្អែមនិងកូនចៅរបស់គាត់ដែលសោយរាជ្យតរៀងមកទើបស្ដេចខ្មែរកាន់ជាប់តែពុទ្ធសាសនា រហូតដលើសព្វថ្ងៃ។ ត្រង់នេះហើយជាហេតុនាំអោយអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រខ្លះយល់ថា កាលដែលនាយត្រសក់ផ្អែមធ្វើគត់ស្ដេចហើយ បាននាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រីលើកអោយឡើងសោយរាជ្យជាបដិវត្តន៍ដណ្ដើមយកអំណាចនយោបាយ និងអំណាចសាសនាដែលនៅ ជាប់គ្នា ព្រោះក្នុងសម័យនោះអំណាចទាំងពីរស្ថិតនៅក្នុងការកាន់កាប់ របស់ព្រះមហាក្សត្រទាំងអស់</span>។</div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><i><span style="color: red;"> សង្គ្រាមជាមួយសៀម</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;">បន្ទាប់ពីបានក្លាយទៅជាប្រទេសមក ស្ដេចសៀមគ្រប់អង្គតែងមានគំនិតយកទឹកដីនិងដាក់ប្រទេសកម្ពុជាជាចំណុះ។សង្គ្រាម ជាមួយសៀមម្ដងៗ មិនត្រឹមតែបំផ្លាញផ្ទះសម្បែងទ្រព្យសម្បត្តិ ផលដំណាំនិងជីវិតប្រជាជនប៉ុណ្ណោះទេតែថែមទាំងបំផ្លាញសេដ្ឋ កិច្ច ខ្មែរសល់ឫសគល់ទៀតផង។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;"> ១. ចម្បាំងលើកទី២ជាមួយសៀម</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ក្រោយពីព្រះបាទត្រសក់ផ្អែមសោយទីវង្គតទៅ បុត្ររបស់ព្រះអង្គព្រះនាមនិព្វានបទបានឡើងសោយរាជ្យស្នងពីឆ្នាំ ១៣៤០ ដល់ ១៣៤៦និងចៅរបស់ព្រះអង្គ (បុត្រព្រះបាទនិព្វានបទ)ព្រះនាមលំពង់រាជាបានទទួលរាជសម្បត្តិពីឆ្នាំ១៣៤៦ដល់១៣៥១។ នៅឆ្នាំ១៣៥១ស្ដេចសៀមព្រះនាមរាមាធិបតីក្រោយពីបានតាំងរាជធានីនៅក្រុង</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A2%E1%9E%99%E1%9E%BB%E1%9E%92%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="អយុធ្យា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">អយុធ្យា</span></a><span style="color: black;">ហើយក៏បានលើកទ័ពចូលមកវាយខ្មែរ។ តែមុននឹងមកដល់អង្គរទ័ពសៀមត្រូវឧបរាជខ្មែរ (ស្រីសុរិយោទ័យអនុជលំពង់រាជា</span><span style="color: black;">) លើកទ័ពទៅស្កាត់វាយបាក់ ទ័ពថយទៅវិញ អស់។ ព្រះលំពង់រាជានឹកស្មានថាសត្រូវពុំអាចធ្វើអ្វីបានទៀតក៏ទ្រង់បញ្ជារំសាយកងទ័ព អោយទៅកាន់ទីលំនៅរៀងៗខ្លួនវិញ។ លុះឮថាសៀមលើកទ័ពចូលមកជាថ្មីម្ដងទៀត ខ្មែរកែនទ័ពមិនទាន់ក៏ដេញរាស្ត្រអោយចូលក្នុងកំពែងមហានគរ ហើយកែនពល អោយការពារ។ ទ័បសៀមមកឡោមព័ទ្ធជុំជិតអស់រយៈពេល១ឆ្នាំ៥ខែ។ ទ័ពជំនួយខ្មែរជាច្រើនបានលើកពីកន្លែងផ្សេងៗតែដោយ មកមិន ស្មើគ្នាក៏ត្រូវទទួលបរាជ័យ។ ឯខាងសៀមក៏ចេះតែបញ្ជូនទ័ពមកជាបន្ថែម។ ព្រះលំពង់រាជាក៏សោយទីវង្គតដោយរោគ។ សៀមវាយលុកចូលកាន់តែខ្លាំង ហើយនៅទីបំផុតមេទ័ពសៀម</span> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%8F&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បាសាត (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">បាសាត</span></a> <span style="color: black;">វាយទម្លាយបានទ្វារខាងកើត។ ការប្រយុទ្ធគ្នាក៏មានបន្ត ទៅទៀតនៅក្នុងក្រុង ជាហេតុនាំអោយព្រះ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A7%E1%9E%94%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ឧបរាជ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">ឧបរាជ</span></a><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%9A%E1%9E%B7%E1%9E%99%E1%9F%84%E1%9E%91%E1%9F%90%E1%9E%99&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ស្រីសុរិយោទ័យ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">ស្រីសុរិយោទ័យ</span></a><span style="color: black;">ក៏សុគតទៅទៀត។ ក្នុងគ្រានោះស្ដេចនិងរាជគ្រូបុរោហិតបាន នាំយកគ្រឿងសម្រាប់រាជ្យវាយទម្លាយទ័ពសៀមរត់រួចចេញទៅ។ ប៉ុន្តែរាជធានីអង្គរត្រូវធ្លាក់ទៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃរបស់សៀមនៅឆ្នាំ ១៣៥២។ ក្រោយពីបានអភិសេកបុត្រនាម ចៅបាសាត អោយឡើងសោយរាជ្យនៅក្រុងអង្គរនិងតែងតាំង ចៅហ្វាយខេត្តជាតិ</span><span style="color: black;">សៀមអោយត្រួតត្រាខេត្តខ្មែរទាំងឡាយនៅភាគខាងលិច ដែលគេយកបានក្នុងដំណើរវាយលុកចូលក្រុងអង្គរព្រះចៅរាមាធិបតី ទ្រង់បានត្រឡប់ទៅក្រុងអយុធ្យាវិញដោយបានកៀររាស្ត្រយកទៅជាឈ្លើយនិងដឹកបញ្ជូនទ្រព្យសម្បត្តិអស់ ជាច្រើនទៀតផង។ បុត្ររបស់ព្រះចៅរាមាធិបតីទាំង៣គឺ</span> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%8F&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បាសាត (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">បាសាត</span></a><span style="color: red;"> </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%8F&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បាអាត (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">បាអាត</span></a>និង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%80%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%84%E1%9F%8B%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="កំបង់ពិសី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">កំបង់ពិសី</span></a><span style="color: black;">បានឡើងសោយរាជ្យជាបន្តបន្ទាប់នៅក្រុងអង្គរពីឆ្នាំ១៣៥២ ដល់១៣៥៧។ ពេលនោះព្រះសុរិយោវង្សអនុជព្រះលំពង់រាជាដែលបានភៀសព្រះអង្គទៅប្រទេសលាវ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%8A%E1%9F%86%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%98%E1%9E%BD%E1%9E%99%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ដំរីមួយលាន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">លានជាង</span></a><span style="color: black;">នោះបានលើក ទ័ពមកវាយយកបានក្រុងអង្គរនៅឆ្នាំ១៣៥៧។ចៅកំបង់ពិសីត្រូវសុគតក្នុងសង្គ្រាម។ បន្ទាប់មកខ្មែរក៏បានវាយកម្ចាត់សៀមអោយ ចេញផុតពី នគររាជសីមានៅទិសពាយ័ព្យនិង បស្ចឹមនៅទិសនិរតី។ ព្រះបាទសុរិយោវង្សបានសោយទីវង្គតនៅឆ្នាំ១៣៦៣ ដោយ រោគា។ ក្មួយរបស់ព្រះអង្គព្រះនាម</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%9A%E1%9E%98%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បរមរាមា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">បរមរាមា</span></a><span style="color: black;">បានឡើងសោយរាជ្យស្នងពីឆ្នាំ១៣៦៣ដល់១៣៧៣។ ព្រះអង្គបានចងស្ពានមេត្រីជា មួយព្រះចៅ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A2%E1%9E%92%E1%9E%B7%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%A0%E1%9E%BB%E1%9E%84%E1%9E%A2%E1%9F%8A%E1%9E%BC%E1%9E%93%E1%9F%83%E1%9E%98%E1%9E%B7%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="អធិរាជហុងអ៊ូនៃមិង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">ហុងវ៉ូ</span></a><span style="color: black;">នៃ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%9C%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%98%E1%9E%B7%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="រាជវង្សមិង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">រាជវង្សមិង</span></a><span style="color: black;">។ឯជនជាតិសៀមក៏ពុំបានមកឈ្លានពានខ្មែរទៀតទេដោយជាប់ដៃក្នុងការប្រយុទ្ធជាមួយក្សត្របុរី ជាច្រើននៅខាងជើងក្រុងអយុធ្យា ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black; font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> </span><b><i><span style="color: blue;">២.ចម្បាំងលើកទី៣ជាមួយសៀម</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ស្ដេចដែលឡើងសោយរាជ្យនៅឆ្នាំ១៣៧៣គឺព្រះបាទ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%92%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%80&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ធម្មាសោក (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">ធម្មាសោក</span></a><span style="color: black;">ជាព្រះអនុជព្រះបរមរាមា។ គ្រានោះនៅប្រទេសសៀម ស្ដេច</span> <span style="color: red;">រាមាសូរ</span><span style="color: black;">បានឡើងសោយរាជ្យហើយក៏បន្តនយោបាយពង្វាតទឹកដីរបស់រាមាធិបតីមកលើទឹកដីខ្មែរ។ក្រុងអង្គរត្រូវឡោមព័ទ្ធសាជា ថ្មីអស់រយៈពេល៧ខែ(ពីខែមិគសិរដល់ខែជេស្ឋ)។ដោយឃើញថាមិនអាចប្រយុទ្ធយកជ័យជម្នះលើខ្មែរដោយកម្លាំងអាវុធបានទើប សៀមប្រើឧបាយកលម្ដងវិញ។ទាហានសៀមចំនួន១៥នាក់បានធ្វើកលសុំចុះចូលខាងខ្មែរដោយយកលេសថាស្ដេចសៀមធ្វើបាប ខ្លួនខ្លាំងពេក ព្រោះតែខ្លួនច្បាំងមិនឈ្នះខ្មែរ។ នៅទីបំផុតពួកនេះបានរកមធ្យោបាយបើកទ្វារខាងលិចបាន។ ក្រុងអង្គរក៏ត្រូវធ្លាក់ ទៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃសៀមជាលើកទី២(១៣៩៣)។ ឯព្រះបាទធម្មាសោកក៏បានសោយទីវង្គតនៅពេលដែល សៀមហ៊ុំព័ទ្ធក្រុងអង្គរ នោះទៅ។ ព្រះចៅសៀមបានអភិសេកបុត្រឈ្មោះ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%89%E1%9E%B6%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%82%E1%9E%80&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ពញាព្រែក (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">ពញាព្រែក</span></a><span style="color: black;"> អោយឡើងសោយរាជ្យនៅឆ្នាំ១៣៩៤(</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A5%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ឥន្ទរាជា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">ឥន្ទរាជា</span></a><span style="color: black;">) រួចដឹកជញ្ជូនទ្រព្យ សម្បត្តិនិង កៀរឈ្លើយខ្មែរ ៧០០០០នាក់ត្រលប់ទៅក្រុងអយុធ្យាវិញ។ គ្រានោះ</span> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%89%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%8F&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ពញាយ៉ាត (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">ពញាយ៉ាត</span></a><span style="color: black;">ជាបុត្រ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%9A%E1%9E%B7%E1%9E%99%E1%9F%84%E1%9E%9C%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%9F&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សុរិយោវង្ស (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">សុរិយោវង្ស</span></a><span style="color: black;">បានរត់រួច ហើយ ទៅកែនទ័ពតាំងមូលដ្ឋាននៅទួលបាសាន ។ ចលនារំដោះជាតិដឹកនាំដោយស្ដេចអង្គនេះមានការរីកចម្រើនឆាប់រហ័សណាស់។ តែប្រាំខែក្រោយមកទ័ពខ្មែរមានសមត្ថភាពអាចលើកមកវាយរំដោះយកបានក្រុងអង្គរវិញ។ តែមុននឹងទ័ពធំចូលមកដល់ពញា យ៉ាត បានបញ្ជាអោយទាហានស្ម័គ្រចិត្ត១២នាក់ធ្វើកលទៅសុំចុះចូលជាមួយនឹងស្ដេចសៀម</span><span style="color: black; font-size: 12pt;">ហើយដកអាវុធធ្វើគត់ស្ដេច សៀម នៅនឹងកន្លែងតែម្ដង។</span><span style="color: black;">លុះវាយរំដោះបានរាជធានីហើយពញាយ៉ាតក៏យកស្រីសៀមឈ្មោះ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%B8%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%B6%E1%9E%98&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ស៊ីសាងាម (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">ស៊ីសាងាម</span></a><span style="color: black;">ជាប្អូនជីដូនមួយ របស់ ស្ដេចសៀមធ្វើជាស្នំឯកហើយឡើងសោយរាជ្យនៅក្រុងអង្គរជាសុខសាន្តរៀងមកដោយមានមរណនាមថា រាជឱង្ការព្រះ បរម រាជាធិរាជ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"> <b><i><span style="color: red;">កំហូចប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;"> នៅជុំវិញទីក្រុងអង្គរ ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រជានយោបាយយុទ្ធសាស្ត្រមួយដ៏សំខាន់សម្រាប់យកទឹកមកប្រើប្រាស់ក្នុងទីក្រុង និង ស្រោចស្រពដីស្រែរាប់ម៉ឺនហិចតា។ ក្រោយសង្គ្រាមជាមួយសៀមបារាយណ៍ទាំងនេះត្រូវបានបំផ្លាញខ្ទេចខ្ទីស្ទើរគ្មានសល់។ផ្សេង ពីនេះ គ្រោះធម្មជាតិបានធ្វើឲ្យប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រខ្មែរខូចខាតមិនអាចជួសជុលបាន។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"> <b><i><span style="color: red;">ការបាត់បង់កម្លាំងពលកម្មនៃប្រជាករ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> សម័យមហានគរ កម្ពុជាមានប្រជាជនប្រហែល២០លាននាក់។ ក្រុងអង្គររឹងមាំដោយសារប្រជាជនបណ្ដាខេត្តខាងលិច និង ខាងជើងច្រើនកុះករ និងអំណោយផលនៃកសិកម្មទៀតផង។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណោះ នៅជុំវិញក្រុងអង្គរ ប្រជាជនប្រកបរបរផ្សេងៗ មានកសិកម្ម សិប្បកម្មនេសាទ បរបាញ់ ប្រមូលរុក្ខផលព្រៃឈើ ជ័រ វល្លិ ...។ ប្រជាជនភាគច្រើនធូរធារ និងមានសុខភាពមាំមួន។ ក្រោយសង្គ្រាមសៀមឈ្លានពាន ដែនដីខាងលិច និងខាងជើងរបស់យើង ត្រូវបាត់បង់ជាមួយប្រជាជនរាប់លាននាក់។ ប្រជាជន ដែលសេសសល់ ត្រូវទទួលរងគ្រោះទុរភិក្ស និងជម្ងឺឆ្លង។ជុំវិញទីក្រុងអង្គរ និងបណ្ដាខេត្តជិតៗនោះ ក្លាយទៅជាតំបន់រហោស្ថាន ស្ងាត់ជ្រងំ ដោយសាររោគរាតត្បាត និងគ្រោះទុរ្ភិក្ស ដែលបណ្ដាលពីទឹកជំនន់ និងការរាំងស្ងួត។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><i><span style="color: red;">ចំណាកចំណោលអង្គរ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;">ចំណាកចំណោលអង្គរ កើតឡើងក្រោយពីយកជ័យជំនះបានលើពួកសៀមឈ្លានពាន។ ពេលពួកសៀមដកថយទៅទីក្រុង អង្គរគ្មានសេសសល់អ្វីទេសម្បត្តិទ្រព្យដែលមានទាំងប៉ុន្មានត្រូវពួកសៀមប្រមូលយកអស់។ ប្រជារាស្ត្រអង្គរត្រូវសៀមកៀរយក អស់ជាច្រើន។ ខ្លះក៏ភៀសខ្លួនមកភាគខាងត្បូងណាមួយព្រោះតែសង្គ្រាមច្រើនលើកពេកធ្វើអោយមនុស្សតិចពេកពិបាកការពារ រាជធានីផង។ នៅឆ្នាំ១៤៣១ ដោយចេះតែរអែងខ្លាចសៀមចូលលុកលុយប្រទេសខ្មែរទៀតព្រះបាទពញាយ៉ាត ក៏បានសម្រេច ព្រះទ័យលើករាជធានីចេញឆ្ងាយពីអង្គរ។ ការបោះបង់ទីក្រុងចាស់ ទៅនៅតំបន់ភូមិភាគខាងត្បូងនៃប្រទេស គឺជាការ កសាង ជីវភាពថ្មីនៃជនជាតិខ្មែរ ក្រោមការដឹកនាំនៃព្រះបាទពញាយ៉ាត។ ដោយសារតែពេលនោះក្រុងអង្គរនៅចម្ងាយប្រហែល៤០០</span><span style="font-size: 12pt;"><span style="color: black;">គ.មពីក្រុងអយុធ្យា ។ ភូមិភាគខាងត្បូងនៃរាជាណាចក្រកម្ពុជា</span></span><span style="color: black;">ពុំបានរងគ្រោះដោយសង្គ្រាមឈ្លានពានពីពួកសៀមទេ។ តំបន់ នេះបានផ្ដល់កម្លាំងកាយចិត្ត ស្បៀងដល់កងទ័ពរបស់ព្រះបាទពញាយ៉ាតក្នុងសម័យរំដោះប្រទេសពីពួកសៀមឈ្លានពាន។ ក្រោយពីបានប្រឹក្សាសួរយោបល់ពីនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រីហើយ ព្រះបាទពញាយ៉ាតក៏ទ្រង់បញ្ជាអោយលើករាជធានីទៅតាំងនៅ</span><span style="color: red;">ទួលបាសាន</span><span style="color: black;">ក្នុងខេត្ត</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%9F%E1%9E%88%E1%9E%9A&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ស្រីសឈរ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">ស្រីសឈរស្រីសឈរ</span></a><span style="color: black;">វិញ។ តែដោយមានទឹកជំនន់ធំខុសធម្មតា ព្រះអង្គក៏បញ្ជាអោយលើករាជធានី ពីទួល បាសាន ទៅតាំងនៅ ភ្នំដូនពេញ ចតុមុខវិញ។</span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-45718251097770686092013-09-02T10:13:00.000-07:002013-09-03T06:56:16.570-07:00សម័យ មហានគរ<span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">សម័យមហានគរគឺជាសម័យកាលមួយដែលប្រទេសកម្ពុជារីកចម្រើន ដល់កំពូលលើគ្រប់វិស័យក្រោមការដឹកនាំដោយ</span><span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> </span><span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧"><span style="color: red;">ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧</span></a></span><span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">។ </span><br />
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><i><span style="color: red;">សង្គមសម័យមហានគរ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i> <span style="color: black;"> </span></i></b><span style="color: black;">ប្រជាជនសម័យមហានគរចែកជាបី៖</span></div>
<ol start="1" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li><b>ក្រុមសាសនា</b> <span style="color: black;">មាន ព្រាហ្មណ៍ និងបព្វជិត</span></li>
<li><b>ក្រុមអ្នកធ្វើចម្បាំង</b> <span style="color: black;">មានក្សត្រ និងនាម៉ឺន</span></li>
<li><b>ក្រុមអ្នកធ្វើពលកម្ម</b> <span style="color: black;">មានកសិករ ជាងទង វិចិត្រករ សិប្បករ</span><span style="color: black;"> ... ។</span></li>
</ol>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> ប្រាសាទត្រូវបានគេកសាងឡើងនៅគ្រប់ទីកន្លែងក្នុងប្រទេស។ ប្រាសាទ នីមួយៗមានអ្នកបម្រើ អ្នកការពារ និងអ្នកធ្វើពិធីផ្សេងៗ ទៀតរាប់ ពាន់នាក់ ។ មន្ត្រីរដ្ឋបាលទទួលអំណាច ពីព្រះមហាក្សត្រមកគ្រប់គ្រង កសាង និងការពារ ប្រជារាស្ត្រក្នុងដែនដីរបស់ខ្លួន។</span></div>
<a name='more'></a><br />
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><i><span style="color: red;">របៀបគ្រប់គ្រងប្រទេស</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i> <span style="color: blue;">ក. លក្ខណៈនៃការគ្រប់គ្រង</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;">ការគ្រប់គ្រងនាសម័យមហានគរ ធ្វើទៅតាមទស្សនៈសាសនាព្រាហ្មណ៍។</span><span style="color: black;">ព្រះមហាក្សត្រជាអាទិទេព </span><span style="color: black;">បែងភាគចុះមកគ្រប់គ្រងមនុស្សលោក។ ព្រះអង្គ ជាអ្នកធ្វើច្បាប់ ជាអ្នកអនុវត្ត និងជាចៅក្រម កាត់ក្ដីទៀត។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ព្រះ មហាក្សត្រជាមេទ័ពដ៏ខ្លាំងក្លាផងដែរ ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><span style="color: black;"> </span></b><b><i><span style="color: blue;">ខ. ការរៀបចំរដ្ឋបាល</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> សម័យមហានគរ កម្ពុជាជាប្រទេសសក្ដិភូមិមួយមានមន្ត្រីច្រើន។ អំណាច គ្រប់គ្រងត្រូវបែងចែកជាពីរគឺ </span><span style="color: black;">អំណាចមជ្ឈិម និង អំណាចភូមិភាគ ។ ព្រះរាជា ជាម្ចាស់ផែនដី ឆ្លងតាមលទ្ធិទេវរាជ អំណាចព្រះរាជាមានប្រភពចេញពីព្រះអាទិទេព ព្រះអង្គមាន សិទ្ធិលើដីធ្លីទាំងអស់ ព្រះអង្គជា អ្នកធ្វើច្បាប់ និងអនុវត្តច្បាប់ អាចជ្រើសតាំង និងដកហូតមន្ត្រីធំៗតាមព្រះទ័យ ។ ទ្រង់ជាមេ បញ្ជាការទ័ពផ្ទាល់ជាអ្នកដឹកនាំនយោ បាយ និងជាមេសាសនាទៀតផង។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><span style="color: black;"> </span><b><i><span style="color: red;">ទំនាក់ទំនងនឹងប្រទេសជិតខាង</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><span style="font-size: 13.5pt;"> </span></b><b><i><span style="color: blue;"> ក. ទំនាក់ទំនងជាមួយសៀម</span></i></b><b><span style="font-size: 13.5pt;"></span></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;">ពួកកុលសម្ព័ន្ធសៀមបានជ្រៀតចូលមករស់ នៅលើទឹកដីរបស់ខ្មែរតាំងពីសតវត្សទី៩មកម្ល៉េះ។ នៅចុងសតវត្សទី១៣ ពួកកុល សម្ព័ន្ធសៀមពីរក្រុម បានបង្កើតរដ្ឋឯករាជ្យពីរ មួយនៅតាមដងទន្លេមេណាមឈ្មោះ </span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%81%E1%9F%84%E1%9E%91%E1%9F%90%E1%9E%99" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សុខោទ័យ"><b><span style="color: red;">សុខោទ័យ</span></b></a> <span style="color: black;">និងរាជធានី</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%86%E1%9F%80%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9F%82%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ឆៀងសែន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">ឆៀងសែន</span></a><span style="color: black;">នៅទន្លេ មេគង្គ ។ ការកកើតរដ្ឋសៀមទាំងពីរនេះ បានបញ្ចប់អំណាចត្រួតត្រារបស់ខ្មែរនៅលើទឹកដីនៃដងទន្លេអាណាម និងខ្ពង់គោរាជ។ នៅឆ្នាំ១២៨៣ ពួកសៀមចាប់ផ្ដើមឈ្លានពានខ្មែរ។ នៅពាក់កណ្ដាលសតវត្សទី១៤ រដ្ឋសៀមទាំងពីរ បានបង្រួបបង្រួមគ្នាជារដ្ឋ ឯកភាពមួយ ដោយមានរាជធានីឈ្មោះ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A2%E1%9E%99%E1%9E%BB%E1%9E%92%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="អយុធ្យា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">អយុធ្យា</span></a><span style="color: black;">។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៣៥១ ស្ដេចក្រុងអយុធ្យាបាន លើកទ័ពមកវាយក្រុងអង្គរជាញឹក ញាប់ ព្រមទាំងបានកាន់កាប់ក្រុងនេះផង។ ដោយសៀមចេះតែលើកទ័ពមកគំរាមកំហែងខ្លាំងពេក ហើយពេលយកជ័យជម្នះ លើកងទ័ពសៀមរួចមក</span><span style="color: red;">ព្រះបាទពញាយ៉ាត</span><span style="color: black;">ជាព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ទ្រង់បានលើករាជធានីទៅ តាំងនៅទួលបាសាន ក្នុង</span><span style="color: red;">ខេត្តស្រី សឈរ </span><span style="color: black;">នៅឆ្នាំ១៤៣១ ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black; font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> </span><b><i><span style="color: blue;">ខ. ទំនាក់ទំនងជាមួយចាម</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> នៅដើមសម័យអង្គរប្រទេសចម្ប៉ាបានលើកទ័ពចូលមកលុកលុយប្រទេសកម្ពុជាញឹកញាប់តាមជើងគោកផងតាមជើងទឹកផង។ ពេលចូលមកលុកលុយប្រទេសកម្ពុជាម្ដងៗ ពួកចាមបានឆក់ប្លន់ទ្រព្យសម្បត្តិ និងដុតផ្ទះសម្បែងរបស់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរជារៀងរាល់ លើក។ ពេលនោះកងទ័ពខ្មែរបានដេញកម្ចាត់ចាមឲ្យរត់ខ្ចាត់ខ្ចាយអស់ទៅវិញជាបន្តបន្ទាប់។ ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរទ្រង់បាន ច្បាំង នឹងចាមជាច្រើនដង ដោយវាយយកនគរចាមដាក់ជាចំណុះ និងឲ្យចាមនាំសួយសារអាករមកថ្វាយព្រះអង្គ។ ចាប់ពីរជ្ជកា</span> <a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%9F%E1%9E%BC%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A2" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២"><span style="color: red;">ព្រះ បាទសូរ្យវរ្ម័នទី២</span></a><span style="color: black;">(១១១៣ - ១១៦២) រហូតដល់</span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧"><span style="color: red;">ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧</span></a><span style="color: black;">(១១៨១ - ១២១៨) ខ្មែរនិងចាមបានធ្វើសង្គ្រាម សងសឹក គ្នា ជាញឹកញាប់ ។នៅឆ្នាំ១១៤៥ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២បានលើកទ័ពទៅវាយយកប្រទេស ចាមដាក់ជា នគរចំណុះ។ ឆ្នាំ១១៧៧ឆ្លៀត ពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាមានភាពវឹកវរ ចាមបានលើកទ័ពចូលមកកម្ទេចទីក្រុងអង្គរ ធ្វើគុតព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ហើយដាក់ ប្រទេសកម្ពុជា ជាចំណុះវិញ។</span><span style="color: red;"> ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ </span><span style="color: black;">រំដោះទីក្រុងអង្គរបានពីចាមមកវិញនៅឆ្នាំ១១៨១។ ក្រោយមក កងទ័ពខ្មែរ បានវាយ យកប្រទេសចាមដាក់ជាអាណាខេត្តរបស់ខ្មែរអស់ពេលដ៏យូរ ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"> <b><i><span style="color: red;">ការរៀបចំក្រុងអង្គរ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;">ក្រោយពីរំដោះប្រទេសរួចពីជ្វា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២(៨០២) បានជ្រើសរើសតំបន់ខាងជើងបឹងទន្លេសាបដែលមាន លក្ខណៈ អំណោយផលល្អខាងកសិកម្មនិងជាតំបន់ចំកណ្ដាលព្រះរាជាណាចក្រដែលមានគមនាគមន៍តាមផ្លូវទៅតំបន់នគររាជនិងគមនា គមន៍តាមផ្លូវទឹកទៅកំពង់ផែអូរកែវដើម្បីកសាងរាជធានី។ ចាប់ពីពេលនោះមក ព្រះរាជា របស់ខ្មែរបានកំណត់យកតំបន់នោះធ្វើ ជាទីតាំងរាជធានីរហូតដល់ស.វ.ទី១៥។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ដោយការប្រារព្ធពិធីទេវរាជ ព្រះរាជាត្រូវមានឋានៈស្មើអាទិទេព។ រាជធានីរបស់ព្រះអង្គជាតំណាងនៃចក្រវាឡទាំងមូល៖</span><span style="color: red;">ប្រាសាទភ្នំ</span><span style="color: black;">នៅកណ្ដាលក្រុងជានិមិត្តរូបភ្នំព្រះសុមេរុដែលគេចាត់ទុកថាជាស្នូលនៃចក្រវាឡ កំពែងនិងគូទឹកជានិមិត្តរូបនៃជួរភ្នំ និងសមុទ្រដែលព័ទ្ធជុំវិញភ្នំព្រះសុមេរុ ហើយប្រាសាទភ្នំសម្រាប់តម្កល់លិង្គទេវរាជ។ ប្រាសាទភ្នំមួយសម្រាប់តែព្រះរាជាមួយព្រះ អង្គ លុះទ្រង់ចូលទីវង្គត ប្រាសាទនោះនឹងក្លាយជាផ្នូររបស់ព្រះអង្គ។</span> <a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%99%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១"><span style="color: red;">ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១</span></a><span style="color: black;">(៨៨៩ - ៩០០)បានលើករាជធានីទៅ តាំងនៅខាងជើងតំបន់រលួសដោយយកភ្នំបាខែងធ្វើជាស្នូលនៃរាជធានី</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%99%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%92%E1%9E%9A%E1%9E%94%E1%9E%BB%E1%9E%9A%E1%9F%88&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="យសោធរបុរៈ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">យសោធរបុរៈ</span></a><span style="color: black;">។ ព្រះអង្គឲ្យគេសង់ប្រាសាទភ្នំបាខែង សម្រាប់ធ្វើពិធីទេវរាជ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: red;"> ១.ការរីកលូតលាស់នៃទីក្រុង</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black; font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> </span><span style="color: black;">គេចែកការរីកចម្រើនសម័យអង្គរជាបីដំណាក់៖</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><span style="color: red;">ដំណាក់ទី១</span></b><span style="color: black;"> ពីឆ្នាំ៨០២ ដល់ ៩៤</span>៤</li>
<li style="list-style: square;"><b><span style="color: red;">ដំណាក់ទី២</span></b> <span style="color: black;">ពីឆ្នាំ៩៤៤ ដល់ ១១៧៧</span></li>
<li style="list-style: square;"><b><span style="color: red;">ដំណាក់ទី៣</span></b><span style="color: black;"> ពីឆ្នាំ១១៨១ ដល់ ១២១៨។</span></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> អង្គរចាប់ផ្ដើមរីកលូតលាស់ក្នុងរាជ្យ</span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%99%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១"><span style="color: red;">ព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១</span></a><span style="color: black;"> រហូតដល់ចុងរាជ្យព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧។ រវាងឆ្នាំ៩៤៤ - ៩៦៨ </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9F%81%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A2&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">ព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២</span></a><span style="color: black;"> បានបង្រួបបង្រួម និងអភិវឌ្ឍរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ ក្នុងរាជ្យព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២(១១១៣ - ១១៦២) ក្រៅ ពីធ្វើសង្គ្រាមពង្រីកទឹកដី ទ្រង់បានកសាង</span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ប្រាសាទអង្គរវត្ត"><span style="color: red;">ប្រាសាទអង្គរវត្ត</span></a><span style="color: black;">ដ៏ល្បីល្បាញ។ បន្ទាប់មក ក្រោយពីកម្ចាត់ចាមឈ្លានពានរួច នៅឆ្នាំ ១១៨១ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ទ្រង់បានកសាងប្រាសាទបាយ័នមានកំពែងថ្មបាយក្រៀមព័ទ្ធជុំវិញកំពស់៨ម៉ែត មានប្រវែង៣ គីឡូ ម៉ែតក្នុងមួយជ្រុងៗ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: red;">២.មូលហេតុនៃការរីកលូតលាស់</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> ប្រាសាទភ្នំត្រូវបានកសាងឡើង សម្រាប់តែព្រះរាជាមួយព្រះអង្គប៉ុណ្ណោះ។ ពេលទ្រង់កំពុងសោយរាជ្យ ព្រះ</span><span style="color: black;">រាជាយាងទៅធ្វើ ពិធីទេវរាជ។ ពេលទ្រង់ចូលទីវង្គតប្រាសាទនោះ ក៏ក្លាយជាផ្នូរផ្ទាល់ព្រះអង្គតែម្ដង។ ចំពោះព្រះរាជាដែលសោយរាជ្យបន្ទាប់មក ទៀត ត្រូវខិតខំកសាងប្រាសាទភ្នំថ្មីមួយទៀត។ គេសង្កេតឃើញប្រាសាទភ្នំដែលសង់នៅពេលក្រោយៗ ភាគច្រើនធំៗជាមុន។</span><span style="color: black;"> ការណ៍នេះបង្ហាញថា៖ ព្រះរាជាសោយរាជ្យបន្ត រមែងចង់បង្ហាញមហិទ្ធិឫទ្ធិរបស់ខ្លួនថាជាព្រះរាជា អាទិទេពខ្លាំងពូកែជាងព្រះ រាជាមុនៗ។ ចាប់ពីចុងសតវត្សទី៩ ដល់ចុងសម័យអង្គរ បុព្វបុរសខ្មែរយើងបានកសាងប្រាសាទ ជិត២០០០ប្រាសាទ។ តែដោយ ឡែកលើទឹកដីកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន តាមស្ថិតិសារមន្ទីរជាតិភ្នំពេញ គេរាប់ឃើញតែ១០៧០ប្រាសាទប៉ុណ្ណោះ ហើយក្រៅពីនេះគេឃើញ មាននៅប្រទេសសៀម ប្រទេសឡាវ និងប្រទេសយួនទៀតផង ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: red;"> ៣.ការតម្រង់ទិសការអភិវឌ្ឍ</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> តំបន់ខាងជើងបឹងទន្លេសាបជាតំបន់អំណោយផលដល់កសិកម្ម ដែលធ្វើឲ្យព្រះរាជាខ្មែរយកព្រះទ័យ ទុកដាក់ដល់ប្រព័ន្ធធារា សាស្ត្រជានិច្ច ព្រោះសម័យនោះការកសាងបារាយណ៍ជាគូនឹងការកសាងប្រាសាទ។ ព្រះបាទឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១ (៨៧៧ - ៨៨៩) ទ្រង់ បាន បញ្ជាឲ្យជីកបារាយណ៍មួយជើងរាជធានីគឺ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%8E%E1%9F%8D%E1%9E%A5%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%8F%E1%9E%8A%E1%9E%B6%E1%9E%80&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បារាយណ៍ឥន្ទ្រតដាក (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">បារាយណ៍ឥន្ទ្រតដាក</span></a> <span style="color: black;">មានបណ្ដោយ៣០០០ម៉ែត និងទទឹង៨០០ម៉ែត។ ព្រះបាទ យសោវ រ្ម័នទី១(៨៨៩ - ៩០០) ក្រោយពីកសាងរាជធានីហើយ ព្រះអង្គបានបញ្ជាឲ្យជីកបារាយណ៍មួយមានឈ្មោះថា</span> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%8E%E1%9F%8D%E1%9E%99%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%92%E1%9E%9A%E1%9E%8F%E1%9E%8A%E1%9E%B6%E1%9E%80&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បារាយណ៍យសោធរតដាក (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">បារាយណ៍ យសោធរតដាក</span></a><span style="color: black;">។ ផ្សេងពីនេះគេឃើញមាន</span> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%8E%E1%9F%8D%E1%9E%91%E1%9E%B9%E1%9E%80%E1%9E%90%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បារាយណ៍ទឹកថ្លា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">បារាយណ៍ទឹកថ្លា</span></a> ឬបារាយណ៍ខាង លិចដែលមានបណ្ដោយ៨គីឡូម៉ែត និងទទឹង ២,២ម៉ែត។ ការកសាងសំណង់ធារាសាស្ត្រដោះស្រាយបញ្ហាទឹក នាំឲ្យមានការអភិវឌ្ឍសង្គមខាងកសិកម្មគមនាគមន៍ សុខាភិ បាល និងសិក្សាធិការ ... ៕</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-2614793435635819672013-09-02T10:10:00.002-07:002013-09-02T10:10:35.727-07:00ដើមសម័យអង្គរ<br />
<table align="right" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><tbody>
<tr><td style="font-size: 13px;"><img alt="" height="106" src="http://netstudy.orgfree.com/images/800px-Prasat_Kravan.jpg" style="border: 0px; outline: none;" width="200" /></td></tr>
</tbody></table>
<span style="background-color: white; color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">កម្ពុជានាចុងសតវត្សទី៨ ត្រូវស្ថិតនៅក្រោមអាណា និគម</span><span style="color: red; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">ប្រទេសជ្វា </span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">យ៉ាងតិចណាល់ក៏ជាង១០ឆ្នាំដែរ។</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> ចំពោះការរស់នៅការគ្រប់គ្រង និងទិដ្ឋភាពក្នុងនគរ យើងពុំមានឯកសារអ្វីជាសំអាងសម្រាប់សិក្សាឡើយ តែយើងអាចដឹងបានថាថ្ងៃក្រោយមានក្សត្រខ្មែរមួយ អង្គព្រះនាម</span><span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><span style="color: red;">ជ័យវរ្ម័ន</span></span><span style="color: red; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> (ជ័យវរ្ម័នទី២)</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> បានរៀបចំការ តស៊ូប្រមូលអ្នក ស្នេហាជាតិ កងទ័ពចេញមកប្រយុទ្ធ</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> រើបំរះរំដោះ កម្ពុជាពីអាណានិគមជ្វា។ ព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័ន ជាព្រះមហាក្សត្រខ្មែរមួយដ៏ចំណានខ្លាំងពូ កែ ក្នុងប្រវត្ដិ សាស្រ្ដខ្មែរដែលបានកសាងសម័យ មហានគរ ហើយ ដែលបានជំរុញធ្វើអោយកម្ពុជា មានអានុភាពរៀងរហូតមក ។</span><br />
<a name='more'></a><br />
<span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"></span><br />
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"> <span style="font-size: 12pt;"> <b><i><span style="color: red;">ព្រះ</span></i></b></span><b><i><span style="color: red;">បាទជ័យវរ្ម័នទី២ (៨០២ - ៨៥៤)</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> គេអាចស្គាល់ប្រវត្ដិរបស់</span><span style="color: red;">ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២</span><span style="color: black;"> ដោយសារសិលាចារឹក ស្ដុកកក់ធំ ដែលអ្នកប្រវត្ដិវិទូខ្មែរបានសរសេរចារឆ្លាក់លើ ថ្ម ២០០ក្រោយរជ្ជកាលព្រះអង្គ។ ក្នុងរាជព្រះអង្គ គេពុំឃើញមានសិលាចារឹកណាមួយដែលបានសរសេរចារទុកបញ្ជាក់ប្រាប់អំពី ការ តស៊ូ ព្យាយាមបង្រួបបង្រួមសាមគ្គីជាតិ វាយកំម្ចាត់ខ្មាំង និង កសាងមាតុភូមិឡើយ។</span> <span style="color: red;">ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២</span><span style="color: black;">ត្រូវជាចៅមីង </span><span style="color: red;">ព្រះ បាទ បុស្សក្ករាក្ស</span> <span style="color: black;">បើគិតតាមខ្សែខាងម្ដាយ។ ក្នុងពេលកើតព្រឹត្ដិការណ៍ ពួកជ្វាចោរសមុទ្រចូលមកលួចប្លន់ ដុតផ្ទះសម្បែង ទីក្រុង</span> <span style="color: red;">សម្ភុ បុរៈ</span><span style="color: black;">ព្រះអង្គព្រមទាំងព្រះញាតិវង្សត្រូវពួកខ្មាំងចាប់យកជាឈ្លើយ នាំយកទៅកោះជ្វា។ កាលនោះព្រះអង្គនៅជាកុមារនៅ ឡើយ។</span><span style="color: black;"> នៅប្រទេសជ្វា ព្រះអង្គខំប្រឹងរៀនសូត្រគ្រប់មុខវិជ្ជា ទាំងក្នុងសាសនា</span> <span style="color: black;">ទាំងក្នុងរបៀបរៀបចំនគរ ដែលជាមូលដ្ឋានបាន ជំរុញធ្វើ អោយប្រទេសជ្វាក្លាយទៅជាមហាអំណាចមួយក្នុង ភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍</span>។</div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"> <b><i><span style="color: red;">ការតស៊ូរំដោះជាតិ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ថ្ងៃមួយក្នុងគ.ស.៨០០</span> <span style="color: red;">ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២</span><span style="color: black;"> ដោយមានពលសេនាអាមាត្យជាទីទុកចិត្ដជូនដំនើរផង ក៏លបលួចធ្វើដំនើរត្រ លប់មកស្រុកខ្មែរ វិញ។ ព្រះអង្គបានតាំងទីមូលដ្ឋាននៅខេត្ដក្រចេះក្នុងតំបន់ចន្លោះអតីតព្រះរាជធានី</span><span style="color: red;">សម្ភុបុរៈ</span><span style="color: black;">និងស្រុក</span><span style="color: red;">ត្បូងឃ្មុំ</span><span style="color: black;">។ កន្លែង នោះមានឈ្មោះថា</span> <span style="color: red;">ឥន្រ្ទបុរៈ</span> <span style="color: black;">ដែលគេចាត់ទុកជារាជធានីមួយ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះអង្គ។ ព្រះអង្គបានពន្យល់បញ្ចុះបញ្ចូលដឹក នាំព្រះ ញាតិវង្ស នាម៉ឺនមន្រ្ដីមេទ័ព និងស្ដេចដែលធ្លាប់ចំនុះនគរចេនឡាទឹកលិច</span> <span style="color: black;">អោយសុខចិត្ដសុខកាយយល់ព្រមរួបរួមកម្លាំង វាយ កម្ចាត់ពួកសត្រូវចោរជ្វា ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> ក្នុងការតស៊ូរំដោះជាតិពីនឹមប្រទេសជ្វា</span> <span style="color: red;">ព្រះជ័យវរ្ម័នទី២ </span><span style="color: black;">មានសហការីពូកែចំណានចំណាប់មានវិជ្ជា និងសមត្ថភាពយ៉ាងខ្ពស់ ជ្រៅជ្រះជាច្រើនជាជំនួយ។ មេទ័ពដ៏ល្បីល្បាញជាងគេឈ្មោះ</span><span style="color: red;"> ព្រិទ្ធិឥន្រ្ទវរ្ម័ន</span> <span style="color: black;">ដែលបានរំដោះបង្ក្រាបនិងរៀបចំតំបន់ដែលស្ថិតនៅ</span><span style="color: black;">ខាងត្បូង ខេត្ដបាត់ដំបង អោយមានសន្ដិសុខ ។ ស្នាដៃនេះ ជាកត្ដាមួយយ៉ាងសំខាន់ ដែលអនុញ្ញាតផ្ដល់ដល់ព្រះមហាក្សត្រ ខ្មែរ នូវលទ្ធភាពកសាងព្រះរាជធានី ក្នុងតំបន់បឹងទន្លេសាប ដែលជាជង្រុកស្រូវ និង ត្រីសាច់ ហើយលើផ្នែកយុទ្ធសាស្រ្ដវិញទីក្រុង កម្ពុជា ក៏ស្ថិតនៅឆ្ងាយពីច្រកចូលរបស់កងទ័ពជ្វា និងចាម ដែលតែងឡើងមកតាមដងទន្លេដែរ។ ដូច្នេះហើយបានជា ព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី២ បោះបង់ភូមិភាគទន្លេមេគង្គខាងត្បូងមកតាំងទីរាជធានីនៅខាងជើងបឹងទន្លេសាប។ អ្នកប្រាជ្ញម្នាក់ទៀតដែល ល្បី ល្បាញជាងគេខាងចំនេះចេះដឹង មានវិជ្ជាខ្ពង់ខ្ពស់ មានប្រាជ្ញាឈ្លាសវៃឈ្មោះ</span><span style="color: red;">សិវកអិវលិយៈ</span>។ <span style="color: black;">ក្នុងគ្រប់កាលៈទេសៈព្រះអង្គតែង តែនាំអ្នកប្រាជ្ញកំពូល នេះទៅជាមួយជានិច្ច ដើម្បីទុកជាទីប្រឹក្សាជាន់ខ្ពស់ សំរាប់ផ្ដោះប្ដូរសាកសួរយោបល់គ្រប់បញ្ហា ដែលទាក់ ទងនឹងអាយុជីវិតរបស់ប្រទេសជាតិ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ប្រវត្ដិតស៊ូរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ និង ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជំនាន់នោះ គេពុំបានដឹងអ្វីជាពិតប្រាកដទេ។ តែយើងអាចប៉ាន់ស្មាន បានថាការតស៊ូរំដោះជាតិក្នុងគ្រានោះមានភាពខ្លាំងក្លាធ្ងន់ពិបាកណាស់ជាពិសេសនៅចំពោះមុខខ្មាំងជ្វាដែលកំពុងមានកម្លាំង។ ប្រហែលជាមកអំពីបញ្ហាស្ថេរភាព សន្ដិសុខ និង បុព្វហេតុដូច្នេះហើយ ទើប បានជាព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ បានលើក បានរើទីក្រុង ជា ច្រើនដំណាក់កាល។ ព្រះរាជធានីទាំងនេះមាន កុឌិ ដែលស្ថិតនៅក្នុងរង្វង់តំបន់ប្រាសាទបន្ទាយក្ដី ផ្នែកខាងជើងក្នុងខេត្ដសៀម រាប អមរិន្រ្ទបុរៈ ដែលអ្នកប្រវត្ដិវិទូប៉ាន់ស្មានថានៅក្នុងតំបន់បន្ទាយឆ្មារ ក្នុង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%81%E1%9F%81%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%8F%E1%9F%8B%E1%9E%8A%E1%9F%86%E1%9E%94%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ខេត្ដបាត់ដំបង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ខេត្ដបាត់ដំបង</span></a>ហរិហរាល័យ ដែលស្ថិតនៅ តំបន់ រលួស ក្នុងខេត្ដសៀមរាប និងមហិន្រ្ទបរព៌ត ដែលជាភ្នំគូលែន ស្ថិតក្នុងខេត្ដសៀមរាបដដែល ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><i><span style="color: red;"> ការប្រកាសឯករាជ្យភាពកម្ពុជា</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;"> គឺនៅលើភ្នំគូលែន</span> <span style="color: black;">រឺព្រះរាជធានីមហេន្រ្ទបរព៌ត</span> <span style="color: black;">ក្នុងគ.ស ៨០២ ដែលព្រះមហាក្សត្រខ្មែរព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២បានប្រកាសឯក រាជ្យភាពកម្ពុជា ចេញពីក្រញាំអាណានិគមស្ដេចជ្វាកោះជ្វា។ ប្រវត្ដិរំដោះ និង ប្រកាសឯករាជភាពកម្ពុជា ត្រូវបានបុព្វបុរសខ្មែរ</span><span style="color: black;"> សរសេរឆ្លាក់ចារលើផ្ទាំងសិលា ក្នុងគ.ស១០៥២ ដែលគេដាក់ឈ្មោះថា</span> <span style="color: red;">សិលាចារឹកស្ដុកកក់ធំ</span>។<span style="color: black;">សិលាចារឹកនេះគេបានរកឃើញ នៅក្នុង</span><span style="color: black;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9E%BB%E1%9E%80%E1%9E%80%E1%9E%80%E1%9F%8B%E1%9E%92%E1%9F%86&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ប្រាសាទស្ដុកកក់ធំ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ប្រាសាទស្ដុកកក់ធំ</span></a> ដែលស្ថិនៅខាងជើងឆៀងខាងលិច ចម្ងាយប្រមាណ២៥ គីឡូម៉ែត្រពីទីប្រជុំជន សិរីសោភ័ណ ខេត្ដ បាត់ដំបង(សព្វថ្ងៃបន្ទាយមានជ័យ) ។ បច្ចុប្បន្ន</span><span style="color: red;"> សិលាចារឹកស្ដុកកក់ធំ</span><span style="color: black;">ត្រូវគេយកទៅតម្កល់ទុកនៅសារមន្ទីរសៀម</span><span style="color: black;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%84%E1%9E%80%E1%9E%80&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បាងកក (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">បាងកក</span></a>។ តាមរយៈសិលាចារឹកស្ដុកកក់ធំ យើងអាចឃើញស្គាល់ យល់ និង ដឹងអំពីប្រវត្ដិសាស្រ្ដ វប្បធម៌ អរិយធម៌ខ្មែរមួយផ្នែកធំក្នុង សម័យអង្គរ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;"> ដើម្បីអោយឯករាជភាពកម្ពុជា មានឥទ្ធិពលជ្រួតជ្រាបគ្រប់ទិសទី ទាំងក្នុងគ្រប់ស្រទាប់ជាន់ថ្នាក់ប្រជាជនទាំងទៅលើប្រទេស ជិតឆ្ងាយ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័ន បានរៀបចំបង្កើតធ្វើអោយមានពីធីបុណ្យសាសនា យ៉ាងឧត្តុង្គឧត្ដមធំឱឡារឹក នៅភ្នំគូលែន។ ព្រះ អង្គបាននិមន្ដព្រាហ្មណ៍មួយអង្គព្រះនាម ហិរនិយធម្មគង់នៅអាស្រមជនបទ ហើយដែលចេះគ្រប់មុខវិជ្ជាសិល្បស៍សាស្រ្ដ មន្ដ អាគម គាថា</span> <span style="color: black;">អោយមកចម្រើនរៀបចំពិធីបុណ្យ គោរពបូជាព្រហ្មញ្ញសាសនា ទៅតាមតម្រាក្បួនទ្រឹស្ដីទេវរាជ ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ព្រាហ្មណ៍ ព្រះគ្រូហិរនិយធម្ម បានបង្ហាត់បង្រៀនសាស្រ្ដាទាំងបួនក្នុងគម្ពីរព្រះឥសូរ ដល់ព្រាហ្មណ៍ សិវកអិវលិយៈ ទីប្រឹក្សា ជំនិតព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីអោយចេះចងចាំ ក្បួនវិធីរៀបចំធ្វើសក្ការបូជាគោរពទេវរាជ ។ ធម៌ទាំងនេះ ពួកព្រាហ្មណ៍ ត្រូវរៀន សូត្រស្វាធ្យាយ និង ត្រូវរៀបចំធ្វើពិធីផ្សេងៗ ដើម្បីកម្ចាត់សត្រូវ ដើម្បីប្រកាសតាំង ខ្លួនជាអ្នកជា មានឯករាជ្យភាព មានឥស្សរ ភាព និងបួងសួងសុំអោយមាននូវសេចក្ដីចម្រុងចម្រើនសំបូរសប្បាយដល់ប្រជាជាតិ។ គឺអាចជាទ្រឹស្ដី ជាក្បួនតម្រាគម្ពីរ សម្រាប់ រៀបចំកសាងនគរ អោយមានឯកភាព ខ្លាំងពូកែល្អ ។ ជាគុណបំណាច់ដល់ព្រាហ្មណ៍ សិវកអិវលិយៈព្រះមហាក្សត្រ បានសច្ចា ប្រគល់សិទ្ធិផ្ដាច់មុខដល់ គ្រួសារព្រាហ្មណ៍ តពូជពីជំនាន់មួយទៅជំនាន់មួយ ជាលំដាប់លំដោយ តាមត្រកូលខាងម្ដាយ អោយ មានឋានៈជាអ្នកទទួលបន្ទុករៀបចំពិធីបូជាទេវរាជ តទៅអនាគត។ ដូច្នេះ ហើយបានជាយើងឃើញមានក្រុមព្រាហ្មណ៍បារគូ បុរោហិត</span> <span style="color: black;">នៅជិតជាប់ព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីជាសាក្ខីភាពនៃការគោរពប្រពៃណី។ តែក្រុមព្រាហ្មណ៍បុរោហិត ដែលមានពូជពង្ស ចុះមកពីព្រាហ្មណ៍ សិវកអិវលិយៈ ប្រហែលជាផុតពូជក្នុងសម័យ</span><span style="color: red;">ស្ដេចត្រសក់ផ្អែម</span>។<span style="color: black;"> ពីព្រោះស្ដេចអង្គនេះ គ្មានបញ្ចក្សត្រ</span> <span style="color: black;">គ្មាន ព្រះខ័នរាជ</span> <span style="color: black;">គ្មានអ្វីសំគាល់ជាស្ដេចពេញគ្រប់លក្ខណៈ តាមច្បាប់ក្រិត្យក្រមវិន័យខ្មែរឡើយ(១) ។ ឯពិធីធ្វើសក្ការបូជាទេវរាជត្រូវ បានព្រះមហាក្សត្រខ្មែរជំនាន់ក្រោយ គោរពប្រតិបត្ដិ អនុវត្ដធ្វើតាមរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះព្រាហ្មណ៍ សិវកអិវ លិយៈ បានទទួលឋានៈជាព្រះរាជគ្រូរបស់ព្រះមហាក្សត្រ ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: red;">១/</span> <span style="color: black;">ពូជពង្សវង្សត្រកូល ព្រាហ្មណ៍ សិវកអិវលិយៈ ប្រហែលជាត្រូវផុតរលត់អស់លែងមាន ក្នុងសម័យព្រឹត្ដិការណ៍តាត្រសក់ ផ្អែមដណ្ដើមរាជ្យ ដែលបានកាប់សម្លាប់បំផ្លាញអ្វីជាព្រហ្មញ្ញសាសនា។ ដូច្នេះហើយ ទើបស្ដេចត្រសក់ផ្អែម បញ្ជាអោយបង្កើត ព្រាហ្មបុរោហិត និងបញ្ចក្សត្រសម្រាប់តំណាងរាជបល្ល័ង្គ។ ក្នុងការគោរពបូជាទេវរាជគេយក</span> <span style="color: black;">លិង្គ មកធ្វើជាតំណាង។ លិង្គនេះ គេយកទៅតំកល់ទុកលើភ្នំមួយយ៉ាងខ្ពស់ដែលជាតំនាង</span><span style="color: red;">ភ្នំព្រះសុមេរុ</span><span style="color: black;">។ ឯភ្នំដែលតំណាងភ្នំព្រះសុមេរុ គឺ</span><span style="color: red;">ភ្នំគូលែន</span><span style="color: black;">។ ដូច្នេះហើយ បានជាព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ បានប្រារព្ធពិធីគោរពបូជាទេវរាជ និងយកលិង្គទៅតម្កល់នៅទីនោះ។ លិង្គជាតំណាងព្រះឥសូរ ជា តំណាងការ កកើត ។ ឯក្នុងការគោរពទេវរាជ លិង្គជាតំណាងព្រះមហាក្សត្រ ដែលមានភារកិច្ចការពារគ្របដណ្ដប់ ប្រជាជាតិ ទាំងតាមផ្លូវចិត្ដ ទាំងតាមផ្លូវកាយ លិង្គតំណាងទេវរាជ គេអាចលើកផ្លាស់ប្ដូរទីកន្លែងបាន ទៅតាមកាលៈទេសៈ ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ដោយសារពិធីសក្ការបូជាទេវរាជ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ អាចប្រកាសតាំងខ្លួនជាស្ដេចអាទិទេព (Dieu Roi) មានតេជៈ</span><span style="color: red;">បារមី</span><span style="color: black;">ដូចទេវរាជ មិនចាញ់ស្ដេចជ្វានៅកោះជ្វាឡើយ។ ដែលជាលក្ខណៈបញ្ជាក់អំពីឯករាជ្យភាពពិតប្រាកដរបស់កម្ពុជា ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><i><span style="color: red;">ការតាំងរាជធានី</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ក្រោយពីភៀសខ្លួនមកពីប្រទេសជ្វានាឆ្នាំ៨០០ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២មកគង់នៅ</span><span style="color: red;">ឥន្ទ្របុរៈ</span><span style="color: black;">តំបន់កំពង់ចាម។ ដើម្បីបង្រួបបង្រួម ជាតិ ព្រះអង្គបានប្ដូររាជធានីប្រាំកន្លែង។ ចុងក្រោយព្រះអង្គយាងទៅគង់នៅលើកំពូល</span><span style="color: red;">ភ្នំគូលែន</span><span style="color: black;"> រួច</span><span style="color: red;">អភិសេក</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A2%E1%9E%97%E1%9E%B7%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%80&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="អភិសេក (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;"> </span></a><span style="color: black;">ជាព្រះមហាក្សត្រ នៅគ.ស.៨០២ ទ្រង់បានលើករាជធានីមកតាំងនៅហរិហរាល័យ(រលួស)វិញ។ រលួសគឺជាតំបន់ស្ថិតនៅខាងជើងបឹងទន្លេសាប។ ព្រះមហាក្សត្រសម័យចេនឡា ក៏ធ្លាប់បានជ្រើសរើសតំបន់ខាងជើងបឹងទន្លេសាបនេះ សម្រាប់កសាងរាជធានីកាលពីស.វ.ទី ៧ ម្ដង រួចមកហើយ(នៅ</span><span style="color: red;">សំបូរព្រៃគុហ៍</span><span style="color: black;">)។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><i><span style="color: red;">ការកសាង និងស្នាដៃ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;">ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ទោះបីជាព្រះអង្គ មានបេសកកម្មធំត្រូវរំដោះជាតិក៏ដោយ ក៏ព្រះអង្គយកចិត្ដទុកដាក់ ខំរិះគិតរកមធ្យោ បាយ រៀបចំទីក្រុងអោយបាននឹងនរ មានស្ថេរភាព និងមានការរីកចម្រើនដែរ ។ ដូច្នេះហើយ បានជាព្រះអង្គរុះរើ លើកព្រះរាជ ធានី ចុះឡើងៗ តែព្រះរាជធានីរបស់ព្រះអង្គស្ថិតនៅជានិច្ច តែក្នុងរង្វង់តំបន់បឹងទន្លសាប។ ដែលជាការចាប់ផ្ដើមកំណត់ទីតាំង ព្រះរាជធានីនគរធំ រឺ មហានគរ ទៅក្នុងអនាគតកាល ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ គេពុំសូវឃើញមានការកសាងប្រាង្គប្រាសាទធំៗទេ។ ឯទីក្រុងព្រះរាជធានីផ្សេងៗ ដែលព្រះ អង្គបានទៅតាំងទី ក៏មិនបានទុកនូវសំនៅអ្វីជាធំដុំ មានជាប់មកដល់បច្ចុប្បន្នដែរ។ ពីព្រោះសំណង់ទាំងនោះធ្វើអំពីឈើ រឺសម្ភារៈ មិនសូវជាមាំមួន បុព្វហេតុនេះគឺបណ្ដាលមកពីស្រុកមានសង្គ្រាម ព្រះអង្គគិតខំប្រឹងតែរៀបចម្ការតស៊ូ រំដោះជាតិពីអាណានិគម ជ្វាកោះជ្វា។ ម្យ៉ាងទៀត សន្ដិសុខក៏ពុំទាន់មានជាស្ថាពរក្នុងនគរដែរ ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> ប្រាសាទដែលសង់ក្នុងរាជព្រះអង្គមានជាអាទិ ៖</span></div>
<ol start="1" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li><span style="color: red;">ប្រាសាទរំចែង</span> <span style="color: black;">ត្រូបានកសាងនៅភ្នំគូលែន ក្នុគ្រាដែលព្រះរាជធានីបានរើទៅតាំងនៅទីនោះ។</span></li>
<li><span style="color: red;">ប្រាសាទអកយំ</span> <span style="color: black;">ដែលស្ថិតនៅម្ដុំបារាយណ៍ខាងលិច ត្រូវបានកសាងដោយឥដ្ឋ ។</span></li>
</ol>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;">ប្រាសាទទាំងនេះ មានរូបទំហំតូចមែន តែគេអាចកត់ទុកជាយុគថ្មីមួយរបស់ខ្មែរក្នុងវិស័យសិល្បៈ និងសាងសង់ ប្រាសាទ។</span><span style="color: black;"> យើងបានឃើញប្រាសាទខ្មែរជំនាន់ក្រោយជាច្រើនកសាងទៅតាមលំនាំប្រាសាទរំចែងនិងអកយំ ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;">ក្រោយដែលបានទៅតាំងរាជធានីនៅភ្នំគូលែន រឺមហេន្រ្ទបរព៌ត ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ បានយាងត្រលប់មកគង់នៅឯរលួស ទីក្រុងចាស់</span> <span style="color: red;">ហរិហរាល័យ</span> <span style="color: black;">ព្រះអង្គបានចូលទីវង្គតនៅទីក្រុងនេះ ក្នុងគ.ស ៨៥៤ ក្នុងព្រះជន្មប្រហែល៩០វស្សា ព្រះអង្គ ជាព្រះ មហាក្សត្រខ្មែរយ៉ាងធំមួយព្រះអង្គ នៅក្នុងប្រវត្ដិព្រះអង្គបានរំដោះជាតិពីនឹមជ្វា ព្រះអង្គបានបង្រួបបង្រួមប្រទេសកម្ពុជាអោយ មានឯកភាព ហើយព្រះអង្គក៏ជាក្សត្រខ្មែរដែលបានស្ថាបនា កសាងទឹក ដីខ្មែរអោយធំធាត់មានកិត្យានុភាព ជាមហានគរដែរ។</span><span style="color: black;"> ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ព្រះអង្គជាព្រះមហាក្សត្រមួយអង្គខ្លាំងពូកែ អង់អាចក្លាហាន ព្យាយាមតស៊ូ មានចិត្ដអំណត់ មានចំនេះវិជ្ជា ជ្រៅជ្រះ មានប្រាជ្ញាភ្លឺថ្លាវាងវៃ ដែលបានធ្វើពលិកម្មគ្រប់បែបយ៉ាងដើម្បីស្រុកខ្មែរ និងកូនចៅជំនាន់ក្រោយ ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><i><span style="color: red;"> ព្រះមហាក្សត្រផ្សេងទៀត</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;">១.ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៣</span></i></b><b><i><span style="color: blue;"> (៨៥៤ - ៨៧៧)</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"> ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៣ ជាព្រះរាជបុត្រព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ បានឡើងសោយរាជសម្បត្ដិនគរខ្មែរ បន្ទាប់ពីបិតាព្រះអង្គ។ ព្រះ បរមរាជវាំង និងព្រះរាជធានីស្ថិតនៅហរិហរាល័យដដែល។ ក្នុងរជ្ជកាលព្រះអង្គ គេពុំបានសំគាល់ឃើញមានព្រឹត្ដិការណ៍អ្វីជា សំខាន់ទេ។ ប្រជាជនរស់នៅដោយសុខ</span>សន្ដិភាព<span style="color: black;">។ សិលាចារឹក បានចារទុកមកថាព្រះអង្គមានតេជបារមីភ្លឺចាំងចែង ដូចព្រះ សុរិយា ព្រះអង្គមានសេចក្ដីក្លាហានអង់អាច ហើយបានពង្រីកទឹកដី កេរមរតកបិតាព្រះអង្គអោយរឹងរឹតតែធំទូលាយ។ សិលា ចារឹកដដែល បន្ដទៅទៀតថា ព្រះអង្គចូលចិត្ដបរបាញ់សត្វនិងទាក់ដំរី ។</span><br /><br /> <span style="color: black;"> ព្រះបាទជ័យវរ្ម័ទី៣ បានចូលទីវង្គតក្នុងគ.ស.៨៧៧។ ព្រះអង្គពុំមានកូនប្រុស សម្រាប់ស្នងរាជ្យ បន្ដពីព្រះអង្គទេ។ នៅជុំ វិញបរិវេណរលួសព្រះអង្គបានសាងសង់</span> <span style="color: red;">ប្រាសាទព្រៃមន្ទីរ ប្រាសាទត្រពាំងពង់</span> <span style="color: black;">និងជណ្ដើរទីមួយនៃ</span><span style="color: red;">ប្រាសាទបាគង</span>។</div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: blue;">២.ព្រះបាទឥន្រ្ទវរ្ម័នទី១</span></i></b><b><i><span style="color: blue;"> (គ.ស.៨៧៧ - ៨៨៩)</span></i></b></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;">ព្រះបាទឥន្រ្ទវរ្ម័នទី១ ជាក្សត្រដែលបានសោយរាជ្យបន្ទាប់ពីព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៣ ករណីការឡើងសោយរាជ្យនេះគេពុំបាន ដឹងច្បាស់លាស់ទេ គេគ្រាន់តែដឹងថា ព្រះអង្គត្រូវបានព្រះរាជវង្សានុវង្ស ព្រមទាំងនាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រី ជ្រើសរើសតែងតាំងជា ព្រះមហាក្សត្រ។ ប៉ុន្ដែ គេអាចប៉ាន់ស្មានថា ព្រះអង្គបានព្រះរាជគ្រូព្រាហ្មណ៍</span> <span style="color: red;">សិវសោមៈ</span> <span style="color: black;">ជា អ្នកជ្រោមជ្រែងជួយសម្រួលក្នុង ការឈោងយកឋានៈជាព្រះមហាក្សត្រ។ ព្រះរាជគ្រូសិវសោមៈ ត្រូវជាប់ជា បងប្អូននឹងព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២។ ចំនែកព្រាហ្មណ៍ វាមសិវៈ ត្រូវជាចៅមីងរបស់ព្រាហ្មសិវកអិវលិយៈ ព្រះរាជគ្រូព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ។ព្រះឥន្រ្ទវរ្ម័នទី១ មានជាប់ព្រះញាតិវង្សនឹង ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៣ដែរ ក្នុងឋានៈជាក្មួយ តែជាក្មួយឆ្ងាយ។ បិតាព្រះអង្គព្រះនាម ព្រះ[[ព្រិទ្ធិឥន្រ្ទវរ្ម័ន ជាកូនរបស់ប្អូនស្រី ព្រះ</span><span style="color: red;">រុទ្រ្ទវរ្ម័ន</span> <span style="color: black;">ព្រះអង្គគង់នៅរាជធានី ហរិហរាល័យ ឯរលួស។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><i><span style="color: red;">ក្រិត្យក្រមកំណត់ព្រះរាជវង្ស</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> <span style="color: black;"> </span></span><span style="color: black;"> </span><span style="color: black;">ប្រហែលជាដើម្បីជៀសវាងតទៅអនាគត កុំអោយកើតមានបញ្ហាចោទ ក្នុងការឡើងសោយរាជសម្បត្ដិ កុំអោយមានការ ដណ្ដើមអំណាចគ្នា ដែលជាប្រភពនៃជម្លោះនៃការបែកបាក់សាមគ្គី និងចម្បាំងរវាងជាតិឯង ទើបបានជាព្រះបាទឥន្រ្ទវរ្ម័នទី១ រៀបអោយមានក្បួនខ្នាតក្រិត្យវិន័យក្នុងរង្វង់ក្រកូលក្សត្រ ។ ក្រិត្យបញ្ជានោះមានកំណត់ថា ព្រះមហាក្សត្រ ជាប្រធានធំ លើ ព្រះរាជវង្សានុវង្សទាំងអស់។ ព្រះរាជវង្សស្ដេច ចែកចេញជាបីខ្សែ៖</span></div>
<ol start="1" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li><span style="color: black;">សម្ដេចព្រះ</span><span style="color: red;">ឧបយោវរាជ</span><span style="color: black;"> មានស្វេតឆ័ត្រ៦ជាន់</span></li>
<li><span style="color: black;">ព្រះ</span><span style="color: red;">ឧបរាជ</span> <span style="color: black;">មានស្វេតឆ័ត្រ៥ជាន់</span></li>
<li><span style="color: black;">មាតាព្រះមហាក្សត្រ រឺបុត្រីច្បងព្រះមហាក្សត្រ មានស្វេតឆ័ត្រ ៤ជាន់</span></li>
</ol>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ក្រុមក្សត្រទាំងបីជំពូកនេះ សុទ្ធតែមានគ្រូអាចារ្យ នាម៉ឺនមុខមន្រ្ដី ទ័ពទាហានពលសេនា និងទឹកដីទ្រព្យសម្បត្ដិខ្ញុំកំដរទាសា ទាសីបរិវារ ដូចគ្នានឹងព្រះរាជា គ្រាន់តែតិចច្រើនជាងគ្នាប៉ុណ្ណោះ។ កូនចៅព្រះមហាក្សត្រ ក្នុងប្រាំតំណស្ថិតនៅក្នុងក្របខណ្ឌ ព្រះរាជវង្សដដែល ហើយមានសិទ្ធអំណាចនឹងឡើងគ្រង រាជសម្បត្ដិ ជាម្ចាស់ផែនដីបាន គឺនៅក្នុងចំណោមព្រះរាជវង្សទាំង ប្រាំតំណ រឺ ប្រាំជំនាន់នេះហើយ ដែលព្រាហ្មណ៍ និង នាម៉ឺនមន្រ្ដី ត្រូវជ្រើសរើសតែងតាំងស្ដេច ក្នុងពេលណាដែលព្រះ មហាក្សត្រចូលទីវង្គត ។</span><br /><span style="font-size: 12pt;"><br /> </span><span style="color: black;">តាមធម្មតា គេតែងជ្រើសរើស ព្រះឧបរាជអោយឡើងធ្វើជាព្រះមហាក្សត្របន្ដរាជវង្ស។ ម្យ៉ាងទៀត សមាជិកនីមួយៗ របស់ ព្រះរាជវង្ស មុននឹងរៀបការ ត្រូវតែមានសេចក្ដីសុខចិត្ដយល់ព្រមអនុញ្ញាត ពីព្រះមហាក្សត្រសិន។ ចំណែកកូនស្ដេច ដែល ហួសពីប្រាំតំណ គេហៅថាព្រះវង្ស។ ស្ដេចទាំងនេះ គ្មានសិទ្ធិនឹងទាមទារឡើងធ្វើជាព្រះមហាក្សត្រឡើយ។ ដូច្នេះដើម្បីរក្សា អោយមានសិទ្ធិ អាចនឹងឡើងសោយរាជ្យទៅថ្ងៃក្រោយ ស្ដេចព្រះវង្ស ត្រូវស្វះស្វែងរៀបការជាមួយស្ដេចអង្គណា ដែលមិន ទាន់ អស់សិទ្ធិ។ ដោយសារបុព្វហេតុនេះ ទើបបានជាក្នុងចង្កោមព្រះរាជវង្សខ្មែរ គេសង្កេតឃើញស្ដេចខ្មែរ ច្រើនតែរៀបការ ជាមួយបងប្អូនឯង។</span><br /><br /> <span style="color: black;"> ព្រះបាទឥន្រ្ទវរ្ម័នទី១ ជាព្រះមហាក្សត្រមួយអង្គធំកំពូល ក្លាហានខ្លាំងពូកែ ក្នុងចំម្បាំងព្រះអង្គមិនដែលចាញ់ រឺ ដកឃ្លាថយ ឡើយ សិលាចារឹកនៅប្រាសាទព្រះបាទ និង បាគង បានសរសេរបន្ដទៀតថា «ព្រះបាទឥន្រ្ទវរ្ម័នទី១ ជាព្រះមហាក្សត្រ ដែល ប្រកបទៅដោយទសពិធរាជធម៌ ជាទីត្រជាក់ត្រជុំរបស់ប្រជានុរាស្រ្ដ។ ព្រះអង្គមានគុណសម្បត្ដិគ្រប់យ៉ាងឥតមានខ្វះ ព្រះអង្គ មានមហិទ្ធិរិទ្ធិអំណាចបីយ៉ាង ព្រះអង្គអាចយកជ័យជម្នះឈ្នះលើរូបព្រះអង្គ ព្រះអង្គមិនដែលភ្លេចគោរពបូជាព្រះ ហើយព្រះ អង្គបានការពារទឹកដីដូចជាម៉ានូ</span><span style="color: blue;">(១)</span><span style="color: black;"> ដោយស្គាល់ដឹងយល់អ្វីដែលត្រូវធ្វើ និងអ្វីដែលមិនត្រូវធ្វើ។ ព្រះបាទឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១</span><span style="font-size: 12pt;"><span style="color: black;"> បាន</span></span><span style="color: black;">ចូលទីវង្គតក្នុងគ.ស ៨៨៩ នៅរាជធានី</span> <span style="color: red;">ហរិហរាល័យ</span> <span style="color: black;">។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: blue;">(១)</span> ម៉ានូ ជាតួអង្គមួយសំខាន់ណាស់ នៅក្នុងព្រាហ្មណ៍សាសនា គឺជាតួអង្គដែលទទួលច្បាប់បញ្ញាតិពីព្រះអាទិទេព យក មកអោយមនុស្សលោកអនុវត្តប្រតិបត្ដិតាម។ ព្រះព្រហ្មបានបង្កបង្កើតពិភពលោក និង ផ្ដល់ជីវិតដល់ម៉ានូ ម៉ានូបានទទួល ធម្មសាស្រ្ដ ពីព្រះព្រហ្ម។ ហើយបន្ទាប់មក គឺម៉ានូនេះជាអ្នកបង្កើតម៉ានូ និង ព្រាហ្មណ៍ជាច្រើនទៀត ដើម្បីរៀបចំ កសាង ពិភពលោក។</div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><span style="font-size: 12pt;"> </span><b><i><span style="color: red;">ការកសាងនិងស្នាដៃ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> កាលបើឡើងសោយរាជភ្លាម ក្នុងគ.ស ៨៧៩ កាតព្វកិច្ចដំបូងរបស់ព្រះអង្គគឺកសាងប្រាសាទ និងរៀបចំព្រះរាជធានី ហរិហរាល័យ នៅរលួស ប្រាង្គប្រាសាទដែលព្រះអង្គសាងសង់មាន៖</span></div>
<ol start="1" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li> <a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9F%84" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ប្រាសាទព្រះគោ"><span style="color: red;">ប្រាសាទព្រះគោ</span></a><span style="color: black;"> ដែលមានកំពូលទាំងអស់៦ ត្រូវបានសង់មុនគេ ក្នុងគ.ស.៨៧៩ ដើម្បីទុកជាទីសក្ការៈបូជានៅខាង ក្នុង ព្រះអង្គបានតម្កល់លិង្គព្រះឥសូរ ព្រះបដិមាករតំណាងព្រះឥសូរ និង ព្រះនាងឧបមា មហេសីព្រះឥសូរ ដែលមាន រូបរាងមុខមាត់ ដូចនឹងជីដូនជីតាព្រះអង្គខាងម្ដាយ និង ដូចព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ និង អគ្គមហេសី។ ប្រាសាទព្រះគោ បានសង់ទៅដោយឥដ្ឋ មានប្រវែង ៩៧ម x ៩៤ ម៉ែត្រ និង កំពស់១៥ម ។</span></li>
<li><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%82%E1%9E%84" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ប្រាសាទបាគង"><span style="color: red;">ប្រាសាទបាគង</span></a> <span style="color: black;">ជាប្រាសាទមួយទៀត ដែលព្រះអង្គបានកសាង លើទីកន្លែងជិតនោះដែរ ក្នុងគ.ស ៨៨១។ប្រាសាទ បាគង មានទំហំ ៦៧ម </span><span style="color: black;">x ៦៥ម សង់លើខឿនខ្ពស់ពីដី ១៥ម ហើយមានកំពូលទាំងអស់៩។ កំពូលប្រាសាទចំកណ្ដាល ខ្ពស់ជាងគេ មានកំពស់ ១៥ម។ ក្នុងនោះព្រះបាទឥន្រ្ទវរ្ម័នទី១ តម្កល់លិង្គព្រះឥសូរ។ ឯកំពូល ៨ទៀតត្រូវបានសង់ដាក់ តម្រង់ទៅតាមទិសទាំងប្រាំបី ។</span></li>
<li><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%8E%E1%9F%8D%E1%9E%9B%E1%9E%9B%E1%9F%83&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បារាយណ៍លលៃ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">បារាយណ៍លលៃ</span></a> <span style="color: black;">ស្ថិតនៅក្នុងគោលគំនិត នយោបាយទឹក ដែលជីកព្រែកស្រះ បឹងត្រពាំង នៅតាមភូមិស្ថានគ្រប់ទិសទី តម្រូវទៅតាមសេចក្ដីត្រូវការរបស់បណ្ដាជន និងនយោបាយកសាងជាតិ ការជីកកសាងបារាយណ៍លលៃ មិនមែនជា ការផ្សងព្រេង មិនមែនជាការពិសោធន៍ ធ្វើយកល្អមើលនោះទេ អ្វីៗសុទ្ធតែត្រិះរិះគិតគូរយ៉ាងល្អិតល្អន់ ដើម្បីអោយ សមិទ្ធិបារាយណ៍នេះ អាចចែកចាយទឹក ផ្សព្វផ្សាយពាសពេញព្រះរាជធានី ភូមិជិតឆ្ងាយ និងស្រែចម្ការនៅ ក្បែរនោះ បារាយណ៍លលៃនៅរលួស មានទំហំ ៣៨០០ម </span><span style="color: black;">x ៨០០ម ហើយទុកទឹកបានយ៉ាងតិច ៦០០០.០០០មត្រីគុណ។ ស្នាដៃ នេះ អ្នកវិទ្យាសាស្រ្ដ អ្នកបុរាណវិទ្យា និងអ្នកប្រវត្ដិសាស្ដ្រ ដែលបានសិក្សាអំពីប្រវត្ដិសាស្រ្ដខ្មែរបាន ទទួលស្គាល់ កោត សរសើរ និង បញ្ជាក់ថា ជាជំហាន ដំបូងដែលនាំប្រទេសខ្មែរឆ្ពោះទៅរកការីកចម្រើន ក្លាយទៅ ជាមហាអំណាច ។</span><b><span style="color: black;"> </span></b></li>
</ol>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-23795147709306884202013-09-02T10:06:00.001-07:002013-09-02T10:06:34.041-07:00សម័យ អង្គរ<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><span style="color: black;"> អាណាចក្រខ្មែរ</span></b><span style="color: black;"> រឺ សម័យអង្គរគឺអាណាចក្រមួយនៅក្នុងចំណោមក្រុមពួកអាណាចក្រដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុតនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ អាណាចក្រនេះដែលបានលូតលាស់ចេញពីអំពីអតីតនគរ<a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%85%E1%9F%81%E1%9E%93%E1%9E%A1%E1%9E%B6" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ចេនឡា"><span style="color: black;">ចេនឡា</span></a>រឺនគរកម្ពុជា នៅអង្កាល់នោះបានគ្រប់គ្រងលើនិង រឺបានធ្វើឲ្យ ផ្នែកខ្លះនៃឡាវ ប្រទេសថៃ វៀតណាម មីយ៉ាន់ម៉ា និងម៉ាឡេស៊ីសម័យទំនើបនេះក្លាយជាសាមន្តរដ្ឋរបស់ខ្លួន។<sup><a href="http://netstudy.orgfree.com/index.php/2012-07-31-14-47-23#cite_note-0" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;"><span style="color: black;"></span></a></sup>កេរ្តិ៍ដំណែល ដ៏ អស្ចារ្យបំផុតរបស់អាណាចក្រនេះគឺអង្គរ រមណីយដ្ឋាននៃទីក្រុងរាជធានីកំឡុងពេលនៃចំណុចកំពូលនៃអាណាចក្រនេះ។ អង្គរ ជាភស្តុតាងសំរាប់ទ្រសម្បត្តិនិងឥទ្ធិពលដ៏មហិមានៃអាណាចក្រខ្មែរ ដូចគ្នានេះដែរភាពផ្សេងគ្នានៃប្រព័ន្ធជំនឿ ដែលបាន ជួយ គាំទ្រនៅពេលអតីត។ </span></div>
<a name='more'></a>សាសនាផ្លូវការរបស់អាណាចក្រនេះរួមមានព្រហ្មញ្ញសាសនានិងពុទ្ធសាសនាមហាយាន តមកទៀត ព្រះពុទ្ធសាសនាថេរវាទដែលបានផ្សព្វផ្សាយទូលំទូលាយ រួមមានក្នុងចំណោមវណ្ណៈទាបៗ ក្រោយមកទៀតការ បង្រៀនណែនាំ របស់ថេរវាទបានយកមកពីស្រីលង្កានៅក្នុងសតវត្សទី១៣។<sup><a href="http://netstudy.orgfree.com/index.php/2012-07-31-14-47-23#cite_note-1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;"><span style="color: black;"></span></a></sup> តាមការស្រាវជ្រាវទំនើប ដោយប្រើផ្កាយរណប បានបង្ហាញថាអង្គរ គឺជាតំបន់ប្រជុំជនធំបំផុតលើពិភពលោក មុនសម័យឧស្សាហកម្ម។ ប្រវត្តិនៃអង្គរជាតំបន់កណ្ដាលនៃ ការតាំងនៅនៃព្រះរាជា ណាចក្រប្រវត្តិសាស្តនៃកម្ពុជទេស ក៏ជាប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរចាប់ពីសតវត្សទី៩ដល់ទី១៣ដែរ។ <sup></sup>ពីកម្ពុជាខ្លួនឯង - និងក៏មកពីតំបន់អង្គរ ដូច្នេះ ដែរ - គ្មានកំណត់ត្រាដែលបាននៅគង់វង្សក្រៅពីសិលាចារឹកទេ។ ដូច្នេះហើយចំណេះដឹងថ្មីៗ នៃអរិយធម៌ខ្មែរតាម ប្រវត្តិ សាស្ត្រត្រូវយកចេញដើមឡើយមកពី៖<br />
<ol style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li><span style="color: black;">កំណាយបុរាណវត្ថុ ការសាងសង់ឡើងវិញនិងអង្កេតកម្ម</span></li>
<li><span style="color: black;">សិលាចារឹក (សំខាន់បំផុតគឺគោលសិលាចារឹកគ្រឹះនៃប្រាសាទមួយចំនួន) ដែលរាយការណ៍លើពីធីការសាសនា និងនយោ បាយនៃពួកស្ដេចទាំងអម្បាលមាណ</span></li>
<li><span style="color: black;">ក្បាច់ក្រឡោតជាច្រើន នៅបន្តគ្នាលើជញ្ជាំងប្រាសាទរួមជាមួយនឹងការពិពណ៌នាអំពីក្បួនទ័ព ជីវិតនៅក្នុងរាជវាំងទិដ្ឋភាព ទីផ្សារ និងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃនៃប្រជាជនផងដែរ</span></li>
<li><span style="color: black;">របាយការណ៍និងកាលប្បវត្តិនៃពួកអង្គទូតពាណិជ្ជករនិងអ្នកដំណើរចិន។</span></li>
</ol>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ចំណាប់ផ្ដើមនៃសម័យអាណាចក្រខ្មែរត្រូវបានចុះកាលបរិច្ឆេទដោយសន្មតនៅឆ្នាំ៨០២គ.ស.។ នៅឆ្នាំនោះ ព្រះបាទ</span><span style="color: black;">ជ័យ វរ្ម័នទី២បានប្រកាសខ្លួនថាជា<i>ចក្រវរ្តិន៑</i> (<i>ស្ដេចនៃលោក</i> រឺ <i>ស្ដេចនៃស្ដេច</i>) នៅលើភ្នំគូលែន </span><span style="color: black;">។</span> </div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><span style="color: red;"><em><strong>អរិយធម៌ខ្មែរសម័យអង្គរ</strong></em></span></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> នៅសម័យអង្គរខ្មែរមានឈ្មោះថាជាមហាអំណាចមួយនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍។ ដូច្នេះហើយអរិយធម៌ខ្មែរបានឡើងដល់កំរិតកំ ពូលនៅសតវត្សទី៩ដល់ទី១៣។ ភាពរុងរឿងនេះគេអាច់សំគាល់ដោយផ្ទៃដីធំទូលាយ លាតសន្ធឹងសឹងតែអស់ផ្ទៃដីឥណ្ឌូចិនទាំង មូល ដោយប្រាសាទសិលាមានចំនួនច្រើនរាប់ពាន់ប្រកប ដោយក្បាច់រចនាគួរអោយកោតស្ញប់ស្ញែងដោយផ្ទាំង សិលាចារឹក ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់មានទាំងភាសា</span><span style="color: black;">សំស្ក្រឹតនិងខ្មែរបុរាណឬជួនកាលមានភាសាទាំងពីរលាយចំរុះគ្នាដោយរូបបដិមាគ្រប់ប្រភេទ និងបុរាណវត្ថុផ្សេងៗទៀតនិងជាពិសេសដោយបរិក្ខារ សង្ខរណ ដែលមានសេសសល់រហូតមកដល់សព្វថ្ងៃដូចជា បារាយ ទំនប់ ទឹកបណ្ដាញជលគតិ ផ្លូវថ្នល់ ស្ពាន។ ល ។ ប៉ុន្តែចាប់ពីពាក់កណ្ដាលទី១នៃស.វ.ទី១៣ ទៅការចុះដុនដាបក៏ចាប់មានបន្តិចម្ដងៗ រហូតដល់ត្រូវបោះបង់រាជធានីអង្គរចោលនៅសតវត្សទី១៥ដោយព្រះបាទចៅពញាយ៉ាត ។ តទៅនេះយើងសាកល្បង បង្ហាញ រូបភាព (តាមដែលអាចធ្វើបាន)នៃសង្គមខ្មែរក្នុងសម័យដ៏រុងរឿងនោះ។<sup><a href="http://netstudy.orgfree.com/index.php/2012-07-31-14-47-23#cite_note-4" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;"><span style="color: black;"></span></a></sup></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"> <span style="color: red;"><em><strong><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%93%E1%9E%99%E1%9F%84%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%99" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="នយោបាយ"><span style="color: red;">នយោបាយ</span></a>និង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%8B%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%9B&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="រដ្ឋបាល (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">រដ្ឋបាល</span></a></strong></em></span></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<em><strong><span style="color: red;"> ១. ព្រះរាជា</span></strong></em></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ដោយការប្រារព្ធធ្វើពិធី</span><span style="color: black;">ទេវរាជ ព្រះរា<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="រាជា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ជា</span></a>ត្រូវមាន<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%8B%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%88&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ឋានៈ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ឋានៈ</span></a>ស្មើ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%81%E1%9E%96&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="អាទិទេព (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">អាទិទេព</span></a>។ <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%92%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="រាជធានី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">រាជធានី</span></a>របស់ព្រះអង្គជាតំណាងនៃ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9E%9B&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ចក្រវាល (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ចក្រវាល</span></a>ទាំងមូល:<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%97%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%86&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ប្រាសាទភ្នំ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ប្រាសាទភ្នំ</span></a>នៅកណ្ដាលក្រុងជា<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%93%E1%9E%B7%E1%9E%98%E1%9E%B7%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%94&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="និមិត្តរូប (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">និមិត្តរូប</span></a>ភ្នំព្រះ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%BB%E1%9E%98%E1%9F%81%E1%9E%9A%E1%9E%BB&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សុមេរុ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">សុមេរុ</span></a>ដែលគេចាត់ទុកថាជាស្នូលនៃចក្រវាល <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%80%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%82%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="កំពែង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">កំពែង</span></a>និង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%82%E1%9E%BC%E1%9E%91%E1%9E%B9%E1%9E%80&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="គូទឹក (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">គូទឹក</span></a>ជានិមិត្តរូប ជួរភ្នំនិង សមុទ្រដែលព័ទ្ធជុំវិញភ្នំព្រះសុមេរុ ។ ប្រាសាទភ្នំសំរាប់តំកល់<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9B%E1%9E%B7%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%91%E1%9F%81%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="លិង្គទេវរាជ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">លិង្គទេវរាជ</span></a> អាចប្រើបានសំរាប់តែព្រះរាជាមួយអង្គប៉ុណ្ណោះ លុះព្រះ អង្គសោយទីវង្គតទៅប្រាសាទនោះនឹងក្លាយជាផ្នូររបស់ព្រះអង្គ ។ លោកជីវតាក្វាន់ដែលបានមកទស្សនាប្រទេសខ្មែរ នៅចុងសត វត្សទី១៣បានធ្វើការពិពណ៌នាពីការយាងចេញរបស់ព្រះរាជា ដែលគួរឲ្យយើងចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំង ។ នៅមុខក្បួន ដង្ហែមាន ពួក<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%91%E1%9E%B6%E1%9E%A0%E1%9E%B6%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ទាហាន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ទាហាន</span></a>បន្ទាប់មកមានអ្នកកាន់<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%91%E1%9E%84%E1%9F%8B%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ទង់ជ័យ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ទង់ជ័យ</span></a>និងអ្នកភ្លេង។ បន្ទាប់មកទៀត គឺពួក<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ស្រី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ស្រី</span></a>ៗដែលមានគ្នាពីបីរយទៅប្រាំរយ នាក់មាន សំលៀកបំពាក់ប្រកបដោយកំណាត់មានភ្ញីស្លឹកឈើមានផ្កាសៀតក្នុង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%95%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9E%BD%E1%9E%84%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9F%8B&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ផ្នួងសក់ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ផ្នួងសក់</span></a>ដៃកាន់<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%91%E1%9F%80%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ទៀន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ទៀន</span></a>ដែលនៅពេលថ្ងៃក៏ត្រូវអោយឆេះដែរ។ តមកទៀតមានស្រីៗមួយពួកផ្សេងទៀតកាន់គ្រឿងប្រដាប់<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9F%81%E1%9E%85&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ស្ដេច (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ស្ដេច</span></a>ធ្វើពីមាស និង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9F%8B%E1%9F%8B&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ប្រាក់់ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ប្រាក់់</span></a>និងគ្រឿងលំអទាំងអស់សុទ្ធសឹងតែជារបស់ ប្លែកៗ ។ តពីនោះមានស្រីៗមួយពួកទៀតដែលជារាជ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%9A%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9F&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="អង្គរក្ស (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">អង្គរក្ស</span></a>ដើរកាន់<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9B%E1%9F%86%E1%9E%96%E1%9F%82%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="លំពែង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">លំពែង</span></a>និង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%81%E1%9F%82%E1%9E%9B&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ខែល (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ខែល</span></a> ។ តមកទៀតគឺរទេះ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%96%E1%9F%82&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ពពែ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ពពែ</span></a> រទេះសេះ ដែល សុទ្ធសឹងតុបតែងដោយគ្រឿង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9F&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="មាស (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">មាស</span></a>។ពួកក្សត្រនិងពួកនា<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%98%E1%9F%89%E1%9E%BA%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ម៉ឺន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ម៉ឺន</span></a>សព្វមុខ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%98%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="មន្ត្រី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">មន្ត្រី</span></a>សុទ្ធតែជិះដំរីដែលគេមើពីចម្ងាយមកឃើញតែក្លស់ពណ៌ <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%A0%E1%9E%98&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ក្រហម (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ក្រហម</span></a>ច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ។ បន្ទាប់ពីពួកនេះ គឺ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%98%E1%9E%A0%E1%9F%81%E1%9E%9F%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="មហេសី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">មហេសី</span></a>និង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%86&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ស្នំ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ស្នំ</span></a>របស់ព្រះរាជាដែលជិះ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%82%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%82%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%82%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="គ្រែស្នែង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">គ្រែស្នែង</span></a> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9A%E1%9E%91%E1%9F%81%E1%9F%87&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="រទេះ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">រទេះ</span></a><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9F%87&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សេះ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">សេះ</span></a> និងដំរី ហើយមាន <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%9F%E1%9F%8B&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ក្លស់ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ក្លស់ </span></a>ជាងមួយរយលាបទឹកមាស។ចុងក្រោយបង្អស់គឺព្រះរាជាដែលគង់ឈរលើ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%8A%E1%9F%86%E1%9E%9A%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ដំរី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ដំរី</span></a>ហើយទ្រង់កាន់<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%81%E1%9E%B6%E1%9E%93%E1%9F%8B&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះខាន់ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ព្រះខាន់</span></a>។<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%97%E1%9F%92%E1%9E%9B%E1%9E%BB%E1%9E%80&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ភ្លុក (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ភ្លុក</span></a>ដំរីនេះសុទ្ធសឹងតែស្រោប មាសដែរ។ឯក្លស់បាំងព្រះរាជាមានជាងម្ភៃជាក្លស់សចំរុះពណ៌មាសហើយមានដងក៏ស្រោបមាសទៀត។មានដំរីដទៃទៀតជាច្រើន ដើរអមដំណើរព្រះអង្គ ហើយមានទាហានដទៃទៀតតាមការពារព្រះអង្គ។ ជនណាដែលឃើញព្រះរាជាហើយត្រូវតែលុត ជង្គង់ ហើយអោនក្បាលដល់ដី។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: red;"><em><strong> ២. អំណាចព្រះរាជា</strong></em></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ដោយ</span><span style="color: black;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9B%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%81%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="លទ្ធិទេវរាជ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">លទ្ធិទេវរាជ</span></a>អំណាចរបស់ព្រះរាជាមានប្រភពចេញមកពី<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%B7%E1%9E%91%E1%9F%81%E1%9E%96&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="អាទិទេព (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">អាទិទេព</span></a>។ ព្រះអង្គមានអំណាចលើដីធ្លីទាំងអស់ : ការលក់ការ ប្ដូរ ឬ ការធ្វើអំណោយដី ត្រូវតែមានសេចក្ដីយល់ព្រមពីព្រះអង្គទើបបាន ។ ព្រះរាជាមានអំណាចទូលំទូលាយណាស់ : ព្រះអង្គជា អ្នកធ្វើ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%85%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9F%8B&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ច្បាប់ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ច្បាប់</span></a> ជាអ្នកជ្រើសរើសមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ជា[[អគ្គបញ្ជាការនៃ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%80%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9F%90%E1%9E%96&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="កងទ័ព (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">កងទ័ព</span></a> ជាអ្នកកាន់កាប់<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%93%E1%9E%99%E1%9F%84%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%85%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%91%E1%9F%81%E1%9E%9F&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="នយោបាយក្រៅប្រទេស (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">នយោបាយក្រៅប្រទេស</span></a> (ពួក<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%8F&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="រាជទូត (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">រាជទូត </span></a>បរ ទេសត្រូវមកបង្គំគាល់ចំពោះព្រះអង្គ) ជាអ្នកកាត់សេចក្ដី(ប្រសិនបើរាស្ត្រណាចង់)ជា<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%98%E1%9F%81%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="មេសាសនា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">មេសាសនា</span></a>(តែងតាំងពួក<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9E%87%E1%9E%B7%E1%9E%8F&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បព្វជិត (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">បព្វជិត </span></a>ជាន់ខ្ពស់ និងធ្វើអធិបតីក្នុងពិធី<a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សាសនា"><span style="color: black;">សាសនា</span></a>ផ្សេងៗ) ជាអ្នកការ ពារប្រទេសមិនអោយសត្រូវយាយីពីខាងក្រៅ និងរ៉ាប់រងអោយមាន <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7%E1%9E%97%E1%9E%B6%E1%9E%96&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សន្តិភាព (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">សន្តិភាព</span></a>នៅខាងក្នុង ។ គួរកត់សំគាល់ថាព្រះរាជាមិនគ្រាន់តែមាននាមថា ជាអគ្គបញ្ជាការតែប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែព្រះអង្គជា មេទ័ពដឹកនាំទ័ព ចេញទៅប្រយុទ្ធជាមួយ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%9C&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សត្រូវ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">សត្រូវ</span></a>នៅក្នុង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%98%E1%9E%9A%E1%9E%97%E1%9E%BC%E1%9E%98%E1%9E%B7&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សមរភូមិ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">សមរភូមិ</span></a>តែម្ដង។ អត្ថបទ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%9A%E1%9E%B9%E1%9E%80&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សិលាចារឹក (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">សិលាចារឹក</span></a>ជាច្រើនបានកោតសរសើរចំពោះ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%82%E1%9E%BB%E1%9E%8E%E1%9E%9F%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F%E1%9E%B7&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="គុណសម្បត្តិ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">គុណសម្បត្តិ</span></a><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%99%E1%9F%84%E1%9E%92%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="យោធា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">យោធា </span></a>របស់ព្រះរាជាថាសុទ្ធសឹងតែមានតេជដៃខ្លាំងពូកែមានជ័យជំនះលើសត្រូវជានិច្ច។នេះជាតម្រាប់ល្អមួយសម្រាប់ពលទាហានដែល កាន់ តែមានចិត្តក្លាហានក្នុងការប្រយុទ្ធការពារទឹកដីក្ដី ក្នុង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%85%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ចម្បាំង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ចម្បាំង</span></a>វាតអំណាចវាតទឹកដីតាមលទ្ធិទេវវាជក្ដី។ រូបចម្លាក់លើជញ្ជាំង ប្រាសាទ (<a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="អង្គរវត្ត"><span style="color: black;">អង្គរវត្ត</span></a>និង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9F%90%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បាយ័ន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">បាយ័ន</span></a>) បានបង្ហាញអោយឃើញថាទ័ពខ្មែរជំនាន់នោះមានពលថ្មើរជើង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%9B%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9F%87&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ពលសេះ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ពលសេះ</span></a> <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%9B%E1%9E%8A%E1%9F%86%E1%9E%9A%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ពលដំរី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ពលដំរី</span></a>និង <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%9B%E1%9E%87%E1%9E%BE%E1%9E%84%E1%9E%91%E1%9E%B9%E1%9E%80&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ពលជើងទឹក (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ពលជើងទឹក</span></a>និងបង្ហាញអោយឃើញថាមានពលសម្រាប់ផ្ដល់ស្បៀងថែមទៀតផង។ ម្យ៉ាងទៀតបើតាមរូបចម្លាក់ដដែលនោះ ឃើញថាទ័ព ខ្មែរសម័យនោះច្បាស់ជាមានរបៀបរៀបរយនិង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9C%E1%9E%B7%E1%9E%93%E1%9F%90%E1%9E%99&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="វិន័យ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">វិន័យ</span></a>ថ្លៃថ្នូរណាស់។ សិលាចារឹកវិញបានបញ្ជាក់ថាការបះបោរ ទាំងឡាយត្រូវ បានបង្ក្រាបយ៉ាងតឹងរឹង ជាទីបំផុត ឯទាហានដែលមានគុណបំណាច់ចំពោះជាតិត្រូវបានលើកតំកើងជាអតិបរមា (ករណី<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%89%E1%9F%92%E1%9E%87%E1%9E%80%E1%9E%91%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84%E1%9F%A4&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សញ្ជកទាំង៤ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">សញ្ជក ទាំង៤</span></a>របស់<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B8%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%80%E1%9E%BB%E1%9E%98%E1%9E%B6%E1%9E%9A&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ស្រីន្ទកុមារ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ស្រីន្ទកុមារ</span></a> បុត្រ<a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A7" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ជ័យវរ្ម័នទី៧"><span style="color: black;">ជ័យវរ្ម័នទី៧</span></a>) ដោយមានការកសាងរូបបដិមា និងប្រាសាទសំរាប់រំលឹកគុណ។ ការដែលបង្ហាញអោយ ឃើញថា <a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%9A&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះរាជាសម័យអង្គរ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ព្រះរាជាសម័យអង្គរ</span></a>មាន<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A2%E1%9F%86%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%85&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="អំណាច (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">អំណាច</span></a>ទូលំទូលាយនោះ ពុំមែនមានន័យថាព្រះអង្គជាអ្នកកាន់អំណាចផ្ដាច់ការទេ ព្រោះ ព្រះអង្គត្រូវគោរពវិន័យ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9C%E1%9E%8E%E1%9F%92%E1%9E%8E%E1%9F%88%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B7%E1%9E%99%E1%9F%8D&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="វណ្ណៈក្សត្រិយ៍ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">វណ្ណៈក្សត្រិយ៍</span></a> គោរព<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%81%E1%9E%B6%E1%9E%94%E1%9E%91%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សិក្ខាបទសាសនា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">សិក្ខាបទសាសនា</span></a> បានសេចក្ដីថាព្រះអង្គត្រូវប្រកបដោយ<a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%91%E1%9E%9F%E1%9E%96%E1%9E%B7%E1%9E%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%92%E1%9E%98%E1%9F%8C" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ទសពិធរាជធម៌"><span style="color: black;">ទសពិធរាជធម៌</span></a>។ សិលាចា រឹក<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%82%E1%9F%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះគោ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ព្រះគោ</span></a> ស្លោកទី៣បាននិយាយពីព្រះបាទ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%A5%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A1&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១</span></a>ថា: ស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័នធ្វើអោយប្រជារាស្ត្រសម្បូណ៌សប្បាយដោយ ការប្រតិ បត្តិនូវ វិន័យទាំង៣ប្រការ ។ ចំពោះប្រជារាស្ត្រព្រះរាជាតែងមានព្រះហឬទ័យអាណិតមេត្តា និងប្រកបដោយយុត្តិធម៌ជានិច្ច។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទ៏៧ទ្រង់បានខិតខំធ្វើអោយបានសំរេចឧត្តមគតិនេះ ដោយបានទទួលឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងពី<a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះពុទ្ធសាសនា"><span style="color: black;">ព្រះពុទ្ធសាសនា</span></a>។ សិលា ចារឹក<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%98%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9E%9A%E1%9E%96%E1%9F%81%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%99&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="មន្ទីរពេទ្យ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">មន្ទីរពេទ្យ</span></a>របស់ព្រះអង្គបានចែងថា: ជំងឺរបស់ប្រជារាស្ត្រធ្វើអោយព្រះអង្គឈឺចាប់ជាង ជំងឺផ្ទាល់ព្រះអង្គទៅទៀត ព្រោះថាគឺ សេចក្ដីឈឺចាប់សាធារណៈនេះហើយជាសេចក្ដីឈឺចាប់របស់ព្រះឬាជាទាំងឡាយ ពុំមែនសេចក្ដីឈឺចាប់ផ្ទាល់ទេដែល ធ្វើអោយ ព្រះអង្គឈឺចាប់។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<em><strong><span style="color: red;"> ៣. ការបន្តរាជសម្បត្តិ</span></strong></em></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> បើតាមគោលការណ៍ បុត្រច្បងអាចឡើងសោយរាជ្យស្នង ព្រះបិតា ប៉ុន្តែបើគ្មានបុត្រទេ ញាតិណាម្នាក់អាចឡើងសោយរាជ្យ បាន។ ចំពោះការបន្តរាជសម្បត្តិនេះ មានមតិពីរផ្ទុយគ្នា</span><span style="color: black;"> : អ្នកខ្លះយល់ថាមានតែញាតិជាប់ខ្សែខាងស្រីទៅនឹងព្រះរាជាទើបអាច ឡើងស្នងរាជ្យបាន អ្នកខ្លះទៀតយល់ផ្ទុយទៅវិញប៉ុន្តែបានបញ្ជាកក់ថាទាល់តែជាប់<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%89%E1%9E%B6%E1%9E%8F%E1%9E%B7&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ញាតិ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ញាតិ</span></a>ខ្សែខាងស្រីជាមួយស្ដេច មុនឬត្រូវយក ក្សត្រីស្ត្រីណាមួយ ក្នុងគ្រួសារស្ដេចមុន ទើបាអាចទួលរាជសម្បត្តិបាន។ ក្នុងករណីដែលព្រះរាជាទទួលរាជសម្បត្តិហើយនៅតែ ក្មេងពេក នោះកិច្ចការរដ្ឋត្រូវបាន<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9F%87%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%82%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%BC&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ព្រះរាជគ្រូ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ព្រះរាជគ្រូ</span></a>ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវ។<a href="http://netstudy.orgfree.com/index.php/2012-07-31-14-47-23#cite_note-7" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;"><span style="color: black;"></span></a></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: red;"><em><strong> ៤. </strong><strong>ពួកបរិវារ</strong></em></span> <br style="color: windowtext;" /><br /> <span style="color: black;"> </span> រូ<span style="color: black;">បចម្លាក់លើជញ្ជាំងប្រាសាទអង្គរវត្ត បង្ហាញព្រះបាទ</span><span style="color: black;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%BC%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A2&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សូរ្យវរ្ម័នទី២ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">សូរ្យវរ្ម័នទី២</span></a>គង់លើបល្លង្គទទួលគារវកិច្ចពីពួកបរិវារដែលមានជាអាទិពួក រាជវង្សានុវង្ស មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ទាំងខាងស៊ីវិលនិងខាងទាហាននិងបុគ្គលិកមួយចំនួនច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ណាស់។ ព្រះរាជាគង់ក្នុង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%9C%E1%9E%B6%E1%9F%86%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="រាជវាំង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">រាជ វាំង</span></a>សង់ពីឈើ ។ លោកជីវតាក្វាន់មានការស្ញប់ស្ញែងយ៉ាងខ្លាំងចំពោះភាពរុងរឿងនិងប្រណីតភាពនៃរាជវាំងនេះជាពិសេសចំពោះ សាល<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%9C%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%80%E1%9E%B6%E1%9E%9A&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សវនាការ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">សវនាការ</span></a>ដែលមានបង្អួចមាស ហើយនៅខាង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9E%B6%E1%9F%86&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ស្ដាំ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ស្ដាំ</span></a>និងខាង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%86%E1%9F%92%E1%9E%9C%E1%9F%81%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ឆ្វេង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ឆ្វេង</span></a>មានសសរបួនជ្រុងមានដាំ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%80%E1%9E%89%E1%9F%92%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9F%8B&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="កញ្ចក់ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">កញ្ចក់</span></a>តំរៀបគ្នា ។ ល។<a href="http://netstudy.orgfree.com/index.php/2012-07-31-14-47-23#cite_note-8" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;"><span style="color: black;"></span></a></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><h4 style="font-size: 1.2em; margin-bottom: 10px; margin-top: 25px;">
<span style="color: red;"><em><strong><span class="mw-headline">រដ្ឋបាល<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9A%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%8B%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%9B&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="រដ្ឋបាល (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;"></span></a></span></strong></em></span></h4>
</li>
</ul>
<h5 style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 1.1em; line-height: 25.1875px; margin-bottom: 10px; margin-top: 25px;">
<em><strong><span style="color: red;"> ១. រដ្ឋបាលកណ្ដាល</span></strong></em></h5>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋត្រូវស្ថិតនៅក្នុងកណ្ដាប់ដៃរបស់</span><span style="color: black;">អភិជនមួយក្រុមតូច។ តំណែងធំៗត្រូវបានទៅរាជវង្សានុវង្ស ឯតំណែងជា បុរោហិត អ្នកប្រារព្ធពិធីនៃទេវរាជ ព្រះរាជគ្រូត្រូវបានទៅសមាជិកត្រកូលព្រាហ្មណ៍ខ្លះដែលនិយមការ បន្តតំណែងដោយ រាប់ ញាតិតាមខ្សែស្រី។ វណ្ណៈក្សត្រិយ៍និងវណ្ណៈព្រាហ្មណ៍ជាវណ្ណៈខ្ពស់ស្ថិតដាច់ពីវណ្ណៈរាស្ត្រទូទៅគឺជាវណ្ណៈបញញវន្ត និងជាតំណាង អរិយធម៌ឥណ្ឌា។វណ្ណៈកំពូលទាំងពីរនេះច្រើនចងសម្ព័ន្ធមេត្រីជាមួយគ្នា។ព្រះរាជាទ្រង់ប្រទានសវនាការពីរដងក្នុងមួយថ្ងៃសម្រាប់ ដោះស្រាយកិច្ចការរដ្ឋ ។ ពួកនាម៉ឺនឬពួកប្រជារាស្ត្រដែលមានការចូលមកបង្គំគាល់ត្រូវរង់ចាំព្រះអង្គដោយអង្គុយផ្ទាល់ដី ។ ពេល ដែលព្រះអង្គយាងមកដល់ទាំងមន្ត្រីទាំងប្រជារាស្ត្រត្រូវលើកដៃប្រណម្យហើយអោនក្បាលដីដល់ ។ នៅក្នុងរដ្ឋបាលកណ្ដាល គេ ឃើញមានមន្ត្រីច្រើន មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ខ្លះមានមុខងារជាទីប្រឹក្សាខ្លះទៀតទទួលបន្ទុកធំៗ នៅក្នុងវាំងឬកាន់ទ័ព និងឈរត្រួតនៅតាម ខេត្តខណ្ឌ ឯមន្ត្រីជាន់ទាបត្រូវបានជ្រើសរើសដោយមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ហើយមាននាទីនៅបម្រើពួកនេះ។ សញ្ញាសក្ដិគេសំគាល់ដោយ ប្រភេទគ្រែស្នែង (មាសឬប្រាក់) និងចំនួនក្លស់ (ដងមាសឬដងប្រាក់) ។</span></div>
<h5 style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 1.1em; line-height: 25.1875px; margin-bottom: 10px; margin-top: 25px;">
<span style="color: red;"><em> ២. រដ្ឋបាលភូមិភាគ</em></span></h5>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;">នៅក្នុងរដ្ឋបាលភូមិភាគគេឃើញមានមន្ត្រីច្រើនជាន់ច្រើនថ្នាក់ទៀតគឺមានតាំងពី</span><span style="color: black;">អធិការ(អាជ្ញារហ្លួង?)ចៅហ្វាយខេត្តមេស្រុក មេភូមិ មេឃ្លាំង មេខ្នង (?) មេត្រួត (មេការ?)។ ល ។ ស្ត្រីក៏មានមុខងារសំខាន់ណាស់ដែរ: ខ្លះធ្វើជាហោរាខ្លះទៀតធ្វើជាចៅក្រមក្នុង រាជវាំង ។ ចំពោះការធ្វើសច្ចាប្រណិធានរបស់មន្ត្រី ថាស្មោះត្រង់ចំពោះព្រះមហាក្សត្រនោះ គេមិនដឹងថានេះជាវិធាន ការទូទៅឬ គ្រាន់ តែជាមធ្យោបាយសម្រាប់ចងភ្ជាប់មន្ត្រីទៅនឹងព្រះរាជាកាលណាឡើងសោយរាជ្យមិនស្របច្បាប់?<sup><a href="http://netstudy.orgfree.com/index.php/2012-07-31-14-47-23#cite_note-9" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;"><span style="color: black;"></span></a></sup></span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><em><strong><span class="mw-headline" style="color: red;">វប្បធម៌និងសង្គម </span></strong></em></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> គេអាចដឹងអំពីខ្មែរបុរាណតាមរយសិលាចារឹកជាច្រើន និងកំណត់ត្រារបស់ </span><span style="color: black;">ជីវ តាក្វាន់។ ខ្មែរបុរាណពឹងផ្អែកយ៉ាងខ្លាំង ទៅ លើកសិកម្មដាំស្រូវ។ប្រជាកសិករដាំដុះស្រូវនៅតាមដងបឹងទន្លេសាបនិងនៅតាមទីទួលនានាពេលដែលមានទឹកជំនន់។ស្រែចំការ ស្រោចស្រពដោយទឹកបានពីបារាយណ៍អាងស្ដុកទឹកធំៗនិងអូរប្រលាយផងដែរ។ នៅតាមភូមិមានដាំដើមត្នោតដើមឈើហូបផ្លែ និងបន្លែបង្ការផងដែរ។ ត្រីជាប្រភពប្រូតេអ៊ីនចំបងគេ។ប្រជាជនកែច្នៃត្រីជាប្រហុក ឬអាំង ដុត ចំហុយត្រីដោយខ្ចប់នឹងស្លឹកចេក។ ស្រូវអង្ករ ជាប្រភពអាហារចំបងផងដែរ។ គេចិញ្ចឹមគោក្របី ជ្រូកមាន់ទានៅក្រោមផ្ទះព្រោះផ្ទះគេច្រើនសង់ជើងសរសេរដើម្បីការ ពារទឹកជំនន់។ ផ្ទះរបស់កសិករសង់នៅក្បែរវាលស្រែតាមជាយក្រុង ជញ្ជាំងផ្ទះធ្វើពីឫស្សីត្បាញ ដំបូលប្រក់ស្បូវ និងមានជើង សរសេរ។ ផ្ទះត្រូវបានចែកជា៣ផ្នែកដោយជញ្ជាំងឬស្សីត្បាញ ដោយមួយផ្នែកជាបន្ទប់ឪពុកម្ដាយ មួយផ្នែកជាបន្ទប់កូនស្រី និង មួយផ្នែកធំជាងគេជាបន្ទប់ទទួលភ្ញៀវ។ កូនប្រុសគ្មានបន្ទប់ផ្ទាល់ខ្លួនទេ ហេតុនេះគេត្រូវដេកនៅកន្លែងណាដែលខ្លួនរកបាន។ ផ្ទះបាយស្ថិតនៅផ្នែកខាងក្រោយផ្ទះឬក៏នៅក្នុងបន្ទប់មួយដាច់ដោយឡែក។ ព្រះមហាក្សត្រនិងពួកអភិជន រស់នៅក្នុងវាំង និង គេហដ្ឋាន ធំៗនៅទីក្រុង។ វាំងឬគេហដ្ឋានទាំងនោះធ្វើឡើងពីសារធាតុដូចគ្នានឹងផ្ទះប្រជាជន សមញ្ញដែរ តែខុសត្រង់ថា គេប្រើ ក្បឿង ធ្វើអំពីឈើ និងមានលំអដោយក្បាច់ប្រណិតៗ ព្រមទាំងមានបន្ទប់ច្រើន។ ប្រជារាស្ត្រសាមញ្ញស្លៀកសំពត់ដែលចុងខាង មុខត្រូវទាញ នៅចន្លោះជើងទាំងពីរ និងចងភ្ជាប់ទៅក្រោយដោយខ្សែក្រវាត់។ ពួកអភិជននិងព្រះមហាក្សត្រស្លៀកពាក់សាច់ក្រ ណាត់ ល្អៗប្រណិតថ្លៃៗ។ ស្ត្រីៗពាក់ចម្រៀកកំណាត់ដើម្បីដណ្ដប់ដើមទ្រូង រីឯស្ត្រីអភិជនមានកំណាត់វែងដែលគ្របដល់ស្មា។ ពួកបុរសនិងស្ត្រីពាក់ក្រមា ។ សាសនាសំខាន់គឺព្រហ្មញ្ញសាសនា បន្ទាប់មកសាសនាព្រះពុទ្ធក៏មានប្រជាប្រិយភាពដែរ។ ព្រះវិស្ណុនិងព្រះសិវគឺជាពួកទេវដែលគេនិយម ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><h4 style="font-size: 1.2em; margin-bottom: 10px; margin-top: 25px;">
<span style="color: red;"><strong><em>សាសនានិងលទ្ធិផ្សេងៗ</em></strong></span></h4>
</li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: red;"><em><strong>១.</strong></em><em><strong><span class="mw-headline">សាសនា</span></strong></em></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> នៅសម័យអង្គរ សាសនាមានមុខងារយ៉ាងសំខាន់ក្នុងនយោបាយប៉ុន្តែសាសនា នៃវណ្ណៈអ្នកដឹកនាំពុំដែលមានឯកភាពទេ គឺ តែផ្លាស់ប្ដូរទៅតាមចំណូលចិត្តរបស់បុគ្គលម្នាក់ៗ: ព្រះរាជាខ្លះកាន់សាសនាឥសូរ ព្រះរាជាខ្លះកាន់សាសនាព្រះវិស្ណុ ព្រះរាជាខ្លះ កាន់សាសនាព្រះព្រហ្មនិងខ្លះទៀតកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនា។ ចំពោះហេតុការណ៍បែបនេះ លោក ស៊ីលវែង ឡឺវី (</span><span style="color: black;">Sylvain Levi)ថាគឺ កើតមកពីរចនាសម្ព័ន្ធនៃសង្គមខ្មែរតែម្ដង។ យ៉ាងណាមិញ នៅសម័យនោះសាសនាត្រូវគេចាត់ទុកដូចទំនិញដែលគេចាត់ទុក ដូចទំនិញដែលគេនាំចូលឬជាវប្បធម៌ថ្លៃថ្នូរសម្រាប់តែព្រះរាជានិងពួកអភិជន ហើយមិនសូវជ្រួតជ្រាបចូលក្នុងស្រទាប់ទាបៗនៃ សង្គមដែល នៅតែថែរក្សាជំនឿលើអារក្សអ្នកតាជាដើម។ លោកជីវតាក្វាន់កាលមកស្រុកខ្មែរបានសង្កេតឃើញថាមាន មនុស្ស គោរពដុំ ថ្មដែល លោក ប៉ូល ប៉េលល្យ៉ូត (Paul Pelliot) ស្មានថា ជាលិង្គព្រះឥសូរតែតាមការពិតគឺថ្មអ្នកតានេះឯង។ ពីស.វ.ទី៩ដល់ ១១គណៈ សិវនិ យមមានឧត្តមភាពលើគណៈឯទៀតៗ ព្រោះព្រះរាជាភាគច្រើនបានចាត់ទុកថាជាសាសនាសម្រាប់រដ្ឋ ដោយការ ប្រារព្ធធ្វើ ពិធីទេវ រាជព្រះរាជាមានឋានៈស្មើអាទិទេព (ព្រះឥសូរ) ហើយមានសិវលិង្គជាតំណាងតំកលក្នុងប្រាសាទភ្នំ។ ប៉ុន្តែក្នុង រយៈពេលខាង លើនេះ គេបានសង្កេតឃើញថា ព្រះរាជាទាំងឡាយតែងបានយកព្រះហឬទ័យទុកដាក់ និងជួយឧបត្ថម្ភ ចំពោះ សាសនា ឯទៀតដែលបានរួមរស់ជាមួយកញនាយ៉ាងសុខដុមរមនា (Syncretisme religieux) ដែលមានសិលាចារឹកនិងរូបបដិមា អាចបញ្ជាក់បានយ៉ាងបរិបូណ៌លើកលែងតែ ក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទឧទយទិត្យវរ្ម័នទី២ដែលមានការបះបោរបីលើក ហើយ ដែលគេ ឃើញពួកបះបោរដើរវាយកម្ទេចសិវលិង្គនិងទេវបដិមាចោល ។ នៅសតវត្សទី១២ គណៈវិស្ណុនិយម ត្រូវបានព្រះបាទ សូរ្យវរ្ម័នទី២ គោរពរាប់អានសម្បើមដូចមានប្រាសាទអង្គរវត្តជាសក្ខីភាពស្រាប់ ។ អង្គរវត្តមានទ្រង់ទ្រាយជាប្រាសាទភ្នំដដែល ប៉ុន្តែគឺសម្រាប់តំកល់វិស្ណុបដិមាទៅវិញរីឯក្បាច់រចនាក៏សុទ្ធ តែទៅតាមបែបវិស្ណុនិយមទាំងអស់ (រូបចម្លាក់រឿងរាមកេរ្តិ៍ រឿង មហាភារតៈ រឿងកកូរសមុទ្រទឹកដោះ ។ ល ។) ។ ហេតុបានជាដូច្នេះព្រោះក្នុងពេលជាមួយគ្នានៅក្នុងប្រទេសឯទៀតក៏មាន ការ និយមគោរពព្រះវិស្ណុនេះដូចគ្នាដែរ ។ តពីនេះទៅ គេឃើញថាពុទ្ធសាសនាមហាយានដែលបាននាំចូលមកតាំងពីសម័យចេនឡា (ស.វ.ទី៨) ហើយដែលបានព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១កាន់ម្ដងរួចហើយ (ស.វ.ទី១១) ត្រូវបានព្រះរាជាលើកតំកើងជាសាសនាសម្រាប់ រដ្ឋ តែម្ដងជាពិសេសក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧។ ប្រាសាទបាយ័នដែលព្រះអង្គសាងឡើងនៅមានទ្រង់ទ្រាយជាប្រាសាទភ្នំ ហើយស្ថិតនៅកណ្ដាលរាជធានីដដែល តែរូបតំណាងព្រះរាជាគឺជាពុទ្ធបដិមាទៅវិញ (ពុទ្ធរាជ)។ហេតុអ្វីបានជាមានការប្រែប្រួល យ៉ាងនេះ?ត្រង់នេះគួរគប្បីជ្រាបថាការវាយយកបានក្រុងអង្គរដោយទ័ពចាមនៅគ>ស.១១៧៧ ហើយជាលើកទី១ផងនោះជាអន្លូង មួយយ៉ាងធ្ងន់វាយទៅលើលទ្ធិទេវរាជ ។ ប្រជារាស្ត្រទំនងជាចង់លែងជឿទៅលើប្រសិទ្ធភាពនៃលទ្ធិនេះទៀតហើយ ក៏ប៉ុន្តែពួក ព្រាហ្មណ៍ជាបរិវារនៅមានឥទ្ធិពលខ្លាំងក្លាណាស់នៅឡើយ ទើបព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ទ្រង់ឈ្វេងយល់ថាត្រូវតែរក្សាទុករបស់ចាស់ ខ្លះ(មិនអាចកម្ចាត់ចោលភ្លាមៗបានទេ) ហើយយករបស់ថ្មីខ្លះមកប្រើដើម្បីអោយមានសង្ឃឹមដល់ប្រជារាស្ត្រដោយផ្សំធាតុ សិវ និយម ខ្លះ (ប្រាសាទភ្នំ) និងពុទ្ធនិយមខ្លះ (ពុទ្ធរាជ)។ ដូច្នេះយើងឃើញថាពុទ្ធសាសនាមហាយានបានមកដល់ទាន់ពេលវេលដើម្បី ស្រោចស្រង់ជាតិអោយមានពន្លឺឡើងវិញក្រោយព្រឹត្តិការណ៍១១៧៧ ។ ដែលព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ហ៊ានយកលទ្ធិនេះមកប្រើ ព្រោះ ពេលនោះពុទ្ធសាសនិកក៏មានកាន់តែច្រើនណាស់ហើយ ហើយម្យ៉ាងទៀតលទ្ធិនេះជាលទ្ធិបែបមនុស្សនិយម មានទំនោរទោរ ទៅរកជីវភាពប្រជារាស្ត្រទូទៅដូច រូបចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទបាយ័នជាសក្ខីភាពស្រាប់ហើយដើម្បីបង្ហាញអោយឃើញនូវ ព្រះហឬ ទ័យមេត្តាករុណាចំពោះប្រាជារាស្ត្រនេះ ព្រះអង្គទ្រង់បានកសាងមន្ទីពេទ្យ១០២សម្រាប់ជនទាំង៤វណ្ណៈចូលព្យាបាល ជំងឺបានដូចៗគ្នា។ ទាំងនេះសអោយឃើញថា នៅចំពោះប្រជារាស្ត្រលទ្ធិពុទ្ធសាសនាមហាយានមានសមត្ថភាព មិនចាញ់លទ្ធិទេវ រាជទេគឺមានសមត្ថភាពការពារស្រោចស្រង់និងបំរើរាស្ត្របានដូចគ្នា។តែអកុសល ការផ្លាស់ប្ដូរសាសនានៅតែមានបន្តទៅទៀត។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៨ត្រឡប់ទៅរកសិវនិយមវិញ ដែលជាហេតុបណ្ដាលអោយមានប្រតិកម្មយ៉ាងខ្លាំងក្លាពីពួកព្រាហ្មណ៍ប្រឆាំង នឹងពុទ្ធសាសនារហូតដល់មានការវាយកម្ទេចឬកោសលុបព្រះពុទ្ធបដិមាចោល ។ ស្ថានការណ៍បែបនេះទំនងជាមានសភាពរ៉ាំរ៉ៃ រហូតដល់ បដិវត្តន៍នាយត្រសក់ផ្អែមដែលបានយកពុទ្ធសាសនាហីនយានមកជំនួសជាស្ថាពររហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។</span></div>
<h5 style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 1.1em; line-height: 25.1875px; margin-bottom: 10px; margin-top: 25px;">
<em><strong><span style="color: red;"> ២. លទ្ធិបុគ្គលនិយម</span></strong></em></h5>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ពីស.វ.ទី៩ ដល់ស.វ.ទី១២គេឃើញមានការកសាងរូបបដិមាជាច្រើននៃទេវ-ទេវីឬ ពោធិសត្វប៉ុន្តែរូបបដិមាទាំងនោះពុំមែន តំណាង ទេវ-ទេវីឬពោធិសត្វចំៗទាំងអស់ទេ មួយភាគធំជាតំណាងព្រះរាជា រាជវង្សានុវង្ស រាជគ្រូឬជនដែលមានគុណចំពោះជាតិ ដែលគេលើកតំកើងអោយមានឋានៈស្មើទេវ-ទេវី ឬ </span><span style="color: black;">ពោធិសត្វ ។ ឈ្មោះនៃរូបបដិមាទាំងនោះសុទ្ធតែកើតឡើងដោយការផ្សំនាម ផ្ទាល់នៃបុគ្គលដែលគេគោរពជាមួយនឹងនាមទេវ-ទេវឬពោធិសត្វ ។ គួរគប្បីសង្កេតថា លទ្ធិបុគ្គលនិយមនេះមានសភាពរុង រឿង យ៉ាងខ្លាំងនៅចុងស.វ.ទី១២។យ៉ាងណាមិញ សិលាចារឹកភិមានាកាសបាននិយាយថាព្រះនាងជ័យទេវីអគ្គមហេសីរបស់ព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី៧<i>បានសាងនៅគ្រប់ទិសទីនូវរូបបដិមានៃព្រះបិតាព្រះមាតា បងប្អូនញាតិមិត្តដែលព្រះនាងបានស្គាល់ច្បាស់ឬគ្រាន់តែ ឮគេនិយាយប្រាប់</i> ។ ម្យ៉ាងទៀតក្រោយពីព្រះនាងចូលទីវង្គតទៅ បងស្រីរបស់ព្រះនាងនាមឥន្ទ្រទេវី <i>បានសាងរូប បដិមារបស់ព្រះ នាងយ៉ាងច្រើន របស់ព្រះរាជានិងរបស់ព្រះនាងផ្ទាល់នៅពាសពេញទីក្រុង</i> ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><em><strong><span style="color: red;"><span class="mw-headline"><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9F%E1%9F%81%E1%9E%8A%E1%9F%92%E1%9E%8B%E1%9E%80%E1%9E%B7%E1%9E%85%E1%9F%92%E1%9E%85" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សេដ្ឋកិច្ច"><span style="color: red;">សេដ្ឋកិច្ច</span></a>និង<a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%9F%E1%9E%B7%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%88" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សិល្បៈ"><span style="color: red;">សិល្បៈ</span></a></span></span></strong></em></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;">លទ្ធិទេវរាជ</span><span style="color: black;">បានផ្ដល់អោយព្រះរាជានូវឋានៈអាទិទេពប៉ុន្តែអាទិទេពនេះមិនមែនស្ថិតដាច់ពីមនុស្សលោកទេព្រះអង្គនៅជាមួយ មនុស្សហើយមានការមើលមុខទុក្ខរបស់ប្រជារាស្ត្រថែមទៀតផង។ ដូច្នេះដើម្បីបង្ហាញអោយឃើញថាព្រះអង្គ មានមហិទ្ធិរិទ្ធិខ្លាំង ពូកែសមឋានៈជាអាទិទេពមែននោះ ព្រះអង្គត្រូវខិតខំធ្វើយ៉ាងណាអោយប្រជារាស្ត្របានស្គាល់នូវភាពសម្បូរណ៍សប្បាយរុងរឿង យ៉ាងពិតប្រាកដ។ដោយហេតុនោះព្រះអង្គត្រូវធ្វើយ៉ាងណាអោយកសិកម្មលូតលាស់ជាអតិបរិមាគឺត្រូវធ្វើអោយមានទឹកបរិបូណ៌ មិនបាច់ពឹងពាក់ទៅលើទឹកភ្លៀងទៀត ដោយការកសាងបារាយណ៍ធំៗដែលមានសល់ខ្លះរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃនេះផង។ កិច្ចការ នេះ រាស្ត្របានរួបរួមគ្នាបំពេញដោយស្មោះស្ម័គ្រជាទីបំផុត ព្រោះមានជំនឿយ៉ាងមាំទៅលើលទ្ធិទេវរាជ ដែលមានប្រសិទ្ធភាពអាច ធ្វើការបង្រួបបង្រួមជាតិផងរំដោះប្រទេសជាតិ អោយរួចផុតពីបរទេសផង។ បើតាមលោកជីវតាក្វាន់ ខ្មែរនៅសម័យនោះអាចធ្វើ ស្រែបាន៣ទៅ៤ដងក្នុងមួយឆ្នាំ។ លោក ហ្រង់រី ស្ទៀរលីង (Henri Stierlin)អ្នកឯកទេសជាតិស៊្វីស</span><span style="color: black;">ម្នាក់បានគន់គូរឃើញថានៅលើ ផ្ទៃដី១០០០គ.ម.ក្រឡានៅតំបន់អង្គរគេអាចផលិតស្រូវបានក្នុងមួយឆ្នាំប្រហែល១៥០០០០តោន ដែលអាចចិញ្ចឹម ប្រជាជានបាន ដល់ ទៅ៨០០០០០នាក់ ហើយនៅសល់៤០%ទៀតអាចនាំយកទៅផ្ដល់អោយតំបន់ផ្សេងទៀត។គឺការចម្រើនលូតលាស់ខាងសេដ្ឋ កិច្ចនេះហើយដែលអនុញ្ញាតអោយប្រជារាស្ត្រចូលរួមក្នុងការកសាងប្រាសាទតាមតំរូវការរបស់លទ្ធិទាំងពីរ គឺលទ្ធិទេវរាជនិងលទ្ធិ បុគ្គលនិយម ។ ដូច្នេះ ក្នុងស្ថាបត្យកម្មសម័យនោះគេសង្កេតឃើញមានប្រាសាទពីរបែប៖ ១.ប្រាសាទភ្នំជាប្រាសាទសង់លើឃឿន ច្រើនជាន់សម្រាប់លទ្ធិទេវរាជ</span> (<span style="color: red;">បាគង បាខែង បក្សីចាំក្រុង ប្រាសាទធំ មេបុណ្យខាងកើតប្រែរូប តាកែវ បាពួន អង្គរវត្ត បាយ័ន</span><span style="color: black;">)</span><span style="color: black;">។ ២.ប្រាសាទសង់ទាបនឹងដីជាប្រាសាទសម្រាប់លទ្ធិបុគ្គលនិយម</span> (<span style="color: red;">ព្រះគោ លលៃបន្ទាយឆ្មារ ព្រះខាន់ តាព្រហ្ម</span><span style="color: black;"> ។ ល ។)។ម្យ៉ាងទៀត គេបានសង្កេតឃើញថាពីរាជមួយទៅរាជមួយទៀតប្រាសាទមានទំហំកាន់តែធំឡើង ហើយកាន់តែច្រើនឡើង។ ត្រង់នេះបង្ហាញ អោយឃើញថា ព្រះរាជាអង្គរហាក់ដូចជាបានប្រណាំងប្រជែងក្នុងការលើកកិត្យានុភាពរបស់ព្រះអង្គ។ ចំពោះប្រាសាទដូចបាន រៀបរាប់រួចមកហើយនេះពុំមែនមានត្រឹមតែការកសាងហើយចប់នោះទេគឺប្រជារាស្ត្រមានការផ្គត់ផ្គង់នូវគ្រឿងប្រដាប់ប្រើប្រាស់ និងដង្វាយផ្សេងៗនិងមានភារៈត្រូវទៅនៅបម្រើនិងថៃរក្សាប្រាសាទទាំងនោះថែមទៀត។ ឧទាហរណ៍ោ: ដូចជាប្រាសាទតាព្រហ្ម កសាងឡើងនៅឆ្នាំ១១៨៦ដោយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧សម្រាប់ឧទ្ទិសចំពោះវិញ្ញាណក្ខន្ធនៃព្រះមាតា និងព្រះគ្រូនិងបដិមារូបឯទៀត ចំនួន ២៦០ មានភូមិចំណុះ ៣១៤០ភូមិ (សម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ប្រដាប់ប្រើប្រាស់ និងដង្វាយផ្សេងៗ) មានមនុស្សនៅចាំបម្រើថែរក្សា ៧៩៣៦៥នាក់ (ក្នុងចំណោមនេះមាន១២៦៤០នាក់ ស្ថិតនៅក្នុងបរិវេណប្រាសាទជានិច្ច)។គ្រឿងប្រដាប់ប្រើប្រាស់ជាដង្វាយមាន: ចានមាសទម្ងន់ជាង៥តោន ចានប្រាក់មួយទម្ងន់ដូចគ្នា ពេជ្រទាំងគ្រាប់ធំ ៣៥គ្រាប់ ត្បូងមុត្តា៤០៦២០គ្រាប់ ត្បូងយ៉ាងល្អ ៤៥៤០ គ្រាប់ ផ្តិលមាសធំមួយ រនាំងស្រុកចិន៩៦៧ គ្រែធ្វើដោយសំពត់ល្អ ៥១២ ក្លស់៥២៣ ។ ចំពោះស្បៀងអាហារមាន: អង្ករ ស្ករ ទឹក ដោះគោ ប្រេង ទឹកឃ្មុំ ក្រមួន ខ្លឹមចន្ទន៍ កប៌ូរ គ្រឿងចីវរ ។ នេះចំពោះប្រាសាទតែមួយផង ឃើញថាការប្រើប្រាស់កម្លាំងមនុស្សនិង ទ្រព្យសម្បត្តិអស់យ៉ាងសន្ធឹកសន្ធាប់ទៅហើយ ចុះបើខ្មែរយើងមានប្រាសាទដល់ទៅរាប់ពាន់ តើតម្រូវការទាំងខាងកម្លាំងមនុស្ស ទាំងខាង ទ្រព្យសម្បត្តិមានដល់ប៉ុន្មាន? ចំពោះបញ្ហានេះប្រវត្តិវិទូជាច្រើនបានចាត់ទុកថា ការកសាងប្រាសាទរួមនិងចម្បាំងដ៏វែង ឆ្ងាយ (សូរ្យវរ្ម័នទី២វាយយួនផង ចាមផង មនផង) ជាកត្តាមួយនៃការធ្លាក់ចុះនៃអរិយធម៌អង្គរនេះឯង។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><span style="color: red;"><em><strong>ប្រវត្តិសាស្ត្រ</strong></em></span></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<em><strong><span class="mw-headline" style="color: red;"> ១. ជ័យវរ្ម័នទី២ - ស្ថាបនិកអង្គរ</span></strong></em></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;">ទិន្នន័យដំបូងលើព្រះបាទ</span><span style="color: black;">ជ័យវរ្ម័នទី២បានមកពីសិលាចារឹកK.២៣៥នៅលើគោលចារឹកមួយនៅប្រាសាទស្ដុកកក់ធំ តំបន់ ឥសាន ប្រទេសថៃ។ ដោយចុះកាលបរិច្ឆេទ១០៥៣គ.ស.វាបានរាប់ឡើងវិញពីរសតវត្សកន្លះនៃការបំរើដែលសមាជិកនៃគ្រួសារ ស្ថាបនាប្រាសាទបានផ្ដល់ដល់រាជវាំងខ្មែរ ជាសំខាន់ជាអគ្គបព្វជិតនៃសាសនាព្រហ្មញ្ញខាងគណៈសិវ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"></span></div>
<table align="right" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; height: 175px; line-height: 25.1875px; width: 200px;"><tbody>
<tr><td style="font-size: 13px;"><div style="line-height: 1.3em;">
<img alt="" src="http://netstudy.orgfree.com/images/angkor.jpg" style="border: 0px; outline: none;" /></div>
<div style="line-height: 1.3em; text-align: center;">
<span style="color: blue;">ឧទ្ទិសដល់ព្រះបាទ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%99%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="យសោវរ្ម័ន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: blue;">យសោវរ្ម័ន</span></a></span></div>
</td></tr>
</tbody></table>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;">តាមរយៈការអត្ថាធិប្បាយចាស់ជាងគេមួយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ត្រូវគេសន្មតថាជាព្រះអង្គម្ចាស់ មួយអង្គដែលបានរស់នៅរាជវាំងនៃរាជវង្សសៃលេន្ទ្រនៅជ្វា (ឥណ្ឌូនេស៊ីសម័យសព្វថ្ងៃនេះ) ហើយ បាននាំមកស្រុកកំណើតវិញនូវសិល្បៈនិងវប្បធម៌នៃរាជវាំងសៃលេន្ទ្រជ្វាមកកាន់កម្ពុជា។<sup><a href="http://netstudy.orgfree.com/index.php/2012-07-31-14-47-23#cite_note-coedes1986-13" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;"><span style="color: black;"></span></a></sup>ទ្រឹស្ដី បុរាណ នេះគឺត្រូវបានរំលឹកឡើងវិញដោយពួកអ្នកប្រាជ្ញសម័យថ្មីនេះ ដូចជាលោក ក្លូដ ហ្សាក់ (Claude Jacques)<sup><a href="http://netstudy.orgfree.com/index.php/2012-07-31-14-47-23#cite_note-14" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;"><span style="color: black;"></span></a></sup> និងលោកម៉ៃឃើល វីខខឺរី (Michael Vickery) ដែលបានកត់សំគាល់ថា ខ្មែរបានហៅ <i>ជ្វា</i> ពួកចាម អ្នកជិតខាងស្និទរបស់ពួកគេ។ <sup><a href="http://netstudy.orgfree.com/index.php/2012-07-31-14-47-23#cite_note-15" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;"><span style="color: black;"></span></a></sup>បន្ថែមលើនេះទៀត ជីវិតនយោបាយ របស់ព្រះបាទ ជ័យ វរ្ម័នបានចាប់ផ្ដើមនៅវ្យាធបុរ (ប្រហែលជាបន្ទាយព្រៃនគរ) នៅកម្ពុជាបូព៌ា ដែលបង្កើតឲ្យមានរយៈ ពេលយ៉ាងយូរដែលគួរឲជឿបានទាក់ទងជាមួយពួកគេ (បន្ថែមទៅលើការប្រយុទ្ធរប៉េះរប៉ោះតាមរយៈ សិលាចារឹកដែលប្រាប់ណែនាំ) ជាងការសំណាក់នៅយ៉ាងយូរនៅជ្វាដ៏ឆ្ងាយនោះ។ <sup><a href="http://netstudy.orgfree.com/index.php/2012-07-31-14-47-23#cite_note-16" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;"><span style="color: black;"></span></a></sup>នៅទីបញ្ចប់ ប្រាសាទបុរាណៗជាច្រើន នៅលើភ្នំគូលែនបង្ហាញថាឥទ្ធិពលចាម (ឧ.ប្រាសាទដំរីក្រាប) និងជ្វា (ឧ.ដើមដំបូងនៃ <i>ប្រាសាទភ្នំ</i>អារាមរោងចិន (Aram Rong Cen) និងប្រាសាទថ្មដប់ (Prasat Thmar Dap)) ទោះបីជាការរៀបចំខុសប្លែកពីគ្នារបស់ប្រាសាទហាក់បីដូចជាតាមបែបផែនខ្មែរក៏ដោយ។ បន្ទាប់មកទៀត ព្រះអង្គចុងក្រោយបានត្រលប់មកប្រទេសកំណើតរបស់ព្រះអង្គវិញ អតីតនគរ</span><span style="color: black;">ចេនឡា</span><span style="color: black;"> ព្រះអង្គភ្លាមៗនោះបាន ក៏សាងឥទ្ធិពលរបស់ទ្រង់ ដោយធ្វើសញ្ជ័យជាបន្តបន្ទាប់នូវស្ដេចដែលកំពុងប្រណាំងប្រជែងទ្រង់ ហើយនៅឆ្នាំ៧៩០គ.ស.បាន ក្លាយជាព្រះមហាក្សត្រនៃនគរមួយហៅថា <i>កម្ពុជា</i> ដោយពួកជនជាតិខ្មែរ។ នៅប៉ុន្មានឆ្នាំជាបន្តៗ ព្រះអង្គបានពង្រីកទឹកដីទ្រង់ និងទីបញ្ចប់បានបង្កើតឡើងរាជធានីថ្មីរបស់ទ្រង់ នៅហរិហរាល័យក្បែរកូនក្រុងរលួសរបស់កម្ពុជាសម័យទំនើបនេះ។ ដោយ ហេតុនោះទ្រង់បានពន្លាតការស្ថាបនាអង្គរ ដែលត្រូវកើតឡើង១៥ គ.ម.ខ្លះទៅទិសពាយព្យ។ នៅឆ្នាំ៨០២ទ្រង់បានប្រកាស ព្រះអង្គឯងថាជាចក្រវរ្តិន៑ នៅក្នុងក្បួនរីត៍ដែលបកយកចេញពីប្រពៃណីឥណ្ឌាហិណ្ឌូ។ ដោយហេតុនេះហើយទ្រង់មិនត្រឹមតែ បានក្លាយ ជាអ្នកគ្រប់គ្រង ដែលមិនមានការប្រជែងដូច្នះនិងជ្រើសតាំងដោយទេវដែរ ក៏ប៉ុន្តែផងដែរក៏បានប្រកាសឯករាជ្យ នគររបស់ព្រះអង្គពីជ្វាក្នុងពេលដំណាលគ្នានោះដែរ។ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២បានសោយទីវង្គត់នៅឆ្នាំ៨៣៤គ.ស.ហើយព្រះអង្គ ត្រូវបាន ស្នងរាជ្យបន្តដោយព្រះបុត្រាព្រះអង្គ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៣។ ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៣បានសោយទីវង្គត់នៅឆ្នាំ៨៧៧គ.ស. ហើយត្រូវបានស្នងរាជ្យបន្តដោយព្រះបាទឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១ ។ </span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: red;"><em><strong> ២. យសោធរបុរ - ទីក្រុងអង្គរទីមួយ</strong></em></span></div>
<table align="right" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; height: 347px; line-height: 25.1875px; width: 200px;"><tbody>
<tr><td style="font-size: 13px;"><div style="line-height: 1.3em;">
<img alt="" src="http://netstudy.orgfree.com/images/angkor1.jpg" style="border: 0px; outline: none;" /></div>
<div style="line-height: 1.3em; text-align: center;">
ប្រាង្គបន្ទាយស្រី</div>
<div style="line-height: 1.3em; text-align: center;">
<img alt="" src="http://netstudy.orgfree.com/images/angkor2.jpg" style="border: 0px; outline: none;" /></div>
<div style="line-height: 1.3em; text-align: center;">
ខ្មាន់ធ្នូជិះលើដំរី</div>
<div style="line-height: 1.3em; text-align: center;">
<img alt="" src="http://netstudy.orgfree.com/images/angkor3.jpg" style="border: 0px; outline: none;" /></div>
<div style="line-height: 1.3em; text-align: center;">
ប្រាសាទតាកែវ</div>
</td></tr>
</tbody></table>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ស្ដេចសោយរាជ្យបន្តបន្ទាប់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២បានពង្រីកទឹកដីកម្ពុជាជាបន្តបន្ទាប់។ ព្រះបាទ</span><span style="color: black;">ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី១ (រជ្ជកាល៨៧៧-៨៨៩គ.ស.) បានរៀបចំពង្រីកនគរដោយគ្មានសឹកសង្គ្រាម ហើយព្រះ អង្គបានចាប់ផ្ដើមគម្រោងសំណង់ដ៏ស្កឹមស្កៃ អរគុណចំពោះភោគទ្រព្យដែល បានមកតាមរយៈ ពាណិជ្ជកម្មនិងកសិកម្ម ។ ជាបឋមគឺប្រាសាទព្រះគោនិងស្នាព្រះហស្ថទឹកបញ្ចូលស្រែ។ ព្រះអង្គ ត្រូវបន្ដដោយព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះអង្គ យសោវរ្ម័នទី១ (សោយរាជ្យ៨៨៩-៩១៥គ.ស.) ដែលបាន បង្កើតរាជធានីថ្មី យសោធរបុរ ទីក្រុងដំបូងនៃអង្គរ ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;">ប្រាសាទកណ្ដាលទីក្រុងត្រូវសាងឡើងនៅលើ[ភ្នំបាខែង] កូនភ្នំដែលកើតឡើង៦០ម .លើវាល ទំនាបដែលតាំងនៅអង្គរ ។ ក្រោមការដឹកនាំព្រះបាទយសោវរ្ម័នទី១</span><span style="color: black;">បារាយណ៍ខាងកើតក៏ត្រូវបាន បង្កើតឡើងផងដែរ គឺជាអាងទឹកដ៏ធំ៧.៥និង១.៨ គ.ម. ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> នៅក្នុងការផ្ដើមនៃសតវត្សទី១០ នគរបានបែកបាក់គ្នា ។ ព្រះបាទ</span><span style="color: black;">ជ័យវរ្ម័នទី៤ បានបង្កើតឡើង រាជធានីថ្មីនៅកោះកេរ្តិ៍ នៅចម្ងាយ១០០ គ.ម.បន្តិចភាគឦសាននៃអង្គរ។មានតែព្រះបាទរាជេន្ទ្រ វរ្ម័នទី២តែអង្គឯង(សោយរាជ្យ៩៤៤-៩៦៨គ.ស.)នៅក្នុងព្រះបរមរាជវាំងដែលបានវិលត្រឡប់មក យសោធរបុរវិញ ។ ព្រះអង្គបានកង្កើតឡើងនូវគ្រោងការណ៍សំណង់ដ៏ស្កឹមស្កៃម្ដងទៀត ក្នុងចំ ណោមស្ដេចដំបូងៗនិងបានសាងប្រាសាទជាបន្តបន្ទាប់នៅតំបន់អង្គរ មិនត្រឹមតែមេបុណ្យខាង កើតនៅលើកោះមួយនៅចំកណ្ដាលនៃបារាយណ៍ខាងកើតទេ ហើយប្រាសាទពុទ្ធនិយមនិងវត្តជា ច្រើន ក៏បានសាងឡើងដែរ។ នៅឆ្នាំ៩៥០គ.ស. សង្គ្រាមលើកទីមួយបានចូលរួមរវាងកម្ពុជានិងនគរ ចាម្ប៉ា នៅភាគខាងកើត (នៅវៀតណាម</span><span style="color: black;">កណ្ដាលសម័យទំនើបនេះ)។</span> </div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ពីឆ្នាំ៩៦៨ដល់១០០១គ.ស. សោយរាជ្យដោយព្រះរាជបុត្រនៃព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នទី២ គឺព្រះបាទ </span><span style="color: black;">ជ័យវរ្ម័នទី៥។ បន្ទាប់ពីព្រះអង្គ បានធ្វើឲអង្គឯងក្លាយជាស្ដេចថ្មីលើព្រះអង្គម្ចាស់ដ៏ទៃៗទៀត ការគ្រប់ គ្រងរបស់ព្រះអង្គគឺជាជំនាន់ដ៏មានសន្តិភាពដ៏យូរអង្វែង ត្រូវបានកត់សម្គាល់ដោយភាព រុងរឿងនិង ការរីកសាយភាយវប្បធម៌ដូចផ្កា ។ ព្រះអង្គបានបង្កើតរាជធានីថ្មីក្បែងយសោធរបុរ ជយេន្ទ្រនគរី ។ នៅក្នុងរាជវាំងនៃព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៥ដែលបានរស់នៅដោយពួកទស្សនវិទូ អ្នកប្រាជ្ញបណ្ឌិត និងសិល្បករ ។ ប្រាសាទថ្មីៗក៏ត្រូវកសាងឡើងផងដែរ៖ ប្រាសាទដែលសំខាន់ទាំងនេះគឺបន្ទាយស្រី ដែលបានចាត់ទុកថាជា ប្រាសាទមួយនៅអង្គរ ស្រស់ស្អាតនិងវិចិត្របំផុត និងប្រាសាទតាកែវ គឺជា ប្រាសាទសម័យអង្គរដំបូងទីមួយដែលបានសាងសង់រួចរាល់ដោយថ្មភក់ ។ បន្ទាប់ពីការសោយទីវង្គត របស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៥មានជម្លោះមួយទសវត្សបានបន្ត ។ ពួកស្ដេចដែលបានសោយរាជ្យ បាន ត្រឹមតែរយៈពេលពីរបីឆ្នាំ គឺត្រូវបានប្ដូរចេញដោយភាពហិង្សាជាបន្តបន្ទាប់ ដោយអ្នកស្នងរាជ្យរបស់ពួកទ្រង់រហូតនៅទីបំផុត ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ (សោយរាជ្យ ១០១០-១០៥០គ.ស.) បានទទួលបានរាជ្យបល្ល័ង្ក ។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ ព្រះអង្គត្រូវបានកត់ សំគាល់ដោយការប៉ុនប៉ងដដែលៗ ដោយពួកសត្រូវរបស់ព្រះអង្គដើម្បីផ្ដួលរំលំព្រះអង្គ ដោយតាមរយៈការសញ្ជ័យយោធាជា ច្រើនលើក ។ នៅភាគខាងលិចព្រះអង្គបានពង្រីកនគរទៅកាន់លពបុរីនៅក្នុងប្រទេសថៃសព្វថ្ងៃនេះ នៅភាគខាងត្បូងទៅដល់ បួរដីក្រៈ។ នៅអង្គរ សំណង់នៃបារាយណ៍ខាងលិចបានចាបផ្ដើមក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី១ ជាអាងទឹកដ៏ធំទីពីរ (៨គុណ នឹង២.២ គ.ម.) បន្ទាប់ពីបារាយណ៍ខាងកើត ។ គ្មាន នរណាម្នាក់ដឹងថាតើព្រះអង្គមាន បុត្រ រឺក៏ព្រះមហេសីទេ ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: red;"><em><strong>៣. </strong><strong><span class="mw-headline">សូរ្យវរ្ម័នទី២ - អង្គរវត្ត</span></strong></em></span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<table align="right" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><tbody>
<tr><td style="font-size: 13px;"><div style="line-height: 1.3em;">
<img alt="" src="http://netstudy.orgfree.com/images/angkor4.jpg" style="border: 0px; outline: none;" /></div>
<div style="line-height: 1.3em; text-align: center;">
ព្រះសង្ឃពុទ្ធសាសនានៅ<a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%A2%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%82%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%8F%E1%9F%92%E1%9E%8F" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="អង្គរវត្ត">អង្គរវត្ត</a></div>
</td></tr>
</tbody></table>
<span style="background-color: white; color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> </span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> សតវត្សទី១១គឺពេលមួយនៃជម្លោះនិងការតស៊ូដណ្ដើមអំណាចគ្នាយ៉ាងឃោរឃៅ។មានតែ ព្រះបាទ</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">សូរ្យវរ្ម័នទី២ទេ (សោយរាជ្យ១១១៣-១១៥០)គឺថានគរបានបង្រួបបង្រួមទាំងក្នុងប្រទេស និងបានពង្រីកទឹកដីទៅក្រៅប្រទេស។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ទ្រង់ ប្រាសាទដ៏ធំបំផុតនៃអង្គរត្រូវ បានសាងសង់ឡើននៅក្នុងរយៈពេល៣៧ឆ្នាំ៖ អង្គរវត្ត ឧទ្ទិសដល់ព្រះវិស្ណុ។ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២ បាន ធ្វើសញ្ជ័យនគរមនហរិបុញ្ជ័យទៅខាងលិច(ប្រទេសថៃកណ្ដាលសព្វថ្ងៃនេះ)និងតំបន់កាន់ តែឆ្ងាយទៀតទៅភាគខាងលិចដល់ព្រំដែនរួមជាមួយនគរបាកាន (ភូមា សម័យទំនើប) នៅផ្នែក ខាងត្បូងទៀតដល់ទៀបកោះម៉ាឡេ(ស្ទើរកោះម៉ាឡេ)ចុះមកដល់នគរក្រហិ(ដែលប្រហែលត្រូវគ្នានឹងខេត្តនគរស្រីធម្មរាជថៃសម័យ ទំនើបនេះ)នៅភាគខាងកើតខេត្តចាម្ប៉ាភាគច្រើននិងប្រទេសមួយចំនួននៅភាគខាងជើងទាល់តែដល់ព្រំដែនភាគខាងត្បូងនៃឡាវ ទំនើបនេះ ។ ទីបញ្ចប់នៃ ព្រះបាទសូរ្យវរ្ម័នទី២គឺមិនច្បាស់លាស់សោះ។សិលាចារឹកចុងក្រោយបង្អស់ដែលបានរំលឹកដល់ព្រះនាម របស់ព្រះអង្គនៅក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយការលុកលុយវៀតណាមដែលបានរៀបផែនការហើយគឺពីឆ្នាំ១១៤៥។ព្រះអង្គបានសុគត កំឡុងបេសកកម្មយោធាដែលបរាជ័យនៅលើទឹកដីដាយវៀតនៅក្បែរៗឆ្នាំ១១៤៥និង១១៥០ ។ នោះហើយបានបន្ត នៅសម័យ កាលផ្សេងមួយផ្សេងទៀតដែលពួកស្ដេចបានសោយរាជ្យក្នុងរយៈពេលខ្លីនិងត្រូវផ្ដួលរំលំដោយហិង្សាដោយអ្នកស្នងរាជ្យបន្តពួក ទ្រង់។ នៅទីបំផុតនៅឆ្នាំ១១៧៧ កម្ពុជាត្រូវទទួលបរាជ័យនៅក្នុងសមរភូមិជើងទឹកនៅបឹងទន្លេសាបដោយកងទ័ពចាមនិងត្រូវបាន ចូលរួមដោយខេត្តមួយរបស់ចាម្ប៉ា ។</span><span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"></span><br />
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><em><strong><span class="mw-headline" style="color: red;">សង្គ្រាមរវាងខ្មែរនិងនគរចាម្ប៉ា</span></strong></em></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> តាមសិលាចារិកខ្មែរ និងកំណត់ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រចិនជំនាន់ដើម យើងកត់សំគាល់ឃើញថា ប្រទេសខ្មែរតែងតែជួបប្រទះ ធ្វើសង្គ្រាមតទល់ជាមួយនឹងនគរចាម្ប៉ាជាញឹកញាប់ ។ ពីព្រោះតែនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍សម័យនោះ កម្លាំងឬជនជាតិសាសន៍ ដែល ប្រឈមមុខគ្នា មានតែខ្មែរនិងចាមប៉ុណ្ណោះ ។ សង្គ្រាមនេះ ជាសង្គ្រាមវាតទឹកដី វាតអំណាច វាតឥទ្ធិពល ដែលនាំមកនូវផល អាក្រក់ មហន្តរាយយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរបំផុត ដល់ជោគវាសនាប្រទេសចាម្ប៉ា ។</span></div>
<h5 style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 1.1em; line-height: 25.1875px; margin-bottom: 10px; margin-top: 25px;">
<span style="color: red;"><em> ១. ដើមកំណើតនគរចាម្ប៉ា</em></span></h5>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ជនជាតិ</span><span style="color: black;">ចាមមានដើមកំណើតចេញមកពីជនជាតិជ្វា ឬម៉ាឡេ និងប៉ូឡេណេស៊ី ដែលរស់នៅក្នុងភូមិភាគ ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី និងឥណ្ឌូនេស៊ីបច្ចុប្បន្ននេះ។ នៅដើមសតវត្សទី១នៃគ្រិស្តសករាជ ជនជាតិចាមដែលមានឈ្មោះល្បីល្បាញ ជាអ្នកប៉ិនប្រសប់ ខាងធ្វើដំណើរតាមសមុទ្រ បាននាំគ្នាមកកាន់កាប់ទឹកដីចន្លោះ ជួរភ្នំអណ្ណាម និងសមុទ្រ។ ព្រំប្រទល់ខាងជើងជាប់នឹងទឹកដីខេត្ត ចិនតុងកឹង និងខាងត្បូងជាប់នឹងទឹកដីខ្មែរកម្ពុជាក្រោម។ គឺជាច្រកទឹកដីមួយចង្អៀត ដោយមានរបាំងធម្មជាតិ (ជួរភ្នំអណ្ណាម) ឃាំងជាប់នៅទិសខាងលិចនិងខាងកើត(សមុទ្រចិន)។ក្នុងសតវត្សទី២នៃគ្រិស្តសករាជ ជនជាតិចាមបានរៀបចំទឹកដីនេះអោយ ក្លាយទៅជានគរមួយមានឈ្មោះនគរចាម្ប៉ាដែលអ្នកដំណើរចិនដាក់ឈ្មោះថាលីនយី។ ជាដំបូងក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្លួន នគរ ចាម្ប៉ាបានទទួលឥទ្ធិពលអំពីឥណ្ឌាហើយគោរពបូជាព្រហ្មញ្ញសាសនា។ ព្រះមហាក្សត្រចាមទាំងប៉ុន្មានតែងតែប្រកាសតាំងខ្លួន ចុះមកពីព្រះសិវ ឬ ព្រះឥសូរ។<sup><a href="http://netstudy.orgfree.com/index.php/2012-07-31-14-47-23#cite_note-19" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;"><span style="color: black;"></span></a></sup></span></div>
<h5 style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 1.1em; line-height: 25.1875px; margin-bottom: 10px; margin-top: 25px;">
<em><strong><span class="mw-headline" style="color: red;"> ២. បុព្វហេតុសង្គ្រាមខ្មែរនិងចាម្ប៉ា</span></strong></em></h5>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;">ដោយទឹកដីរបស់ខ្លួនត្រូវចង្អៀតតូច ដោយប្រជាជនចេះតែកើនឡើងចំនួន ហើយម្យ៉ាងទៀតដោយសារនៅទិសខាងលិច មាន ជញ្ជាំងភ្នំអណ្ណាមយ៉ាងខ្ពស់ស្កឹមស្កៃមិនអាចឆ្លងកាត់បាន នគរចាម្ប៉ាគ្មានមធ្យោបាយអ្វីក្រៅអំពីវាតទឹកដីចុះទៅក្រោម ឬឡើង ទៅលើឡើយ ។ ពីសតវត្សទី៣ទៅទី៤នៃគ្រិស្តសករាជ បានពង្រឹងកម្លាំងទាំងអស់វាយលុកប្រហារដណ្ដើមយកខេត្តចិនតុងកឹង។ តែសង្គ្រាមនេះហាក់ដូចជាមិនបាននាំមកនូវជោគជ័យដល់នគរចាម្ប៉ាទេ។ ជនជាតិយួនបានវាយតបវិញ ធ្វើអោយចាមទប់មិន បាន ហើយដកឃ្លារើរាជធានីឥន្ទ្របុរចុះមកតាំងទីនៅឯប៉ាន់ដុរ៉ាង () ។ បន្ទាប់មក រាជធានីចាមត្រូវលើកមកនៅ</span><span style="color: black;">កាវធារ៉ា ()</span> <span style="color: black;">។ មិនតែប៉ុណ្ណោះជាច្រើនលើកច្រើនគ្រា នគរចាម្ប៉ាត្រូវពួកជ្វាចោរសមុទ្រលើកទ័ពតាមទូកសំពៅចូលមកលុកលុយ វាយប្រហារ កាប់សម្លាប់ ធ្វើបាបលួចប្លន់ ដុតបំផ្លិចបំផ្លាញជារឿយៗ ពីគ្រិស្តសករាជ៧៦៥ទៅ៧៨៧ ។ កងទ័ពចិនដែលត្រួតត្រានៅ តុងកឹង ក៏ធ្លាប់បានវាយកម្ទេចចាម្ប៉ាដាក់ជាចំណុះដែរ ។ បន្ទាប់មកក្នុងគ.ស.១០៤៥ កងទ័ពយួនបានយកជ័យជម្នះលើកងទ័ពចាម ដណ្ដើមយកបានព្រះរាជធានីឥន្ទ្របុរ ហើយលួចប្លន់យកអស់ភោគផងទ្រព្យសម្បត្តិធនធានរបស់ចាម ។ ក្នុងគ.ស.១០៦១ ទឹកដី ខេត្តបីរបស់ចាមត្រូវយួនកាត់យកមកបញ្ចូលធ្វើជាទឹកដីយួន។ គឺក្នុងស្ថានភាពដូច្នេះហើយ ដែលនគរចាម្ប៉ាត្រូវតែរកផ្លូវរកទិស រុលបុកវាយវាតទីទឹកដីចុះមកក្រោម ឬ មកខាងត្បូងសំដៅប្រទេសកម្ពូជា។ ដំបូង ការចុះតម្រង់ចូលមកក្នុងទឹកដីខ្មែរគ្មានលក្ខណៈ ជាការវាយប្រហារឬជាសង្គ្រាមទេ ។ គឺជាក្រុមចោរតូចតាចដែលនាំគ្នាមកលួចប្លន់ កាប់សម្លាប់ប្រជាពលរដ្ឋ ខ្មែរដើម្បីរករស់តែ ប៉ុណ្ណោះ។ គំនិតចង់វាតទឹកដីយកខេត្តខណ្ឌនគរខ្មែរហាក់ដូចជាមិនទាន់មានទេ។ ពួកក្រុមចោរចាមទាំងនោះជួនត្រូវព្រះមហា ក្សត្រខ្មែរវាយប្រហារដេញសម្លាប់កម្ទេចចោល ជួនត្រូវបានព្រះអង្គអនុញ្ញាតអោយរស់នៅលើទឹកដីខ្មែរដើម្បីបម្រើនយោបាយ និងផលប្រយោជន៍ខ្មែរ។ ប៉ុន្តែចូលមកដល់គ.ស.៨០៩ក្នុងរាជ្យព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ដោយមានចាមមួយអង្គឈ្មោះពោរជាមេទ័ព ធំនគរចាម្ប៉ាបានលើកពលសេនាយោធាយ៉ាងគគ្រឹកគគ្រេងចូលមកវាយប្រហារនគរខ្មែរ។ តែកងទ័ពចាមត្រូវបរាជ័យបាក់បែក រត់ខ្ចាត់ ខ្ចាយ រលាយអស់ ។ វិបត្តិរវាងខ្មែរនិងចាម ក៏ចេះតែរីកធំឡើងជាលំដាប់តាមកាលវេលា។ ក្នុងគ.ស.៩៤៥-៩៤៦ វិវាទខ្មែរ-ចាមមានកម្រិតយ៉ាងខ្ពស់ខ្លាំងក្លាយផ្ទុះជាសង្គ្រាម ។ កងទ័ពខ្មែរក្រោមការដឹកនាំរបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរ ព្រះបាទរាជេន្ទ្រវរ្ម័នបាន វាយរុញច្រានកម្ចាត់កងទ័ពចាម វាយប្រយុទ្ធចូលលុកសម្រុកដល់នគរចាម្ប៉ា ហើយដណ្ដើមយកបានព្រះរាជធានី កាវធារ៉ា។ សិលាចារឹកចាមបានសរសេរចាររៀបរាប់អំពិសង្គ្រាមនេះ ដោយបញ្ជាក់ថាកងទ័ពខ្មែរបានលួចយករូប ព្រះបដិមាករ ព្រះនាង ភគវត្តីដែលធ្វើអំពីមាស ។ សង្គ្រាមនិងអធិករណ៍រវាងនគរខ្មែរនិងចាមមានរយៈពេលជាង៧៥ឆ្នាំ ។ តែក្នុងរយៈពេលចុងក្រោយ ដែលនគរចាម្ប៉ាទទួលការវាយប្រហារកៀបសង្កត់ យ៉ាងខ្លាំងពីសំណាក់យួន ចាម្ប៉ាហាក់ដូចជាងាកមក ស្វែងរកការគាំទ្រ ពី កម្ពុជាវិញ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><span style="color: red; font-size: 12pt;"><em><strong>ជ័យវរ្ម័នទី៧ - អង្គរធំ</strong></em></span></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<em><strong><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9F%90%E1%9E%93" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ប្រាសាទបាយ័ន"><span style="color: red;"> </span></a></strong></em></div>
<table align="right" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><tbody>
<tr><td style="font-size: 13px;"><div style="line-height: 1.3em;">
<span style="color: red;"><em><strong><span style="color: blue;"><span style="color: black;"><span style="color: red;"><em><strong><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9F%90%E1%9E%93" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ប្រាសាទបាយ័ន"><span style="color: red;"><img alt="" height="170" src="http://netstudy.orgfree.com/images/Banyon_Temple__Angkor_Thom_Cambodia.jpg" style="border: 0px; outline: none;" width="228" /></span></a></strong></em></span></span></span></strong></em></span></div>
<div style="line-height: 1.3em; text-align: center;">
<span style="color: red;"><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9F%90%E1%9E%93" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ប្រាសាទបាយ័ន"><span style="color: red;"><span style="color: blue;">ប្រាសាទបាយ័ន</span></span></a></span></div>
</td></tr>
</tbody></table>
<em style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><strong><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9F%90%E1%9E%93" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ប្រាសាទបាយ័ន"></a></strong></em><span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"></span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><span style="color: red;"><em><strong><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%94%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%91%E1%9E%94%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9F%90%E1%9E%93" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ប្រាសាទបាយ័ន"><span style="color: red;"></span></a></strong></em></span>អនាគតព្រះបាទ</span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">ជ័យវរ្ម័នទី៧ (សោយរាជ្យ១១៨១-១២១៩)គឺមេទ័ពស្រាប់ដែលត្រូវជា ព្រះអង្គម្ចាស់ក្រោមអំណាចស្ដេចមុន។ បន្ទាប់ពីពួកចាមបានសញ្ជ័យយកបានអង្គរ ព្រះ អង្គបានប្រមូលកងទ័ពនិងដណ្ដើមយកមកវិញនូវរាជធានី យសោធរបុរ។ នៅឆ្នាំ១១៨១ ព្រះអង្គបានឡើងសោយរាជ្យនិងបន្តសង្គ្រាមប្រឆាំង នឹងនគរខាងកើតជិតខាងអស់រយៈ ពេល២២ឆ្នាំថែមទៀត រហូត ដល់ខ្មែរបានធ្វើចាម្ប៉ាបរាជ័យនៅឆ្នាំ១២០៣ និងបាន សញ្ជ័យទឹកដីដ៏ធំធេងរបស់ចាម្ប៉ា។</span><br />
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ឈរជាស្ដេចដ៏អស្ចារ្យចុងក្រោយបង្អស់ នៃអង្គរមិនត្រឹមតែ ដោយសារសង្គ្រាមនឹងចាមបានជោគជ័យ ប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏ដោយសារតែព្រះអង្គ គឺជាអ្នកដឹកនាំ ដែលមានចរិកលក្ខណៈមេត្តាចំពោះពួកស្ដេចស្នងរាជ្យមុនៗផ្ទាល់របស់ ព្រះអង្គ ពីព្រោះព្រះអង្គបានបង្រួប បង្រួមអាណាចក្រ និងខាងលើទាំងអស់នេះក៏ដោយសារតែគម្រោងសំណង់ទាំងនោះបានបន្ត ក្រោម រាជ្យរបស់ព្រះអង្គទៀត ។ រាជធានីថ្មីឥឡូវហៅថាអង្គរធំ (ន័យចំ: <i>ទីក្រុង រឺ បុរីធំ</i>) ត្រូវបានសាងឡើង។ នៅចំកណ្ដាល ព្រះ មហាក្សត្រ (ខ្លួនព្រះអង្គជាអ្នកកាន់ សាសនាព្រះពុទ្ធមហាយាន) បានសាងសង់ជាប្រាសាទរដ្ឋបាយ័នដែលមានប្រាង្គមានព្រះភក្ត្រ នៃពោធិសត្វអវលោកេស្វរៈ កម្ពស់មួយៗច្រើនម៉ែត្រ ដែលឆ្លាក់ចេញពីថ្ម ។ ប្រាសាទសំខាន់ថែមទៀតត្រូវបានសាងសងក្រោម ការដឹកនាំរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ គឺ តាព្រហ្ម បន្ទាយក្ដីនិងនាគព័ន្ធ ដូចគ្នានឹងអាងទឹកស្រះស្រង់។តាមបណ្ដាយ បណ្ដាញនៃផ្លូវ ដ៏ច្រើនគឺត្រូវបានក្រាល ដែលភ្ជាប់ក្រុងនីមួយៗនៃអាណាចក្រ។ សាលាសំណាក់១២១នៅតាមផ្លូវទាំងនោះត្រូវបានសាងឡើង សំរាប់ពួក ឈ្មួញ មន្ត្រីរាជការនិងអ្នកដំណើរ ។ មិនត្រឹមតែប៉ុណ្ណឹងទេ ព្រះអង្គបានកសាងមន្ទីរពេទ្យចំនួន១០២ទៀត ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><span style="font-size: 12pt;"><em><strong><span class="mw-headline" style="color: red;">ជីវ តាក្វាន់ រឺ ចូវ តាគ័ន - ការរុងរឿងចុងក្រោយ</span></strong></em></span></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;">បន្ទាប់ពីការសោយទីវង្គត់នៃព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ទៅ ព្រះរាជបុត្ររបស់ព្រះអង្គ ព្រះបាទ</span><span style="color: black;">ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី២ (សោយរាជ្យ១២១៩- ១២៤៣) បានឡើងសោយរាជ្យបន្ត ។ ដូចព្រះបិតាព្រះអង្គ ទ្រង់គឺជាពុទ្ធសាសនិក និងបានបង្ហើយប្រាសាទជាបន្តបន្ទាប់ ដែល ផ្ដើមសង់ឡើងក្រោមរាជ្យបិតារបស់ព្រះអង្គ ។ ជាអ្នកសង្គ្រាមម្នាក់ ទ្រង់មានជ័យជំនះតិចណាស់។ នៅឆ្នាំ១២២០ ក្រោមការដាក់ សំពាធពីដាយវៀតដ៏មានអំណាចកំពុងតែកើនឡើង និងសម្ព័ន្ធមិត្តចាមរបស់វៀតណាម ខ្មែរបានដកទ័ពចេញពីខេត្តមួយចំនួន មុននឹងត្រូវធ្វើសញ្ជ័យពីចាម្ប៉ា ។ នៅភាគខាងលិច ពួកថៃដែលជាអ្នកនៅក្រោមអំណាចទ្រង់បានបះបោរ បង្កើតឡើងនគរថៃ ទីមួយនៅសុខោទ័យនិងបានរុញច្រានខ្មែរឲត្រលប់មកវិញ។ នៅក្នុងរយៈពេល២០០ឆ្នាំបន្តបន្ទាប់ ពួកថៃបានក្លាយជាពួកសត្រូវ ធំៗនៃកម្ពុជា ។ ព្រះបាទឥន្ទ្រវរ្ម័នទី២ត្រូវបានស្នងរាជ្យបន្តដោយព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៨ (សោយរាជ្យ១២៤៣-១២៩៥) ។ ផ្ទុយនឹង ស្ដេចសោយរាជ្យមុនៗ ព្រះអង្គគឺជាអ្នកកាន់ព្រហ្មញ្ញសាសនានិងគឺជាអ្នកប្រឆាំងរុកគួនដល់ពុទ្ធសាសនា។ ព្រះអង្គបានបំផ្លិច បំផ្លាញរូបបដិមាព្រះពុទ្ធនៅក្នុងអាណាចក្រជាច្រើន (អ្នកបុរាណវិទ្យាបានប៉ាន់ប្រមាណចំនួនជាង១០,០០០ដែលក្នុងនោះមាន ស្លាកស្នាមតិចតួចដែលនៅសេសសល់) ហើយបានប្រែប្រាសាទពុទ្ធសាសនាទៅជាព្រហ្មញ្ញសាសនា។ ពីខាងក្រៅ អាណាចក្រ រងការគំរាមកំហែងនៅឆ្នាំ១២៨៣ដោយពួកម៉ុងហ្គោលក្រោមការដឹកនាំរបស់មេទ័ពសាហ្កាទូ(Sagatu)ម្នាក់នៃគូប៊ីឡៃខាន់ដែល ជួនកាលត្រូវគេស្គាល់ថាជា សុហ្កេទូ (Sogetu) រឺ សូឌុ (Sodu) ហើយនិងគឺជាចៅហ្វាយខេត្តគ័ងចូវ ប្រទេសចិន។<sup><a href="http://netstudy.orgfree.com/index.php/2012-07-31-14-47-23#cite_note-coedes127-21" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;"><span style="color: black;"></span></a></sup>វាគឺទលសេនាតូច ចេញពីយុទ្ធនាការដ៏ធំប្រឆាំងទល់នឹងចាម្ប៉ានិងដាយវៀត។ ព្រះមហាក្សត្របានចៀសវាងសង្គ្រាមជាមួយសត្រូវដ៏មានឥទ្ធិពល របស់ព្រះអង្គ ដែលនៅពេលនេះបានគ្រប់គ្រងប្រទេសចិនទាំងមូល ដោយថ្វាយសួយសាអាករជាប្រចាំឆ្នាំទៅ កាន់ព្រះ ចៅ គូប៊ី ឡៃខាន់ ។<sup><a href="http://netstudy.orgfree.com/index.php/2012-07-31-14-47-23#cite_note-coedes127-21" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;"><span style="color: black;"></span></a></sup>ការគ្រប់គ្រងរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៨បានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ១២៩៥ដែលនៅពេលនោះ ព្រះអង្គទម្លាក់ដោយ ព្រះរាជ សណិសារទ្រង់ ព្រះបាទស្រីន្ទ្រវរ្ម័ន (ឥន្ទ្រវរ្ម័នទី៣) (សោយរាជ្យ១២៩៥-១៣០៩)។ ព្រះមហាក្សត្រថ្មីគឺជាអ្នកកាន់ពុទ្ធ សាសនាថេរ វាទ ជាការបង្រៀនពុទ្ធសាសនាដែលបានមកដល់អាស៊ីអាគ្នេយ៍មកពីស្រីលង្កា និងបានផ្សព្វផ្សាយជាបន្តបន្ទាប់ទូទាំង ភាគច្រើន នៃតំបន់ ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> នៅខែសីហា១២៩៦ ទូតចិន ជីវ តាក្វាន់បានមកដល់អង្គរ និងបានស្នាក់នៅក្នុងវាំងនៃស្ដេចស្រីន្ទ្រវរ្ម័នរហូតដល់ខែ កក្កដា ១២៩៧។ លោកក៏មិនមែនជាអ្នកទីមួយហើយក៏មិនមែនជាអ្នកតំណាងចិនចុងក្រោយមកទស្សនកិច្ចកម្ពុជាដែរ។យ៉ាងណាមិញ សំណាក់នៅរបស់គាត់គឺគួរឲកត់សំគាល់ពីព្រោះតែ ជីវ តាក្វាន់ ក្រោយមកទៀតបានសរសេររបាយការណ៍លំអិត ទៅលើជីវភាព នៅអង្គរ ។ គំនូរពិពណ៌នារូបភាពរបស់លោកគឺមួយក្នុងចំណោមប្រភពដ៏សំខាន់ៗបំផុត នៅសម័យសព្វថ្ងៃនេះដើម្បីស្វែងយល់ អំពីប្រវត្តិសាស្ត្រអង្គរ ។ តាមរយៈការពិពណ៌នាអំពីមហាប្រាសាទមួយចំនួន (បាយ័ន បាពួន អង្គរវត្ត សម្រាប់ក្នុងនោះដែរយើង សូមថ្លែង អំណរគុណដល់លោកចំពោះដំណឹងដែរថាប្រាង្គនៃបាយ័នក្នុងពេលនោះបានស្រោបដោយមាស ) អត្ថបទនេះក៏ផ្ដល់ នូវពត៌មានដ៏មានតម្លៃផងដែរលើជីវភាពប្រចាំថ្ងៃនិងទម្លាប់នៃពួកអ្នកស្រុកអង្គរ ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><span style="color: red; font-size: 12pt;"><em><strong>ការធ្លាក់ចុះនិងចុងបញ្ចប់អង្គរ</strong></em></span></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<table style="color: #0852ff; float: right; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; height: 448px; line-height: 25.1875px; width: 193px;"><tbody>
<tr><td style="font-size: 13px;"><div style="line-height: 1.3em;">
<img alt="" src="http://netstudy.orgfree.com/images/map.png" style="border: 0px; outline: none;" /></div>
<div style="line-height: 1.3em; text-align: center;">
រ.១៣០០គ.ស. ដែលបង្ហាញ អាណាចក្រខ្មែរ ជាព៌ណក្រហមនគរល្វោជាព៌ណខៀវខ្ចី អាណា ចក្រសុខោទ័យ ជាព៌ណទឹកក្រូច ចាម្ប៉ាជាព៌ណលឿង ដាយវៀត ជាព៌ណខៀវ និងនគរ ស្រែមួយ លានជាព៌ណស្វាយ </div>
</td></tr>
</tbody></table>
<span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> <span style="color: black;"> មានកំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្របន្តិចបន្តួចពីសម័យបន្តបន្ទាប់ពីរជ្ជកាលព្រះបាទស្រីន្ទ្រវរ្ម័ន។សិលា ចារឹកដែលគេស្គាល់ចុងក្រោយលើស្ដម្ភមួយគឺមកពីឆ្នាំ១៣២៧។គ្មានប្រាសាទធំៗ បន្ថែមទៀតត្រូវ បានកសាងឡើងទេ។ ពួកអ្នកប្រវត្តិវិទូសង្ស័យ លើជំនាប់ជាមួយការកាន់</span></span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">ពុទ្ធសាសនាថេរវាទរបស់ ព្រះរាជា៖ដូច្នេះ ពួកព្រះរាជាទាំងនោះលែងចាត់ថាជា<b>ទេវរាជ</b>ទៀតហើយ ហើយនិងគ្មានតម្រូវការ សង់ប្រាសាទធំសំរាប់ព្រះរាជាទេ រឺក៏សំរាប់ទេវមួយណាក្រោមការអភិរក្ស របស់ពួកទ្រង់ដើម្បី ឲ្យ ទេវទាំងនោះឈរតំណាង ។ ការដកចេញពីគំនិតនៃទេវរាជប្រហែលជា ក៏បាននាំទៅដល់ការបាត់ បង់អំណាចអាជ្ញាររបស់ព្រះរាជានិងក៏ដោយហេតុថាកង្វះពលករ ។ គ្រឿងឧបករណ៍គ្រប់គ្រងទឹក ក៏បានធ្លាក់ឱនថយ មានន័យថាទិន្នផលត្រូវបានធ្លាក់ចុះដោយទឹកជំនន់ រឺ គ្រោះរាំងស្ងួត។ កាលពី មុនទិន្នផលបីដងក្នុងមួយឆ្នាំគឺជាលទ្ធផល— ការរួមចំណែកដ៏សំខាន់លើភាព រុងរឿងនិងឥទ្ធិពល របស់កម្ពុជា - ផលស្រូវធ្លាក់ចុះបានបន្ថែមធ្វើឲអាណាចក្រនេះចុះអន់ថយទៅៗ។</span><br />
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> អ្នកជិតខាងភាគខាងលិចរបស់អាណាចក្រនេះ គឺនគរថៃដំបូងសុខោទ័យ ក្រោយមកវាយរុញ ច្រានអនុត្តរភាពរបស់អង្គរ អាណាចក្រនេះក៏ត្រូវបានសញ្ជ័យដោយនគរថៃមួយទៀតដែរ នៅ ភាគក្រោមអាងទន្លេចៅពញា គឺអយុធ្យានៅឆ្នាំ១៣៥០ ។ ចាប់តាំងពីសតវត្សទី១៤មក អយុធ្យា បានក្លាយជាសត្រូវនៃអង្គរ ។ តាមរយៈរឿងរ៉ាវរបស់អង្គរ អយុធ្យាបានចាប់ផ្ដើមការវាយ លុក ជាច្រើនលើក។ ជាចុងក្រោយត្រូវគេនិយាយថា អង្គរត្រូវបានដាក់ជាចំណុះ។ កងទ័ពសៀម បាន ដកថយទៅវិញបន្សល់ទុកនូវអង្គរគ្រប់គ្រងដោយពួកអភិជនក្នុងស្រុកដែលមានស្វាមីភ័ក្តទៅនឹង អយុធ្យា។ រឿងនៃអង្គរបានបានសាបរលាបពីព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រចាប់តាំងពីពេលនោះ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> មានភស្តុតាងថា</span><span style="color: blue;"><b>មរណៈខ្មៅងងឹត</b></span><span style="color: black;"> មានផលប៉ះទង្គិចមួយលើស្ថានភាពដែលបានរៀបរាប់ខាង លើជាជម្ងឺបេស្ត៍លើកដំបូងបានលេចឡើងនៅប្រទេសចិននៅប្រហែលឆ្នាំ១៣៣០ និងឈានទៅ ដល់អឺរ៉ុបនៅក្បែរឆ្នាំ១៣៤៥ ។ កំពង់ផែសមុទ្រភាគច្រើននៅតាមបណ្ដោយខ្សែដំណើរពីចិនទៅ អឺរ៉ុបបានដួលរលំដោយការប៉ះទង្គិចនៃជំងឺនេះ ដែលក្នុងមាន ការប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរមួយលើជីវ ភាព នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងមូល ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<table style="color: #0852ff; float: right; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><tbody>
<tr><td style="font-size: 13px;"><div style="line-height: 1.3em;">
<span style="color: black;"><img alt="" src="http://netstudy.orgfree.com/images/bontaykdey.jpg" style="border: 0px; outline: none;" /></span></div>
<div style="line-height: 1.3em; text-align: center;">
<span style="color: blue;">ថ្មធ្លាក់រលំនៅ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%94%E1%9E%93%E1%9F%92%E1%9E%91%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%8A%E1%9E%B8&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="បន្ទាយក្ដី (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: blue;">បន្ទាយក្ដី</span></a></span></div>
</td></tr>
</tbody></table>
<span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"> មជ្ឈមណ្ឌលថ្មីនៃនគរខ្មែរគឺនៅឯនិរតី នៅឧត្តុង្គនៅក្នុងតំបន់មួយនៅក្បែរភ្នំពេញ</span><span style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;"><span style="color: black;">សព្វថ្ងៃនេះ។ យ៉ាងណាក៏ដោយ មានការបង្ហាញថាអង្គរមិនត្រូវបានគេបោះបង់ចោលទាំងស្រុងទេ ។ វង្សមួយ នៃពួកស្ដេចខ្មែរប្រហែលនៅសេសសល់នៅទីនោះ រីឯវង្សទី២បានផ្លាស់ទៅភ្នំពេញដើម្បីបង្កើត នគរមួយដូចគ្នា ។</span> <span style="color: black;">ការធ្លាក់អង្គរចុងក្រោយប្រហែលជាក្រោយមកដោយសារបន្ទេរនៃសេដ្ឋកិច្ច - ហើយនិងជាមួយនឹងភាពសំខាន់នៃនយោបាយ ពេលនោះភ្នំពេញបាន ប្រែក្លាយជាមជ្ឈមណ្ឌល ពាណិជ្ជកម្មដ៏សំខាន់មួយនៅតាមដងទន្លេ</span></span><span style="font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">មេគង្គ។គម្រោងសំណង់ថ្លៃៗនិងជម្លោះដណ្ដើមអំណាច រវាងព្រះញាតិវង្ស បានបោះត្រាទីបញ្ចប់នៃអាណាចក្រខ្មែរ ។</span><br />
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
</div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> កាធ្លាក់ចុះនៃនិវេសនវិទ្យានិងការខូចខាតហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ គឺជាជម្រើសថ្មីមួយឆ្លើយតបទៅនឹងទីបញ្ចប់នៃអាណាចក្រខ្មែរ។ គម្រោងអង្គរដ៏ធំៗមានជំនឿថាខ្មែរមានប្រព័ន្ធស្តុកទឹក និងប្រឡាយយ៉ាងល្អិតល្អន់ប្រើប្រាស់សម្រាប់ពាណិជ្ជកម្ម ការធ្វើដំណើរ និងការបញ្ចូលទឹក។ ប្រឡាយគឺត្រូវបានប្រើសម្រាប់ការដាំដុះស្រូវ។ តាមរយៈអត្រាប្រជាជនបានកើនឡើងមានកំលាំងទាក់ទាញ នៅតាមប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រ។ ការធ្លាក់ចុះទាំងប៉ុន្មានរួមមានកង្វះទឹកនិងទឹកជំនន់។ ដើម្បីសម្របតាមកំណើនប្រជាជនកំពុង តែ កើនឡើង ព្រៃឈើត្រូវបានកាប់ពីភ្នំគូលែន និងជម្រះសម្រាប់បង្កើនវាលស្រែដ៏ច្រើនបន្ថែមទៀត។ នឹងហើយដែលបានបង្កើត ចម្រុះទឹកភ្លៀងនាំមកនូវអវសាននៃប្រព័ន្ធប្រឡាយ។ ការបំផ្លាញណាមួយទៅដល់ប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រអាចនឹងបន្សល់ទុកចំនួនដ៏ ធំធេងនៃផលវិបាក។ ទោះក្នុងព្រឹត្តិការណ៍ណាមួយមានភស្តុតាងចំពោះសម័យកាលក្រោយៗមកទៀតក្នុងការប្រើប្រាស់អង្គរ។ ក្រោមរបបនៃព្រះបាទ</span><span style="color: black;">បរមរាជាទី១(សោយរាជ្យ១៥៦៦-១៥៧៦)ដែលបានបន្តជាបណ្ដោះអាសន្នក្នុងការរុញច្រានពួកសៀមចេញ ព្រះរាជវាំងក៏ត្រូវបានរើត្រលប់ទៅអង្គរវិញមួយរយៈកាលខ្លី ។ ចាប់ពីសតវត្សទី១៧មានសិលាចារឹកខ្លះដែរផ្ដល់ភស្តុតាងចំពោះការ តាំងទីលំនៅរបស់ជប៉ុន នៅក្បែរសិលាចារឹកទាំងនោះជាភាសាខ្មែរដែលនៅសេសសល់។ រឿងនិទានដ៏ល្បីបំផុតនៃ យូកុនដាភ្វូ កាហ៊្សូភ្វូសាក ដែលជាអ្នកបានចូលរួមបុណ្យចូលឆ្នាំខ្មែរនៅទីនោះនៅឆ្នាំ១៦៣២។</span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-78588178582468953582013-09-02T10:04:00.002-07:002013-09-02T10:04:50.653-07:00សម័យ នគចេនឡា (៥៥០ – ៨០២)<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; text-indent: 5.25pt;">
<span style="color: black;"> <img height="226" src="http://netstudy.orgfree.com/images/images.jpg" style="border: 1px solid rgb(0, 0, 0); float: right; outline: none;" width="304" /></span><span style="color: black;"></span><span style="color: black;">ចេនឡា គឺជាឈ្មោះអាណាចក្រមួយដែលកើតឡើង ក្រោយពី </span><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%80%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%87%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%A2%E1%9E%B6%E1%9E%8E%E1%9E%B6%E1%9E%85%E1%9E%80%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%97%E1%9F%92%E1%9E%93%E1%9F%86" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="កម្ពុជាសម័យអាណាចក្រភ្នំ"><span style="color: red;">អាណាចក្រភ្នំ</span></a><span style="color: black;">បានដួលរលំ។ ក្រោយមកចេនឡា ក៏ត្រូវបានបែង ចែកជាពីរ គឺ</span><span style="color: red;">ចេនឡាខាងជើង</span><span style="color: black;">ជាចេនឡាដីគោក និង</span><span style="color: red;">ចេនឡាខាងត្បូង</span><span style="color: black;">ជាចេនឡាទឹកលិច។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><span style="color: red;"> ចេនឡា</span></b><span style="color: black;">(រឺ Zh</span><span style="color: black;">ē</span><span style="color: black;">nlà </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">真蠟</span><span style="color: black;">)(វ៉េដ-ហ្កាយល៍: Ch</span><span style="color: black;">ē</span><span style="color: black;">n-là)គឺការដាក់ឈ្មោះ ជាភាសាចិន ចំពោះកម្ពុជាបន្ទាប់ការធ្លាក់ចុះនៃហ៊្វូណន (</span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">扶南</span><span style="color: black;">) ដែលគេស្គាល់ថាចឹង ឡាបជា ភាសាវៀតណាម(ដែលមាននៅក្នុងការបញ្ចេញសំលេងចិន-វៀតណាម)។ឈ្មោះ នេះនៅតែឃើញប្រើនៅក្នុងសតវត្សទី១៣ដោយបេសកជនចិន</span><span style="color: red;">ជីវ តាក្វាន់</span><span style="color: black;">(</span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">周達觀</span><span style="color: black;">) អ្នកនិពន្ធ<i>ចេនឡា ផ្វុងធូជី</i> (លក្ខណៈនិងទំនៀមទម្លាប់នៃកម្ពុជា)(</span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">真蠟風土記</span><span style="color: black;">)។ ពួក អ្នកប្រាជ្ញសម័យទំនើបខ្លះបានប្រើ ឈ្មោះ នេះសម្រាប់តែរដ្ឋខ្មែរខ្លះកំឡុងពី ចុង សតវត្ស ទី៦ដល់ដើម សតវត្សទី៩។ </span></div>
<a name='more'></a>ផ្ដើមដំបូងក៏បានហៅដូច្នេះថា<i>ពួកមេកន្ទ្រាញ ដងរែក</i>អាណាខេត្តមេកន្ទ្រាញតូចៗ នៅភាគខាងជើងនិងខាងត្បូងនៃជួរភ្នំដងរែកដែលគេមិនសូវស្គាល់។ ពួកព្រះអង្គម្ចាស់ ដែលគេ បាន ស្គាល់ ទីមួយត្រូវបានគេ វែកញែក នៅក្នុងសិលាចារឹកដើមដំបូងៗ។ សិលា ចារឹកសំស្ក្រឹត<span style="color: black;"> (ដែលមិនបានចុះកាលបរិច្ឆេទ) នៅវាលកន្ទេល ខេត្តស្ទឹងត្រែង (K.៣៥៩)មានឈ្មោះ ក្សត្រមួយអង្គព្រះនាម</span> <span style="color: red;">វីរវរ្ម័ន</span><span style="color: red;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9C%E1%9E%B8%E1%9E%9A%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="វីរវរ្ម័ន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;"> </span></a></span><span style="color: black;">ជាបិតានៃព្រះនាងមួយអង្គដែលព្រះនាងព្រះនាមមិនត្រូវបានវែកញែកទេ ដែលបានរៀបអភិសេកជាមួយនឹងព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ នាម</span> <span style="color: red;">សោមាសរ្ម័ន</span> <span style="color: black;">(Somaśarman) និងជាព្រះភគិនីនៃព្រះបាទ</span><span style="color: red;">ភវវរ្ម័ន</span><span style="color: black;">ប្រាកដ មែន។ តាមរយៈសិលាចារឹកមួយមកពីចន្ទនគរ (</span><span style="color: black;">Č</span><span style="color: black;">ăn Năk’ôn)នៅបាសាក់/ឡាវ (K.៣៦៣)ព្រះបាទវីរវរ្ម័នក៏ជាបិតាព្រះអង្គម្ចាស់</span><span style="color: red;">ចិត្រសេន</span><span style="color: black;">ដែរ ដែលជាព្រះកនិដ្ឋភាតានៃព្រះបាទភវវរ្ម័ន។ មែនហើយព្រះអង្គម្ចាស់ទាំងពីរអង្គមានព្រះមាតាតែមួយតែបិតាផ្សេង គ្នាដែលត្រូវបានបញ្ជាក់អះអាងដោយសិលាចារឹកស្រីទេព</span><span style="color: black;"> K.៩៧៨(ប្រទេសថៃសម័យបច្ចុប្បន្ន៖15° 27’ N, 101° 4’ E)ដែលផ្ដល់ ពត៌មានថាព្រះបាទភវវរ្ម័នជាបុត្រនៃព្រះធិវិន្ទ្រវរ្ម័ន (Prathivīn-dravarman) និងជាព្រះនត្តានៃព្រះចក្រវរ្ទិន(Cakravartin) រីឯសិលាចា រឹកមួយទៀតមកពីផាក់មុន(Pak Mun)នៅឧប្បល/ប្រទេសថៃ (K. ៤៩៦)ឲ្យយើងដឹងថានាមនៃបិតាព្រះបាទវីរវរ្ម័នមានព្រះនាម ថា</span><span style="color: red;">សារ្វភឧមា</span> <span style="color: black;">(Sārvabhauma)។</span><br />
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;">សិលាចារឹកទាំងនេះសំដៅលើទឹកដីដ៏ធំមួយដែលគ្រប់គ្រងដោយស្ដេចអស់ទាំងនេះ។ ត្រូវបានកត់ត្រានៅក្នុងសិលាចារឹក</span><span style="color: black;">K.១៥១ ពីរបងរមាស (Robaṅ Romãs) នៅឦសានបុរ (រមណីយដ្ឋានបុរាណវត្ថុសំបូរព្រៃគុហ៍)ដែលប្រាកដជានរសិម្ហគុប្ត(Narasiṃhagupta) ដែលគឺជាបរិវារ (សមានតន្រ្ប ឬ <i>samāntanṛpa</i>) នៃអ្នកស្នងរាជ្យបន្តព្រះបាទ</span><span style="color: red;">ភវវរ្ម័នទី១</span> <span style="color: black;">គឺព្រះបាទមហេន្ទ្រវរ្ម័ន</span><span style="color: black;"> (ព្រះនាមសំរាប់រាជ្យ នៃព្រះអង្គម្ចាស់ចិត្រសេន) និងព្រះបាទឦសានវរ្ម័នបានបានកសាងឡើងនៅថ្ងៃ១៣មេសា ឆ្នាំ៥៩៨ កំឡុងរជ្ជកាលព្រះបាទភវវរ្ម័ន នូវរូបបដិមាតំណាងនៃកល្បវាសុទេវ (Kalpavāsudeva) (ព្រះវិស្ណុ)។ មានការស្របគ្នាជាច្រើន ជាមួយនឹង អត្ថបទចិនបុរាណដ៏ចាស់ បំផុតដែលបានវែកញែកអំពីចេនឡារឺZh</span><span style="color: black;">ē</span><span style="color: black;">nlà <i>សួយស្ឈូ</i> រឺSuí shū (កំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្ររាជវង្សសួយ)(</span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">隋書</span><span style="color: black;">)បានចងក្រងដោយ</span> <span style="color: red;">វ៉ី ចឹង</span><span style="color: black;">រឺ </span><span style="color: black;">Wèi Zh</span><span style="color: black;">ē</span><span style="color: black;">ng (</span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">魏徵</span><span style="color: black;">) (៥៨០-៦៤៣)នៅឆ្នាំ៦៣៦គ.ស. ដែលក្នុងនោះផ្ដល់ពត៌មានថានៅផ្ដើមនៃ សតវត្សទី៧ ចេនឡាត្រូវ បាន គ្រប់គ្រងដោយ ជឺទួស៊ីណា រឺ Zhìdu</span><span style="color: black;">ō</span><span style="color: black;">sīnà (ចិត្រសេន) (</span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">質多斯那</span><span style="color: black;">)និង អ៊ីស្ឆិនណាសៀនតាយ រឺ Yīsh</span><span style="color: black;">ē</span><span style="color: black;">nàxiāndài(ឦសានវរ្ម័ន)(</span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">伊奢那先 代</span><span style="color: black;">)។ រាជធានីក្រោយមកទៀតគឺឦសានបុរThe capital of the latter was Īśānapura,ពេលនោះអ្នកស្នងរាជ្យមុនព្រះអង្គភវវរ្ម័នទី១នៅ គង់នៅភវបុរ ជាកន្លែងមួយដែលទំនងជាតាំងនៅក្នុងបរិវេណទីរួមស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់នាសម័យទំនើបនេះ (13°33’ N, 105°57’E)។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><i><span style="color: red;">បញ្ហាឈ្មោះចេនឡា</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;">ចំពោះឈ្មោះចេនឡានេះអ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវបានបញ្ចេញទស្សនៈផ្សេងៗដូចតទៅ៖</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: blue;">១</span>.<span style="color: black;">សម្មតិកម្មលោកផូលផេលាត(</span><span style="color: black;">Paul Pelliot) លោកយល់ថាពាក្យចេនឡានេះមកពីពាក្យ <i>ចិន</i> និង</span><i><span style="color: blue;">រាប</span></i><span style="color: blue;"> ចិន+រាប</span><span style="color: blue;"> > ចិនឡា</span><span style="color: black;">គេបាន ពន្យល់ថាជារដ្ឋនេះធ្លាប់មានជម្លោះនឹងចិនហើយទទួលជោគជ័យក៏បានឲឈ្មោះទីនោះថាចិនរាប ដល់ពេលចិនថាត្រាប់តាមបាន ក្លាយជាចេនឡាទៅ ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span style="color: blue;">២</span>.ទស្សនៈលោក</span><span style="color: red;"> កេង វ៉ាន់សាក់</span> <span style="color: black;">លោកយល់ថាក្លាយមកពីពាក្យ ថា <i>ចិន</i> និង <i>លា</i> ដូច្នេះគេបាន </span><b><span style="color: blue;">ចិន</span></b><span style="color: blue;"> + <b>លា</b> ><b>ចិនឡា</b></span><span style="color: black;"> លោកបាន</span><span style="color: black;">ពន្យល់ថាចិនមិនអាចត្រួតត្រាកន្លែងនោះបានក៏ដកថយទៅវិញរឺ <i>លា</i> ទើបមានឈ្មោះថា<i>ចិនលា</i>ៗ ដូច្នេះ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span style="color: blue;">៣</span>.ទស្សនៈលោក</span><span style="background-attachment: scroll; background-color: white; background-image: none; background-position: 0% 0%; background-repeat: repeat repeat; color: red;"> លី ធាមតេង </span><span style="color: black;">យោងទៅកំណត់ហេតុរបស់</span><span style="color: red;">ជីវ តាក្វាន់ </span><span style="color: black;">ចេនឡាគឺពួកចិនបានដាក់ ឈ្មោះឲ្យប្រទេសមួយដែល មានព្រៃក្រាស់ ដែលស្ថិតនៅភាគខាងលើហ៊្វូណន ដោយសារតែស្រុកនោះមានក្រមួនជាច្រើន ទើបឈ្មួញចិនឧស្សាហ៍ទៅទិញ ក្រមួននៅទីនោះទើបមានឈ្មោះថាចេនឡា គឺថា</span> <b><span style="color: red;">ចេន រឺ ចេង</span></b> <span style="color: black;">ប្រែថា សុទ្ធ ឯ </span><b><span style="color: red;">ឡា រឺ ឡាក់</span></b> <span style="color: black;">ប្រែថា ក្រមួន រឺ ឃ្មុំ រឺ ទៀន</span> <span style="color: black;">(ភាសាចិន គេដាក់គុណនាមមុននាម)មានន័យថា <i>ស្រុក ក្រមួនសុទ្ធ</i> ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span style="color: blue;">៤</span>.ទស្សនៈលោក</span><span style="color: red;">ឆត្រាប្រេមឬឌី</span><span style="color: black;">លោកថាប្រទេសខ្មែរកាលពីសម័យបុរាណផ្នែកខាងលើហៅថា </span><i><span style="color: red;">ជាន់លើ</span></i><span style="color: black;"> ឯផ្នែកខាងក្រោមហៅ ថា</span><i><span style="color: red;">ក្រោមពូជ</span></i><span style="color: black;"> ។ ពាក្យជាន់លើចិនហៅមិនច្បាស់ក៏ក្លាយជាចេនឡា </span><b><span style="color: blue;">ជាន់លើ</span></b><b><span style="color: blue;"> > ចេនឡា</span></b><span style="color: black;"> ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;"><span style="color: blue;">៥</span>.ទស្សនៈលោក</span> <span style="color: red;">ពៅ ឈិន</span><span style="color: black;">តាមសៀវភៅអរិយធ៌មខ្មែរ-មនទំព័រ៣២-៣៣ លោកសរសេរថា</span><span style="font-size: 12pt;"><span style="color: black;"></span><span style="color: black;">'<b>....</b>ហើយពុំទាន់</span></span><span style="color: black;">មានស្ដេចទេគឺ មានកុលសម្ព័ន្ធពីរគឺមន១និងខម១ប៉ុណ្ណោះឯង'។ ថាកុលសម្ព័ន្ធមននៅតាមដងទន្លេមេណាមស្រុកសៀមរហូតដល់ភាគខាងត្បូង ភូមា ឯកុលសម្ព័ន្ធខមនៅចាប់ពីស្រុកបាភ្នំ-លពបុរី-ស្រីអយុធ្យា និងនៅលើដីកោះគោកធ្លកតាមជួរភ្នំដងរែករហូតទៅដល់ស្រុក ចិនទើបបានជាមានពាក្យថាចិនឡា។ មួយទៀតថាដោយហេតុតែដីកោះទាំងនោះមានមាសច្រើន ទើបបានជាមានពាក្យថា </span><b><span style="color: red;">សុវណ្ណភូមិ</span></b><span style="color: black;">នោះឯង។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;">៦.ទស្សនៈលោក</span> <span style="color: red;">អ៊ែម ហ្គុស្ឆ</span><span style="color: black;"> យល់ថាចេនឡាមកពីពាក្យថា ចន្ទ្របូរា (</span><span style="color: black;">Chamtrapura) គាត់ថាប្រហែលពាក្យនេះជាសព្វនាមផ្សេង ទៀតរបស់ក្រុងវៀងចន្ទ (Vientiane)។ លោកពន្យល់ថាមាននាមសព្ទជាច្រើនបានដាក់ឈ្មោះឲរដ្ឋប៉ែកខាងជើង ជាភាសាសំស្ក្រឹត<i>បូរា</i>(Pura) ដូចជា ឥស្សនាបូរា (Icanapura = សម្បូណ៍ព្រៃគុហ៍ = Sambor Prey Kup) គិម៉ាបូរា (Bhimapura = ភិម៉ៃ = Phimai)។ ទំរាំ មានអំនះអំនាងមកប្ដូរវិញ ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"> <b><i><span style="color: red;"> ចេនឡាដីគោក</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: red;"> <b>ចេនឡាដីគោក</b></span><span style="color: black;">បង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ៧០៦-៨០២គ.ស.ដែលកើតឡើងបន្ទាប់ពីការបែងចែកចេនឡាទៅជាពីរមួយគឺ</span><span style="color: blue;">ចេនឡាទឹក លិច</span>និង<span style="color: black;">មួយទៀតហៅថា</span><span style="color: blue;">ចេនឡាដីគោក </span><span style="color: black;">នេះឯង។ មូលហេតុមកពីកំសោយអំនាចកណ្ដាលព្រោះព្រះបាទ</span><span style="color: blue;">ជ័យវរ្ម័នទី១</span><span style="color: black;">គ្មានព្រះ រាជបុត្រស្នងរាជ្យទើបព្រះអង្គ ប្រគល់រាជ សម្បត្តិឲ្យព្រះនាង</span><span style="color: blue;">ជយទេវី</span><span style="color: black;">ជាបុត្រី ដោយសារព្រះនាងជាស្ត្រីនេះហើយដែលធ្វើឲ្យ ប្រទេសបែកជាពីរ។ ចេនឡាដីគោកត្រូវចិន ហៅថា លូចេនឡា រឺ </span><span style="color: black;">Lùzh</span><span style="color: black;">ē</span><span style="color: black;">nlà (</span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">陸真蠟</span><span style="color: black;">)("ចេនឡាគោក" ក៏ហៅផងដែរថាវ៉ិនតាន រឺ Wèndān (</span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">文單</span><span style="color: black;">) រឺ ផលូ Pólòu (</span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">婆鏤</span><span style="color: black;">))។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ចេនឡាដីគោកមានទីតាំងនៅតំបន់សំបូរដោយភ្នំនិងជ្រលងភ្នំ បើតាមការស្រាវជ្រាវមានវិសាលភាពលាតសន្ធឹងចាប់ពីឡាវ កណ្ដាលរហូតដល់ភាគខាងត្បូងសព្វថ្ងៃនេះ ប្រហែលស្ថិតនៅម្ដុំមជ្ឈមណ្ឌលចេនឡាដើម ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><i><span style="color: red;">ប្រវត្តិសាស្ត្រចេនឡាដីគោក</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;">ប្រវត្តិចេនឡាដីគោកគេមិនសូវដឹងច្បាស់ទេ ព្រោះហាក់ដូចជានៅដាច់ស្រយាលពីការទៅមករបស់អ្នកដំណើរចិនពេក។ ទោះបី យ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏គេបានដឹងថាក្នុងសម័យនោះនយោបាយក្រៅប្រទេស ចេនឡាដីគោកបានបញ្ជូនទូតទៅប្រទេសចិននៅឆ្នាំ ៧១៧។ ម្យ៉ាងទៀត នៅឆ្នាំ៧២២ចេនឡាដីគោកបានលើកទ័ពទៅជួយមេទ័ពយួនឈ្មោះ</span><span style="color: red;">ម៉ៃ ហាក់ដេ</span> <span style="color: black;">(mai hac-de) ដែលបះបោរ ឡើងប្រឆាំងនឹងការជិះជាន់របស់ពួកចិនក្នុង<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%9C%E1%9E%84%E1%9F%92%E1%9E%9F%E1%9E%90%E1%9E%B6%E1%9E%84&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="រាជវង្សថាង (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">រាជវង្សថាង</span></a> (៦១៨-៩០៧) ។ យ៉ាងណាមិញនៅឆ្នាំ៦២១ ស្ដេច</span><span style="color: red;">កៅតុង</span><span style="color: black;">នៃរាជវង្សនេះ បានបញ្ជាឲមេទ័ពឈ្មោះ</span><span style="color: red;">ខូវ វ៉ា</span><span style="color: black;">លើកទ័ពទៅវាយយក</span> <span style="color: red;">យ៉ាវចូវ</span><span style="color: black;"> (ឈ្មោះស្រុកយួននៅសម័យនោះ) ដែលក្រោយមកទៀតគឺនៅឆ្នាំ ៦៧៩ស្ដេច កៅតុងបានផ្លាស់ឈ្មោះទៅជា</span><span style="color: red;">អាណ្ណាមដូហូតូ</span><span style="color: black;"> (ប្រទេសជាអាណាព្យាបាល) វិញ។ គឺក្នុងករណីនេះហើយដែលមេទ័ព យួនម៉ៃហាក់ដេ បានបះឡើងប្រឆាំងចិនដោយចងសម្ព័ន្ធមិត្តជាមួយចេនឡានិង</span><span style="color: red;">ចាម្ប៉ា</span> ។<span style="color: black;"> គួរគប្បីជ្រាបថានេះគឺជាលើក ទីមួយ ហើយដែលមានប្រើពាក្យអណ្ណាមក្នុង</span><span style="color: red;">ប្រវត្តិសាស្ត្រយួន</span>។<span style="color: black;"> នៅពាក់កណ្ដាលទី២នៃស.វ.ទី៨ ចេនឡាដីគោកទំនងជាត្រូវចិនហៅ</span><span style="color: black;"> ថា <b>វ៉ិនតាន</b> ថែមទៀត។ ក្នុងគ.ស.៧៥០អគ្គរាជទូតខ្មែរមួយទៀតត្រូវបានទៅដល់ស្រុកចិន ។ នៅឆ្នាំ៧៥៣មានការបញ្ជូនទូតទៅ ប្រទេសចិនក្រោម ព្រះរាជកិច្ចដឹកនាំរបស់ព្រះរាជបុត្រនៃព្រះរាជានិងគណៈប្រតិភូ២៦នាក់ បានទៅដល់គាល់ស្ដេចចិន ហើយ បានធ្វើដំណើរទៅខេត្តចិន យូណាន ជាមួយមេទ័ពចិនម្នាក់ឈ្មោះ</span> <span style="color: red;">ហូ លីត្វាង</span><span style="color: black;"> ដែលទទួលបេសកកម្មត្រូវលើកទ័ព ទៅច្បាំងវាយ កំទេចពួកយួននិងថៃ ។ នៅឆ្នាំ៧៥៤ ព្រះរាជបុត្រអង្គដដែលឬអង្គមួយផ្សេងទៀតបានលើកទ័ពទៅជួយចិន ក្នុងការវាយលុកយក តំបន់</span> <span style="color: red;">ណាន ចាវ</span><span style="color: black;">។ នៅឆ្នាំ៧៧១ រជ្ជទាយាទ</span> <span style="color: red;">ផមី</span><span style="color: black;"> រឺ </span><span style="color: black;">Pómí (</span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">婆彌</span><span style="color: black;">) បានមកដល់ក្នុងសវនការអធិរាជ ហើយនៅថ្ងៃទី១៣ធ្នូ ឆ្នាំ៧៧១ ទ្រង់ក៏បានទទួលងារថា ខាយភ្វូតុងសានស៊ី រឺ Kāif</span><span style="color: black;">ǔ</span><span style="color: black;">yítóngsānsī (</span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">開府儀同三司</span><span style="color: black;">) (អ្នកបើកសម្ភោធក្នុងបរមរាជវាំង ដោយពេញ ព្រះហឬទ័យនឹងគ្រឿងឥស្សរយសស្មើនឹងមន្ត្រីថ្នាកខ្ពស់ៗទាំងបី) និងឆ្នាំ៧៩៩មានការបញ្ជូនទូតទៅប្រទេសចិនទៀត បេសកជន ម្នាក់មកពីវ៉ិនតានមានឈ្មោះថា</span> <span style="color: red;">លីធូជី</span><span style="color: black;"> រឺ </span><span style="color: black;">Lītóují (</span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">李頭及</span><span style="color: black;">) ក៏បានទទួលគោរម្យងារចិនដែរ ។ សិលាចារឹកនៅ<a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9B%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9E%BE%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9F%92%E1%9E%9A%E1%9E%BC%E1%9E%9C&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ល្បើកស្រូវ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ល្បើកស្រូវ</span></a> ខេត្ត ក្រចេះ ក៏បានបញ្ជាក់អំពីកិច្ចការទូតនេះដែរ ។ រាជធានីចេនឡាដីគោកទំនងជាស្ថិតនៅត្រង់ម្ដុំមជ្ឈមណ្ឌលនៃចេនឡាដើម ហើយ ព្រះរាជាដែលមានមហិទ្ធិរិទ្ធិជាងគេទំនង</span> <span style="color: red;">ជយសិង្ហវរ្ម័ន</span> <span style="color: black;">ព្រោះគេបានរកឃើញសិលាចារឹកមួយផ្ទាំងរបស់ព្រះអង្គនៅម្ដុំ</span><span style="color: blue;">នគររាជ សីមា</span> <span style="color: black;">ក្នុងដីសៀមសព្វថ្ងៃ ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><i><span style="color: red;">ចេនឡាទឹកលិច</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ចេនឡាទឹកលិច បង្កើតឡើងនៅឆ្នាំ៧០៦-រ.៨០២គ.ស.ជាអតីតនៃទឹកដីខ្មែរ ដែលត្រូវបែងចែកកាលពីសម័យ ចេនឡាមួយគឺ</span><span style="color: red;">ចេនឡាដីគោក</span><span style="color: black;"> និងមួយទៀតគឺចេនឡាទឹកលិចនេះឯង។ នៅសម័យចិននិយមហៅចេនឡាទឹកលិចថា សួយចេនឡា រឺ </span><span style="color: black;">Shuīzh-</span><span style="color: black;">ē</span><span style="color: black;">nlà (</span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">水真蠟</span><span style="color: black;">) ("ចេនឡាទឹក")។ មូលហេតុនៃការបែងចែកនេះដោយសារកំសោយអំណាចកណ្ដាល ព្រោះព្រះបាទ </span><span style="color: red;">ជ័យវរ្ម័នទី១</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%87%E1%9F%90%E1%9E%99%E1%9E%9C%E1%9E%9A%E1%9F%92%E1%9E%98%E1%9F%90%E1%9E%93%E1%9E%91%E1%9E%B8%E1%9F%A1&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ជ័យវរ្ម័នទី១ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;"></span></a><span style="color: black;">គ្មាន ព្រះរាជបុត្រស្នងរាជ្យទើបព្រះអង្គប្រគល់រាជសម្បត្តិឲ្យព្រះនាង</span><span style="color: red;">ជយទេវី</span><span style="color: black;">ជាបុត្រី ដោយសារព្រះនាងជាស្ត្រីនេះ ហើយដែល ធ្វើឲ្យប្រទេសបែកជាពីរ។ ចេនឡាទឹកលិចគឺជាតំបន់សម្បូរដោយបឹងបួរ និងសមុទ្រហ៊ុមព័ទ្ធជុំវិញគ្របដណ្ដប់លើតំបន់អាងទឹក ទន្លេមេគង្គ ចាប់ពីល្បាក់ទឹកខោន រហូតដល់សមុទ្រ ។ ព្រោះតែដូច្នេះហើយទើបគេហៅថាចេនឡាទឹកដូចនេះ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><i><span style="color: red;">ប្រវត្តិសាស្ត្រ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;">គួរគប្បីបញ្ជាក់ថាចេនឡាទឹកលិចក៏មិនអាចថែរក្សាឯកភាពយូរ អង្វែងទេ: រដ្ឋនេះត្រូវបែងចែកជាក្សត្របុរីតូចៗតទៅទៀត យ៉ាងតិចណាស់ក៏មានចំនួនប្រាំហើយក្សត្របុរីដែលគេដឹងឈ្មោះពិត ប្រាកដគឺ</span><span style="color: red;">អនិន្ទិតបុរ </span><span style="color: black;">ដែលគេមិនស្គាល់ទីតាំងច្បាស់លាស់ និង </span><span style="color: red;">សម្ភុបុរ</span><span style="color: black;">គឺសំបូរនៅលើត្រើយ ខាងឆ្វេងទន្លេមេគង្គក្នុងខេត្តក្រចេះ។ នៅខាងដើមស.វ.ទី៨ព្រះអង្គម្ចាស់</span><span style="color: red;">បុស្ករាក្ស</span> <span style="color: black;">ដែលមាន ដើម កំណើតនៅអនិន្ទិតបុរបានយាងទៅសោយរាជ្យនៅសម្ភុបុរ (៧២៣) ជាទីដែលព្រះអង្គបានបន្សល់ទុកសិលាចារឹកមួយផ្ទាំង ចុះ កាលកំណត់៧១៦នៅត្រង់</span><span style="color: red;">ប្រាសាទព្រះធាតុកូនពីរ</span><span style="color: black;">។ ព្រះអង្គបានយាងទៅនេះក្នុងកិច្ចចង់បង្រួបបង្រួមចេនឡាទឹកលិច។ បន្ទាប់ មក បុត្រព្រះអង្គព្រះនាម</span><span style="color: red;">រាជេន្ទ្រវរ្ម័ន</span> <span style="color: black;">បានខំព្យាយាមបន្តគោលជំហរនេះទៀត។ តែជាការឥតប្រយោជន៍។ ពីព្រោះមិនយូ រប៉ុន្មាន ផង ចេនឡាទឹកលិចត្រូវបែងចែកជានគរតូចៗប្រាំទៀត។ ចំពោះព្រំសីមាកំណត់ទឹកដីនគរនីមួយៗ គេពុំទាន់មានឯក សារអ្វីជា ច្បាស់លាស់សំរាប់បញ្ជាក់ទេ។ ព្រះបាទបុស្ករាក្សមានជាប់ខ្សែញាតិទៅនឹងព្រះបាទ</span><span style="color: red;">ពាលាទិត្យ</span> <span style="color: black;">ដែលបានសោយរាជ្យ នៅ អនិន្ទិតបុរ ហើយដែលបានអះអាងថាព្រះអង្គជាកូនចៅរបស់ព្រះបាទ</span><span style="color: red;">កៅណ្ឌិន្យ</span> <span style="color: black;">និងព្រះនាង</span><span style="color: red;">នាគីសោមា</span> <span style="color: black;">មកដល់ ព្រះបាទ</span><span style="color: red;">ភវវរ្ម័នទី១</span> <span style="color: black;">ដែលជាចៅរបស់ព្រះបាទ</span><span style="color: red;">រុទ្រវរ្ម័ន</span><span style="color: black;">ព្រះមហាក្សត្រនគរភ្នំ។ ហើយដែលក្រោយមកទៀត ព្រះរាជាសោយរាជ្យនៅ អង្គរ ទ្រង់បានចាត់ទុកថា ជាចំណងភ្ជាប់ព្រះអង្គទាំងឡាយទៅ នឹងស្ថាបនិកនៃបឋមវង្សនៃអាណាចក្រភ្នំ។ ត្រង់នេះ យើងអាចយក ធ្វើជាអំណះអំណាងមួយសំរាប់ឆ្លើយតបចំពោះជនណា ដែលបដិសេធថា អាណាចក្រភ្នំពុំមែនជារដ្ឋខ្មែរដំបូង។ ចុះហេតុអ្វីបាន ជាអធិរាជអង្គរ ដែលបានវាយឈ្នះអាណាចក្រភ្នំបែរជាខិតខំ ភ្ជាប់ខ្សែស្រឡាយរបស់ព្រះអង្គទៅ នឹងព្រះរាជាអាណាចក្រភ្នំ ដែល ជាអ្នកចាញ់ទៅវិញ</span><span style="color: black;">? នេះមិនគឺមកតែពីមនុស្សតាំងតែពីសម័យអាណាចក្រភ្នំរហូត ដល់សម័យអង្គរមានពូជអំបូរ ជាតិសាសន៍ តែមួយទេឬ?</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ចំណែកក្រុមព្រះមហាក្សត្រ ដែលគ្រប់គ្រងរស់នៅទីក្រុង</span><span style="color: red;">សម្ភុបុរៈ</span> <span style="color: black;">ប្រកាសថា ជាប់ព្រះញាតិវង្សចុះមកពីព្រះមហាក្សត្រីយានី</span><span style="color: black;"> ព្រះនាង</span><span style="color: red;">ជ័យទេវី</span><span style="color: black;">។ ព្រះបាទពាលទិត្យទំនងជាបានកសាងក្រុង</span><span style="color: red;">ពាលាទិត្យបុរ</span><span style="color: black;">ដែលជនជាតិចិនចាត់ទុកថា ជារាជធានីពិតប្រាកដ របស់ចេនឡាទឹកលិច (ប៉ូឡូទីប៉ូ) ។ រាជទូតត្រូវបានបញ្ជូនទៅទស្សនកិច្ចចិន នៅឆ្នាំ៧៥០ទំនងជាមកពីចេនឡាទឹកលិច។ ក្នុង ពាក់កណ្ដាលទី២នៃស.វ.ទី៨នៅចេនលាទឹកលិច មានការកសាងសិលាចារឹកជាច្រើន ជាពិសេសនៅតំបន់សម្ភុបុរដែលគេបាន រកឃើញមួយចុះកាលកំណត់៧៧០</span><span style="color: black;"> (ព្រះធាតុព្រះស្រី-ត្បូងឃ្មុំ ) និងមួយទៀតចុំកាលកំណត់៧៨១ (ល្បើកស្រុត-ក្រចេះ)ទាំងនេះ សុទ្ធតែជាស្នាព្រះហស្ថរបស់ព្រះបាទ</span><span style="color: red;">ជ័យវរ្ម័នទី១ស្ទួន</span><span style="color: black;"> (ដាក់លេខទី១ស្ទួនគឺ ដើម្បីកុះអោយពិបាករុះរើលេខ ព្រះរាជាអង្គរ</span><span style="color: red;">ពិជ័យវរ្ម័នទី២</span><span style="color: black;">ដល់ទី៩)។ ក្រោពីនេះ គេបានរកឃើញសិលាចារឹកមួយផ្ទាំងទៀតចុះកាលកំណត់ ៧៩១នៅ ប្រាសាទតាគាម ក្នុង ខេត្តសៀមរាប។ គេចាត់ទុកសិលាចារឹកនេះ ថាជាសក្ខីភាពមួយចាស់ជាងគេនៃព្រះ </span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%96%E1%9E%BB%E1%9E%91%E1%9F%92%E1%9E%92%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9F%E1%9E%93%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9E%A0%E1%9E%B6%E1%9E%99%E1%9E%B6%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ពុទ្ធសាសនាមហាយាន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">ពុទ្ធសាសនាមហាយាន</span></a><span style="color: black;"> នៅស្រុកខ្មែរ ព្រោះ ឯកសារនេះបាននិយាយ ពីការកសាងបដិមាព្រះពោធិសត្វ</span><span style="color: red;">លោកេស្វរៈ</span><span style="color: black;">ជាពោធិសត្វបាន គេនិយមគោរពបូជាជាងគេនៅស្រុក ខ្មែរយើង។ ក្នុងសិល្បៈចម្លាក់បុរាណសិល្បករខ្មែរច្រើនឆ្លាក់រូបពោធិសត្វនេះ ជាបុរសសមានវ័យក្មេងមានព្រះហស្ត៤កាន់ផ្កាឈូក ខ្សែផ្គាំគម្ពីរ និងដបទឹក (សូមកុំច្រឡំនិងព្រះវិស្ណុដែលមានព្រះហស្ត៤ដែរ តែកាន់ផ្កាឈូកកងចក្រ ក្រទា និង សង្ខ</span><span style="color: black;">)។ នៅលើព្រះ សិររបស់ព្រះ អង្គមានរូបព្រះពុទ្ធអាមិតាភៈ។</span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-16941543317707388352013-09-02T10:01:00.002-07:002013-09-02T10:01:42.544-07:00នគរហ្វូណន (៦៨ – ៥៥០)<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: red;"></span><b><span style="color: red;">នគរភ្នំ</span></b><span style="color: black;">ជាឈ្មោះដែលជនជាតិខ្មែរហៅឈ្មោះប្រទេសរបស់ខ្លួន។ ចិនអាន ត្រាប់តាមសូរខ្មែរក្លាយជា<b>ហ្វូណន</b>។ នគរភ្នំមានទឹកដីលាត សន្ធឹងពីបឹង ទន្លេសាបរហូតដល់ពាមទន្លេមេគង្គដែលជាប់ទៅនឹង សមុទ្រ។</span> <span style="color: red;">រាជធានី វ្យាធបុរៈ</span><span style="color: black;">របស់នគរភ្នំកាលនោះប្រហែលស្ថិតនៅ បាភ្នំខេត្តព្រៃវែង សព្វថ្ងៃ។ សំរាប់ការប្រើប្រាស់ផ្សេងទៀតសូមមើល ភ្វូណាន(អត្ថន័យ) ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><span style="color: red;">Fúnán</span></b><span style="color: red;"> </span><span style="color: red; font-family: 'MS Mincho';">扶南</span><span style="color: black;">គឺជាឈ្មោះចិននៃនគរបុរាណដែលស្ថិតនៅតំបន់ដីសណ្ដ ទន្លេមេគង្គការកំណត់ឈ្មោះនេះត្រូវបានគេរកឃើញនៅក្នុងអត្ថបទ ប្រវត្តិសាស្ត្រ ចិនជាច្រើនដែលពិព៌ណនាពីរដ្ឋនេះបើតាម ចិនបុរាណ អានថា <b><span style="color: red;">ប៊ីយូ </span></b></span></div>
<a name='more'></a><b>ណាម</b> ដែលជាពាក្យគ្មានន័យអ្វីឲ្យប្រាកដក្នុងភាសាចិន ទេ។ប្រភេទនៃមនុស្សជាតិពន្ធុភាសានេះថាតើភាគច្រើនគឺ មន-ខ្មែរ រឺ អូស្ត្រូណេសៀន(Austronesian)គឺជាប្រធានបទនៃការពិភាក្សាជាច្រើន ក្នុងចំណោមពួកអ្នកឯកទេស។មានមតិខ្លះចាត់ទុកថា<b><span style="color: red;">ហ៊្វូណន</span></b>ត្រូវនឹងពាក្យថា<b><span style="color: red;">ភ្នង</span></b><span style="color: red;"></span>ដោយសំអាងថាកុលសម្ព័ន្ធភ្នងដែលរស់នៅលើ ខ្ពង់រាបសព្វថ្ងៃស្ថិតនៅក្នុងអំបូរខ្មែរនេះ ម្យ៉ាងហើយម្យ៉ាងទៀតដោយសំអាង ថារូបចម្លាក់នៅលើជញ្ជាំងប្រាសាទបូរាណខ្មែរបាន បង្ហាញថាខ្មែរ ក្នុងសម័យនោះមានសំលៀកបំពាក់ និងទម្លាប់ខ្លះដូចពួក ភ្នងដែរ។ចំពោះរឿងនេះគួរកត់សំគាល់ថាលោកសាស្ត្រា ចារ្យ អ៊ែល ប្រាំផ្ត៍ (<span style="color: black;">L. Brumpt) បានបញ្ជាក់ថាខ្មែរនិងភ្នងពិតជាមានពូជអំបូរជាមួយគ្នាមែនដោយសំ </span><span style="color: black;">អាងទៅលើលទ្ធផលនៃ ការ សិក្សារបស់លោកទៅលើឈាមក្រហម(អេម៉ូ ក្លូប៊ីន)។ឈ្មោះដើមគឺត្រូវបានគេស្គាល់ទេ។ ការបកប្រែ ខ្លះដូចជា</span> <b><span style="color: red;">នគរភ្នំ</span></b><span style="color: black;">ដែលច្រើន ស្មានថា ពាក្យហ៊្វូណននេះគឺត្រូវបានយកចេញជាញឹកញាប់ពីពាក្យខ្មែរ</span><i><span style="color: red;">ព្នំ</span></i><span style="color: black;"> រឺ <i>វ្នំ</i></span><span style="color: black;"> (ទំនើប:<i>ភ្នំ</i>)ដោយលោក សឺដេស លោកបានបញ្ជាក់ ថាស្ដេចនៅសម័យនោះមានឋានន្តរនាមថា</span><span style="color: red;"> <b>ស្ដេចភ្នំ</b></span> <span style="color: black;">ពាក្យខ្មែរបុរាណថា</span> <b><span style="color: red;">កុរុងវ្នំ </span></b><span style="color: black;">ត្រូវនឹងសំស្ក្រឹតថា</span> <b><span style="color: red;">បវ៌ត ភូបាល</span></b> <span style="color: black;">រឺ</span> <b><span style="color: red;">សៃលរាជ</span></b><span style="color: black;">។</span><span style="color: black;">ជន ជាតិចិនក៏បានយកឋានន្តរនាមនេះប្រើសម្រាប់ហៅប្រទេសដែលស្ដេចទាំងនោះគ្រប់គ្រងផងដែរ។ចំពោះទម្លាប់ខាងលើនេះលោក</span><span style="color: black;">E.Aymomierបានកត់សំគាល់ឃើញថាក្នុងសម័យបូរាណចិនមិនចេះវែកញែកមនុស្សឲ្យដាច់ពីប្រទេសទេ។ពួកនេះច្រើនប្រើឈ្មោះ តែមួយសម្រាប់សំគាល់មនុស្សផងរាជធានី ផងប្រទេសទាំងមូលផង រឺក៏ ឈ្មោះ ឋា នន្តរនាម របស់អ្នកដឹកនាំផង។ ចំពោះទស្សនៈ របស់លោកសឺដេសនេះ គួរឲ្យកត់សំគាល់ថា ឯកសារចិនបាននិយាយ ច្បាស់ថា អធិរាជ អាណាចក្រភ្នំ មានឋា នន្តរនាម</span> <b><span style="color: red;">គូឡុង </span></b><span style="color: black;">គឺ</span><b><span style="color: red;">ក្រុង</span></b> <span style="color: black;">ដែលសព្វថ្ងៃមានន័យថា ស្ដេចសោយរាជ្យ។ បើដូច្នេះពាក្យ </span><b><span style="color: red;">ហ៊្វូណន</span></b><span style="color: black;"> ចិន ហៅតាមឋានន្តរនាមរបស់អធិរាជ អាណាចក្រ ភ្នំគឺ</span><b><span style="color: red;">កុរុងវ្នំ</span></b><span style="color: black;">នេះឯង។ ឯការដែលមានឋានន្តរនាមយ៉ាងនេះគឺប្រហែល មកពីភ្នំជាទី កន្លែងដែលអធិរាជឡើង ទៅជួបនឹងព្រះឥសូរៈ ឯកសារចិនបាននិយាយថា <i>ព្រះអាទិទេពយាងចុះលើភ្នំម៉ូ តាន់ (</i></span><i><span style="color: black;">Mo-tan) ជាញឹក ញាប់ ព្រះអង្គបានមកទី នោះដើម្បី បញ្ចេញ មហិទ្ធិរិទ្ធិរបស់ព្រះអង្គ ព្រះអធិរាជទាំងឡាយបានទទួលនូវពរជ័យ ពីព្រះអង្គ ហើយ ប្រជារាស្ត្រក៏បានសុខ ចំរើន ដោយសារនោះ ផង</span></i><span style="color: black;">។ ក៏ប៉ុន្តែ <i>ណាន</i> </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">南</span><span style="color: black;"> ប្រហែលជាមានន័យទូទៅថា <i>ត្បូង</i> ដែល គឺជាករណីយរដ្ឋដ៏ ទៃទៀតមានឈ្មោះដូចអណ្ណាម។</span><br />
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><i><span style="color: red;">កំណើតនៃទឹកខ្មែរ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;">នគរភ្នំត្រូវបានគេជឿថាបង្កើតឡើងនៅក្នុងសតវត្សទី១នៃគ.ស. នៅតំបន់ដីសណ្ដទន្លេមេគង្គដែលបច្ចុប្បន្នគឺជាទឹកដី វៀតណាម ទោះបីជាលំនៅដ្ឋាននៃមនុស្សដ៏ច្រើននៅតំបន់នេះប្រហែលជាបានបាត់បង់ហើយទាល់តែដល់សតវត្សទី៤ម.គ.ក៏បានមកវិញ។</span><span style="color: black;"> ថ្វីបើត្រូវបានចាត់ទុកដោយពួកបេសកជនចិនថាជាអាណាចក្រឯកភាពមួយក៏ដោយក៏ហ៊្វូណនរឺនគរភ្នំប្រហែលជាបណ្ដុំនៃរដ្ឋបុរី ដែលជួនកាលបានធ្វើចម្បាំងជាមួយ នឹងរដ្ឋដ៏ទៃផ្សេងមួយទៀតហើយនៅពេលក្រោយមកទៀតក៏បានបង្រួបបង្រួមនយោបាយ ឡើងវិញ ។ដើមកំណើតដ៏ជាក់ស្ដែងនៃពួកអ្នកនគរភ្នំគឺជាប្រជាជនដើមរបស់ពួកគេដែលតាំងលំនៅនៅភាគខាងត្បូងនៃវៀត ណាម សព្វថ្ងៃនេះ ដែលចាត់ទុកខ្លួនឯងថាជា ខ្មែររឺខ្មែរក្រោម។ ពាក្យខ្មែរ <i>ក្រោម</i> មានន័យថា <i>ខាងក្រោម</i> រឺ <i>ប៉ែកខាងក្រោមនៃ</i>សំ ដៅលើភាគក្រោមនៃទឹកដីខ្មែរដែលត្រូវបានធ្វើអាណានិគម ដោយវៀតណាមហើយក្រោយមកទៀតបានប្រែក្លាយជាផ្នែកមួយ នៃវៀតណាមរហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ នៅមុនពេលសង្គ្រាមសកលលោកលើកទី១គេនៅមានកង្វែងគំនិតគ្នាអំពីទីតាំងនគរភ្នំនៅ ឡើយ។ មានអ្នកប្រាជ្ញខ្លះដូចជាលោកវីលផ្វដ (Wilford) គាត់ថាហ៊្វូណនស្ថិតនៅត្រង់ប្រទេសម៉ាឡេស៊ី។ លោកអា.រ៉ែមមុសាត (A.Remusat) លោកថាហ៊្វូណនជាអាណាខេត្តរបស់ចិន ស្ថិតនៅត្រង់តុងកឹង។ លោកខ្លាបផ្រថ (Klaproth) និងផូសៀ (Pauthier) ថា ហ៊្វូណនត្រូវនឹងដែលនដីប៉េគូ និងប្រទេសភូមា។ លោកដឺឃ្វីនណេស (Dequines) ថាត្រូវនឹងកោះមួយនៅខាងលិចប្រទេសសៀម។ ឯលោកបាថ (Barth) ថាត្រូវនឹងឆ្នេរសមុទ្រតេណាស្សេរីម ក្រៅពីនេះអ្នកសិក្សាឯទៀតយល់ថាហ៊្វូណនស្ថិតនៅត្រង់ប្រ ទេសខ្មែររឺ ប្រទេសសៀម។ ដើម្បីឲអស់ចម្ងល់ចំពោះទីតាំងរបស់ហ៊្វូណន យើងនឹងលើកយកឯកសារចិនយកមកពិនិត្យឡើងវិញ។ ឯកសារ ចិនបានផ្ដល់ព៌តមានថាដូចតទៅ៖</span></div>
<ol start="1" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li><span style="color: black;">ហ៊្វូណនមានចម្ងាយ ៣០០០លី ខាងលិចប្រទេសលីនយី</span></li>
<li><span style="color: black;">ហ៊្វូណនមានចម្ងាយ ៧០០០លី ចេណាន (</span><span style="color: black;">Jenan) (តុងកឹង)</span></li>
<li><span style="color: black;">ហ៊្វូណនមានទំហំ៣០០០លី ក្រោយពង្រីកធំដល់ ៥០០០រឺ៦០០០លី</span></li>
<li><span style="color: black;">ហ៊្វូណនស្ថិតនៅក្នុងឈូងសមុទ្រធំមួយ</span></li>
<li><span style="color: black;">មានទន្លេធំមួយហូរពីខាងលិច</span><span style="color: black;"> (ឯកសារខ្លះពាយព្យ) ហើយចាក់ទៅសមុទ្រ។ បើសិនគិតថា១លីប្រវែង៥៧៦ម៉ែត្រចម្ងាយ ពី លីនយីមកហ៊្វូណនមាន១៧២៨គ.ម.គឺត្រូវនឹងប្រទេសខ្មែរសព្វថ្ងៃនេះ កម្ពុជាក្រោមនិងប្រទេសថៃកណ្ដាល។ ឈូង សមុទ្រ ក្នុងឯកសារចិនគឺជាឈូងសមុទ្រថៃ ឯទន្លេធំដែលហូរចាក់ទៅក្នុងសមុទ្រគឺគ្មានអ្វីក្រៅពីទន្លេមេគង្គរឺបើនិយាយ ឲ្យ ចំទៅគឺ ទន្លេសាបនឹងឯង។ សរុបសេចក្ដីមកឃើញថាមជ្ឈមណ្ឌលហ៊្វូណន ស្ថិតនៅត្រង់វាលទំនាបខាងក្រោម នៃទន្លេមេគង្គ។ ត្រង់ នេះអ្នកសិក្សាហាក់ដូចជាយល់ស្របគ្នា</span> <span style="color: black;">ហើយតែចំណុចមួយទៀតដែលអ្នកសិក្សានៅមិនហ៊ានអារកាត់នៅឡើយ គឺរឿង រាជធានីដំបូងរបស់ហ៊្វូណន។ បើតាមសិលាចារឹកសម័យក្រោយៗមកទៀតបានឲដឹងថាក្រុង</span><b><span style="color: red;">វ្យាធបុរ </span></b><span style="color: black;">(បុរីនៃ ស្ដេចទាក់ ដំរី) ដែលអ្នកប្រវត្តិទូចាត់ទុកថាជារាជធានីមួយរបស់នគរភ្នំ។ ចិនហៅរាជធានីនេះថា</span> <b><span style="color: red;">តូមូ</span></b> <span style="color: black;">ដែលលោកសឺដេស ថាត្រូវនឹងពាក្យ ខ្មែរបុរាណថាទ្មាក់រឺទល្មាក់(អ្នកទាក់ដំរី)។ លោកយល់ទៀតថាក្រុងវ្យាធបុរនេះស្ថិតនៅម្ដុំបាភ្នំ និងបាណាម ក្នុងខេត្ត ព្រៃវែង សព្វថ្ងៃ។ ព្រះភិក្ខុប៉ាង ខាត់ក៏មានព្រះយោបល់ដូច្នេះដែរ។ ព្រះអង្គបានសរសេរថា <i>រាជធានីវ្យាធបុរ តាំងនៅតំបន់បាភ្នំទំនង ជានៅភ្នំខ្សាច់បច្ចុប្បនេះ ព្រោះគេបានរកឃើញបុរាណដ្ឋាននិងបុរាណទេវរូបជាច្រើននៅទីនោះ។ សិលាចារឹកមួយនៅ វត្ត ចក្រឹតនៅជើងភ្នំ ពីស.វ.ទី១០ បាននិយាយពីការកសាងទេវរូបព្រះឥសូរហៅថា</i></span><i> <b><span style="color: red;">អទ្រិវ្យាធបុរេស្វរ</span></b><span style="color: red;"> </span><span style="color: black;">តំកល់នៅទីនោះ។ គួរកត់ សំគាល់ម្យ៉ាងទៀតថា នៅតំបន់បាភ្នំឈើកាច់សព្វថ្ងៃនេះមាន ភូមិជាច្រើនដែល មានឈ្មោះ ទាក់ទងនឹងដំរី គឺភូមិ</span> <b><span style="color: red;">រោងដំរី</span></b><span style="color: red;"><b>ក្បាលដំរី</b> </span><span style="color: black;">និង</span><b><span style="color: red;">ព្រៃដំរី</span></b><span style="color: red;"> </span><span style="color: black;">។ តើយើងអាចកត់សំគាល់ថាឈ្មោះទាំងនេះ ជាអនុស្សាវរីយ៍រំលឹក ដល់ ទីតាំងរាជធានី អា ណាចក្រ ភ្នំបានទេ</span></i><i><span style="color: black;">? តាមប្រវត្តិរាជវង្សលាង ក្រុងនេះស្ថិតនៅប្រហែល២០០លីពីសមុទ្រ បើគិតទៅគឺត្រូវនឹងចម្ងាយពីបាភ្នំ ទៅអូរកែវ ដែលជាកំពង់ផែមួយរបស់ហ៊្វូណន។ នៅពេលសង្គ្រាមលោកលើកទីពីរ លោក ល្វីស ម៉លឡឺរ៉េត (Louis Malleret) អ្នកប្រាជ្ញ បារាំង បានធ្វើកំណាយផ្សេងៗក្នុងដែនដីសណ្ដទន្លេមេគង្គ ហើយបានរក ឃើញរមណីយដ្ឋាន អូរកែវនេះដែលលោកចាត់ ទុកថាជាកំពង់ផែធំរបស់ហ៊្វូណន ព្រោះនៅទីនោះគឺនៅខាងត្បូងភ្នំបាថេ ខេត្តក្រមួនស គេបានជីករក ឃើញ ខឿនសំណង់ ផ្សេងៗព្រមទាំងវត្ថុផ្សេងទៀតជាច្រើន ខ្លះមកពីចក្រភពរ៉ូម ខ្លះទៀតមក ពីប្រទេសឥណ្ឌា និងខ្លះទៀត ជាវត្ថុធ្វើពីថ្មរំលីង។ ដោយហេតុនេះហើយបានជាមានមតិខ្លះអូរកែវជារាជធានីដំបូង របស់ ហ៊្វូណន។ ប៉ុន្តែអ្នកប្រាជ្ញខ្លះ ទៀត យល់ឃើញផ្សេង ដូចលោក ហ្សង់ បូអ៊ីសេលី (Jean Boisselier) យល់ថារាជធានី ហ៊្វូណន ស្ថិតនៅត្រង់វាលទំនាបខាងក្រោមទន្លេមេណាមវិញ ដោយសំអាងលើការរកឃើញរូបសំណាក ខ្លះដែលធ្វើពីដី ឥដ្ឋ។ បើតាមលោកគិតថារបស់នេះ ធ្វើនៅក្នុងស្រុកមិនមែន ជា របស់យកពីក្រៅឡើយ។ ប៉ុន្តែអ្នកប្រាជ្ញបារាំងរូបនេះយល់ ដែរថា នៅចុងសម័យហ៊្វូណនរាជ ធានី ត្រូវបានប្ដូរទៅតាំងនៅម្ដុំ នៅជិតពាមទន្លេមេគង្គខាងត្បូងប្រទេសកម្ពុជា។ </span></i><span style="color: black;">មាន កំណត់ត្រា ជាច្រើនជាភាសាចិន ដែលចុះកាលបរិច្ឆេទពីសតវត្សទី៣ ផ្ដើមជាមួយ <i>សានគ័រ ជឺ</i></span><span style="color: black;"> (<i>Sānguó zhì</i> </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">三國志</span><span style="color: black;">) (កំណត់ត្រានៃនគរបី) ដែលបានបញ្ចប់ហើយនៅឆ្នាំ២៨៩នៃគ.ស.ដោយលោក ឆិន សូវ (Chén Shòuរឺ</span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">陳壽</span><span style="color: black;"> ) (២៣៣- ២៩៧) ក្នុងនោះអង្គទូតមានតែពីរ ប៉ុណ្ណោះ មកពីហ៊្វូណនរឺនគរភ្នំអំឡុងសតវត្សទី៣ ត្រូវបានកត់ត្រាថា៖ អង្គទូតលើកទី មួយ ទៅកាន់លោក លូ តាយ (L</span><span style="color: black;">ǚ</span><span style="color: black;"> Dài </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">呂待</span><span style="color: black;">) ចៅហ្វាយខេត្តនៅភាគខាងត្បូងនៃនគរអ៊ូចិន</span><span style="color: black; font-family: Batang, serif;">吳</span><span style="color: black;"> ឧ.រវាងឆ្នាំ ២២៥ និង ២៣០គ.ស.លើក ទី២នៅឆ្នាំ២៤៣។ ក៏ប៉ុន្តែប្រភពក្រោយៗទៀតដូចជា លាង ស្ឈូ (Liáng shū </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">梁書</span><span style="color: black;">រឺ សៀវភៅលាង</span><span style="color: black;">) ដោយលោក យ៉ាវ ឆា (Yáo Chá </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">姚察</span><span style="color: black;">) (៥៣៣-៦០៦) និងយ៉ាវ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%99%E1%9F%89%E1%9E%B6%E1%9E%9C_%E1%9E%9F%E1%9F%8A%E1%9E%B8%E1%9E%9B%E1%9E%B6%E1%9E%93&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="យ៉ាវ ស៊ីលាន (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: blue;"> </span></a><span style="color: black;">ស៊ីលាន</span><span style="color: black;"> (Yáo Sīlián </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">姚思廉</span><span style="color: black;">) (ម.៦៣៧) បាន បញ្ចប់នៅ ឆ្នាំ៦៣៦ យោងទៅតាមគណៈទូតនៃពួកបេសកជនចិន លោក ខាង ថាយ (Kāng Tài </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">康泰</span><span style="color: black;">)និង ជូ អ៊ីង (Zhū Yīng </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">朱應</span><span style="color: black;">) នៅសតវត្សទី៣ ។</span></li>
</ol>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;">ពង្សាវតារនៃរាជវង្សលាងកត់ត្រាអំពីរឿងរ៉ាវនៃជនបរទេសដែលមានឈ្មោះថា</span> <span style="color: red;">ហ៊ុន ទៀន</span><span style="color: black;"> (Hùntián </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">混塡</span><span style="color: black;">) ៖ <i>លោកបានមកពី ប្រទេស ខាងត្បូង ជាវ (</i><i>Jiào </i></span><i><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">徼</span></i><i><span style="color: black;">) (ឧបទ្វីបម៉ាឡេរឺប្រជុំកោះឥណ្ឌូនេស៊ី?) បន្ទាប់ពីបានសុបិន្តថាទេវតារក្សាខ្លួនព្រះអង្គបានប្រគល់ ធ្នូទិព្វទៅទ្រង់ ហើយក៏បានបង្គាប់ព្រះអង្គចេញដំណើរតាមសំពៅជំនួញដ៏ធំមួយ។ព្រះអង្គបានចេញដំណើរនៅពេលព្រឹកទៅកាន់ ប្រាសាទមួយ ជាកន្លែងដែលព្រះអង្គរកឃើញធ្នូមួយនៅឯគល់នៃដើមឈើរបស់ទេពារក្សនោះ។ ព្រះអង្គក្រោយមកបាន ឡើងសំ ពៅមួយ ដែលទេពារក្សបានបណ្ដាលឲចិត្តទៅដល់ដីហ៊្វូណនរឺនគរភ្នំ។ ម្ចាស់ក្សត្រីនៃប្រទេសនេះ គឺព្រះនាង លីវ យី (Li</span></i><i><span style="color: black;">ǔ</span></i><i><span style="color: black;">yè </span></i><i><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">柳葉</span></i><i><span style="color: black;">)</span></i><span style="color: black;">ស្លឹកសូល <i>ចង់ឆ្មក់យកសំពៅនិងពន្លិចវា ដូច្នេះហើយព្រះបាទហ៊ុន ទៀនបានបាញ់ព្រួញចេញពីធ្នូទិព្វដែលបានទម្លុះ សំពៅរបស់ លីវយី។ ដោយភិតភ័យ ព្រះនាងបានប្រគល់ខ្លួនចុះចាញ់ ហើយហ៊ុន ទៀនបានយកព្រះនាងធ្វើជាព្រះមហេសីរបស់ ព្រះអង្គ។ ប៉ុន្តែដោយមិនសប្បាយចិត្តដែលឃើញព្រះនាងស្រាតននល</i></span><i> <span style="color: black;">ព្រះអង្គក៏បានដណ្ដប់វត្ថុអ្វីមួយដើម្បីធ្វើជាសម្លៀកបំពាក់ដែលព្រះ អង្គបានបំពាក់កន្លងព្រះសិរសាព្រះនាង។ ក្រោយមកទៀតទ្រង់ក៏បានគ្រប់គ្រងប្រទេសនេះនឹងបន្តអំណាចទៅបុត្រារបស់ព្រះអង្គ ដែលជាស្ថាបនិកនៃទីក្រុងទាំងប្រាំពីរ។</span></i><span style="color: black;"> ស្ទើរតែជារឿងដូចគ្នាហើយបានលេចឡើងក្នុងជិន ស្ឈូ(</span><span style="color: black;">Jìnshū</span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">晉書</span><span style="color: black;">រឺ<i>ពង្សាវតាររាជវង្សជិង</i></span><span style="color: black;">) បានចងក្រងដោយលោក ផ្វាង សៀនលីង (Fáng Xuánlíng </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">房玄齡</span><span style="color: black;">) (៥៧៨-៦៤៨) នៅឆ្នាំ៦៤៨គ.ស. ដែលមានត្រឹមតែ ឈ្មោះត្រូវ បានផ្លាស់ប្ដូរទៅជា ហ៊ុនហួយ (Hùnhuì </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">混湏</span><span style="color: black;">) និង យ៉េលាវ (Yèli</span><span style="color: black;">ǔ</span><span style="color: black;"> </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">葉柳</span><span style="color: black;">)។ ពួកអ្នកប្រាជ្ញខ្លះបានព្យាយាមបញ្ចូលទេវកថានេះជាមួយ រឿងមួយនៃព្រាហ្មណ៍ម្នាក់ ដែលមាននាមថា កៅណ្ឌិន្យដែលបានរៀបអភិសេកជាមួយបុត្រីនាគ (ពស់) ដែល មានព្រះនាម ថា សោមា</span><span style="color: black;">ដែលដំបូងយោងទៅតាមសិលាចារឹកចាមមួយ ដែលមានចុះកាលបរិច្ឆេទ៦៥៨គ.ស. (សូម មើលខាងក្រោម)។ វីខខឺរី</span><span style="color: black;"> (Vickery) បានច្រើនចោលដោយកែតម្រូវទៅលើភាពដូចគ្នានេះ ដោយបង្ហាញថា ហ៊ុនទៀន មានត្រឹមតែ ពីរព្យាង្គប៉ុណ្ណោះ (ការ បញ្ចេញសំលេងបានសង់ឡើងវិញគឺអនុលោមតាម ភូឡេប៊្លែងខ៍ </span><i><span style="color: black;">γ</span></i><i><span style="color: black;">w</span></i><i><span style="color: black;">ә</span></i><i><span style="color: black;">n d</span></i><i><span style="color: black;">ε</span></i><i><span style="color: black;">n</span></i><span style="color: black;">): "...វាគួរឲភ្ញាក់ផ្អើលថាគ្មាន ឯក សារណា ដែលបាន ផ្ដល់នូវព្យាង្គទីបី [a] ទេ ដោយហេតុថា តាមការសិក្សាខាងចិនវិទ្យាបានសង្កត់ធ្ងន់ថា ភាសាចិនមានសមត្ថ ភាពដ៏អស្ចារ្យ ក្នុង ឈ្មោះកត់តាមភាសាមួយទៅភាសាមួយទៀតជាប្រព័ន្ធពីប៉ែកដ៏ទៃទៀតនៃអាស៊ី ជាពិសេសឈ្មោះនោះជាភា</span><span style="color: black;">សាឥណ្ឌា។"បន្ថែម លើនេះ គឺគួរឲកត់សំគាល់ដែរ ដែលថារឿងនេះក៏មិនសំដៅថាហ៊ុនទៀនជាព្រាហ្មណ៍ រឺក៏មិនសំដៅថាលីវយី ជា បុត្រីនាគដែរ។ បន្ថែមទៀតនោះដែរ ការប្រែជាភាសាចិននៃកៅណ្ឌិន្យ រឺ </span><span style="color: black;">Koṇḍañña, Koṇḍinya។ល។ គឺ ឈាវឆិនយូ (Qiáochénrú </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">僑陳如</span><span style="color: black;">) ។ មនុស្ស ម្នាក់ដែលត្រូវបានយកមកវែកញែកដែរនៅក្នុង<i>លាង ស្ឈូ</i> (Liáng shū)តាមរយៈប្រភពនេះ Qiáochénrúគឺជាអ្នកស្នងរាជ្យនៃព្រះបាទ ធៀនជូ ចានថាន(Tiānzhú Zhāntán </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">天竺旃檀</span><span style="color: black;">)(“ឆានតាណារឺCandana មកពីឥណ្ឌា”)ជាព្រះរាជាមួយអង្គនៃនគរភ្នំ ដែលបានបញ្ជូន ដំរីផ្សាំមួយចំនួននៅក្នុងឆ្នាំ៣៥៧គ.ស.ជាសួយសារទៅព្រះចៅអធិរាជចិន ស៊ឺម៉ា តាន (Sīm</span><span style="color: black;">ǎ</span><span style="color: black;"> Dān</span> <span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">司馬聃</span><span style="color: black;">) (រ.៣៤៤-៣៦១ ឈ្មោះ ជាអនុស្សាវរីយ៍៖មូទី រឺ Mùdì </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">穆帝</span><span style="color: black;">)៖ ព្រះអង្គឈាវឆិនយូ[Qiáochénrú] ដើមឡើយ ជាព្រាហ្មណ៍ម្នាក់មកពីឥណ្ឌា។ មានសំលេងមួយ ប្រាប់ទ្រង់ថា៖</span><span style="color: black;">ʻ</span><span style="color: black;">លោកត្រូវតែទៅសោយរាជ្យនៅហ៊្វូណនរឺនគរភ្នំ</span><span style="color: black;">ʼ</span><span style="color: black;"> ហើយព្រះអង្គ បានសប្បាយក្នុងហឫទ័យណាស់ ។ នៅភាគ ខាង ត្បូងព្រះអង្គក៏បានមកដល់ផានផាន (Pánpán </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">盤盤</span><span style="color: black;">)។ ប្រជារាស្ត្រហ៊្វូណនរឺន គរភ្នំបានសំដែងទៅកាន់ព្រះអង្គថានគរទាំងមូលបាន រះឡើងជាមួយភាពសប្បាយរីករាយ បន្ទាប់ពីទ្រង់បានមកដលហើយបានជ្រើសរើសទ្រង់ជាស្ដេច។ព្រះអង្គបានផ្លាស់ប្ដូរច្បាប់ទាំង អស់ដើម្បីអនុលោមតាមប្រព័ន្ធនៃប្រទេសឥណ្ឌា។”</span><span style="color: black;">ឈ្មោះកៅណ្ឌិន្យគឺល្បីល្បាញចាប់ពីមានសិលាចារឹកនៅភាគខាងត្បូងប្រទេស ឥណ្ឌានៅសហវត្សទី១គ.ស. និងវាហាក់ដូចជាថានគរភ្នំគឺត្រូវបាន គ្រប់គ្រងឡើង នៅសតវត្សទី៦ ដោយវង្សត្រកូលនៃ ឈ្មោះ ដដែលនេះ ។ តាមរយៈ <i>ណានឈីស្ឈូ</i></span><span style="color: black;"> (Nán Qí shū </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">南齊書</span><span style="color: black;"> រឺ កំណត់ ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រនៃរាជវង្សឈីខាងត្បូង”) ដោយលោក សៀវ ជឺសៀន រឺ Xiāo Zīxi</span><span style="color: black;">ǎ</span><span style="color: black;">n </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">簫子顯</span><span style="color: black;">(៤៨៥-៥៣៧)ស្ដេចហ៊្វូណនរឺនគរភ្នំ ឈាវឆិនយូស្ឆឺយ៉េប៉ាមុ រឺ Qiáochénrú Shéyébámó </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">僑陳如闍耶跋摩</span><span style="color: black;"> (កៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័ន) បានបញ្ជូនព្រះសង្ឃមួយអង្គនៅឆ្នាំ ៤៨៤ នាម ណាជីសៀន រឺ Nàjiāxiān </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">那伽仙</span><span style="color: black;"> (នាគសេន) ផ្ដល់សេចក្ដីថ្លែង ការណ៍ទៅ កាន់ព្រះចៅអធិរាជចិន និងសុំឲព្រះចៅអធិរាជ នៅពេលតែមួយឲជួយនៅក្នុងការធ្វើសញ្ជ័យលីនយី រឺ Línyí </span><span style="color: black; font-family: 'MS Mincho';">臨沂</span><span style="color: black;">(ភាគ ខាងជើងចាម្ប៉ា)</span> <span style="color: black;">ព្រះចៅអធិរាជចិនបានអរព្រះ គុណទៅកាន់ព្រះបាទស្ឆឺយ៉េប៉ាមុ រឺ Shéyébámóចំពោះការថ្លែងប្រាប់របស់ព្រះអង្គ ក៏ប៉ុន្តែមិនបានបញ្ជូនកងទ័ពទៅតទល់នឹងលីនយី រឺ Línyíទេ”។មួយនៅក្នុងចំណោមសិលាចារឹកដំបូងបង្អស់របស់កម្ពុជាពីប្រាសាទ ប្រាំល្វែងនៅ“វាលទំនាបដើមត្រែង”(ថាផមឿយ រឺ Tháp Mười) នៅកូសាំងស៊ីន (K. 5)សំដៅលើព្រះអង្គម្ចាស់ មួយអង្គព្រះនាមគុណ វរ្ម័ន បុត្រាក្មេងជាងគេ (<i>nṛpasunu—bālo pi</i>) នៃព្រះបាទជ័យវរ្ម័នរឺJa[yavarman] គឺជាអ្នក“ដែលជាប់សោមវង្សនៃ វង្សកៅ ណ្ឌិន្យ (<i>… kauṇḍi[n]ya [vaṅ]śaśaśinā</i></span><i> <span style="color: black;">…</span></i><span style="color: black;">)និងជាអធិបតី“នៃអាណាចក្រដែលបានទាញចេញពីភក់”។ ញាតិខាងកៅណ្ឌិន្យនេះគឺល្បីល្បាញមែន ទែនដែលជាបិតានៃស្ថាបនិករបស់ព្រះអង្គនៅពេលក្រោយមកទៀត(ពីសតវត្សទី៧ក្រោមមកខាងមុខទៀត)គឺត្រូវបានរចនាជាឥសី ក្នុងទេវកថានៃវីរកថាឥណ្ឌា</span> <i><span style="color: red;">មហាភារតៈ</span></i><span style="color: black;">ទោះបីជាតួអង្គនេះជាតួអង្គមិនសូវសំខាន់ក៏ដោយដែលជាឈ្មោះដែលគេបានបិទបាំង។ ជាលើកទីមួយរឿងនេះបានលេចឡើងនៅក្នុងសិលាចារឹកម៉ាយសឺន </span><span style="color: black;">C. ៩៦ដែលបានចុះកាលបរិច្ឆេទថ្ងៃអាទិត្យ១៨ កុម្ភៈ ឆ្នាំ ៦៥៨ គ.ស. (វគ្គទី១៦-១៨): "វានៅទីនោះគឺជា[រាជធានីខ្មែរ ភវបុរ ដែលព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យ ជាអ្នកដំបូងក្នុងចំណោមពួក ព្រាហ្មណ៍បាន ពួយលំពែង ដែលលោកបានទទួលពីបុត្ររបស់ទ្រោញៈ អស្វត្ថាម័ន ជាព្រាហ្មណ៍ដ៏ល្បីក្នុងចំណោមពួកព្រាហ្មណ៍។</span> <span style="color: black;">មានបុត្រី នៃ ស្ដេចភុជង្គនាគមួយអង្គ ព្រះនាម</span><span style="color: red;"><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9F%84%E1%9E%98%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សោមា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">សោមា</span></a></span><span style="color: black;">ដែលបានសាងគ្រួសារនៅក្នុងលោកនេះ។ដោយបានសម្រេច តាមរយៈក្ដីស្នេហាចំពោះ ការសម្រេចដ៏ចម្លែកទាំងស្រុង ព្រះនាងបានរស់នៅក្នុងសំណាក់នៃមនុស្ស។ ព្រះនាងត្រូវបានក្លាយជាព្រះមហេសី ព្រាហ្មណ៍ ដ៏ ប្រសើរកៅណ្ឌិន្យ ជាហេតុនៃកិច្ចការដែលគួរឲជឿជាក់ (ការបំពេញ)...<i>។ក៏ប៉ុន្តែរឿងនេះមានក្នុងសម័យក្រោយ ហ៊្វូណនរឺ នគរ ភ្នំទេ។</i>ទេវកថានិយាយពីដើមកំណើតដូចគ្នានេះមាននៅក្នុងរឿងព្រេងខ្មែរបានដាក់ព្រះនាមឲព្រះថោងចំពោះព្រះអង្គម្ចាស់នេះ និងនាងនាគចំពោះម្ចាស់ក្សត្រីវិញ ។ ក្នុងកំណែប្រែនេះ</span> <span style="color: black;">ព្រះថោងមកដល់តាមសមុទ្រមកកោះមួយដែលទ្រង់បាន កត់សំគាល់ ឃើញដើមធ្លកយក្សធំមួយមានដើមកំណើតនៅកម្ពុជា។ នៅលើកោះនោះទ្រង់បានដឹងថាជាលំនៅនៃពួកនាគហើយព្រះអង្គបាន ជួបនឹងនាងនាគ បុត្រីនៃស្ដេចភុជង្គនាគ។ ព្រះអង្គបានរៀបអភិសេកជាមួយព្រះនាងដោយទទួលបានពរជ័យពី ព្រះ បិតាក្មេក ព្រះអង្គ ហើយក៏ត្រលប់មកពិភពមនុស្សលោកវិញ។ស្ដេចនាគបានផឹកទឹកសមុទ្រដែលនៅជុំវិញកោះ</span> <span style="color: black;">និងផ្ដល់នាមដល់</span><span style="color: black;">កោះនោះ ថាកម្ពុជាធិបតី ដែលជាភាសាសំស្ក្រឹត</span><i><span style="color: black;">(Kambujādhipati)</span></i><span style="color: black;"> ប្រែថាស្ដេចនៃកម្ពុជា។នៅក្នុងកំណែប្រែផ្សេងមួយទៀតត្រូវគេថ្លាថ្លែងថា ព្រះថោងបានប្រយុទ្ធនឹងនាងនាគ។ ជាការបន្តបន្ទាប់នៃទេវកថាដើមកំណើតដដែលនេះបញ្ជាក់ថាខ្មែរសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ គឺជា កូនចៅនៃប្រជារាស្ត្រហ៊្វូណនរឺនគរភ្នំនេះឯង។ហើយទោះបីជារឿងទាំងនេះមានលក្ខណៈជារឿងព្រេងក៏ដោយក៏អាចបង្ហាញការ ពិតដល់ យើងខ្លះដែរជាមិនខានថាគឺមានធាតុបរទេសមួយគឺ ឥណ្ឌាបាននាំអរិយធម៌របស់ខ្លួនមកផ្សំផ្ដុំជាមួយ និង</span><span style="color: black;">អរិយធម៌របស់ អ្នកអាយ(មាននាងនាគជាតំណាង)ដើម្បីបង្កើតអរិយធម៌ចំរុះមួយដែលបានវិវត្តរហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ ម្យ៉ាងទៀត ព្រឹត្តិ ការណ៍ ទាំងនេះ ត្រូវតែបានកើតឡើងក្នុងគ្រិស្តសតវត្សទី១ ព្រោះថានៅសតវត្សបន្ទាប់មកទៀត ព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រត្រូវ បានកត់ត្រា ដោយសិលាចារឹកផង និងដោយអ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រចិនផង ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><i><span style="color: red;">រាជវង្សដំបូង របស់ប្រទេសខ្មែរ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<b><i><span style="color: red;"></span></i></b><span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;">បើ</span><span style="color: black;">តាមពង្សាវតាររាជវង្សលាង ហ៊ុនទៀនមានបុត្រម្នាក់ដែលបានទៅត្រួតត្រាលើទឹកដីមួយផ្នែកដែលមានក្រុងប្រាំពីរ។ ក្នុង ចំណោមអ្នកសោយរាជ្យតមកមានស្ដេចឈ្មោះ</span><b><span style="color: red;">ហ៊ុនប៉ានហួង</span></b> <span style="color: black;">។ ស្ដេចអង្គនេះបានប្រើឧបាយកល ផ្សេងៗដើម្បីឲ្យ ក្រុងទាំងនោះ បែកបាក់គ្នា រួចលើកយកទៅវាយយកបានទាំងអស់។ បន្ទាប់មកបានចាត់ឲកូនចៅរបស់ព្រះអង្គគ្រប់គ្រងត្រួតត្រា ក្រុងទាំងនោះ ម្នាក់មួយៗ។ ស្ដេច</span><b><span style="color: red;">ហ៊ុនប៉ានហួង</span></b><span style="color: red;"> </span><span style="color: black;">បានសោយទីវង្គត់នៅពេលមានជន្មា៩០វស្សា ។ បុត្រទី២ឈ្មោះ</span><b><span style="color: red;">ប៉ានប៉ាន</span></b> <span style="color: black;">ត្រូវលើកឲឡើង សោយរាជ្យ ដោយប្រគល់កិច្ចរដ្ឋទាំងឡាយឲមេទ័ពម្នាក់ឈ្មោះ</span><b><span style="color: red;">ហ្វានចេម៉ាន់</span></b><span style="color: black;">មើលខុសត្រូវ។ ស្ដេច ប៉ានប៉ានបាន សោយរាជ្យ បាន តែ ៣ឆ្នាំក៏បានសោយទីវង្គត់ទៅ។ ប្រជារាស្ត្រក៏បានព្រមព្រៀងគ្នាឲលើកហ្វានចេម៉ាន់ឲ្យឡើងសោយរាជ្យជំនួស។ ស្ដេចអង្គនេះ មានសេចក្ដីក្លាហាន ហើយមានឫទ្ធានុភាពណាស់ព្រះអង្គបានលើកទ័ពទៅវាយយកប្រទេសជិតខាងដាក់ជាចំណុះអស់ជាច្រើន។ ព្រះអង្គទ្រង់ប្រកាសខ្លួនថាជា</span><b><i><span style="color: red;">មហារាជនៃហ៊្វូណន</span></i></b><span style="color: black;">។ បន្ទាប់មកទ្រង់បញ្ជាឲធ្វើសំពៅធំៗជិះកាត់សមុទ្រ ទៅវាយនគរ ជាង១០ ដែល ក្នុងចំណោមនោះមាននគរ</span><b><span style="color: red;">គីវទួគុន</span></b><span style="color: black;"> (k'iu-tou-k'ouen)</span><b><span style="color: red;">កៀវឆេ</span></b><span style="color: black;">(Kieou-tche)</span><b><span style="color: red;">ទៀនស៊ុន</span></b><span style="color: black;"> (Tien-Souen)។ព្រះអង្គបានពង្រីកទឹកដីធំរហូត ដល់៥រឺ៦ពាន់លី ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> អ្នកប្រវត្តិសាស្ត្រនិយមចាត់ទុកដោយសមហេតុផលថា ហ្វានចេម៉ាន់នេះត្រូវនឹងស្ដេចស្រីមារៈ ដែលមានឈ្មោះចារនៅក្នុងសិ លាចារឹកវ៉ូកាញ់ (ខេត្តញ៉ាត្រាង-ប្រទេសវៀតណាមសព្វថ្ងៃ) ដែលពីដើមគេយល់ច្រឡំថាជារបស់ចាម្ប៉ា តែក្រោយមក គឺចាប់ ពី គ.ស.១៩២៧ លោកល្វីស ភ្វីណូត (Louis Finot) ចាត់ទុកថាជារបស់សាមន្តរដ្ឋមួយរបស់អាណាចក្រភ្នំទៅវិញ ។ឯកសារចិនបាន បញ្ជាក់ថាស្ដេច</span><b><span style="color: red;">ហ្វាន់ចេម៉ាន់</span></b><span style="color: black;">បានសោយទីវង្គត់នៅពេលលើកទ័ពទៅវាយរដ្ឋ</span> <b><i><span style="color: red;">គីនលីន</span></i></b> <span style="color: black;">(កំពែងមាស)</span><span style="color: black;">ដែលលោកសឺដេស</span><span style="color: black;">ថាត្រូវ នឹង</span><b><span style="color: red;">សុវណ្ណភូមិ</span></b><span style="color: black;"> (ដីមាសក្នុងអត្ថបទបាលី)រឺ</span> <b><span style="color: red;">សុវណ៌កុដ្យ</span></b><span style="color: red;"> </span><span style="color: black;">(កំពែងមាសក្នុងអត្ថបទសំស្ក្រឹត.នៅប្រទេសភូមាខាងត្បូងរឺ លើជ្រោយ ម៉ាឡេយូ) ។ នៅពេលដែលទ្រង់ប្រឈួន ហ្វាន់ចេម៉ាន់ ទ្រង់បានបញ្ជូនរាជបុត្រឈ្មោះ</span><b><span style="color: red;">គិនចេង</span></b><span style="color: black;">ឲ្យទៅសោយរាជ្យជាជំនួសព្រះអង្គ។ ពេលនោះក្មួយព្រះអង្គឈ្មោះ</span> <b><span style="color: red;">ឆាន</span></b><span style="color: red;"></span><span style="color: black;">(កូននៃបងស្រីរបស់ព្រះអង្គ) ដែលជាមេត្រួតទ័ព២០០០នាក់ ក៏បានជ្រែករាជ្យធ្វើគត់ រាជទា យាទគិនចេង ។ ពេលដែលហ្វាន់ចេម៉ាន់បានសោយទីវង្គត់ទៅ ព្រះអង្គនៅមានបុត្រមួយអង្គទៀតប៉ុន្តែនៅបៅដោះនៅឡើយ ។ បុត្រអង្គនោះឈ្មោះ</span><b><span style="color: red;">ឆាង</span></b><span style="color: black;">បានរស់នៅក្នុងចំណោមប្រជារាស្ត្រ ។ លុះធំបានព្រះជន្ម២០វស្សាបានប្រមូលស្ម័គ្របក្សពួក ទៅធ្វើគត់ ឆានវិញ។ ក៏ប៉ុន្តែមេទ័ពម្នាក់របស់ឆានបានធ្វើគត់ព្រះអង្គ ហើយបានឡើ់ងសោយរាជ្យវិញ។ព្រះអង្គទ្រង់បានបញ្ជា ឲ្យក៏សាង កន្លែងកំសាន្តផ្សេងៗ។ ព្រឹកនិងថ្ងៃត្រង់ ទ្រង់ប្រទានសវនការ ៣រឺ៤ដង។ ជនបរទេសនិងប្រជារាស្ត្របានថ្វាយចេក អំពៅអណ្ដើក និងសត្វបក្សី...។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះបានកើតឡើងតាំងពីហ្វាន់ចេម៉ាន់សោយទីវង្គត់</span><span style="color: black;">និងរហូតដល់ហ្វាន់ស៊ីយុនឡើងសោយរាជ្យ គឺនៅរវាងឆ្នាំ២២៥និង២៥០ ។ នៅចន្លោះកាលកំណត់ទាំងពីរនេះ ក្នុងរជ្ជកាលរបស់</span> <b><span style="color: red;">ហ្វានឆាន</span></b> <span style="color: black;">ដែលអាណាចក្រភ្នំមានទំនាក់ ទំនងជាមួយនឹងរាជវង្ស</span><span style="color: red;">មុរុណ្ឌ</span><span style="color: black;">នៅឥណ្ឌានិងបញ្ជូនរាជទូតទី១ទៅកាន់ចិន ។ បើតាមពង្សាវតារនគរបីចិនហ្វានឆាននេះ ហើយ បានបញ្ជូនរាជទូតទី១ទៅប្រទេសចិននៅឆ្នាំ២៤៣នៃគ.ស.ដើម្បីនាំភ្លេងនិងផលិតផលទៅថ្វាយស្ដេចចិន។ គេអាចចោទសួរថា តើហ្វានឆាននេះហើយ ដែលជាអ្នកនិពន្ធសិលាចារឹកវ៉ូកាញ់ដែលអះអាងថាព្រះអង្គជាញាតិនៃព្រះបាទ</span><span style="color: red;">ស្រីមារៈ</span><span style="color: black;">?</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> ហ្វានស៊ីយុនបានឡើងសោយរាជ្យបន្តពីហ្វានឆាន ក្រោយពីបានធ្វើគត់បុត្ររបស់ព្រះបាទហ្វាន់ចេម៉ាន់រួច បានទទួលនៅ ប្រមាណឆ្នាំ ២៤៥-២៥០នូវគណៈទូតរបស់លោក ខាង ថាយ និងលោកឈូយីង ដែលបានមកជួបគ្នាជាមួយទូតឥណ្ឌានៅក្នុង រាជវាំង។ បន្ទាប់ពីនោះស្ដេចហ្វាន់ស៊ីយុន ក៏បានបញ្ជូនទៅប្រទេសចិនវិញនៅរវាងឆ្នាំ២៦៨ដល់២៨៧ហើយដែលបានកត់ត្រា នៅក្នុងពង្សាវតាររាជវង្សជិងចិន។ តាមការប៉ាន់ស្មានការបញ្ជូនទូតបីលើកចុងក្រោយក្នុងឆ្នាំ២៨៥ដល់២៨៧ ទំនងជាហុចផល ដល់សន្ទុះនៃជំនួញផ្លូវសមុទ្រក្រោយ ពីប្រទេសចិនបានឯកភាពឡើងវិញ ដោយរាជវង្សជិងព្រោះព្រឹត្តិការណ៍នេះបានបំពេញ ដល់សេចក្ដីត្រូវការវត្ថុប្រណីតរបស់ពួកស្ដេចចិនជាច្រើន ។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><i><span style="color: red;">ភាពរុងរឿង និងការធ្លាក់ចុះ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> តាមស្ដេច ព្រះបាទ</span> <span style="color: red;">ផ្វាន់ ចេម៉ាន់</span><span style="color: black;"> រឺ </span><span style="color: black;">Fàn Shīmàn បានពង្រីកកងទ័ពជើងទឹករបស់អាណាចក្ររបស់ព្រះអង្គ និងបង្កើនការិយា ធិបតេយ្យរបស់នគរភ្នំ ដោយបង្កើតនូវទម្រង់ដូចសក្ដិភូមិដែលបន្សល់ទំនៀមទម្លាប់ និងអត្តសញ្ញាណតាមតំបន់ដែលនៅដដែល ភាគច្រើន ជាពិសេសក្នុងការឈានមុខបន្ថែមជាច្រើនទៀតរបស់អាណាចក្រនេះ ។ ព្រះបាទ ផ្វាន់ ចេម៉ាន់ រឺ Fàn Shīmàn និងអ្នក បន្តរាជ្យពីព្រះអង្គក៏បានបញ្ជូនពួកឯកអគ្គរាជទូតទៅកាន់ចិន និងឥណ្ឌាដើម្បីធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាទៀងទាត់តាមសមុទ្រ ។</span> <span style="color: black;">នគរនេះ ទំនងប្រហែលជាបានពន្លឿនទៅមុខដោយដំណាក់កាល នៃឥណ្ឌូបនីយកម្មនៃអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ។ នគរជាច្រើនក្រោយមកទៀតនៃ អាស៊ីអាគ្នេយ៍បានប្រណាំងប្រជែង តាមរាជវាំងហ៊្វូណនរឺនគរភ្នំ ។ ពួកអ្នកភ្នំបានបង្កើតឡើងនូវប្រព័ន្ធពាណិជ្ជវិស័យនិយម និង ពាណិជ្ជកម្មផ្ដាច់មុខដ៏ខ្លាំងក្លា ដែលបានក្លាយជាគំរូមួយសំរាប់អាណាចក្រជាច្រើននៅក្នុងតំបន់។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black;">ស្ដេចហ្វានស៊ីយុនបានសោយរាជ្យដល់ឆ្នាំ២៨៩។ពីនេះតទៅសតវត្សទី៤គ្មានឯកសារណានិយាយពីអាណាចក្រភ្នំសោះ។ពង្សាវ តាររាជវង្សជិង និងលាងបាននិយាយថានៅឆ្នាំ ៣៥៧ ស្ដេចនគរភ្នំឈ្មោះ ធៀនឈូ ឆានតាន បានលើកសួយ ដំរីផ្សាំង ទៅថ្វាយ ស្ដេច ចិន។ ធៀនឈូ គឺជាឈ្មោះដែលចិនហៅប្រទេសឥណ្ឌា។ ដូច្នេះពាក្យថា</span><span style="color: black;"><b><span style="color: red;">ធៀនឈូ ឆានតាន</span></b>នេះមានន័យថាឥណ្ឌាឈ្មោះ <b><span style="color: red;">ឆានតាន</span></b> ។ បើតាមលោកឡឺវី (S.Levi) ឆានតានគឺជាពាក្យកត់សូរសំលេងchandan ដែលមានឋានន្តរនាមរបស់ឥណ្ឌូ-ស៊ីថ ជា ពិសេសរបស់រាជវង្សកុសាណៈ។ គួរគប្បីបញ្ជាក់ថាពួកកុសាណៈនេះបានលើកទ័ពទៅវាយប្រទេសឥណ្ឌា ហើយត្រួតត្រាតំបន់ ទន្លេគង្គា យ៉ាងហោចរហូតដល់ក្រុងពារាណសី។ នៅគ.ស.៣៥៧ប្រទេសឥណ្ឌាត្រូវធ្លាក់ក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់រាជ វង្សគុប្តដឹក នាំដោយព្រះចៅសមុទ្រគុប្ត ។ ដូច្នេះពួកស៊ីថក៏ត្រូវបានកម្ចាត់ ។ ដូច្នេះហើយបានជាពួកកុសាណៈបានភៀសខ្លួនមកសុវណ្ណភូមិ ហើយជាពិសេសបានមកដល់នគរភ្នំដូចជាករណីរបស់ព្រះបាទ ធៀនឈូ ឆានតាននេះឯង។ អ្នកសិក្សាយល់ថាប្រហែលជាស្ដេច អង្គ នេះហើយដែលនាំមកនូវសិល្បៈចម្លាក់ដូចជាអាវផាយរបស់ព្រះសូរ្យនិងម្កុដរាងបំពង់របស់ព្រះវិស្ណុ។ ការបញ្ចេញបែបនេះគឺ ដោយសារការរកឃើញរបស់ ខ្លះនៅរមណីយដ្ឋានអូរកែវ ហើយដែលបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងនគរភ្នំនិងពិភពអ៊ីរ៉ង់ ដូចជាដុំ ថ្មឆ្លាក់ រូបពិធីបួងសួងចំពោះព្រះអគ្គី និងពេជ្រមានរូបស្ដេចនៃរាជវង្សសាស្សានីដ</span><span style="color: black;"> (Sassanide) ។ចំពោះរជ្ជកាលស្ដេច ធៀនឈូ ឆានតាន នេះព្រឹត្តិការណ៍ដែលគេដឹងច្បាស់មានតែមួយគត់ គឺការលើកសួយទៅថ្វាយ ស្ដេចចិននៅឆ្នាំ៣៥៧ ។ ក្រោយពីនោះអ្នកប្រវត្តិ សាស្ត្រគឺជួបប្រទះនឹងកង្វះឯកសារម្ដងទៀតព៌តមាន ដែលទាក់ទងនឹងនគរភ្នំគេអាចដឹងចាប់ពីចុងសតវត្សទី៤ប៉ុណ្ណោះ ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> នៅពាក់កណ្ដាលទី១នៃសតវត្សទី៥ គេឃើញមានការផ្សព្វផ្សាយអរិយធ៌មឥណ្ឌាមានសន្ទុះយ៉ាងខ្លាំង នៅតំបន់សុវណ្ណភូមិ។ អ្នកប្រវត្តិវិទូខិតខំស្វែងរកតើអ្វីទៅជាមូលហេតុ ។</span> <span style="color: black;">តាមគេប៉ាន់ស្មានមើលមកពីការវាយលុករបស់ព្រះបាទសមុទ្រគុប្ត</span><span style="color: black;">(៣៣៥- ៣៧៥) នៅឥណ្ឌាខាងត្បូង ប្រហែលជាបណ្ដាលឲមានជនភៀសខ្លួនមកកាន់បូព៌ាប្រទេស។ រួចហើយលោកឡឺវី ថាប្រហែលជា ការវាយលុករបស់ស្ដេចនេះហើយនៅតំបន់ទន្លេគង្គានេះ ទើបបណ្ដាលឲមានជនជាតិស៊ីថម្នាក់មកសោយរាជ្យនៅ អាណាចក្រ ភ្នំនៅឆ្នាំ៣៥៧។ នេះគឺជាជំហានដំបូងនៃចលនាទូលំទូលាយនៃលំហូរនៃអរិយធ៌មឥណ្ឌា មកលើតំបន់ដែលរងឥទ្ធិពលនៃអរិយ ធ៌មឥណ្ឌាស្រាប់ទៅហើយពីសំណាក់ពួកស្ដេច ព្រាហ្មណ៍និងពួកបញ្ញវន្តចាប់ពីកណ្ដាលស.វ.ទី៤ដល់កណ្ដាលនៃសតវត្សទី៥។ គឺនៅក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះហើយ ដែលអាណាចក្រភ្នំទទួលនូវសន្ទុះថ្មីនៃការផ្សាយអរិយធ៌មឥណ្ឌា។ រាជពង្សាវតារ ចិនបាន កត់ទុកថាក្នុងចំណោមស្ដេចសោយរាជ្យបន្តបន្ទាប់ ពីធៀនឈូ ឆានតាន គឺមានស្ដេចម្នាក់មានឈ្មោះថាគាវឆេនយូ</span> (<span style="color: red;">កៅណ្ឌិន្យ</span>)<span style="color: black;">ជាព្រាហ្មណ៍មានដើមកំណើតនៅប្រទេសឥណ្ឌា ។ គេដំណាលថាមានសំលេងអាថ៌កំបាំងមួយ បានបញ្ជាឲ្យព្រាហ្មណ៍ នេះទៅ សោយរាជ្យនៅនគរភ្នំ ។ កៅណ្ឌិន្យមានសេចក្ដីត្រេកអរខ្លាំងណាស់ហើយក៏បានធ្វើដំណើរទៅស្រុកប៉ានប៉ាន នៅខាងត្បូង។ អ្នក ស្រុកនគរភ្នំមានសេចក្ដីត្រេកអរណាស់បាននាំគ្នាទៅជួប ហើយបានលើកលោកឲឡើងសោយរាជ្យ។ ស្ដេចអង្គនេះបានរៀបចំ ក្បួនច្បាប់តាមបែបឥណ្ឌា ។ ក្នុងចំណោមស្ដេចសោយរាជ្យក្រោយមកទៀត ដូចជាមានឈ្មោះស្ដេចមួយអ</span>ង្គ<b><span style="color: red;">ឆេលីតោប៉ាម៉ោ </span></b><span style="color: black;">(</span><span style="color: red;">ស្រីឥន្ទ្រវរ្ម័ន រឺ ស្រេស្ឋវរ្ម័ន</span><span style="color: black;">)</span> <span style="color: black;">បាននាំសួយនិងដង្វាយទៅថ្វាយស្ដេចក្រុងចិនជាច្រើនលើកគឺនៅឆ្នាំ៤៣៤-៤៣៥និង៤៣៨។ គឺ ស្ដេចអង្គនេះហើយដែលចង់រក្សាចំណងមិត្តភាពជាមួយចិន ហើយបានប្រកែកមិនចូលរួមជាមួយ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%85%E1%9E%B6%E1%9E%98%E1%9F%92%E1%9E%94%E1%9F%89%E1%9E%B6&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="ចាម្ប៉ា (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: red;">ចាម្ប៉ា</span></a><span style="color: black;">ដើម្បីដណ្ដើមយកខេត្ត តុងកឹងរបស់ចិន។ តាមពង្សាវតារជិងខាងត្បូងនិយាយថាប្រហែល១០ក្រោយកាលកំណត់៤៣១-៤៣២ ក៏មានស្ដេចសោយរាជ្យ បន្តនៅអាណាចក្រភ្នំដែរ ដែលស្ដេចអង្គនោះព្រះនាមថា </span><b><span style="color: red;">ចោយ៉ាប៉ាម៉ោ</span></b><span style="color: black;">(ជ័យវរ្ម័ន)ដែលមាននាមត្រកូល</span><b><span style="color: red;">គាវឆេនយូ</span></b><span style="color: black;">បានសេចក្ដី ថាជាស្ដេក្នុងរាជវង្សកៅណ្ឌិន្យដែរ ។ តាមលោកប៉េ.ប៉េលីអុត (</span><span style="color: black;">P.Pelliot) គឺស្ដេចអង្គនេះបានបញ្ជូនឈ្មួញទៅគ័ងតុងប្រទេសចិន ហើយពេលពួកឈ្មួញនេះត្រឡប់មកវិញត្រូវខ្យល់បក់ទៅទើរលើប្រទេសលីនយី</span><span style="color: black;">ដែលមានព្រះសង្ឃឥណ្ឌាមួយអង្គព្រះនាមថា<span style="color: red;">នាគ សេន</span> ដែលបានធ្វើដំណើរទៅជាមួយដែរ ។ ព្រះភិក្ខុអង្គនេះបាននិមន្តមកអាណាចក្រភ្នំតាមផ្លូវកាត់ នៅឆ្នាំ៤៨៤ ត្រូវព្រះបាទជ័យ វរ្ម័នបានចាត់ឲនាំដង្វាយទៅព្រះចៅក្រុងចិន និងស្នើសុំទ័ពជំនួយមកបង្ក្រាបមន្ត្រីម្នាក់(រឺបុត្រ)ដែលបានជ្រែករាជ្យនៅចាម្ប៉ា។ប៉ុន្តែ ស្ដេចក្រុងចិនមិនយល់ព្រមតាមសំណុំពរហើយដើម្បីថែរក្សចំណងមិត្តភាពទ្រង់បានថ្វាយត្រឡប់មកវិញនូវ សំពត់ព្រែដែលមាន ព៌ណប្លែកប៉ុណ្ណោះ ។ ក្នុងរាជ្យស្ដេចអង្គនេះហើយដែលព្រះសង្ឃពីរអង្គអាណាចក្រភ្នំ បានទៅបកប្រែគម្ពីរនៅប្រទេសចិនគឺ<span style="color: red;">សង្ឃ បាល</span>និង<span style="color: red;">មន្ត្រសេន</span>។នៅគ្រឹស្តសករាជ៥០៣ព្រះអង្គបានចាត់ឲយករូបព្រះពុទ្ធដែលធ្វើពីផ្កាថ្មនិងវត្ថុផ្សេងៗទៅថ្វាយស្ដេចក្រុងចិន។ដោយសារសេចក្ដីរាប់អានពីសំណាក់ស្ដេចចិន គេអាចចាត់ទុកថារជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័នជា រជ្ជកាល រុងរឿង បំផុតនៃប្រវត្តិសាស្ត្រអាណាចក្រភ្នំ ។ ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័នសុគតនៅឆ្នាំ៥១៤។ ព្រះអង្គពុំបានបន្សល់ទុកនូវសិលាចារឹកទេ។ តែព្រះអគ្គមហេសីព្រះអង្គព្រះនាម</span><span style="color: red;">កុលប្រភាវតី</span><span style="color: black;">និងបុត្រព្រះនាម<span style="color: red;">គុណវរ្ម័ន</span>បានបន្សល់ទុកនូវសិលាចារឹក។ ក្នុងសិលាចារឹកដំបង ដែក(ខាងត្បូងខេត្តកែវ) ព្រះនាវកុលប្រភាវតីបាននិយាយពីការកសាងអាស្រមមួយ។ សិលាចារឹកនេះមានលក្ខណៈជាវិស្ណុនិយម។ ក្នុងសិលាចារឹកវិស្ណុនិយមដូចគ្នានេះដែរ ដែលគេបានរកឃើញនៅវាលភក់បាននិយាយ ពីការកសាង</span><span style="color: red;">ទេវាល័យ </span><span style="color: black;">សំរាប់តំកល់</span><span style="color: red;">ព្រះ វិស្ណុបាទ</span>។<span style="color: black;">បើគេប៉ាន់ស្មានមើលទៅព្រះនាងកុលប្រភាវតីគឺជាមាតារបស់គុណវរ្ម័នដែលជាបុត្ររបស់ព្រះបាទកៅណ្ឌិន្យជ័យវរ្ម័ន ហើយទ្រង់ត្រូវបានព្រះជេដ្ឋាធ្វើគត់ ដែលមាននាមថាព្រះបាទរុទ្រវរ្ម័ននេះឯង</span><span style="color: black;"> (ជាបុត្ររបស់ស្រីស្នំម្នាក់) នៅក្នុងឆ្នាំ៥១៤ដើម្បី ដណ្ដើមរាជ្យសម្បត្តិដូច ដែលពង្សាវតាររបស់រាជវង្សលាងបានកត់ទុក ។</span><span style="color: black;"> <b><span style="color: red;">រុទ្រវរ្ម័ន</span></b>ជាស្ដេចចុងក្រោយបង្អស់នៃអាណាចក្រភ្នំ។ ព្រះអង្គបានបញ្ជូនទៅប្រទេសចិនជាច្រើនដងក្នុងចន្លោះឆ្នាំ៥១៧និង៥៣៥។ រាជទូតនគរភ្នំបាននាំសួយថ្វាយស្ដេចចិននៅ ឆ្នាំ ៥៣៩ហើយបានទូលប្រាប់ទៅព្រះចៅក្រុងចិនថា នៅប្រទេសខ្លួនមានព្រះកេសមួយសសៃប្រវែង៣ម៉ែត្រ។ លុះទ្រង់ជ្រាបហើយ ព្រះចៅ <span style="color: red;">លាងវូទី </span>ទ្រង់ក៏បានចាត់ព្រះសង្ឃមួយអង្គនាម<span style="color: red;">ធេយុនប៉ាវ</span> ឲ្យយកព្រះកេសនោះទៅប្រទេសចិនវិញ។ សិលាចារឹកសំស្ក្រឹត នៅ បាទី និយាយថាព្រះអង្គនៅសោយរាជ្យនៅឡើយនៅពេលដែលគេកសាងខាងពុទ្ធសាសនាដែលមានចារក្នុងឯកសារនោះ។ បើតាមពង្សាវតាររាជវង្សលាងពុទ្ធសាសនាបានរុងរឿងណាស់ឯកសារនេះនិយាយថាមានគណៈបេសកកម្មទូតចិនមួយត្រូវបាន បញ្ជូន មកអាណាចក្រភ្នំនៅរវាងគ.ស.៥៣៥ និង៥៤៥ដើម្បីឲអធិរាជនគរភ្នំបញ្ជូនអ្នកប្រាជ្ញនិងខាងគម្ពីរសាសនាមកចិនវិញ។ គ្រានោះមានឥណ្ឌាម្នាក់ឈ្មោះ<span style="color: red;">បរមាថ៌</span> រឺគុណរតនបានមកនគរភ្នំព្រះចៅអធិរាជក៏បញ្ជូនវរជននេះនាំយកគម្ពីរជាច្រើន ទៅកាន់ ប្រទេស ចិនវិញ នៅគ.ស.៥៤៦។គួរកត់សំគាល់ដែរថាដោយសារតែស្ដេចរុទ្រវរ្ម័នឡើងសោយរាជ្យខុសទំនងបែបនេះហើយដែល បណ្ដាលឲ្យអាណាចក្រភ្នំមានភាពវឹកវរ រហូតដល់រលាយរលំអាណាចក្រភ្នំជាស្ថាពរនៅពាក់កណ្ដាលទី២នៃសតវត្សទី៦។គរភ្នំ បានធ្លាក់ចុះនៅសតវត្សទី៦និងត្រូវបានលេបត្របាក់ដោយចេនឡា</span><span style="color: black;">ដែលជាអ្នកដែលមិនអាចប្រកែកបានថាគឺជាពួកខ្មែរ។សិលា ចារឹកខ្មែរលើកដំបូងបានចុះកាលបរិច្ឆេទដោយខ្លីបន្ទាប់ពីការធ្លាក់ចុះនៃហ៊្វូណនរឺនគរភ្នំហើយការចុះកាលបរិច្ឆេទទាំងនោះរបស់ កាលបរិច្ឆេទ ក្រោយមកទៀតត្រូវបានប្រមូលនៅកម្ពុជាភាគខាងត្បូងនិយាយថា ពួកខ្មែរបានតាំងលំនៅរួចទៅហើយនៅឯទឹកដី កម្ពុជាភាគខាងក្រោម ។វីខខឺរីបានឲយោបល់ថា</span><span style="color: black;">“តាមភស្តុតាងបច្ចុប្បន្នវាមិនអាចទៅរួចទេ ដោយបញ្ជាក់អះអាងថាហ៊្វូណន រឺ នគរភ្នំជាតំបន់មួយ និងពួកក្រុមត្រួតត្រាគេដែលមិនមែនជាជនជាតិខ្មែរ” ។ ហ៊្វូណនត្រូវបានចាត់ទុកថាជានគរខ្មែរទីមួយ និងជា នគរមុននៃ</span><span style="color: red;">អាណាចក្រខ្មែរ</span> <span style="color: black;">៕</span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-60445409256437895692013-09-02T09:49:00.000-07:002013-09-02T09:53:45.082-07:00សម័យ បុរេប្រវត្តិ(មុន ស.វ ទី១)<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> សម័យបុរេប្រវត្ដិគឺជាសម័យកាលដ៏យូរលង់ណាស់មកហើយ ដែលពេលនោះ មនុស្សពុំទាន់ចេះបង្កើតតួអក្សរ សម្រាប់កត់ ត្រាហេតុការណ៏អ្វីឡើយ។ ដើម្បីសិក្សាអំពីបុរេប្រវត្តិខ្មែរ យើងក៏ត្រូវសិក្សាអំពីទឹកដីខ្មែរដែរ ។ នៅភូមិភាគអាស៊ីអាគ្នេយ៍កាល ពីមុនធ្លាប់មានពំនើងផ្នត់កាឡេដូន្យាង</span><span style="color: black;"> (Plissement caledonien) និងពើងផ្នត់អែរស៊ីន្យាង (Plissement hercynien) ដែលធ្វើឲ្យផុស ឡើង នៅខ្ពង់រាប និងជួរភ្នំនានាពាសពេញប្រទេសខ្មែរសព្វថ្ងៃ។ បន្ទាប់មកក៏បានលិចទៅវិញដោយទឹកសមុទ្រនៅស័កទី៣។</span><br />
<a name='more'></a></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> នៅស័កទី៤ដីក៏ផុសចាប់ពីភូមិភាគហេមពាន្តរហូតដល់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំងមូល។ ដីខ្មែរក៏ដុះឡើងពី ៧០០ ទៅ ៨៨០ម៉ែត្រ។ ក្នុង ស័ក ទី៤មានលំនាច និងជំនោរទឹកសមុទ្រ ដែលជាមូលហេតុធ្វើឲ្យដីលិចហើយផុសឡើងវិញសារជាថ្មីម្ដងទៀត។ នៅ ចន្លោះពី ៦០០០០០ ដល់៥០០០ ឆ្នាំមុនគ.សទឹកសមុទ្របាននាចថយទៅពី១៣០ដល់១៨០ម៉ែត្រ (បើប្រៀបទៅនឹងកំពស់ទឹកសមុទ្រសព្វ ថ្ងៃ នេះ)។ អ្នកភូគព្ភ វិទូខ្លះបានយល់ថា កាលណោះគ្មានសមុទ្រខណ្ឌភូមិភាគឥណ្ឌូចិន និងប្រជុំកោះអាំងស៊ុយឡាំង (Insulinde) ស្ថិត នៅ ជាប់គ្នារហូតគ្មាន សមុទ្រខណ្ឌដូចយើងសព្វថ្ងៃនេះទេ។ នៅប្រមាណ១៥០០០ឆ្នាំមុនគ.ស. ទឹកសមុទ្រជោរបានកំពស់ ១៥ ម៉ែត្រដែលបណ្ដាលឲ្យទឹកដី កម្ពុជាក្រោមនិងវាលទំនាបប្រទេសខ្មែរបានលិចទៅក្នុងទឹកវិញ។នៅសតវត្សទី៣មុនគ.ស.ទឹកសមុទ្រ បាននាចទៅវិញបន្តិចៗម្ដង។ ឯពេលនោះទន្លេមេគង្គបាននាំដីល្បាប់មកចាក់បំពេញបន្តិចៗម្ដង ក្លាយជាដី សណ្ដបន្ត ដេញតាម ទឹកសមុទ្រស្រក។ គេអាចដឹងព្រឹត្ដិ ការណ៏ផ្សេងៗក្នុងសម័យបុរេប្រវត្ដិតាមការសិក្សាលើគ្រោងឆ្អឹងមនុស្ស ប្រដាប់ប្រដា សម្ភារៈ កំទេចសំនល់គ្រប់បែបយ៉ាង ដែលមនុស្ស ជំនាន់មុនបានបន្សល់ទុក។ នៅប្រទេសកម្ពុជាយើង មានស្ថានីយ បុរេប្រវត្ដិ សំខាន់ៗ ដូចជា៖ -ស្ថានីយបុរេប្រវត្ដិសំរោងសែន និងអន្លង់ ផ្តៅ(កំពង់ឆ្នាំង) -ស្ថានីយបុរេប្រវត្ដិ ម្លូព្រៃ(ព្រះវិហារ) -ស្ថានីយបុរេប្រវត្ដិ ល្អាង ស្ពាន (បាត់ដំបង) នៅក្នុងស្ថានីយបុរេប្រវត្ដិទាំងប៉ុន្មាននេះ គេបាន ជីកកាយដីរកឃើញប្រដាប់ប្រើប្រាស់របស់មនុស្សជំនាន់ មុន ដូចជា៖ ពូថៅ-ញញួរ-ពន្លាកធ្វើពីថ្ម-ផ្លែព្រួញ-ផ្លែសន្ទូច-ច្បូក-ផ្លែក ណ្ដៀវធ្វើពីឆ្អឹងសត្វ-ក្អម-ឆ្នាំង-ចានធ្វើពីដីដុត។ ក្រៅពីនេះ គេ នៅឃើញមាន ត្រល់សម្រាប់ត្បាញសំពត់។ ឧបករណ៏ដែលធ្វើពីលង្ហិល ពុំសូវសំបូរទេ។ ការរស់នៅរបស់មនុស្សនាសម័យ បុរេ ប្រវត្ដិ ដោយសារឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ ដែលបានរកឃើញនៅតាមស្ថានីយបុរេប្រវត្ដិ គេអាចសន្និដ្ឋានថានៅលើទឹកដីកម្ពុជាយើង មានមនុស្សរស់នៅជាយូរលង់ណាស់មកហើយ គឺតាំងពីសម័យយុគថ្មរំលីងម៉្លេះ ពោលគឺតាំងពីសម័យដែលមនុស្សពុំទាន់ស្គាល់ លោហធាតុ ហើយមកថ្មមករំលីងធ្វើជាឧបករណ៍ប្រើប្រាស់ប្រចាំថ្ងៃ។ មនុស្សជំនាន់ នោះរស់នៅជាក្រុមៗដើម្បីទប់ទល់នឹង សត្វ សាហាវ ហើយគេចេះសង់លំនៅដ្ឋានជាខ្ទមខ្ពស់ផុតពីដី។ គេចេះត្យាញសំពត់បិទបាំងរាង កាយ។ គេចេះរកស៊ីដោយ បរបាញ់ និងនេសាទ។ តែការដាំដំនាំ និងចិញ្ចឹមសត្វគឺតិចតួចណាស់។ រីឯប្រពៃណី គេពុំមានសាសនា ឬ ជំនឿអាទិទេពណាមួយទេ។ គេ ជឿថាខ្មោចលង ហើយជឿលើអ្នកតា។ កាលណាមានមនុស្សស្លាប់គេយកសពនោះទៅកប់ដោយដាក់ ជាមួយនូវប្រដាប់ប្រដា ប្រើប្រាស់ និងគ្រឿងអលង្ការ។</span></div>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="color: black;"> <span style="color: red;"> <b>បុរេប្រវត្តិកម្ពុជា </b></span>ត្រូវគេដឹងតិចតួចណាស់។ ស្ថានីយដែលគេស្គាល់ដំបូងបង្អស់នៅកម្ពុជាគឺគុហាល្អាងស្ពានដែលស្ថិតនៅតំបន់ ពាយព្យប្រទេសនេះ។ គុហាល្អាងស្ពានគឺជាការចាប់ផ្ដើមតាំងនៅលើកដំបូងនៅឆ្នាំ៧០០០ម.គ. ហើយក៏សំខាន់ផងដែរគឺស្ថានីយ សំរោងសែនដែលបានតាំងនៅប្រហែល២៣០ដល់៥០០ម.គ.។ពីឆ្នាំ២០០០ម.គ.និងលុះក្រោយមកទៀតខ្មែរបានចាប់ផ្ដើមចិញ្ចឹម សត្វ និងដាំដុះស្រូវ។ នៅឆ្នាំ៦០០ម.គ. ខ្មែរកំពុងតែបង្កើតឧបករណ៍ធ្វើពីដែក។ ជាចុងក្រោយ ឥទ្ធិពលមកពីឥណ្ឌាមកដលក្នុង ឆ្នាំ ១០០ ម.គ.។ ភស្តុតាងខាងបុរាណវត្ថុបង្ហាញថាភាគច្រើននៃតំបន់នោះឥឡូវគេហៅថា<b><span style="color: red;">កម្ពុជា</span></b>គឺត្រូវបានគេតាំងលំនៅកំលុង ពេលសហវត្សទីមួយនិងទីពីរម.គ</span><a href="http://km.wikipedia.org/w/index.php?title=%E1%9E%9F%E1%9E%80%E1%9E%9A%E1%9E%B6%E1%9E%87%E1%9E%91%E1%9E%BC%E1%9E%91%E1%9F%85&action=edit&redlink=1" style="color: brown; outline: none; text-decoration: none;" title="សករាជទូទៅ (ទំព័រនេះមិនទាន់មាននៅឡើយទេ)"><span style="color: black;">.</span></a><span style="color: black;">នៅក្នុងវប្បធ៌មយុគថ្មរំលីង ដែលប្រហែលជាបានធ្វើចំនាកស្រុកពីចិនភាគ អាគ្នេយ៍ទៅឧបទ្វីបឥណ្ឌូ ចិន។ នៅសតវត្សទីមួយនៃគ.ស.ពួកអ្នកស្រុកបានអភិវឌ្ឍនលំនឹងទាក់ទងរៀបចំសង្គមដែលបានចាកហួសឆ្ងាយដំណាក់កាលនៃ យុគដំបូង ខាងវប្បធ៌មនិងជំនាញបច្ចេកទេស។ ពួកក្រុមដែលរីកចំរើនបំផុតបានរស់នៅតាមបណ្ដោយឆ្នេរនិងនៅតាមជ្រលងដង ទន្លេមេគង្គ ក្រោម និងតំបន់ដីសណ្ដដែលជាកន្លែងដែលពួកគេបានធ្វើការដាំដុះស្រូវនិងចិញ្ចឹមថែទាំសត្វពាហនៈមួយចំនួន។ពួក អ្នកប្រវត្តិវិទូខ្លះ គិតថាពួកមនុស្សទាំងនេះបានមកដល់មុន ពួកអ្នកជិតខាងវៀតណាម ថៃ និងឡាវ ទៅទៀត។ពួក មនុស្សទាំងនេះ ប្រហែលគឺជាជន ជាតិអាស៊ីខាងត្បូងដើមកំនើត និងមានទំនាក់ទំនងទៅនិងបុព្វការីជននៃក្រុមមួយចំនួនដែលឥឡូវតាំងទីលំនៅ នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍នៅតាមកោះនិងប្រជុំកោះជាច្រើននៃមហាសមុទ្រប៉ាស៊ីហ្វិច។ពួកគេបានស្លលោហៈ រួមមានដែកនិងសំរិទ្ធិនិង ចេះជំនាញនាវាចរណ៍ច្បាស់លាស់ទៀតផង។ការស្រាវជ្រាវថ្មីៗបានស្រាយបំភ្លឺនូវរបកគំហើញនៃដីលើកសប្បនិមិត្តរាងមូលដែល ចុះកាលកំណត់ សម័យ កាលយុគថ្មរំលីងនៃកម្ពុជា។</span></div>
<ul style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"> <b><i><span style="color: red;">ស្ថានីយបុរេប្រវត្តិ</span></i></b></li>
</ul>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px;">
<span style="font-size: 12pt;"> </span> <span style="color: black;"> តាមរយៈបុរេប្រវត្តិខ្មែរគេពុំទាន់រកឃើញអ្វីឲ្យដិតដល់ខ្លាំងទេ។ ចំពោះយុគថ្មគេរកឃើញដានខ្លះៗដែរ នៅឆ្នាំ១៩៦៣ លោក អឺ.ស៊័ររីន (E.Saurin) បានរកឃើញថ្មចាំងនៅចន្លោះខេត្តក្រចេះនិងស្ទឹងត្រែង ក្រៅពីនោះគេរកឃើញនៅតំបន់ អង្គរខ្លះដែរ។ ហើយ គេរកឃើញស្ថានីយចំនួន៦ទៀត ដែលទាក់ទងនឹងយុគថ្មរំលីងលាយលោហៈធាតុមកទល់សព្វថ្ងៃ ។</span></div>
<table align="right" border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" style="background-attachment: scroll; background-color: white; background-image: none; background-position: 0% 0%; background-repeat: repeat repeat; border-collapse: collapse; color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; height: 337px; line-height: 25.1875px; margin-bottom: 9.75pt; margin-left: 12pt; margin-top: 3.75pt; width: 245px;"><tbody>
<tr><td style="border-style: solid solid none; border-width: 1pt 1pt medium; font-size: 13px; padding: 3pt;"><div align="center" style="line-height: 1.3em; text-align: center;">
<img alt="" src="http://netstudy.orgfree.com/images/Porthov.gif" style="border: 0px; outline: none;" /></div>
</td></tr>
<tr><td style="border-right-color: rgb(170, 170, 170); border-style: none solid solid; border-width: medium 1pt 1pt; font-size: 13px; padding: 3pt;"><div align="center" style="line-height: 1.3em; text-align: center;">
<b>ពូថៅថ្មរំលីងមានពន្លួញ</b></div>
</td></tr>
</tbody></table>
<ol start="1" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li><b><span style="color: red;">សំរោងសែន </span></b><span style="color: black;">ជាស្ថានីយស្ថិតនៅកំពង់ឆ្នាំងខាងជើងបឹងទន្លេសាប ស្ថានីយនេះមាន កំពស់ ៥ម៉ែត្រ ផ្ទៃក្រលា៦០០០ម៉ែត្រក្រឡា។ រកឃើញដោយលោករ៉ូខ្វេស</span><span style="color: black;"> (Roques) នៅឆ្នាំ១៨៧៦ ហើយបោះពុម្ពផ្សាយនៅឆ្នាំ១៨៧៩។ ហើយបន្តមកមានបីនាក់ទៀតគឺ លោកមូរ៉ា (Moura) ១៨៨២ លោកអាយម៉ូនីញ៉េ (Aymonier) ១៩០១ និងលោកម៉ង់ស៊ុយ (Mansuy) ១៩០២និង១៩២៣បានធ្វើ ការុករកនៅទីនោះ។ ការរកឃើញនេះគឺជា ជំហានដំបូង នៃបុរេ ប្រវត្តិអាស៊ីអាគ្នេយ៍។</span></li>
<li><b><span style="color: red;">អន្លង់ផ្ដៅ </span></b><span style="color: black;">គឺជាស្ថានីយនៅចម្ងាយ៣០គ.ម.ភាគអាគ្នេយ៍ពី សំរោង សែនមាន ប្រដាប់ ប្រដាដូចស្ថានីយខាងលើដែរ។ លោកម៉ងស៊ុយ ជាអ្នករកឃើញ ស្ថានីយនេះ នៅ ឆ្នាំ ១៩០២ ។</span></li>
<li><b><span style="color: red;">ម្លូព្រៃស្ថិត </span></b><span style="color: black;">នៅខាងជើងខេត្តព្រះវិហារដែលរកឃើញដោយលោក ប៉េ ឡឺវី (</span><span style="color: black;">P.le vy) នៅឆ្នាំ១៩៤៣។ ស្ថានីយនេះថ្មីជាងស្ថានីយខាង លើពីរព្រោះគេរកឃើញ ឧបករណ៍ ធ្វើពីលោហៈ ។ វត្ថុដែលគេរក ឃើញក្នុងស្ថានីយទាំង៣នេះគឺ៖</span><ul style="padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><span style="color: red;">ពីថ្មរំលីង</span></b><span style="color: red;">:</span><span style="color: black;">ពូថៅដែលមានពន្លួញ ពន្លាក ញញួរ ត្មោងដំសំ បកឈើ យកសរសៃ ទ្រនាប់ កាំបិត កណ្ដៀវ ថ្មសំលៀង ពុម្ពចាក់កណ្ដៀវ កងដៃ ក្បាលត្រល់ អង្រែ ផ្លែសន្ទូច</span></li>
<li style="list-style: square;"><b><span style="color: red;">ពីឆ្អឹងសត្វ</span></b><span style="color: red;">:</span> <span style="color: black;">ចុងព្រួញ កាំបិត ផ្លែសន្ទូច កណ្ដៀវ គ្រឿង អលង្ការ</span></li>
<li style="list-style: square;"><b><span style="color: red;">ពីសំបកខ្យង</span></b><span style="color: red;">:</span> <span style="color: black;">អង្កាំ ទំហូ</span></li>
<li style="list-style: square;"><b><span style="color: red;">ពីដីឥដ្ឋ</span></b><span style="color: red;">:</span> <span style="color: black;">ទំហូ អង្កាំ ក្អម ឆ្នាំង ចានទាប ចានក្រឡូម ចានជើង</span></li>
<li style="list-style: square;"><b><span style="color: red;">ពីលង្ហិន</span></b><span style="color: red;">:</span> <span style="color: black;">ចុងព្រួញ កណ្ឌៀវ ពូថៅ ដួង ផ្លែសន្ទូច</span></li>
<li style="list-style: square;"><b><span style="color: red;">ពីដែក</span></b><span style="color: red;">:</span> <span style="color: black;">មានតែពន្លាក១គត់នៅស្ថានីយម្លូព្រៃ</span><span style="color: black;"> </span></li>
<li style="list-style: square;"><b><span style="color: red;">ឆ្អឹងមនុស្ស</span></b><span style="color: red;">:</span> <span style="color: black;">ឆ្អឹងស្មង ឆ្អឹងភ្លៅ ឆ្អឹងដើមដៃ លលាដ៏ក្បាល១</span></li>
<li style="list-style: square;"><b><span style="color: red;">សំណល់ផ្ទះបាយ</span></b><span style="color: red;">:</span> <span style="color: black;">ធ្យូង។</span></li>
</ul>
</li>
</ol>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; margin-left: 36pt;">
<span style="color: black;">យើងឃើញថាវត្ថុទាំងនោះធ្វើពីថ្មរំលីងលាយនិងវត្ថុធ្វើពីលោហធាតុ។</span></div>
<table align="right" border="1" cellpadding="0" cellspacing="0" style="background-attachment: scroll; background-color: white; background-image: none; background-position: 0% 0%; background-repeat: repeat repeat; border-collapse: collapse; color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; height: 373px; line-height: 25.1875px; margin-bottom: 9.75pt; margin-left: 12pt; margin-top: 3.75pt; width: 252px;"><tbody>
<tr><td style="border-style: solid solid none; border-width: 1pt 1pt medium; font-size: 13px; padding: 3pt;"><div align="center" style="line-height: 1.3em; text-align: center;">
<img alt="" src="http://netstudy.orgfree.com/images/sonthouch.gif" style="border: 0px; outline: none;" /> </div>
</td></tr>
<tr><td style="border-right-color: rgb(170, 170, 170); border-style: none solid solid; border-width: medium 1pt 1pt; font-size: 13px; padding: 3pt;"><div align="center" style="line-height: 1.3em; text-align: center;">
<b>ផ្លែសន្ទូចធ្វើពីលង្ហិន</b></div>
</td></tr>
</tbody></table>
<div style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; margin-left: 36pt;">
<span style="color: black;">ដូច្នេះយើងអាចសន្និដ្ឋានថាខ្មែរយើងមិនមានព្រំដែនច្បាស់លាស់ រវាង យុគថ្ម និង យុគលោហៈទេ ។ ចំណែកដែកគឺមានតែពន្លាកមួយ គត់ ដូច្នេះ គេអាចសន្និដ្ឋាន មនុស្សនៅជំនាន់នោះមិនទាន់ចេះស្លដែក ទេ ហើយបាន រៀនបច្ចេកទេសពីឥណ្ឌា ដោយសង្កេតឃើញពួកកួយ នៅចេះ ប្រើប្រាស់ ស្នប់ស្លដែក ដូចគេឃើញមាន ប្រើ ក្នុងរដ្ឋ ឧរិស្ស របស់ឥណ្ឌានៅឡើយ។ គេឃើញវិធីសែនព្រេនរបស់ពួកកួយគេធ្វើ តាមបែបសាសនាព្រាហ្មណ៍ដែរ។ នៅឆ្នាំ១៩០១ គេរកឃើញលលាដ៍ ក្បាល១នៅ សំរោងសែន ដែល អ្នកវិទ្យាសាស្ត្របានអះអាងថាមាន រាងមូល ដូចជាលលាដ៍ ក្បាលមនុស្ស ខ្មែរសព្វថ្ងៃដែលមាន សន្ទស្សន៍ លលាដ៏ ៨៣</span><span style="color: black;">,៦... ហើយដែលជា មនុស្សដែលមិនទាន់ទទួល ឥទ្ធិបូជា សពតាមបែបឥណ្ឌានៅឡើយ។ បើតាមកំពស់ ដីល្បប់៥ម.គ្របលើ ស្ថានីយសំរោងសែនអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រសន្និដ្ឋានថា វាមាន អាយុ កាល ប្រហែល ១០០រឺ២០០ឆ្នាំមុនគ.ស.។</span></div>
<ol start="4" style="color: #0852ff; font-family: 'Khmer OS Freehand'; font-size: 14px; line-height: 25.1875px; padding-left: 20px;">
<li><b><span style="color: red;">ស្ថានីយព្រែកឆ្លូង</span></b><span style="color: black;"> (ស្រុកមេមត់ខេត្តកំពង់ចាម)គេរកឃើញនៅឆ្នាំ ១៩២០ដោយ លោក B.P.Groslie r គាត់បានសិក្សាពីលើអាកាសតាម យន្តហោះលើដីរាង មូល ចាប់ពីខេត្តឡុកនិញ វៀតណាមមកកាន់ មក ឡាបានសៀក។ លោក សង្កេតមាន ឃើញរាយប៉ាយមកដល់តំបន់ដី ក្រហម នៃចំការកៅស៊ូធំៗ ។ គាត់បានចាត់ទុក ថាទី នោះជាទីលំនៅ របស់ជនជាតិខ្មែរដើម ។ ដូច្នេះដើម្បីបញ្ជាក់នៅអំនាង នេះ លោក ក៏ ជ្រើសរើសព្រែកឆ្លូង ជាការធ្វើកំណាយ ។ គាត់បានរកឃើញវត្ថុ ធ្វើពី ថ្ម និងគ្រឿងចានឆ្នាំង ។ គាត់ថានេះគឺជាជំរុំ ដែលមានការពារយ៉ាងម៉ត់ចត់មាំមួន។ លោកបានវាស់កំពែងព័ទ្ធជុំវិញ (មានវិជ្ឈមាត្រ២០០ម.) មានច្រកផ្លូវចូលពីរ ដែល មានអាយុកាលពី១៥០០ដល់៥០០ឆ្នាំមុនគ.ស.។ ប្រដាប់ប្រដា ដែលធ្វើពីថ្មរំលីងមាន រាងជាពងខ្លះ ជាចតុមុមខ្លះ យកតាម របស់ធ្វើពីលង្ហិន។ គ្រឿងចានឆ្នាំងមាន ក្បាច់ល្អ វិចិត្រ ក្រោយមកបែរជាគ្មានក្បាច់លំអអ្វីសោះ ។ វត្ថុទាំងនេះជាស្នាដៃ ខ្មែរដើមដែលមិនទទួលឥទ្ធិពលពីឥណ្ឌា ។</span></li>
<li><b><span style="color: red;">ល្អាង ស្ពាន</span></b><span style="color: black;">គឺស្ថិតនៅខេត្តបាត់ដំបងនៅឆ្នាំ១៩៦៦ដល់១៩៦៩ លោកនិងលោកស្រី</span><span style="color: black;">Mourerជា សាស្ត្រាចារ្យ មហាវិទ្យាល័យ បុរាណវត្ថុវិទ្យា និងនិស្សិតមានចូលរួមបានធ្វើកំណាយនៅរូងភ្នំល្អាងស្ពាន នៅភ្នំទាកទ្រាំងចម្ងាយពីអណ្ដើកហើប បាត់ដំបង ៥គ.ម. ។ គេរកវត្ថុជាច្រើនមានប្រមាណចំនួន២០០០រួមមាន គ្រឿងធ្វើពីថ្ម សំណល់ផ្ទះបាយ សាកសព សត្វ ល្អិត បំណែក គ្រឿងចានឆ្នាំង ឆ្អឹងសត្វ (Rhinoceros Sondaicusm Desm) និងឆ្អឹងមនុស្ស (ឆ្អឹងដើមដៃនិងដងកាំបិត) ។ វត្ថុទាំងនេះត្រូវបាន បញ្ជូនទៅបារាំងដើម្បីធ្វើការសិក្សា ។ ដុំធ្យូងជាច្រើនរកឃើញនៅស្រទាប់លើគេបានកំណត់ កាល បរិច្ឆេទដោយវិធីវិទ្យុសកម្ម (G ១៤)</span></li>
<li> <b><span style="color: red;">ភ្នំក្បាលរមាស</span></b><span style="color: black;">ជាលំនៅរបស់មនុស្សបុរេប្រវត្តិ ដែលមានអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រពីរនាក់ធ្វើការរុករកក្នុងរូងភ្នំនេះ នៅខេត្តបាត់ ដំបងគឺលោក (កាបូណេល)</span><span style="color: black;">Carbonnel និង (ដាលីប្រ៊ីយ៉ាស)Dalibriasនៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៦៦និង១៩៦៩ ។ នៅទីនោះពួក គាត់បានរកឃើញគ្រឿងចានឆ្នាំដែលមានអាយុ៣៤២០ឆ្នាំម.គ. ៕</span><ul style="padding-left: 20px;">
<li style="list-style: square;"><b><span style="color: blue; font-size: 12pt;">ស្រទាប់ទី១</span></b><span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black; font-size: 12pt;">= ១២០០BP (៧៥០ក្រោយគ.ស.)</span></li>
<li style="list-style: square;"><b><span style="color: blue; font-size: 12pt;">ស្រទាប់ទី២</span></b><span style="font-size: 12pt;"> </span><span style="color: black; font-size: 12pt;">= ៤២០០BP (២០៥០ម.គ.)</span></li>
<li style="list-style: square;"><b><span style="color: blue; font-size: 12pt;">ស្រទាប់ទី៣</span></b><span style="color: black; font-size: 12pt;"> = ៦២៥០BP (៤២៩០ម.គ.)</span> </li>
</ul>
</li>
</ol>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-59894398290824967042013-09-02T09:33:00.000-07:002013-09-02T09:57:45.084-07:00សម សារី<div style="border: 0px; color: #555555; font-family: arial, sans-serif; font-size: 17px; line-height: 27px; margin-bottom: 10px; padding: 0px; vertical-align: baseline;">
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36pt;">
<div class="MsoNormal">
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt;">នៅពេលសាធារណមតិជាតិនិងអន្តរជាតិចាប់ផ្តើមសិក្សាពីលក្ខណសម្បតិ្តរបស់លោក
សម រង្ស៊ី
ដែលជាមេដឹកនាំចលនាប្រជាធិបតេយ្យនិងអ្នកស្នេហាជាតិដ៏សំខាន់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដែលកំពុងត្រួសត្រាយ
ផ្លូវប្រជាធិបតេយ្យជូនរាស្ត្រខ្មែរទូទៅ ឲ្យចេះប្រើប្រាស់សិទ្ធិអំណាច និង
សម្រេចជោគវាសនារបស់ខ្លួន ឲ្យបានត្រឹមត្រូវនោះ គេតែងតែពិនិត្យមើលពីសែស្រឡាយនិងប្រវត្តិគ្រួសាររបស់លោក
សម រង្ស៊ី ដែលជាតំណក់ឈាមខ្មែរស្នេហាជាតិដ៏មានតម្លៃធ្លាប់
បានធ្វើពលិកម្មគ្រប់បែបយ៉ាង ក្នុងការបម្រើជាតិមាតុភូមិ
ហើយភាពស្មោះត្រង់ចំពោះព្រះរាជបល្ល័ង្ក និងព្រះមហាក្សត្របានបន្តកើតមានតាំងពីជំនាន់ជីតារបស់លោកប្រធាន
សម រង្ស៊ី មកម្លេ៉ះ។ វាមិនមែនជារឿងចៃដន្យនោះទេ ដែលលោកប្រធាន សម រង្ស៊ី
</span></div>
<a name='more'></a>នៅតែបន្តធ្វើការងារបម្រើជាតិមាតុភូមិ ស្របតាមព្រះរាជតម្រិះរបស់
សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ដែលធ្លាប់កសាងសង្គមរាស្ត្រនិយមដ៏ល្បីល្បាញដែលភាសាសាមញ្ញគេហៅថា
ជាការដង្ហែតាមសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ តពីឪពុករហូតដល់កូន
ដូច្នេះហើយគេនៅតែមើលឃើញថា លោកប្រធាន សម រង្ស៊ី មានសារៈសំខាន់បំផុត
ក្នុងការផ្តល់ក្តីសង្ឃឹមនិងការផ្លាស់ប្តូរជីវភាពថ្មីសម្រាប់រាស្ត្រខ្មែរទូទៅ
ដែលប្រាថ្នាចង់រស់ក្រោមការដឹកនាំដ៏ត្រឹមត្រូវ
ដូចកាលពីសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម។<span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span><br />
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt;"> លោកប្រធាន សម រង្ស៊ី
បានសម្តែងការពេញចិត្តពេញថ្លើមបំផុតចំពោះព្រះរាជសំណេរ និងហត្ថលេខា
របស់សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ដែលបានផ្តល់នូវសុភវិនិច្ឆ័យ
ចំពោះក្រុមគ្រួសាររបស់លោក ជាក់ស្តែងកាលពីថ្ងៃទី២៨ មេសា ឆ្នាំ២០០៣
សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ បានផ្តល់កិត្តិយសនិងយុត្តិធម៌ជូនវិញ្ញា
ណក្ខន្ធលោកឪពុករបស់លោកប្រ ធាន សម រង្ស៊ី ដោយព្រះអង្គបានឡាយព្រះហស្ថលេខាថា
</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt;">”<span lang="KHM">ឯកឧត្តម
សម សារី គឺជាអ្នកស្នេហាជាតិដ៏ធំធេងនិងដ៏បរិសុទ្ធម្នាក់
ដែលជានិច្ចកាលបានបម្រើជាតិយ៉ាងវិសេសវិ សាលក្នុងអំឡុងឆ្នាំទាំងឡាយ
នៃរជ្ជ កាលទី១របស់ខ្ញុំ និងពីដើមដំបូងនៃសង្គមរាស្ត្រនិយម</span>”<span lang="KHM">។ សេចក្តីបញ្ជាក់ របស់សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ
គឺជាការជូតជម្រះនូវមន្ទិលសង្ស័យ
និងការទម្លាក់កំហុសដោយអសុទ្ធចិត្តក្នុងពេលកន្លងមក
ពីសំណាក់ជនមួយចំនួនដែលតែងគិតថា លោក សម សារី ជាជនក្បត់ជាតិ
ចូលដៃចូលជើងជាមួយចក្រពត្តិអាមេរិក។ មកដល់ម៉ោងនេះ លោកប្រធាន សម រង្ស៊ី
នៅតែបន្តបេសកកម្មការងារពីឪពុក ក្នុងការបម្រើជាតិមាតុភូមិ
ដោយដង្ហែតាមព្រះរាជតម្រិះរបស់សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ
និងព្រះរាជគំរូវីរភាពដ៏ល្អប្រពៃ ក្នុងការកសាង
សង្គមខ្មែរមួយឲ្យមានភាពស្អាតស្អំ គ្មានអំពើជិះជាន់សង្កត់សង្កិន
មានយុត្តិធម៌សង្គម
ដែលប្រជារាស្ត្រខ្មែរគ្រប់រូបរស់ក្នុងភាពក្សេមក្សាន្តសម្បូរ
សប្បាយនិងមានជីវភាពធូរធារក្នុងមហាគ្រួសារខ្មែរដែលមានការយោគយល់អធ្យាស្រ័យគ្នា
ដើម្បីពង្រឹងឯក ភាពផ្ទៃក្នុងជាតិខ្មែរ។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt;"> អ្នកកត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រមួយចំនួនបានរំលឹកថា
លោក សម សារី កើតនៅថ្ងៃទី៦ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩១៧ នៅឃុំជង្រុក ខេត្តកំពង់ស្ពឺ
មានឪពុកឈ្មោះ សម ញាន ធ្លាប់បម្រើការងារជាមន្ត្រីរាជវាំង
និងជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងធម្មការ ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៤០ ហើយ លោក សម សារី
គឺជាកូនទី២ ក្នុងចំ ណោមកូនទាំងអស់៧នាក់។ ពេលរៀនចប់បឋមសិក្សាលោក សម
សារី បានមកសិក្សានៅអនុវិទ្យាល័យ ស៊ីសុវត្ថិ ក្នុងឆ្នាំ ១៩៣៥-១៩៣៦
ដែលមិត្តភកត្តិរបស់គាត់រួមមាន លោក អៀង សារី និងលោក រ័ត្ន សាមឿន ជាខ្មែរកុម្មុយនិស្តដំបូង
ហើយនៅឆ្នាំ១៩៣៩ លោក សម សារី បានប្រឡងជាប់មធ្យមសិក្សាបត្រ
ផ្នែកទស្សនវិជ្ជា។ ក្រោយមកលោក សម សារី បានរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ ជាមួយ អ្នកស្រី
អិុន អេម ជាស្ត្រីខ្មែរទី១ ដែល ទទួលបានសញ្ញាបត្រ
មធ្យមសិក្សាបត្រនៅឥណ្ឌូចិនបារាំងសេស នាក្រុង ព្រៃនគរ កាលពីថ្ងៃទី២៣
ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៣៩ ហើយក្រោយមក មានកូនចំនួន៥នាក់ គឺប្រុស៤នាក់
និងស្រីម្នាក់រួមមាន អេម្ម៉ារ៉ា កើតនៅឆ្នាំ ១៩៤០</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt;">, <span lang="KHM">អេម្ម៉ារ៉ាន
កើតនៅឆ្នាំ ១៩៤១</span>,<span lang="KHM">អេម្ម៉ាប្ញទ្ធិ កើតនៅឆ្នាំ១៩៤៥</span>,
<span lang="KHM">មិទ្ធា រី កើតនៅឆ្នាំ១៩៤៦</span>, <span lang="KHM">និងលោកប្រធាន
សម រង្ស៊ី កើតនៅឆ្នាំ១៩៤៩។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt;"> ក្នុងអាយុ២២ឆ្នាំ
គឺអំឡុងឆ្នាំ១៩៣៩ លោក សម សារី បានចូលក្នុងចំណោមខ្មែរទី១ ដែលបានទទួល
អាហារូបករណ៍បារាំង ត្រូវមកសិក្សានៅស្រុកបារាំង
តែត្រូវរង់ចាំដល់ឆ្នាំ១៩៤៦ ទើបបានទៅបន្តការសិក្សាដែលនៅចន្លោះរយៈពេលនោះ
លោក សម សារី បានចូលបម្រើការងារក្នុងខេត្តបាត់ដំបង
ជាមន្ត្រីតុលាការជាសុភាចារ្យបុរស កម្មសិក្សាការីនៅឆ្នាំ ១៩៤០
រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៤៤ លោក សម សារី បានផ្លាស់មកសាលាឧទ្ធរណ៍ក្រុងភ្នំពេញ។
នៅឆ្នាំ ១៩៤៥ ពេលជប៉ុន ចូលកាន់កាប់ស្រុកខ្មែរ លោក សម សារី
បានធ្វើជាមេនគរបាលនយោបាយរហូតដល់ថ្ងៃទី៤ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៤៦
បារាំងនិងកម្ពុជាបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងស្រុះស្រួលគ្នាបណ្តោះអាសន្ន
ដោយលោកសម សារី បានឡើងធ្វើជាស្នង ការប៉ូលិសនៅភ្នំពេញ ។ប៉ុន្តែនៅឆ្នាំ
១៩៤៦ លោក សម សារី បានដាក់ពាក្យសុំឈប់មួយរយៈ
ដើម្បីទៅរៀនយកឯកទេសហិរញ្ញវត្ថុនៅស្រុកបារាំង ដែលនៅទីនោះលោក សម</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt;"> <span lang="KHM">សារី
មានចំណូលចិត្តទាក់ទងបារាំងជាអភិជនដើម្បីស្គាល់ទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីរហូតដល់ថ្ងៃទី៨
ខែកក្កដា ឆ្នាំ១៩៤៩ លោក សម សារី បានទទួលសញ្ញាបត្រផ្នែកសេវាសាធា រណៈ
នៅវិទ្យាស្ថាននយោបាយក្រុងប៉ារីសនិងបរិញ្ញាបត្រច្បាប់
នៃមហាវិទ្យាល័យច្បាប់ក្រុងប៉ារីស ដែលក្រោយមកលោក សម សារី
បានធ្វើជាកម្មសិក្សាការី នៅធនាគារជាតិនៃប្រទេសបារាំង។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt;"> ក្រោយមកទៀត លោក សមសារី
បានវិលត្រឡប់មកចូលប្រទេសកម្ពុជាវិញ នៅឆ្នាំ១៩៥០ ដោយត្រូវបានលោក ប៉ែន នុត
ណែនាំបង្ហាញសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុដែលពេលនោះព្រះអង្គកំពុងស្វែងរក </span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt;">”<span lang="KHM">អ្នកស្នេហាមាតុភូមិម្នាក់មានចំណេះវិជ្ជា
ធ្វើការងារមានប្រសិទ្ធភាព និងជាអ្នក ខ្នះខ្នែងក្នុងការងារ ដើម្បីជួយព្រះ
អង្គក្នុងរាជបូជនីយកិច្ចទាមទារ ឯក រាជ្យ</span>”<span lang="KHM">។ លោក សម
សារី គឺជាបញ្ញវន្ត ម្នាក់ដែលអាចធ្វើការងារអស់ទាំងនេះបាន គឺលោក សម សារី
មិនត្រឹមតែជួយព្រះរាជបូជនីយកិច្ចនេះទេគឺ
លោកបានសរសេររឿងរ៉ាវកម្ពុជាក្រោម តវ៉ាទៅអាណានិគមបារាំង
ដែលបានបញ្ចូលទឹកដីកម្ពុជាក្រោម ឲ្យស្ថិតក្រោមរដ្ឋការរបស់រដ្ឋសមាគមយួន
នៅថ្ងៃទី៤ មិថុនា ឆ្នាំ១៩៤៩ ដោយលោក សម សារី ចាត់ទុកថាជារឿងអយុត្តិធម៌
ត្រូវតវ៉ាចរចាយកកម្ពុជាក្រោមវិញ នៅពេលខាងមុខ។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt;"> លោក សម សារី គឺជាអ្នកប្រ
កាន់គោលជំហរដើម្បីឯករាជ្យរបស់កម្ពុជាពិតប្រាកដ ពោលគឺពីថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា
ឆ្នាំ១៩៥៣ ដល់ថ្ងៃទី២២ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៥៣ លោក សម សារី
បានធ្វើជារដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងអប់រំ និងសន្និសីទរដ្ឋាភិបាលនៃសង្គមរាស្ត្រនិយម
ដែលរយៈពេលនេះ បា រាំងកំពុងតែផ្ទេរបន្តិចម្តងៗនូវសមត្ថ
កិច្ចរដ្ឋបាលឥណ្ឌូចិនមកឲ្យកម្ពុជា ដោយចង់រក្សាទុកកម្ពុជាក្នុងសហភាពបារាំង។
លោក សម សារី ពេលនោះជាលេខាធិការនៃគណៈកម្មការទទួលភារកិច្ចទទួលរៀបចំឯករាជ្យ
មានបំណងឲ្យមានស្វយ័តភាពភ្លាមៗ រហូតដល់បារាំងយល់ព្រមប្រគល់
ឯករាជ្យមកឲ្យកម្ពុជាទាំងស្រុង ហើយ បានប្រកាសជាផ្លូវការនៅថ្ងៃទី៩ ខែវិច្ឆិកា
ឆ្នាំ១៩៥៣។ រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៥៤ លោក សម សារី ត្រូវបានសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ
តែងតាំងជាព្រះរាជតំណាងពិសេសនៅក្នុងគណៈប្រតិភូខ្មែរចូលរួមសន្និសីទ ហ្សឺណែវ
ដើម្បីបញ្ចប់សង្គ្រាមឥណ្ឌូចិន ដែលពេលនោះលោក សម សារី បានបញ្ចេញគុណសម្បត្តិ
ជាអ្នកចរចាដ៏បុិនប្រសប់ដើម្បីរក្សាបូរណភាពទឹកដីខ្មែរ
គ្មានការបែងចែកសូម្បីតែមួយផ្នែកណាមួយ ទៅឲ្យពួកកុម្មុយនិស្ត សឺង
ង៉ុកមិញ។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt;"> បើពិនិត្យលើកិត្តិយស កិត្តិគុណ
បម្រើរាជបល្ល័ង្ករបស់លោក សម សារី
គឺអ្នកកត់ត្រាផ្នែកប្រវត្តិសាស្ត្របានលើកឡើងថា លោក សម សារី
បានវិលត្រឡប់មកភ្នំពេញនៅឆ្នាំ១៩៥៥
នាំមកនូវជ័យជំនះធំធេងនៃការចរចាមកថ្វាយសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ
រហូតដល់ថ្ងៃទី២ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៥៥ លោក សម សារី លោក ប៉ែន នុត និងលោក ឃឹម ទិត
ត្រូវបានតែងតាំងជាឧត្តមក្រុមប្រឹក្សារាជបល្ល័ង្ក ហើយលោក សម សារី
ក៏ត្រូវបានបន្ថែមតួនាទីមួយទៀត
ជាអ្នកនិពន្ធជីវប្រវត្តិថ្វាយសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ។ ដល់ថ្ងៃទី២ មីនា
ឆ្នាំ ១៩៥៥ សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ បានដាក់រាជ្យថ្វាយព្រះបិតា
ហើយទៅបង្កើតចលនាសង្គមរាស្ត្រនិយមដែលនៅពេលនោះ ព្រះអង្គបានសម្រេចជ្រើសរើសលោក
សម សារី ជាសហការីដ៏ជំនិតម្នាក់ គឺក្នុងរដ្ឋាភិបាលទី១
នៃរបបសង្គមរាស្ត្រនិយមដែលមានសម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ ជានាយករដ្ឋមន្ត្រី
និងមានលោក សម សារី ជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី
ទទួលបន្ទុកជារដ្ឋមន្ត្រីកិច្ចការសេដ្ឋកិច្ច ហិរញ្ញវត្ថុ ផែនការ និងអប់រំជាតិ។
បើពិនិត្យមើលពីសកម្មភាពការងាររបស់លោក សម សារី
បានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់អំពីគោលជំហរការពារព្រះរាជបល្ល័ង្ក
ដង្ហែតាមព្រះរាជតម្រិះរបស់សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ
និងបាននាំមកនូវជោគជ័យដ៏ធំធេងជូនជាតិមាតុភូមិ និងរាស្ត្រខ្មែរទូទៅ
ហើយលោកប្រធាន សម រង្ស៊ី បានបន្តបេសកកម្មពីឪពុកក្នុងការបម្រើជាតិមាតុភូមិ
ដោយស្មោះស្ម័គ្រ
សមជាឈាមជ័រអ្នកស្នេហាជាតិប្រកបដោយឧត្តមគតិដ៏មានតម្លៃនិងគួរឲ្យគោរពជាទីបំផុត៕</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
<br />
<div class="MsoNoSpacing">
<br /></div>
</div>
</div>
</div>
</div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-68113716779242037332013-08-30T18:39:00.001-07:002013-08-30T18:39:19.309-07:00ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ<br />
<div class="MsoNormal">
</div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">បុរេប្រវតិ្តសាស្រ្តនៅឥណ្ឌូចិនមានប្រហែល១០០ពាន់ឆ្នាំ។
មនុស្សនៅពេលនោះបានជានាយព្រានព្រៃនិងបរកជន។ បុរាណវត្ថុវិទ្យា គិតថាមនុស្សមុនគេបំផុតគឺជាម៉ាលិសតែឥណ្ឌូចិន
បានទទួលមនុស្សដែលមកពីខាងជិងនិងធើ្វជាតិពន្ទុខែ្មរ។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<a href="" name=".E1.9E.94.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9E.91.E1."></a><span lang="KHM" style="color: #265e15; font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ប្រទេសឥណ្ឌា</span><span style="color: #265e15; font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">សតវត្សរ៏ទី១គ.ស.មានមនុស្សជាច្រើនមកពីប្រទេសឥណ្ឌាដែលតាំងលំនៅជាមួយមនុស្សមុនគេ។គេឲ្យសាសនា</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">, <span lang="KHM">វប្ឃកិច្ទ</span>,<span lang="KHM">ភាសា។ល។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="KHM" style="color: #265e15; font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">អាណាចក្រភ្នំ និង ចេនឡា</span></div>
<a name='more'></a><span style="color: #265e15; font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">អរិយធម៌របស់ប្រទេសកម្ពុជាបានកកើតឡើង
តាំងពី សតវត្សទីមួយ មកម្ល៉េះ។ រវាងសតវត្សទី៣ ទី៤ និងទី៥ អាណាចក្រភ្នំ និង ចេនឡា
បានគ្រប់គ្រង ជាបន្តបន្ទាប់ លើទឹកដី ជ្រោយសុវណ្ណភូមិ រហូតដល់កំនើត អាណាចក្រខ្មែរ
ដែលជា ប្រវត្តិសាស្ត្រ ដ៏រុងរឿងមួយនៅ អាស៊ី ពីសតវត្សទី៩ ដល់ សតវត្សទី១៣។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<a href="" name=".E1.9E.A2.E1.9E.84.E1.9F.92.E1.9E.82.E1."></a><span lang="KHM" style="color: #265e15; font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">អង្គរវត្ត</span><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><span
style='mso-element:field-begin;mso-field-lock:yes'></span> SHAPE <span
style='mso-spacerun:yes'> </span>\* MERGEFORMAT <span style='mso-element:field-separator'></span><![endif]--><!--[if gte vml 1]><v:rect
id="AutoShape_x0020_12" o:spid="_x0000_s1026" alt="http://km.wikipedia.org/skins-1.5/common/images/magnify-clip.png"
href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A:JayavarmanVII.JPG"
title=""ពង្រីក"" style='width:11.25pt;height:8.25pt;visibility:visible;
mso-wrap-style:square;mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;
mso-position-horizontal:absolute;mso-position-horizontal-relative:char;
mso-position-vertical:absolute;mso-position-vertical-relative:line;
mso-left-percent:-10001;mso-top-percent:-10001;v-text-anchor:top' o:gfxdata="UEsDBBQABgAIAAAAIQC75UiUBQEAAB4CAAATAAAAW0NvbnRlbnRfVHlwZXNdLnhtbKSRvU7DMBSF
dyTewfKKEqcMCKEmHfgZgaE8wMW+SSwc27JvS/v23KTJgkoXFsu+P+c7Ol5vDoMTe0zZBl/LVVlJ
gV4HY31Xy4/tS3EvRSbwBlzwWMsjZrlprq/W22PELHjb51r2RPFBqax7HCCXIaLnThvSAMTP1KkI
+gs6VLdVdad08ISeCho1ZLN+whZ2jsTzgcsnJwldluLxNDiyagkxOquB2Knae/OLUsyEkjenmdzb
mG/YhlRnCWPnb8C898bRJGtQvEOiVxjYhtLOxs8AySiT4JuDystlVV4WPeM6tK3VaILeDZxIOSsu
ti/jidNGNZ3/J08yC1dNv9v8AAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEArTA/8cEAAAAyAQAACwAAAF9y
ZWxzLy5yZWxzhI/NCsIwEITvgu8Q9m7TehCRpr2I4FX0AdZk2wbbJGTj39ubi6AgeJtl2G9m6vYx
jeJGka13CqqiBEFOe2Ndr+B03C3WIDihMzh6RwqexNA281l9oBFTfuLBBhaZ4ljBkFLYSMl6oAm5
8IFcdjofJ0z5jL0MqC/Yk1yW5UrGTwY0X0yxNwri3lQgjs+Qk/+zfddZTVuvrxO59CNCmoj3vCwj
MfaUFOjRhrPHaN4Wv0VV5OYgm1p+LW1eAAAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEACTX5D3cDAABdBwAA
HwAAAGNsaXBib2FyZC9kcmF3aW5ncy9kcmF3aW5nMS54bWykVUmS2zYU3acqd0BhkR1FUqEGMma7
ujU4rnTiLis5ABqESJRAgAagKalUZZETZJFFFvI1fB3dxB8gNXQ75YXNhYTh4+H/9x6AFy93tUAb
pg1XMsdxL8KISaoKLssc//brPBhjZCyRBRFKshzvmcEvb7795gXJSk2ailMECNJkJMeVtU0WhoZW
rCampxomYW6pdE0sdHUZFppsAbkWYT+KhmFNuMQ3F6gpsQStNf8CKKHoihUTIjfEAKSg2fVIl6Og
X49MMrl5pZtF86Bd5vSXzYNGvMgxMCdJDRThsJvowqAbPltVXgB2S127eLVcop1H2btfj8F2FlEY
jJP+eDTAiMJUHCUjaLd7VG/+ZxWtZp9dB8m0m0LjKhHTuDTk5tPKhqfKbtdWLSrSMBT3MSqYofpM
6KrubfmKN6zgxGttVlyaIO4NQqrqWsmQ16RkBkQvJV/uAyp402tk6Q1QCS5XE8HpqpPqAvwZOwFn
nLKpouuaSdt6SjNBLJjZVLwxGOnMaaNfFzFGVilheZPj796tlf3hePj3ePj7+P6f4+G/4+HD8fBX
O+64BWq8sp2SJ05Mcw8+M0iqSUVkyW5Nw6gFUYCh05DWalsxUhg3fIZqEbwPLmDgnMftz6oA0xCg
1jPx5X4460qyRhv7iqkauQaUD0l6cLK5N7bN6RTiRVdzLoS3lJBPBgCzHQErwlI350zpz+gfaZTO
xrNxEiT94SxIouk0uJ1PkmA4j0eD6ffTyWQa/+n2jZOs4kXBpNvmdF/Eydk7J4lrTrUyaml7YJmw
Vfd0Z4C6cXS5MYwSvHBwLiWjy8eJ0GhDRI7n/uuYvwoLn6bhNYZanpUU95Porp8G8+F4FCTzZBCk
o2gcRHF6lw6jJE2m86cl3XPJvr4ktM1xOugPvEpXST+rLfLfp7WRrOaWaSR4nePxOYhkzogzWXhp
LeGibV9R4dK/UAFyn4SGpunuOLtb+LvB7u5UsXeEPcI/mFcrMBfce/B+QKNS+neMtvAq5Ni8WxPN
MBKvJZyDNE4SCLO+kwxGfejo65nH6xkiKUDl2GLUNicWerBk3WheVrBT7GmSyt1HS94Zus3JZSeM
Xdi9YL5qnzmTxQPR5C3kLODc5nhVBz/92PEIEVDspbi1YYvmLRyZ9qC01Xs6IPDZw+KXdg+he72u
+zcfAQAA//8DAFBLAwQUAAYACAAAACEAtjsEIlQGAAALGgAAGgAAAGNsaXBib2FyZC90aGVtZS90
aGVtZTEueG1s7FlLbxs3EL4X6H9Y7L2x3oqNyIGtR9zGToJISZEjpaV2GXOXC5Kyo1uRHAsUKJoW
PTRAbz0UbQMkQC/pr3Gbok2B/IUOuQ+RElU7RgoYQSzA2J39Zjicmf2G5F65+iCm3hHmgrCk41cv
VXwPJxMWkCTs+HdGg48u+56QKAkQZQnu+HMs/KvbH35wBW1NKEnHDPFgFOEYe2AoEVuo40dSplsb
G2ICYiQusRQn8GzKeIwk3PJwI+DoGAaI6UatUmltxIgk/jZYlMpQn8K/RAolmFA+VGawl6AYRr85
nZIJ1tjgsKoQYi66lHtHiHZ8sBmw4xF+IH2PIiHhQcev6D9/Y/vKBtrKlahco2voDfRfrpcrBIc1
PSYPx+WgjUaz0dop7WsAlau4frvf6rdKexqAJhOYaeaLabO5u7nba+ZYA5RdOmz32r161cIb9usr
Pu801c/Ca1Bmv7GCHwy6EEULr0EZvrmCbzTatW7DwmtQhm+t4NuVnV6jbeE1KKIkOVxBV5qtereY
bQmZMrrnhG82G4N2LTe+QEE1lNWlhpiyRK6rtRjdZ3wAAAWkSJLEk/MUT9EEarKLKBlz4u2TMILC
S1HCBIgrtcqgUof/6tfQVzoiaAsjQ1v5BZ6IFZHyxxMTTlLZ8T8Bq74Bef3ip9cvnnknD5+fPPz1
5NGjk4e/ZIYsrT2UhKbWqx++/OfJZ97fz75/9fhrN16Y+D9+/vz3375yA2GmixC8/Obpn8+fvvz2
i79+fOyA73A0NuEjEmPh3cDH3m0Ww8R0CGzP8Zi/mcYoQsTU2ElCgRKkRnHY78vIQt+YI4ocuF1s
R/AuB4pxAa/N7lsODyM+k8Rh8XoUW8ADxugu484oXFdjGWEezZLQPTifmbjbCB25xu6ixMpvf5YC
txKXyW6ELTdvUZRIFOIES089Y4cYO2Z3jxArrgdkwplgU+ndI94uIs6QjMjYqqaF0h6JIS9zl4OQ
bys2B3e9XUZds+7hIxsJbwWiDudHmFphvIZmEsUukyMUUzPg+0hGLieHcz4xcX0hIdMhpszrB1gI
l85NDvM1kn4d6MWd9gM6j20kl+TQZXMfMWYie+ywG6E4dWGHJIlM7MfiEEoUebeYdMEPmP2GqHvI
A0rWpvsuwVa6T2eDO8CspkuLAlFPZtyRy2uYWfU7nNMpwppqgPgtPo9Jciq5L9F68/+ldSDSl989
cczqohL6DifON2pvicbX4ZbJu8t4QC4+d/fQLLmF4XVZbWDvqfs9dfvvPHWve5/fPmEvOBroWy0V
s6W6XrjHa9ftU0LpUM4p3hd66S6gMwUDECo9vT/F5T4ujeBSvckwgIULOdI6HmfyUyKjYYRSWN9X
fWUkFLnpUHgpE7Ds12KnbYWns/iABdl2tVpVW9OMPASSC3mlWcphqyEzdKu92IKV5rW3od4qFw4o
3TdxwhjMdqLucKJdCFWQ9MYcguZwQs/srXix6fDisjJfpGrFC3CtzAosnTxYcHX8ZgNUQAl2VIji
QOUpS3WRXZ3Mt5npdcG0KgDWEUUFLDK9qXxdOz01u6zUzpBpywmj3GwndGR0DxMRCnBenUp6Fjfe
NNebi5Ra7qlQ6PGgtBZutC//lxfnzTXoLXMDTUymoIl33PFb9SaUzASlHX8K2364jFOoHaGWvIiG
cGA2kTx74c/DLCkXsodElAVck07GBjGRmHuUxB1fTb9MA000h2jfqjUghAvr3CbQykVzDpJuJxlP
p3gizbQbEhXp7BYYPuMK51Otfn6w0mQzSPcwCo69MZ3x2whKrNmuqgAGRMDpTzWLZkDgOLMkskX9
LTWmnHbN80RdQ5kc0TRCeUcxyTyDayov3dF3ZQyMu3zOEFAjJHkjHIeqwZpBtbpp2TUyH9Z23dOV
VOQM0lz0TItVVNd0s5g1QtEGlmJ5viZveFWEGDjN7PAZdS9T7mbBdUvrhLJLQMDL+Dm67hkaguHa
YjDLNeXxKg0rzs6ldu8oJniKa2dpEgbrtwqzS3Ere4RzOBCeq/OD3nLVgmharCt1pF2fJg5Q6o3D
aseHzwNwPvEAruADgw+ympLVlAyu4KsBtIvsqL/j5xeFBJ5nkhJTLyT1AtMoJI1C0iwkzULSKiQt
39Nn4vAdRh2H+15x5A09LD8iz9cW9veb7X8BAAD//wMAUEsDBBQABgAIAAAAIQDvvMV2DgEAAA4C
AAAqAAAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL19yZWxzL2RyYXdpbmcxLnhtbC5yZWxzrFHPa8IwFL4P
9j+UQI9LWg+iYiqO1VFhMIbu/mhe29A2CUnm7H+/TCubIOyyS3jvC/l+Zbk69l10QOukVpykNCER
qlILqWpO9rvNw4xEzoMS0GmFnAzoyCq7v1u+YQc+PHKNNC4KLMpx0nhvFoy5ssEeHNUGVbiptO3B
h9XWzEDZQo1skiRTZn9zkOyKMyoEJ7YQExLtBhOU/+bWVSVLfNLlR4/K35BgPvjCQAi2Rs8JpWfk
fKY0eCXsto30P200IZDtpGp/rIzp2p5+ylYaFBJOfX1vLM7TeJ7H6804zJJxmF+Qx+kFWS+2MMAB
QuXqvSjo9vX5ovKiRegxP3q0Ck5J2dUvZl8AAAD//wMAUEsBAi0AFAAGAAgAAAAhALvlSJQFAQAA
HgIAABMAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAFtDb250ZW50X1R5cGVzXS54bWxQSwECLQAUAAYACAAAACEA
rTA/8cEAAAAyAQAACwAAAAAAAAAAAAAAAAA2AQAAX3JlbHMvLnJlbHNQSwECLQAUAAYACAAAACEA
CTX5D3cDAABdBwAAHwAAAAAAAAAAAAAAAAAgAgAAY2xpcGJvYXJkL2RyYXdpbmdzL2RyYXdpbmcx
LnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQC2OwQiVAYAAAsaAAAaAAAAAAAAAAAAAAAAANQFAABjbGlwYm9h
cmQvdGhlbWUvdGhlbWUxLnhtbFBLAQItABQABgAIAAAAIQDvvMV2DgEAAA4CAAAqAAAAAAAAAAAA
AAAAAGAMAABjbGlwYm9hcmQvZHJhd2luZ3MvX3JlbHMvZHJhd2luZzEueG1sLnJlbHNQSwUGAAAA
AAUABQBnAQAAtg0AAAAA
" o:button="t" filled="f" stroked="f">
<v:fill o:detectmouseclick="t"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
<w:wrap type="none"/>
<w:anchorlock/>
</v:rect><![endif]--><!--[if !vml]--><a href="http://km.wikipedia.org/wiki/%E1%9E%AF%E1%9E%80%E1%9E%9F%E1%9E%B6%E1%9E%9A:JayavarmanVII.JPG"><img alt="http://km.wikipedia.org/skins-1.5/common/images/magnify-clip.png" border="0" height="11" src="file:///C:\Users\Vichhai\AppData\Local\Temp\msohtmlclip1\01\clip_image001.png" title=""ពង្រីក"" v:shapes="AutoShape_x0020_12" width="15" /></a><!--[endif]--><!--[if gte vml 1]><v:shapetype
id="_x0000_t75" coordsize="21600,21600" o:spt="75" o:preferrelative="t"
path="m@4@5l@4@11@9@11@9@5xe" filled="f" stroked="f">
<v:stroke joinstyle="miter"/>
<v:formulas>
<v:f eqn="if lineDrawn pixelLineWidth 0"/>
<v:f eqn="sum @0 1 0"/>
<v:f eqn="sum 0 0 @1"/>
<v:f eqn="prod @2 1 2"/>
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelWidth"/>
<v:f eqn="prod @3 21600 pixelHeight"/>
<v:f eqn="sum @0 0 1"/>
<v:f eqn="prod @6 1 2"/>
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelWidth"/>
<v:f eqn="sum @8 21600 0"/>
<v:f eqn="prod @7 21600 pixelHeight"/>
<v:f eqn="sum @10 21600 0"/>
</v:formulas>
<v:path o:extrusionok="f" gradientshapeok="t" o:connecttype="rect"/>
<o:lock v:ext="edit" aspectratio="t"/>
</v:shapetype><![endif]--><!--[if mso & !supportInlineShapes & supportFields]><v:shape
id="_x0000_i1025" type="#_x0000_t75" style='width:11.25pt;height:8.25pt'>
<v:imagedata croptop="-65520f" cropbottom="65520f"/>
</v:shape><span style='mso-element:field-end'></span><![endif]--><span style="color: #265e15; font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ទោះបីជា អាណាចក្រ ខ្មែរបាន
ចុះអន់ថយឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួនក៏ដោយ អង្គរវត្តគឺជានិមិត្តរូបមួយសំខាន់
បំផុតដើម្បីជាសាក្សី នៃសាវតារបស់ប្រទេស លើផ្ទៃតំបន់។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ក្រោយពីការ វាយលុកដណ្តើមទឹកដី ជាបន្តបន្ទាប់ សៀម
បានកាន់កាប់អង្គរ ហើយបោះបង់ចោលនៅ ឆ្នាំ១៤៣២។ រាជវង្សានុវង្ស បានប្តូរទៅ រាជធានី
លង្វែក ហើយនៅតែរង ការវាយប្រហារជានិច្ចជាកាល ពីសំនាក់ សៀម និង យួន រហូតឈានទៅដល់
ការបែកបាក់បន្ទាយលង្វែក នៅឆ្នាំ ១៥៩៤។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">នៅឆ្នាំ១៨៦៣ ព្រះបាទនរោត្តម
ដែលបានតែងតាំងជា មហាក្សត្រ ដោយពួកសៀម បានស្វែងរកការ ការពារពីបារាំង។ ឆ្នាំ១៨៦៧
ស្តេចសៀម បានចុះហត្ថលេខាលើ សន្ធិសញ្ញា ជាមួយបារាំងអនុញ្ញាតិ
អោយគ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជាដោយប្តូរជាមួយនឹងការទទួលស្គាល់ជាផ្លូវការថាខេត្តបាត់ដំបង
និង សៀមរាប ជាខេត្តរបស់សៀម ឬថៃ បច្ចុប្បន្ន។
ខេត្តទាំងនេះត្រូវបានប្រគល់មកឱយខ្មែរវិញ តាមសន្ធិសញ្ញាព្រំដែនឆ្នាំ១៩០៦រវាងបារាំង
ថៃ។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<a href="" name=".E1.9E.A2.E1.9E.B6.E1.9E.8E.E1.9E.B6.E1."></a><span lang="KHM" style="color: #265e15; font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">អាណាព្យាបាល បារាំង</span><span style="color: #265e15; font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">កម្ពុជា ស្ថិតនៅក្រោមអាណាព្យាបាល
បារាំង ជិតមួយរយឆ្នាំ គឺពីឆ្នាំ១៨៦៣ដល់ឆ្នាំ១៩៥៣ គ្រប់គ្រងជាផ្នែកមួយនៃ
អាណានិគមបារាំងនៅឥណ្ឌូចិន។ ក្រោយពីការកាន់កាប់របស់ ជប៉ុន ក្នុងរយៈកាលសង្គ្រាម
១៩៤១- ១៩៤៥ កម្ពុជាទាមទារឯករាជ្យបានពីបារាំងថ្ងៃទី ៩ វិច្ឆិកា ១៩៥៣
ហើយប្រកាន់របបរាជានិយម អាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដឹកនាំ ដោយព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="KHM" style="color: #265e15; font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ព្រះបាទនរោត្តមសីហនុ</span><span style="color: #265e15; font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ឆ្នាំ១៩៥៥
សីហនុបានដាក់រាជ្យថ្វាយបិតាព្រះអង្គ ដើម្បីឈរឈ្មោះជានាយករដ្ឋមន្ត្រី។ នៅពេលព្រះ
បិតាសោយទីវង្គត ព្រះបាទសីហនុបានក្លាយជាប្រមុខរដ្ឋនៃប្រទេសកម្ពុជា។ ដោយសារ
សង្គ្រាមវៀតណាម ចេះតែបន្ត ព្រះអង្គបាន ប្រកាន់នយោបាយ
ឯករាជ្យមិនចូលបក្សសំព័ន្ធរហូតដល់ ការបណេ្តញចេញ ពីតំនែងដោយ រដ្ឋប្រហារ យោធា
ឆ្នាំ១៩៧០ដោយលោកសេនាប្រមុខ លន់ ណុល និងអ្នកអង្គម្ចាស់ស៊ីសុវត្ថិ សិរីមតៈ
នៅពេលព្រះអង្គយាងចេញក្រៅប្រទេស។ សីហនុបានរៀបចំជាថ្មី ជាមួយក្រុមកុម្មុយនិស្ត
ខ្មែរក្រហម ដោយវាយបានជាបន្តបន្ទាប់តំបន់ខ្ពង់រាបនិងជំរុញបន្ថែមការ
ទំលាក់រដ្ឋាភិបាលលន់ ណុល ហើយបានក្លាយជាការចាប់ផ្តើមនៃសង្គ្រាមស៊ីវិល។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<a href="" name=".E1.9E.81.E1.9F.92.E1.9E.98.E1.9F.82.E1."></a><span lang="KHM" style="color: #265e15; font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ខ្មែរក្រហម</span><span style="color: #265e15; font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ក្រោយ ការឡើងកាន់អំនាច ដោយ
រដ្ឋាភិបាល លន់ ណុល សហរដ្ឋអាមេរិក បានទំលាក់គ្រាប់បែក
មកលើប្រទេសកម្ពុជាតាមកន្លែងដែលសង្ស័យថាជាកន្លែងលាក់ខ្លួនរបស់ពួក វៀតកុង។
ខ្មែរក្រហម វាយចូលក្រុងភ្នំពេញបាននៅឆ្នាំ១៩៧៥
ហើយប្តូរឈ្មោះប្រទេសជាកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ដឹកនាំ ដោយ ប៉ុល ពត។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<a href="" name=".E1.9E.9C.E1.9F.80.E1.9E.8F.E1.9E.8E.E1."></a><span lang="KHM" style="color: #265e15; font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">វៀតណាម</span><span style="color: #265e15; font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ខែវិច្ឆិការ ១៩៧៨ វៀតណាម
វាយចូលកម្ពុជា ហើយបន្តកាន់កាប់ប្រទេសកម្ពុជារហូតដល់ឆ្នាំ១៩៨៩។ ការស្វែងរក
សន្តិភាពចាប់ផ្តើម នៅឆ្នាំ១៩៨៩ នៅទីក្រុងចារការតា(ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ី) តែមិនបានសំរេច
រួចនៅទីក្រុងប៉ារីស ហើយសំរេចជោគជ័យនៅខែតុលា ១៩៩១ ដោយកំណត់អោយមាន ការបោះសកល
តាមលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ជាលើងដំបូង ក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តប្រទេសកម្ពុជា។
អង្គការសហប្រជាជាតិ ត្រូវបានផ្តល់អំណាច ក្នុងការស្វែងរកបទឈប់បាញ់នៅកម្ពុជា
និងដោះស្រាយ កិច្ចការ ជនអន្តោប្រវេសន៍ និង ការកាត់បន្ថយសព្វាវុធ។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<a href="" name=".E1.9E.96.E1.9F.92.E1.9E.9A.E1.9F.87.E1."></a><span lang="KHM" style="color: #265e15; font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា</span><span style="color: #265e15; font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ក្រោយពីការមិនចុះសំរុងរវាងពីរ
ទស្សវត្ស និងការបំផ្លិចបំផ្លាញ វប្បធម៌ សេដ្ឋកិច្ច សង្គម និង នយោបាយនៅកម្ពុជា
ការស្តារ ហេដ្ឋារចនាសំព័ន្ធ បានចាប់ផ្តើមឡើងវិញ ស្របពេលជាមួយនឹង លំនឹង នយោបាយ
បានវិលត្រលប់ជាបណ្តើរៗ។ លិទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបានរង្គោះរង្គើនៅឆ្នាំ១៩៩៧
ដោយសារការវិវាទក្នុងជួររដ្ឋាភិបាល ។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<a href="" name=".E1.9E.93.E1.9E.99.E1.9F.84.E1.9E.94.E1."></a><span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">នយោបាយ</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">តាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាឆ្នាំ១៩៩៣
ប្រទេសកម្ពុជាប្រកាន់របបប្រជាធិបតេយ្យរាជានិយម សេរីពហុបក្ស អាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ
រួមមាន បួនអំណាចធំៗ ៖ អំណាចនិតិប្រតិបត្តិ អំណាចនិតិបញ្ញតិ អំណាចតុលាការ និង
អំណាចសាពត៌មាន។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">អំណាចនិតិប្រតិបត្តិ ជាអំណាចអនុវត្តច្បាប់</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">, <span lang="KHM">អំណាចនិតិបញ្ញតិ ជាអំណាចអនុមតិ/រៀបចំច្បាប់</span>, <span lang="KHM">អំណាចតុលាការ
ជាអំណាចវិនិច្ឆ័យបុគ្គលតាមច្បាប់</span>, <span lang="KHM">អំណាចសាពត៌មាន
ជាអំណាចបញ្ចេញមតិ។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">អំណាចនិតិប្រតិបត្តិ
ថិតនៅក្រោមការអនុវត្ត របស់រដ្ឋាភិបាល ដែលមាននាយករដ្ឋមន្ត្រីមួយរូប
ជាអ្នកដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល សេរីពហុបក្ស។រដ្ឋាភិបាលរួមមានរដ្ឋមន្ត្រីគ្រប់ក្រសួង
និងឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី ច្រើនរូប។ នាយករដ្ឋមន្ត្រី ត្រូវបានតែងតាំងដោយព្រះមហាក្សត្រ
និង ដោយមានការផ្តល់យោបល់/ឯកភាពពីរដ្ឋសភា។ នាយករដ្ឋមន្ត្រី និង
គ្រប់មន្ត្រីក្រសួងក្រោមឱវាទ មានតួនាទីអនុវត្តច្បាប់ (និតិប្រតិបត្តិ)
ដោយចេញជាក្រិត្យ អនុក្រិត្យផ្សេងៗ ដើម្បីអោយបុគ្គលគ្រប់រូបអនុវត្តតាម។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">អំណាចនិតិបញ្ញត្តិ
ថិតនៅក្រោមការអនុវត្ត របស់រដ្ឋសភា និង ព្រឹទ្ធសភា។ ស្ថាប័នទាំងពីរនេះ
មានតួនាទីពិនិត្យ និងសំរេចអនុមតិច្បាប់ និង តាមដានរដ្ឋាភិបាល
ក្នុងការអនុវត្តច្បាប់ ។ រដ្ឋសភា មានសិទ្ធិកោះហៅ នាយករដ្ឋមន្ត្រី និង រដ្ឋមន្ត្រីគ្រប់ក្រសួង
មកបង្ហាញមុខនៅរដ្ឋសភា ដើម្បីឆ្លើយសំណួររបស់តំណាងរាស្រ្ត ជាសមាជិករបស់រដ្ឋសភា។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">អំណាចតុលាការ
ថិតនៅក្រោមការអនុវត្ត របស់អង្គចៅក្រម។ អង្គចៅក្រម តែងតាំងដោយព្រះមហាក្សត្រ។
អង្គចៅក្រម មានតួនាទីកាត់ក្តីគ្រប់បុគ្គល តាមច្បាប់
ក្នុងនោះកាត់ក្តីទាំងនាយករដ្ឋមន្ត្រី គ្រប់រដ្ឋមន្ត្រីទៀតផង។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">អំណាចសាពត៌មាន ជាអំណាចរបស់មហាជន
ថិតនៅក្រោមស្ថាប័នបណ្តាញពត៌មាន ក្នុងនោះមាន វិទ្យុ ទូរទស្សន៍ កាសែត ទស្សនាវដ្តី
ព្រឹត្តិប័ត្រពត៌មាន </span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">…<span lang="KHM">។ ស្ថាប័ននេះមានភារកិច្ចតាមឃ្លាំមើល
គ្រប់សកម្មភាពរបស់អំណាចទាំងបីខាងលើ ដើម្បីជាទុនកែតំរង់អោយដើរតាមគន្លងច្បាប់ដែលបានចែង។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ព្រឹត្តិការសំខាន់</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តមសីហមុនី
ត្រូវបានជ្រើសឡើងនៅថ្ងៃទី១៤ តុលា ២០០៤
ដោយសមាជិក៩រូបនៃក្រុមប្រឹក្សារាជបល្ល័ងក្រោយពីការដាក់រាជ្យយ៉ាងទាន់ហន់របស់អតីត
ព្រះមហាក្សត្រព្រះបាទ នរោត្តមសីហនុ មួយសប្តាហ៍មុន។
ព្រះបាទនរោត្តមសីហមុនីត្រូវបានសំរេច ឱ្យឡើងគ្រងរាជ្យ នៅទីក្រុង ភ្នំពេញ ថ្ងែទី ២៩
តុលា។ មហាក្សត្រជានិមិត្តរូប និងមិនចូលរួម ក្នុងឆាកនយោបាយឡើយ។
ព្រះបាទនរោត្តមសីហមុនី បានហ្វឹកហាត់ របាំបុរាណខ្មែរ និង នៅលីវ។ </span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">BBC <span lang="KHM">បានរាយការណ៍ថាអំពើពុករលួយនៅតែបន្តក្នុងឆាកនយោបាយកម្ពុជាពីជំនួយ អន្តរជាតិ
ដោយផ្ទេរបញ្ជូនដោយខុសច្បាប់ចូលក្នុង គណនីឯកជន។ អំពើពុករលួយក៏បានជះឥទ្ធិពលយ៉ាង
ខ្លាំងក្លាទៅលើការបាត់បង់ចំនូលរបស់ប្រជាជន។</span></span></div>
<br />
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-6833659648263877954.post-67183268282875303372013-08-30T08:56:00.000-07:002013-08-30T08:56:04.770-07:00តើប៉ុល ពត ជានរណា?<br />
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ប៉ុល ពត
គឺជាលេខាបក្សកុម្មុយនិស្តកម្ពុជា ដែលជាតំណែងខ្ពស់បំផុតនៅក្នុងបក្ស
និងជានាយករដ្ឋមន្រ្តីនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ដែលគេស្គាល់ថាជា </span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">“<span lang="KHM">របបខ្មែរក្រហម</span>” <span lang="KHM">ឬ </span>“<span lang="KHM">របបប៉ុលពត</span>”<span lang="KHM">។ ប៉ុល ពត គឺជាមនុស្សដ៏អាថ៌កំបាំងម្នាក់
ដែលចំណាយពេលភាគច្រើននៃជីវិតរបស់គាត់ រស់ក្នុងការលាក់កំបាំង។
សូម្បីតែឈ្មោះ និងថ្ងៃខែឆ្នាំកំណើតក៏ប៉ុល ពត បានផ្លាស់ប្តូរដែរ។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ប៉ុល ពត តាមពិតមានឈ្មោះដើមថា
សាឡុត ស កើតនៅភូមិព្រែកស្បូវ ក្នុងខេត្តកំពង់ធំ។ គេដឹងថា ប៉ុល ពត ស្លាប់
នៅថ្ងៃទី១៥ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៩៨។ ក៏ប៉ុន្តែ ប៉ុល ពត កើតនៅថ្ងៃណា ខែណា ឆ្នាំណា
នៅតែជាបញ្ហាមិនច្បាស់លាស់ដដែល។ យោងតាមវិទ្យុជាតិកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ
ដែលបានផ្សាយនៅឆ្នាំ១៩៧៧ ប៉ុល ពត កើតនៅឆ្នាំ១៩២៥។ ក៏ប៉ុន្តែ
យោងតាមឯកសារជាច្រើន ដែលអាណាព្យាបាលបារាំងបានតម្កល់ទុកនៅឆ្នាំ១៩៥០ ប៉ុល
ពត ឬសាឡុត ស កើតនៅថ្ងៃទី២៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ១៩២៨។ ឯប៉ុល ពត ខ្លួនឯងបានអះអាង
ថ្ងៃខែឆ្នាំកំណើតពិតរបស់គាត់ គឺខែមករា ឆ្នាំ១៩២៥ ប៉ុន្តែ
បានបន្ថយអាយុ៣ឆ្នាំ ដោយចុះក្នុងបញ្ជីជាតិថាកើតនៅឆ្នាំ១៩២៨វិញ។</span></div>
<a name='more'></a><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">សាឡុត ស
កើតក្នុងគ្រួសារត្រកូលកសិករស្តុកស្តម្ភមួយនៅខេត្តកំពង់ធំ។ ឪពុករបស់
សាឡុត ស ឈ្មោះ ប៉ែន សាឡុត ម្តាយឈ្មោះ សុក ណែម។ សាឡុត ស មានបងប្អូនទាំងអស់៩នាក់
ក្នុងនោះប្រុស៧នាក់ និងស្រី២នាក់។ សាឡុត ស គឺជាកូនទី៨។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">យោងតាមលោក </span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">David Chandler <span lang="KHM">គ្រួសាររបស់
សាឡុត ស មានទំនាក់ទំនងយ៉ាងជិតស្និទ្ធជាមួយព្រះបរមរាជវាំង។ នៅក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩២០
បងស្រីជីដូនមួយម្នាក់របស់ សាឡុត ស ឈ្មោះ មាឃ
គឺជាអ្នករាំរបាំព្រះរាជទ្រព្យប្រចាំព្រះបរមរាជវាំង។ ក្រោយមក មាឃ
ក៏បានក្លាយជាស្នំឯករបស់ ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស
ហើយទទួលបានតំណែងជា ឃុនព្រះម្នាង ដែលមានអំណាចត្រួតលើស្រីទាំងអស់នៅក្នុងវាំង។
</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">បងប្រុសច្បងរបស់ សាឡុត ស ឈ្មោះ
សាឡុត សួង
ក៏ជាបុគ្គលិកម្នាក់បម្រើការនៅក្នុងការិយាល័យពិធីការនៃព្រះបរមរាជវាំងដែរ។
មិនយូរប៉ុន្មានក្រោយមក ប្អូនស្រីរបស់ សាឡុត ស ឈ្មោះ សារឿន
ក៏បានចូលមកបម្រើការក្នុងក្រុមរបាំព្រះរាជទ្រព្យ
ហើយបានក្លាយជាស្នំឯករបស់ព្រះបាទ ស៊ីសុវត្ថិ មុនីវង្ស ដូច មាឃ ដែរ។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">នៅឆ្នាំ១៩៣៤ សាឡុត ស
ដែលកាលនោះមានអាយុ៦ឆ្នាំ
(បើគិតតាមថ្ងៃខែឆ្នាំកំណើតដែលបានចុះក្នុងបញ្ជីជាតិ) និងបងប្រុសម្នាក់ទៀត
ឈ្មោះ សាឡុត ឆាយ ត្រូវបានគ្រួសារបញ្ជូនពីកំពង់ធំឲ្យមករស់នៅភ្នំពេញជាមួយ
មាឃ និង សួង ដែលជាបង។ មិនយូរប៉ុន្មានក្រោយពីមកដល់ភ្នំពេញ សាឡុត ស
ក៏បានទៅបួសរៀនធម៌ និងភាសាខ្មែរនៅវត្តបុទមវត្តី
ដែលស្ថិតនៅជាប់នឹងព្រះបរមរាជវាំង។ គួរបញ្ជាក់ថា នៅពេលនោះ
ប្រទេសកម្ពុជាកំពុងស្ថិតក្រោមអាណាព្យាបាលបារាំង ហើយនៅតាមសាលារៀនរបស់រដ្ឋ
គេតម្រូវឲ្យរៀនជាភាសាបារាំង។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">នៅក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយអ្នកកាសែតបរទេស
ពេល កំពុងកាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្រ្តី ប៉ុល ពតបានរៀបរាប់យ៉ាងដូចនេះថា៖ </span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">“<span lang="KHM">ខ្ញុំជាកូនចៅរបស់កសិករម្នាក់។ ពីតូច ធ្លាប់រួមរស់
ធ្វើការងារស្រែចម្ការជាមួយឳពុកម្តាយ។ ហើយក្រោយមក មកនៅវត្ត ជាទំនៀមទម្លាប់
ដើម្បីរៀនសូត្រអក្សរ។</span>”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ក្រោយពីបានបួសអស់ប៉ុន្មានខែមក
នៅឆ្នាំ១៩៣៦ សាឡុត ស ក៏បានចូលរៀននៅសាលាបឋមសិក្សាកាតូលិកមួយ
នៅជិតព្រះបរមរាជវាំង។ សិស្សនៅសាលានោះ ច្រើនតែជាកូនមន្រ្តីរាជការ ឬអ្នកមានឋានៈធំដុំ
ហើយថ្លៃសាលានោះទៀតសោត ក៏មានតម្លៃខ្ពស់ដែរ។នៅក្នុងអំឡុងពេលនោះ
មានព្រឹត្តិការណ៍មួយចំនួនបានកើតឡើង ដែលអាចជះឥទ្ធិពលដល់គំនិតរបស់ សាឡុត ស
ជាពិសេសគំនិតបែបជាតិនិយម។ទីមួយ នៅពេលដែល សាឡុត ស
ទើបតែបានចូលរៀននៅសាលាបឋមសិក្សា សឺន ង៉ុកថាញ់ សឹម វ៉ា និង ប៉ាច ឈឿន
ដែលធ្វើការនៅវិទ្យាស្ថានពុទ្ធសាសនបណ្ឌិតក្នុងក្រុងភ្នំពេញ
បានទទួលការអនុញ្ញាតពីអាជ្ញាធរបារាំង
ឲ្យបោះផ្សាយកាសែតជាភាសាខ្មែរមួយឈ្មោះ </span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">“<span lang="KHM">នគរវត្ត</span>” <span lang="KHM">ដែលជាកាសែតភាសាខ្មែរលើកដំបូងបង្អស់ នៅប្រទេសកម្ពុជា។ កាសែត
នគរវត្ត មានចុះផ្សាយនូវអត្ថបទវិចារណកថាជាច្រើន ដែលបង្ហាញពីគំនិតជាតិនិយម។
សាឡុត ស ដែលរស់នៅជាមួយបង ប្រហែលជាបានអានកាសែតនេះជាប្រចាំ ពីព្រោះថា
បើយោងតាមលោក </span>David Chandler <span lang="KHM">មាឃ និង សួង
ដែលត្រូវជាបងរបស់ សាឡុត ស បានជាវកាសែត នគរវត្ត មកអានជាប្រចាំ។ព្រឹត្តិការណ៍សំខាន់មួយទៀត
គឺនៅពេលដែល សាឡុត ស រៀនជិតចប់បឋមសិក្សា នៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៤០ និងឆ្នាំ១៩៤១
បារាំងដែលច្បាំងចាញ់អាល្លឺម៉ង់ នៅក្នុងសង្រ្គាមលោកលើកទីពីរ
ក៏បានយល់ព្រមឲ្យថៃកាត់យកទឹកដីខេត្តបាត់ដំបង និងសៀមរាបរបស់ខ្មែរទៅគ្រប់គ្រង
ដែលជាហេតុបណ្តាលឲ្យប្រជាជនកម្ពុជាមានកំហឹងយ៉ាងខ្លាំង។ សូម្បីតែព្រះបាទ
មុនីវង្ស ក៏ខ្ញាល់នឹងការបាត់បង់ទឹកដីនេះយ៉ាងខ្លាំងដែរ
រហូតសម្រេចព្រះទ័យចាកចេញពីព្រះបរមរាជវាំងទៅគង់នៅខេត្តកំពង់ឆ្នាំង
ហើយបដិសេធឈប់និយាយភាសាបារាំងរហូតដល់ព្រះអង្គចូលទិវង្គត នៅឆ្នាំ១៩៤១។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ទំនងជាហេតុការណ៍ទាំងពីរនេះហើយ
ដែលបានជះឥទ្ធិពលដល់គំនិតរបស់សាឡុត ស ដែលនៅជាកុមារនៅឡើយ
ឲ្យមានគំនិតស្អប់បរទេស និងមានគំនិតជាតិនិយម។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">នៅឆ្នាំ១៩៤២ សាឡុត ស
បានជាប់ឈ្មោះក្នុងចំណោមសិស្ស២០នាក់
ដែលត្រូវបានជ្រើសរើសឲ្យទៅរៀននៅអនុវិទ្យាល័យមួយឈ្មោះ </span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">“<span lang="KHM">អនុវិទ្យាល័យព្រះសីហនុ</span>” <span lang="KHM">ដែលបារាំងទើបនឹងបង្កើត
នៅខេត្តកំពង់ចាម។នៅថ្ងៃទី២០ កក្កដា ឆ្នាំ១៩៤២ នៅទីក្រុងភ្នំពេញ
បាតុកម្មដ៏ធំមួយត្រូវបានរៀបចំឡើងប្រឆាំងនឹងបារាំង។
បាតុកម្មនេះកើតឡើងក្រោយពីអាជ្ញាធរបារាំងបានចាប់ខ្លួនព្រះសង្ឃពីរអង្គ គឺ
អាចារ្យហែមចៀវ និង នួន ឌួង ដែលបានទេសនាប្រឆាំងនឹងបារាំង។ បាតុកម្មនេះត្រូវបានដឹកនាំដោយ
សឺន ង៉ុកថាញ់ និង ប៉ាច ឈឿន ហើយមានអ្នកចូលរួមរាប់ពាន់នាក់
ក្នុងនោះមានព្រះសង្ឃប្រមាណ៥០០អង្គផង។ ដោយយើងមិនដឹងច្បាស់ អំពីថ្ងៃដែល
សាឡុត ស ចាកចេញពីភ្នំពេញទៅកំពង់ចាម យើងមិនអាចដឹងបានទេថា តើ សាឡុត ស
បានចូលរួមក្នុងបាតុកម្មនេះដែរឬអត់</span>?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">នៅឯអនុវិទ្យាល័យព្រះសីហនុ
ខេត្តកំពង់ចាម សាឡុត ស បានជួបជាមួយ ហ៊ូ នឹម ហ៊ូ យន់ និង ខៀវ សំផន
ដែលរៀននៅទីនោះដែរ។ អ្នកទាំងនេះសុទ្ធតែជាកូនអ្នកចេះដឹង
ហើយសុទ្ធតែជាអ្នករៀនពូកែ
ដែលក្រោយមកសុទ្ធតែបានក្លាយជាមេដឹកនាំសំខាន់ៗរបស់ចលនាខ្មែរក្រហម។
ក៏ប៉ុន្តែ មិត្តភ័ក្តិជិតស្និទ្ធបំផុតរបស់ សាឡុត ស នៅពេលនោះ គឺ លន់ ណុន
ប្អូនប្រុសរបស់ លន់ នល់។
ប្រហែលជាដោយសារតែទំនាក់ទំនងមិត្តភាពជាមួយមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមនេះហើយ
បានជានៅឆ្នាំ១៩៧៥ លន់ ណុន មិនព្រមចាកចេញពីទីក្រុងភ្នំពេញ ប្រហែលជាមកពីគិតថា
ពួកមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមអាចយោគយល់ដល់មិត្តចាស់។ ក៏ប៉ុន្តែ លន់ ណុន
ត្រូវបានទាហានខ្មែរក្រហមសម្លាប់ចោលភ្លាមៗ
ក្រោយពីដណ្តើមកាន់កាប់ទីក្រុងភ្នំពេញ។និយាយអំពីអត្តចរិតរបស់ សាឡុត ស វិញ
បើយោងតាមសិស្សដែលរៀនជាមួយ សាឡុត ស នៅអនុវិទ្យាល័យកំពង់ចាម សាឡុត ស
គឺជាមនុស្សសាមញ្ញម្នាក់ មិនសូវនិយាយស្តីច្រើន ចូលចិត្តលេងបាល់ទាត់
និងបាល់បោះ។ ជាមនុស្សរួសរាយ និងចេះគួរសម
ហើយជាមនុស្សមិនបង្ហាញពីមហិច្ឆតាចង់ធ្វើអ្វីឲ្យបានធំដុំនោះទេ។ សាឡុត ស
ខ្លួនឯងក៏ធ្លាប់បានអះអាងស្រដៀងគ្នានេះដែរ។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">យោងតាមលោក </span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">David Chandler
<span lang="KHM">សាឡុត ស រៀនមិនពូកែនោះទេ
គឺរៀនបានត្រឹមតែជាប់មធ្យមភាគប៉ុណ្ណោះ
ហើយពេលខ្លះមិនបានទាំងជាប់មធ្យមភាគផង។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">នៅឆ្នាំ១៩៤៧ សាឡុត ស
បានបញ្ចប់ការសិក្សានៅអនុវិទ្យាល័យកំពង់ចាម។ ផ្ទុយពីសិស្សរួមសាលាមួយចំនួន
ដូចជា ខៀវ សំផន ជាដើម ដែលបានចូលរៀននៅ វិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិ
ដែលជាវិទ្យាល័យដ៏ល្បីល្បាញនៅភ្នំពេញ សាឡុត ស
បានទៅចូលរៀននៅសាលាបច្ចេកទេសមួយ នៅក្នុងខ័ណ្ឌឫស្សីកែវ ក្រុងភ្នំពេញ
ដោយយកជំនាញខាងជាងដែក។ បើតាមលោក </span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">David Chandler <span lang="KHM">សាឡុត ស
ទៅរៀននៅសាលាបច្ចេកទេសនេះ
មិនមែនដោយសារតែគាត់ស្រឡាញ់ចូលចិត្តមុខជំនាញនេះទេ ប៉ុន្តែ
មកពីគាត់ប្រឡងចូលវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិបានជាប់។ទោះជាមិនបានចូលរៀននៅវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិក៏ពិតមែន
តែសាឡុត ស
បានក្លាយជាមិត្តជិតស្និទ្ធជាមួយនឹងសិស្សម្នាក់មកពីវិទ្យាល័យស៊ីសុវត្ថិ
គឺ អៀង សារី។ យោងតាមលោកកេង វណ្ណសាក់
ដែលជាមន្រ្តីថ្នាក់ដឹកនាំគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ សាឡុត ស និង អៀង សារី
បានចូលរួមយ៉ាងសកម្ម ជួយគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ
ក្នុងពេលបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ១៩៤៧។ នៅពេលនោះ គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ
ដែលមានអ្នកអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ យុត្តិវង្ស ជាប្រធាន
បានទទួលជ័យជំនះយ៉ាងលើសលុប ដោយដណ្តើមបាន ៦០អាសនៈ
ក្នុងចំណោមអាសនៈសរុបទាំង ៧៥ នៅរដ្ឋសភា។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-indent: 36.0pt;">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">នៅឆ្នាំ១៩៤៩ សាឡុត ស
បានទទួលអាហារូបករណ៍ ដើម្បីទៅបន្តការសិក្សានៅប្រទេសបារាំង
ផ្នែកអេឡិចត្រូនិច។ សំណួរសួរថា ហេតុអ្វីបានជា សាឡុត ស ដែលរៀនមិនសូវពូកែផង
តែបែរជាទទួលបានអាហារូបករណ៍ទៅរៀននៅប្រទេសបារាំងបែបនេះ</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">? <span lang="KHM">នេះប្រហែលជាមកពីហេតុផលសំខាន់ពីរ៖ទីមួយ នៅពេលនោះ
ក្រសួងអប់រំស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ ដែលឈ្នះឆ្នោត
កាលពីឆ្នាំ១៩៤៧។ ប្រហែលជាដោយសារតែ សាឡុត ស
បានជួយធ្វើការឃោសនាបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ
ទើបរដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងអប់រំផ្តល់អាហារូបករណ៍ឲ្យ សាឡុត ស បានទៅរៀននៅបារាំង។</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ទី២ នៅពេលនោះ
មិនសូវមានកូនខ្មែរណាមានជំនាញខាងអេឡិចត្រូនិចទេ។
ប្រហែលជាមកពីហេតុនេះហើយបានជាក្រសួងអប់រំបញ្ជូន សាឡុត ស
ដែលរៀននៅសាលាបច្ចេកទេសស្រាប់
ឲ្យទៅបន្តការសិក្សាផ្នែកបច្ចេកទេសអេឡិចត្រូនិច នៅប្រទេសបារាំង។</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="KHM" style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;">ទោះជាក្នុងហេតុផលណាមួយក៏ដោយ សាឡុត ស
បានកា្លយជាសិស្សមួយរូប ក្នុងចំណោមសិស្សពូកែទាំង២១រូប
ដែលត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលបញ្ជូនទៅរៀននៅប្រទេសបារាំង នៅឆ្នាំ១៩៤៩។
គឺនៅប្រទេសបារាំងនោះហើយ ដែល សាឡុត ស បានក្លាយទៅជាជនកុម្មុយនិស្ត៕</span><span style="font-family: "Khmer OS"; font-size: 12.0pt; line-height: 107%;"><o:p></o:p></span></div>
Anonymoushttp://www.blogger.com/profile/13078079459852166738noreply@blogger.com0